Οι αυξανόμενες φυσικές καταστροφές επιβαρύνουν τις ασφαλιστικές εταιρείες, οδηγούν σε ακυρώσεις συμβολαίων, αύξηση ασφαλίστρων και τελικά σε πτώση στις τιμές των ακινήτων
Η κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008 ήταν το σύμβολο μιας βαθιάς παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, με επίκεντρο τη φούσκα της αγοράς κατοικίας και τα επισφαλή στεγαστικά δάνεια.
Σήμερα, οι Financial Times προειδοποιούν για μια νέα, διαφορετική αλλά δυνητικά εξίσου επικίνδυνη απειλή: την κλιματική αλλαγή.
Οι αυξανόμενες φυσικές καταστροφές επιβαρύνουν τις ασφαλιστικές εταιρείες, οδηγούν σε ακυρώσεις συμβολαίων, αύξηση ασφαλίστρων και τελικά σε πτώση στις τιμές των ακινήτων.
Όλο και περισσότερες περιοχές στις ΗΠΑ χάνουν την ασφαλιστική τους κάλυψη, κάτι που με τη σειρά του επηρεάζει τη δυνατότητα στεγαστικής χρηματοδότησης, καθώς χωρίς ασφάλιση δεν μπορούν να εκδοθούν στεγαστικά δάνεια.
Η αλυσίδα αυτή μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή οικονομική αποσταθεροποίηση, με τις τράπεζες να εγκαταλείπουν περιοχές και ολόκληρες κοινότητες να υποβαθμίζονται οικονομικά.
Παρότι δεν υπάρχει ακόμη ομοφωνία για το αν η κλιματική κρίση μπορεί να προκαλέσει μια νέα χρηματοπιστωτική κατάρρευση όπως το 2008, πολλοί ειδικοί και θεσμοί προειδοποιούν για έναν αυξανόμενο, δομικό κίνδυνο.
Το πρόβλημα είναι ότι, σε αντίθεση με τις παλαιότερες κρίσεις που ξεπερνιούνταν με μέτρα πολιτικής, η απειλή της κλιματικής αλλαγής είναι μονόδρομη και μακροχρόνια.
Αν συνεχιστεί η αποεπένδυση σε ασφαλιστική κάλυψη και δανεισμό από περιοχές υψηλού κινδύνου, τότε η συνολική αξία της αγοράς ακινήτων θα αρχίσει να διαβρώνεται, επηρεάζοντας ευρύτερα τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Όπως σημειώνει ο οικονομολόγος Ben Keys, δεν χρειάζεται ένα καταστροφικό σοκ για να υπάρξει κρίση — αρκεί μια μόνιμη, σταδιακή μετατόπιση που να υπονομεύει την οικονομική βάση της κατοικίας ως περιουσιακού στοιχείου.
Μνήμες
Όποιος είναι άνω των 40 ετών, είναι πιθανό να θυμάται την 15η Σεπτεμβρίου 2008, την ημέρα που η Lehman Brothers κατέρρευσε.
Ήταν μια από τις πρώτες από πολλές σοκαριστικές στιγμές κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, μια τραυματική περίοδος με καταρρεύσεις τραπεζών, πτώχευσης και εκκαθαρίσεις, όταν οι μεγάλες οικονομίες βυθίστηκαν σε κάποιες από τις βαθύτερες υφέσεις τους από την Μεγάλη Ύφεση.
Οι συντετριμμένοι υπάλληλοι της Lehman, οι οποίοι άφησαν τα γραφεία της 158 ετών επενδυτικής τράπεζας κουβαλώντας τα υπάρχοντά τους σε χαρτόκουτα, συμβόλισαν τα εκατομμύρια που έχασαν τις δουλειές τους, τα σπίτια τους και τις οικονομίες τους σε μια καταστροφή που εξαφάνισε τρισεκατομμύρια δολάρια πλούτου.
Ποιος ήταν υπεύθυνος
Οι υπεύθυνοι για την αναταραχή ήταν πολλοί, αλλά, όπως σε πολλές από τις προηγούμενες χρηματοπιστωτικές καταστροφές, η αγορά ακινήτων είχε σημαντικό ρόλο.
Το 2006, η φούσκα της αμερικανικής αγοράς κατοικίας «έσπασε», λόγω των δήθεν ασφαλών τίτλων εγγυημένων από στεγαστικά δάνεια που είχαν πωληθεί παγκοσμίως και περιλάμβαναν επικίνδυνα «subprime» στεγαστικά δάνεια.
Καθώς αυξάνονταν οι καθυστερήσεις πληρωμών και οι κατασχέσεις ακινήτων, η αξία αυτών των τίτλων κατέρρευσε, αφήνοντας τους επενδυτές με συντριπτικές ζημίες και προκαλώντας πανικό στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Στους μήνες μετά την κρίση, τα κυβερνητικά πακέτα διάσωσης και οι εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις άρχισαν να αποκαθιστούν το τραυματισμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Σήμερα, οι μεγάλες τράπεζες είναι καλύτερα κεφαλαιοποιημένες.
Οι αγορές ρυθμίζονται καλύτερα και οι επενδυτές προστατεύονται περισσότερο ως αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων.
Και όμως, κάθε μήνα πλέον φέρνει προειδοποιήσεις με ηχώ εκείνης της αναταραχής.
Οι ανησυχίες μεγαλώνουν ότι οι αγορές ακινήτων μπορεί να αναστατωθούν ξανά, αυτή τη φορά όχι από επικίνδυνες πρακτικές δανεισμού, αλλά από την αυξανόμενη συχνότητα κλιματικών καταστροφών που ασκούν πίεση στους ασφαλιστές και άλλες κρίσιμες χρηματοπιστωτικές οργανώσεις.
«Οι αξίες των ακινήτων θα πέσουν τελικά — όπως το 2008 — στέλνοντας την οικογενειακή περιουσία στον πάτο», δήλωσε η έκθεση Next to Fall του Δεκεμβρίου για την κλιματική αλλαγή και την ασφάλιση από την Επιτροπή Προϋπολογισμού της Γερουσίας των ΗΠΑ που τότε προεδρεύονταν από τους Δημοκρατικούς.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να αντιμετωπίσουν ένα συστημικό σοκ στην οικονομία, παρόμοιο με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 — αν όχι μεγαλύτερο».
Οι προειδοποιήσεις
Τον Ιανουάριο, η Επιτροπή Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η οποία συστάθηκε για να παρακολουθεί το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά την κρίση του 2008, δήλωσε ότι η ασφάλιση γίνεται όλο και πιο ακριβή και σπάνια σε περιοχές που πλήττονται από καταστροφές και ότι τα «κλιματικά σοκ» μπορεί να προκαλέσουν ευρύτερη αναταραχή στις αγορές.
Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Jay Powell, προειδοποίησε ότι η Fed παρατηρούσε τράπεζες και ασφαλιστές να αποσύρονται από επικίνδυνες περιοχές.
«Αν κοιτάξετε 10 ή 15 χρόνια μπροστά, θα υπάρχουν περιοχές της χώρας όπου δεν θα μπορείτε να πάρετε στεγαστικό δάνειο.
Δεν θα υπάρχουν ΑΤΜ [και] οι τράπεζες δεν θα έχουν υποκαταστήματα», είπε στο Κογκρέσο. «Δεν ξέρω αν αυτό είναι θέμα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, αλλά σίγουρα θα έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες».
Λιγότερο από δύο εβδομάδες αργότερα, ο Warren Buffett είπε στους μετόχους του ομίλου Berkshire Hathaway, ο οποίος περιλαμβάνει μια σειρά ασφαλιστικών εταιρειών, ότι οι τιμές των ασφαλίσεων ακινήτων είχαν αυξηθεί λόγω της μεγάλης αύξησης των ζημιών από καταιγίδες.
«Η κλιματική αλλαγή μπορεί να είχε αναγγείλει την άφιξή της», δήλωσε.
«Κάποια στιγμή, οποιαδήποτε μέρα, θα συμβεί μια πραγματικά καταστροφική ζημιά ασφάλισης — και δεν υπάρχει εγγύηση ότι θα συμβαίνει μόνο μία φορά τον χρόνο».
Στη συνέχεια, καθώς η Ευρώπη έζησε τον πιο καυτό Μάρτιο της ιστορίας της, ο Günther Thallinger, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της γερμανικής ασφαλιστικής γιγαντιαίας Allianz, προειδοποίησε ότι οι παγκόσμιες θερμοκρασίες πλησιάζουν γρήγορα σε επίπεδα όπου οι ασφαλιστές δεν θα μπορούν πλέον να λειτουργούν, δημιουργώντας «έναν συστημικό κίνδυνο που απειλεί τα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού τομέα».
«Αν η ασφάλιση δεν είναι πλέον διαθέσιμη, και άλλες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θα γίνουν αδύνατες», έγραψε σε μια ανάρτηση στο LinkedIn που έκανε πρωτοσέλιδα.
«Η οικονομική αξία ολόκληρων περιοχών — παράκτιων, άγονων, περιοχών επιρρεπών σε πυρκαγιές — θα αρχίσει να εξαφανίζεται από τα χρηματοοικονομικά βιβλία», πρόσθεσε. «Οι αγορές θα ανατιμηθούν, γρήγορα και βίαια».
Η αλυσιδωτή συνέπεια
Δεν υπάρχει ένα μόνο σενάριο για το πώς ακριβώς το κόστος ασφάλισης ακινήτων μπορεί να οδηγήσει σε χρηματοπιστωτική αναταραχή λόγω του κλίματος.
Αλλά εδώ είναι ένα που έχει προκύψει από συζητήσεις που είχα φέτος με πάνω από 20 επενδυτές, χρηματοοικονομικούς αναλυτές, ειδικούς κανονιστικής συμμόρφωσης, διευθυντικά στελέχη ασφαλιστικών εταιρειών, επιστήμονες και ερευνητές.
Ξεκινά με την αυξανόμενη αποχώρηση των ασφαλιστικών εταιρειών από τις αμερικανικές πολιτείες, η οποία πέρασε από μια ροή σε πλημμύρα, και όχι μόνο σε περιοχές που πλήττονται από καταστροφές όπως η Καλιφόρνια.
Σε όλη τη χώρα, οι ιδιοκτήτες σπιτιών αντιμετωπίζουν αυξανόμενα ασφάλιστρα ή αδυναμία ανανέωσης της κάλυψής τους, καθώς οι ασφαλιστές έρχονται αντιμέτωποι με μια αδιάκοπη σειρά πυρκαγιών, καταιγίδων και τυφώνων.
Οι οικονομικά πιεσμένες κυβερνήσεις προσπαθούν να καλύψουν τα κενά με περισσότερα προγράμματα ασφαλίσεων έκτακτης ανάγκης.
Αλλά αυτά τα σχέδια συνήθως κοστίζουν περισσότερο και καλύπτουν λιγότερα, δημιουργώντας μια ανησυχητική νέα πραγματικότητα για χιλιάδες ιδιοκτήτες σπιτιών.
Η αξία του οικογενειακού τους σπιτιού, που είχε αυξηθεί χρόνο με το χρόνο, αρχίζει να πέφτει.
Η «μόλυνση» επεκτείνεται επειδή χρειάζεσαι ασφάλιση για να πάρεις στεγαστικό δάνειο, οπότε καθώς η κάλυψη ακινήτων εξαφανίζεται, εξαφανίζεται και η παρουσία των τραπεζών.
Σε πολιτεία μετά την πολιτεία, γίνεται αδύνατο να βρεις υποκατάστημα τράπεζας. Κάποιοι δανειστές εγκαταλείπουν εντελώς.
Ο ρόλος των ακινήτων
Πρέπει να ειπωθεί ότι οι απόψεις είναι πολύ μακριά από το να έχουν καταλήξει για το αν η υπερθέρμανση του πλανήτη θα προκαλέσει ποτέ αυτήν ή οποιαδήποτε άλλη μορφή χρηματοπιστωτικής αναταραχής.
Ο Christopher Waller, κυβερνήτης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ που διορίστηκε κατά την πρώτη θητεία του Donald Trump, είναι εδώ και καιρό μεταξύ των αμφισβητιών.
«Η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, αλλά δεν πιστεύω ότι θέτει σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την αξιοπιστία των μεγάλων τραπεζών ή τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα των Ηνωμένων Πολιτειών», δήλωσε σε συνέδριο του 2023 στη Μαδρίτη για τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές προκλήσεις.
Οι αξίες των ακινήτων κατέρρευσαν μετά τη μείωση του πληθυσμού σε πόλεις των ΗΠΑ, όπως το Detroit, χωρίς να θέσουν κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, υποστήριξε ο Waller.
Γιατί οι μειώσεις στις παράκτιες πόλεις που πλήττονται από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας να είναι διαφορετικές;
Επίσης, τα τεστ αντοχής της Fed, που συνήθως υπολόγιζαν μείωση των τιμών ακινήτων στις ΗΠΑ πάνω από 25%, είχαν δείξει ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες θα μπορούσαν να απορροφήσουν σχεδόν 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε ζημίες από δάνεια που είχαν εξασφαλιστεί με ακίνητα, συν άλλες 500 δισεκατομμύρια δολάρια ζημιές από άλλες θέσεις.
Ακόμα και οι ειδικοί που διαφωνούν και πιστεύουν ότι υπάρχει πρόβλημα ασφάλισης που προκαλείται από το κλίμα, δεν λένε ότι αυτό θα οδηγήσει αυτόματα σε απότομες καταρρεύσεις όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.
Εδώ είναι πώς το διατύπωσε ο πρώην επίτροπος ασφάλισης της Καλιφόρνια, Dave Jones, Δημοκρατικός: «Με την πάροδο του χρόνου, θα δείτε περισσότερες αφερεγγυότητες ασφαλιστικών εταιρειών, περισσότερες αυξήσεις τιμών ασφάλισης και λιγότερη διαθεσιμότητα ασφάλισης, περισσότερες καθυστερήσεις δανείων και πτώσεις στις αξίες των περιουσιακών στοιχείων και παγώματα πιστώσεων, αντί για ένα μεμονωμένο καταστροφικό γεγονός ή γεγονότα όπου μια σειρά χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε εθνικό επίπεδο καταρρέουν ταυτόχρονα».
Ωστόσο, πρόσθεσε, «Υπάρχει και κάποιο ρίσκο για αυτό επίσης».
Το ανησυχητικό σημείο
Υπάρχει, ωστόσο, ευρύτερη συμφωνία σε ένα ανησυχητικό σημείο.
Η χρηματοπιστωτική καταστροφή που προκαλείται από το κλίμα, ακόμη και αν συμβαίνει με αργούς ρυθμούς, μπορεί να είναι πιο επικίνδυνη από το παρελθόν χρηματοπιστωτικό χάος.
Αυτό συμβαίνει γιατί δεν θα προκαλείται από χρηματοπιστωτικές αποτυχίες που συνήθως ακολουθούνται από αποκατάσταση, αλλά από τις παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα, τις οποίες ο κόσμος προσπαθεί πάνω από 30 χρόνια να μειώσει.
«Αυτός ο τύπος κινδύνου από το κλίμα δεν είναι κυκλικός. Κατευθύνεται σε μία κατεύθυνση», λέει ο οικονομολόγος Ben Keys, καθηγητής ακινήτων και χρηματοοικονομικών στη Σχολή Wharton του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.
«Άρα, δεν χρειάζεσαι απαραίτητα τόσο μεγάλο σοκ, αν είναι μόνιμο σοκ, για να έχεις σοβαρές, μακροπρόθεσμες συνέπειες στις τιμές των κατοικιών και άλλες αξίες περιουσιακών στοιχείων».
Αυτή η ιδέα για τη συνεχιζόμενη κλιματική επιρροή στα ακίνητα, μία από τις παλαιότερες και πιο σημαντικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, σηματοδοτεί μια στροφή στον τρόπο που κάποιοι ειδικοί σκέφτονται για την σχετικά νέα έννοια της χρηματοοικονομικής αστάθειας που προκαλείται από το κλίμα.
Η ιστορία του γιατί συνέβη αυτή η στροφή και τι σημαίνει, μπορεί να φαίνεται μακρινή όταν οι πύραυλοι πέφτουν στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία και οι δρόμοι στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου γεμίζουν με διαμαρτυρίες κατά του αυταρχισμού.
Αλλά, μακροπρόθεσμα, αυτή είναι η ιστορία που μπορεί να έχει τη μεγαλύτερη σημασία, αν όχι για τίποτα άλλο, τουλάχιστον επειδή είναι τόσο δύσκολο να δούμε πώς θα τελειώσει.
Οι αποφάσεις Trump
Η βιασύνη της αμερικανικής κυβέρνησης να καταργήσει τις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή από τότε που ο Donald Trump ανέλαβε το αξίωμα τον Ιανουάριο, ήταν σοκαριστική.
Η δήλωση του προέδρου για μια «εθνική ενεργειακή έκτακτη ανάγκη», που είχε ως στόχο την ενίσχυση των ορυκτών καυσίμων, και η εντολή για έξοδο από τη Συμφωνία του Παρισιού, ήταν μόνο η αρχή.
Η κυβέρνηση, από τότε, απέλυσε επιστήμονες από υπηρεσίες κλιματικής αλλαγής και καιρού και εκπόνησε σχέδια για να μειώσει την παρακολούθηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο κινήθηκαν για την κατάργηση των φορολογικών κινήτρων για καθαρές πηγές ενέργειας και άλλων στοιχείων της κεντρικής πολιτικής του Joe Biden για το κλίμα, του Νόμου για τη Μείωση του Πληθωρισμού (Inflation Reduction Act).
Ο Lee Zeldin, διοικητής της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA), δήλωσε ότι οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ήταν μια «αιρέση», καθώς η κυβέρνηση άρχισε να καταργεί τους κανονισμούς για τη ρύπανση από τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας.
Παράλληλα, ο Trump υπέγραψε νομοθεσίες στο Κογκρέσο με σκοπό να ανατρέψει τις προσπάθειες της Καλιφόρνιας για την ενίσχυση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και την απαγόρευση της πώλησης νέων αυτοκινήτων με βενζινοκινητήρες έως το 2035.
Όπως ανέφερε ο Chris Wright, υπουργός Ενέργειας του Trump, σε ανάρτησή του στο διαδίκτυο εκείνη την περίοδο, «Ο κλιματικός συναγερμός έχει προκαλέσει τρομερό αντίκτυπο στις ανθρώπινες ζωές και την ελευθερία. Ανήκει στο σωρό της ιστορίας».
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η πράσινη μετάβαση στην ενέργεια, με όλες τις πιθανές συνέπειες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, είναι νεκρή.
Πέρυσι, η παγκόσμια επένδυση στη μετάβαση ξεπέρασε τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια για πρώτη φορά. Σχεδόν το 40% αυτών προήλθε από τον ενεργειακό κολοσσό που είναι η Κίνα, η οποία επένδυσε περισσότερα από ό,τι οι ΗΠΑ, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί.
Ωστόσο, ο ρυθμός ανάπτυξης των παγκόσμιων επενδύσεων ήταν πιο αργός από τα προηγούμενα τρία χρόνια, λέει η ερευνητική ομάδα Bloomberg New Energy Finance.
Και αν οι ΗΠΑ, η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, προσπαθούν τώρα ενεργά να αντιστρέψουν τη μετάβαση, αυτό ρίχνει αβέβαιο φως για το άμεσο μέλλον αυτής της αλλαγής.
Φυσικοί κίνδυνοι
Εν τω μεταξύ, τα σημάδια των φυσικών κινδύνων από το κλίμα, οι οποίοι αρχικά φαινόταν πιο απομακρυσμένοι από τους κινδύνους μετάβασης, έχουν γίνει όλο και πιο εμφανή.
Τεράστιες βροχές έφεραν την Ντουμπάι σε πλήρη ακινησία τον Απρίλιο πέρυσι και ανάγκασαν χιλιάδες ανθρώπους να εκκενώσουν περιοχές στην Κίνα.
Εκατοντάδες άνθρωποι πέθαναν λίγους μήνες αργότερα, όταν ο τυφώνας Yagi χτύπησε τη Νοτιοανατολική Ασία.
Τον Οκτώβριο, οι αρχές στη Φλόριντα αντιμετώπιζαν ακόμα τα συντρίμμια που άφησαν δύο τεράστιοι τυφώνες που χτύπησαν την πολιτεία σε μια ασυνήθιστα σύντομη περίοδο 13 ημερών, όταν η καταστροφή χτύπησε την ισπανική επαρχία της Βαλένθια.
Περισσότεροι από 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, όταν μια κατακλυσμιαία βροχή έριξε σε λίγες ώρες την ποσότητα βροχής που αναμένονταν σε ολόκληρο το έτος.
Λιγότερο από τρεις μήνες αργότερα, ο κόσμος παρακολούθησε καθώς τεράστιες πυρκαγιές έφεραν χάος στην περιοχή του Λος Άντζελες, σκοτώνοντας δεκάδες και ισοπεδώνοντας χιλιάδες σπίτια, συμπεριλαμβανομένων των βιλών διάσημων του Χόλιγουντ.
Ο ρυθμός της καταστροφής συνεχίστηκε και φέτος.
Τον Μάρτιο, οι ηγέτες της Νότιας Κορέας δήλωσαν ότι οι θανατηφόρες πυρκαγιές που σάρωσαν τη χώρα ήταν οι χειρότερες στην ιστορία του έθνους, ενώ η Ιαπωνία διέταξε χιλιάδες ανθρώπους να εκκενώσουν λόγω των χειρότερων πυρκαγιών της σε δεκαετίες.
Τεράστιες πυρκαγιές ανάγκασαν χιλιάδες Καναδούς να εκκενώσουν περιοχές και η Αυστραλία αντιμετώπισε μια καταστροφική σειρά πλημμυρών που οι αξιωματούχοι λένε ότι επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη.
Αυτόν τον μήνα, οι αρχές εξέδωσαν προειδοποιήσεις για ακραία θερμοκρασία σε όλη τη Βόρεια Αμερική, Ευρώπη και Ασία.
Δεν υπάρχει κανένα σημάδι χαλάρωσης σε έναν κόσμο που θερμαίνεται συνεχώς.
Πέρυσι, για πρώτη φορά, οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες έφτασαν 1,5°C πάνω από τα επίπεδα προ της βιομηχανικής εποχής για 12 συνεχόμενους μήνες.
Κάποια στιγμή τα επόμενα πέντε χρόνια, υπάρχει πιθανότητα οι θερμοκρασίες να ανέβουν σχεδόν κατά 2°C για πρώτη φορά, είπαν οι επιστήμονες τον Μάιο.
Κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν έχει προκαλέσει συστημική χρηματοπιστωτική αστάθεια. Οι ταραχώδεις δασμοί του Trump είχαν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο.
Ωστόσο, ο αυξανόμενος αριθμός καταστροφών έχει αρχίσει να αλλάζει τον τρόπο που οι ειδικοί εξετάζουν τα χρηματοοικονομικά προβλήματα που προκαλούνται από το κλίμα.
«Η σκέψη μου πάντα ήταν ότι ο κίνδυνος μετάβασης είναι μεγαλύτερος κίνδυνος για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, γιατί μπορεί να πάρει τη μορφή πολύ ξαφνικών ανατροπών που οδηγούν σε τεράστιες χρηματοοικονομικές ζημιές», λέει ο καθηγητής χρηματοοικονομικών Patrick Bolton, επικεφαλής συγγραφέας μιας σημαντικής δημοσίευσης του 2020 που ανέθεσε η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών και η Τράπεζα της Γαλλίας, η οποία υποστήριξε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να προκαλέσει την επόμενη συστημική χρηματοπιστωτική κρίση.
«Αλλά νομίζω ότι αυτό που έχουμε δει με τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες και άλλες αναπάντεχα καταστροφικές καταστροφές είναι ότι βρισκόμαστε ήδη σε ένα σημείο όπου οι φυσικοί κίνδυνοι θα μπορούσαν να αποτελούν απειλή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα».
Αδρανή περιουσιακά στοιχεία
Οι τράπεζες έχουν κάνει μια παρόμοια αναθεώρηση, λέει στρατηγικός σύμβουλος χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ο οποίος εργάζεται πάνω σε τεστ αντοχής για το κλίμα εδώ και σχεδόν μια δεκαετία.
«Για χρόνια θεωρούνταν ότι τα αδρανή περιουσιακά στοιχεία και άλλοι κίνδυνοι μετάβασης θα ήταν η μεγαλύτερη απειλή», μου είπε.
«Αλλά η κλίμακα των ακραίων καιρικών καταστροφών τα τελευταία χρόνια έχει αναγκάσει σε μια αναθεώρηση, καθώς δείχνει ότι οι φυσικοί κίνδυνοι εντείνονται πολύ πιο γρήγορα από όσο αναμενόταν αρχικά».
Ο Lord Adair Turner, πρώην πρόεδρος της Αρχής Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος βοήθησε στον ανασχεδιασμό των κανονισμών των τραπεζών μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, έχει καταλήξει σε παρόμοιο συμπέρασμα, αν και από διαφορετική αφετηρία.
Πάντα ήταν δύσκολο να φανταστεί μια σοβαρή χρηματοπιστωτική κρίση να προκαλείται από τους κινδύνους μετάβασης που μπορεί να δημιουργούν τα ηλιακά πάνελ ή τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα για τις εταιρείες άνθρακα ή τις κατασκευάστριες κινητήρων εσωτερικής καύσης.
Αλλά τώρα πιστεύει ότι οι φυσικοί κίνδυνοι του κλίματος θα μπορούσαν να το προκαλέσουν.
«Το γεγονός ότι η ένταση των ακραίων γεγονότων αυξάνεται με ρυθμό που δεν κατανοούσαμε προηγουμένως, και αυτό επηρεάζει μια κατηγορία περιουσιακών στοιχείων τόσο μεγάλη όσο τα ακίνητα, θα μπορούσε να αφήσει τους δανειστές εκτεθειμένους σε μη ασφαλισμένα ακίνητα που θα πέσουν σε τιμές», λέει.
«Αν έπρεπε να ψάξω οπουδήποτε στον κόσμο για κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει μια χρηματοπιστωτική κρίση, εκεί θα επικεντρωνόμουν κυρίως».
Το ενδιαφέρον του Turner για το θέμα δεν είναι ακαδημαϊκό. Είναι πρόεδρος της OakNorth digital bank του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και των ευρωπαϊκών παραρτημάτων της Chubb Insurance.
Ήταν επίσης ο πρώτος πρόεδρος του συμβουλευτικού σώματος της Επιτροπής Κλιματικής Αλλαγής του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αυτή η εμπειρία είναι χρήσιμη, δεδομένων των νέων πληροφοριών που εμφανίζονται στις ΗΠΑ για το πώς οι καταστροφές από το κλίμα επηρεάζουν την ασφάλιση κατοικιών.
Ή μάλλον, για τις πληροφορίες που εμφανίζονταν στις ΗΠΑ.
Τέσσερις μέρες πριν από την ορκωμοσία του Donald Trump στις 20 Ιανουαρίου, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλίσεων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ δημοσίευσε αυτό που χαρακτήρισε ως τα πιο ολοκληρωμένα δεδομένα για την ασφάλιση κατοικίας που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα.
Η ανάλυσή του, βασισμένη σε 246 εκατομμύρια συμβόλαια που εκδόθηκαν μεταξύ 2018 και 2022, έδειξε ότι η ασφάλιση γινόταν όλο και πιο ακριβή και λιγότερο διαθέσιμη για εκατομμύρια Αμερικανούς, ιδιαίτερα για όσους ζούσαν σε περιοχές με αυξημένο κίνδυνο φυσικών καταστροφών.
Το μέσο κόστος ασφαλίστρων για άτομα που ζούσαν σε περιοχές όπου αναμενόταν οι μεγαλύτερες απώλειες λόγω κλιματικών φαινομένων ήταν κατά 82% υψηλότερο σε σχέση με τις λιγότερο επικίνδυνες περιοχές.
Επικίνδυνες τοποθεσίες
Όσοι βρίσκονταν σε πιο επικίνδυνες τοποθεσίες αντιμετώπιζαν επίσης πολύ υψηλότερα ποσοστά μη ανανεώσεων, δηλαδή περιπτώσεις όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες αρνούνται να ανανεώσουν τα συμβόλαια κατοικίας.
Η έκθεση περιλάμβανε πληροφορίες από φορείς όπως η National Oceanic and Atmospheric Administration και η Federal Emergency Management Agency (Fema).
Και οι δύο οργανισμοί έχουν δεχθεί πιέσεις λόγω προσπαθειών για περικοπή του ομοσπονδιακού εργατικού δυναμικού, και ο Trump έχει ανακοινώσει σχέδια για την έναρξη σταδιακής κατάργησης της Fema.
Το Federal Insurance Office επίσης θα καταργούνταν βάσει νομοθεσίας που εισήγαγε Ρεπουμπλικανός βουλευτής τον Ιανουάριο, κάτι που θα άφηνε τις πολιτείες των ΗΠΑ ως τους μόνους ρυθμιστικούς φορείς της ασφαλιστικής βιομηχανίας.
Το μέτρο υποστηρίχθηκε από ηγετικά στελέχη ασφαλιστικών εταιρειών, οι οποίοι χαρακτήρισαν την έκθεση του Ιανουαρίου «προβληματική» επειδή εστίαζε υπερβολικά στην κλιματική αλλαγή, παραβλέποντας άλλους παράγοντες που αυξάνουν το κόστος της ασφάλισης, όπως ο πληθωρισμός, οι αγωγές και η μετακίνηση ανθρώπων σε επικίνδυνες περιοχές.
Άλλες ασφαλιστικές επισημαίνουν ότι, παρόλο που τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι σημαντικά, στην πλειονότητά τους έχουν συμπέσει με αύξηση των τιμών των κατοικιών, κάτι που έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής ως σημαντικό μαξιλάρι έναντι καθυστερήσεων στις αποπληρωμές στεγαστικών δανείων.
Όσον αφορά τους κινδύνους για τις ίδιες τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα στελέχη του κλάδου σπεύδουν να επισημάνουν ότι συνήθως προσφέρουν κάλυψη για ένα μόνο έτος, όχι για δεκαετίες όπως τα τραπεζικά στεγαστικά δάνεια, επομένως η οικονομική τους έκθεση είναι πιο περιορισμένη.
Παράλληλα, γίνονται προσπάθειες αναμόρφωσης των ασφαλιστικών αγορών ώστε να καταστούν πιο ανθεκτικές στον κλιματικό κίνδυνο, να ενθαρρυνθούν οι ιδιοκτήτες να χτίζουν σε λιγότερο επικίνδυνες περιοχές και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των υφιστάμενων κατοικιών στα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Οι προσπάθειες
Πρέπει να ελπίζουμε ότι αυτές οι προσπάθειες θα αποδώσουν.
Πρέπει όμως και να αναγνωρίσουμε ότι πολλές από αυτές βασίζονται σε δεδομένα, αναλύσεις και κοινή τεχνογνωσία σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής — στοιχεία που πλέον δέχονται σοβαρές πιέσεις στις ΗΠΑ.
Μια μέρα μετά τη δημοσίευση της έκθεσης του Federal Insurance Office τον Ιανουάριο, η Federal Reserve ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από το δίκτυο των κεντρικών τραπεζών Network for Greening the Financial System, το οποίο έχει οδηγήσει πολλές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της χρηματοοικονομικής αστάθειας που σχετίζεται με το κλίμα.
Δύο εβδομάδες αργότερα, και το Federal Insurance Office ανακοίνωσε ότι αποσύρεται επίσης από το ίδιο δίκτυο, σύμφωνα με προεδρικά εκτελεστικά διατάγματα περί «Putting America First in International Environmental Agreements and Unleashing American Energy».
Όπως δήλωσε αργότερα η Brooke Rollins, υπουργός Γεωργίας του προέδρου, στο Fox Business: «Δεν ασχολούμαστε άλλο με αυτές τις ανοησίες περί κλιματικής αλλαγής». Κι αυτό γιατί, όπως είπε, «είναι μια νέα εποχή».
www.bankingnews.gr
Σήμερα, οι Financial Times προειδοποιούν για μια νέα, διαφορετική αλλά δυνητικά εξίσου επικίνδυνη απειλή: την κλιματική αλλαγή.
Οι αυξανόμενες φυσικές καταστροφές επιβαρύνουν τις ασφαλιστικές εταιρείες, οδηγούν σε ακυρώσεις συμβολαίων, αύξηση ασφαλίστρων και τελικά σε πτώση στις τιμές των ακινήτων.
Όλο και περισσότερες περιοχές στις ΗΠΑ χάνουν την ασφαλιστική τους κάλυψη, κάτι που με τη σειρά του επηρεάζει τη δυνατότητα στεγαστικής χρηματοδότησης, καθώς χωρίς ασφάλιση δεν μπορούν να εκδοθούν στεγαστικά δάνεια.
Η αλυσίδα αυτή μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή οικονομική αποσταθεροποίηση, με τις τράπεζες να εγκαταλείπουν περιοχές και ολόκληρες κοινότητες να υποβαθμίζονται οικονομικά.
Παρότι δεν υπάρχει ακόμη ομοφωνία για το αν η κλιματική κρίση μπορεί να προκαλέσει μια νέα χρηματοπιστωτική κατάρρευση όπως το 2008, πολλοί ειδικοί και θεσμοί προειδοποιούν για έναν αυξανόμενο, δομικό κίνδυνο.
Το πρόβλημα είναι ότι, σε αντίθεση με τις παλαιότερες κρίσεις που ξεπερνιούνταν με μέτρα πολιτικής, η απειλή της κλιματικής αλλαγής είναι μονόδρομη και μακροχρόνια.
Αν συνεχιστεί η αποεπένδυση σε ασφαλιστική κάλυψη και δανεισμό από περιοχές υψηλού κινδύνου, τότε η συνολική αξία της αγοράς ακινήτων θα αρχίσει να διαβρώνεται, επηρεάζοντας ευρύτερα τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Όπως σημειώνει ο οικονομολόγος Ben Keys, δεν χρειάζεται ένα καταστροφικό σοκ για να υπάρξει κρίση — αρκεί μια μόνιμη, σταδιακή μετατόπιση που να υπονομεύει την οικονομική βάση της κατοικίας ως περιουσιακού στοιχείου.
Μνήμες
Όποιος είναι άνω των 40 ετών, είναι πιθανό να θυμάται την 15η Σεπτεμβρίου 2008, την ημέρα που η Lehman Brothers κατέρρευσε.
Ήταν μια από τις πρώτες από πολλές σοκαριστικές στιγμές κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, μια τραυματική περίοδος με καταρρεύσεις τραπεζών, πτώχευσης και εκκαθαρίσεις, όταν οι μεγάλες οικονομίες βυθίστηκαν σε κάποιες από τις βαθύτερες υφέσεις τους από την Μεγάλη Ύφεση.
Οι συντετριμμένοι υπάλληλοι της Lehman, οι οποίοι άφησαν τα γραφεία της 158 ετών επενδυτικής τράπεζας κουβαλώντας τα υπάρχοντά τους σε χαρτόκουτα, συμβόλισαν τα εκατομμύρια που έχασαν τις δουλειές τους, τα σπίτια τους και τις οικονομίες τους σε μια καταστροφή που εξαφάνισε τρισεκατομμύρια δολάρια πλούτου.
Ποιος ήταν υπεύθυνος
Οι υπεύθυνοι για την αναταραχή ήταν πολλοί, αλλά, όπως σε πολλές από τις προηγούμενες χρηματοπιστωτικές καταστροφές, η αγορά ακινήτων είχε σημαντικό ρόλο.
Το 2006, η φούσκα της αμερικανικής αγοράς κατοικίας «έσπασε», λόγω των δήθεν ασφαλών τίτλων εγγυημένων από στεγαστικά δάνεια που είχαν πωληθεί παγκοσμίως και περιλάμβαναν επικίνδυνα «subprime» στεγαστικά δάνεια.
Καθώς αυξάνονταν οι καθυστερήσεις πληρωμών και οι κατασχέσεις ακινήτων, η αξία αυτών των τίτλων κατέρρευσε, αφήνοντας τους επενδυτές με συντριπτικές ζημίες και προκαλώντας πανικό στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Στους μήνες μετά την κρίση, τα κυβερνητικά πακέτα διάσωσης και οι εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις άρχισαν να αποκαθιστούν το τραυματισμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Σήμερα, οι μεγάλες τράπεζες είναι καλύτερα κεφαλαιοποιημένες.
Οι αγορές ρυθμίζονται καλύτερα και οι επενδυτές προστατεύονται περισσότερο ως αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων.
Και όμως, κάθε μήνα πλέον φέρνει προειδοποιήσεις με ηχώ εκείνης της αναταραχής.
Οι ανησυχίες μεγαλώνουν ότι οι αγορές ακινήτων μπορεί να αναστατωθούν ξανά, αυτή τη φορά όχι από επικίνδυνες πρακτικές δανεισμού, αλλά από την αυξανόμενη συχνότητα κλιματικών καταστροφών που ασκούν πίεση στους ασφαλιστές και άλλες κρίσιμες χρηματοπιστωτικές οργανώσεις.
«Οι αξίες των ακινήτων θα πέσουν τελικά — όπως το 2008 — στέλνοντας την οικογενειακή περιουσία στον πάτο», δήλωσε η έκθεση Next to Fall του Δεκεμβρίου για την κλιματική αλλαγή και την ασφάλιση από την Επιτροπή Προϋπολογισμού της Γερουσίας των ΗΠΑ που τότε προεδρεύονταν από τους Δημοκρατικούς.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να αντιμετωπίσουν ένα συστημικό σοκ στην οικονομία, παρόμοιο με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 — αν όχι μεγαλύτερο».
Οι προειδοποιήσεις
Τον Ιανουάριο, η Επιτροπή Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η οποία συστάθηκε για να παρακολουθεί το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά την κρίση του 2008, δήλωσε ότι η ασφάλιση γίνεται όλο και πιο ακριβή και σπάνια σε περιοχές που πλήττονται από καταστροφές και ότι τα «κλιματικά σοκ» μπορεί να προκαλέσουν ευρύτερη αναταραχή στις αγορές.
Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Jay Powell, προειδοποίησε ότι η Fed παρατηρούσε τράπεζες και ασφαλιστές να αποσύρονται από επικίνδυνες περιοχές.
«Αν κοιτάξετε 10 ή 15 χρόνια μπροστά, θα υπάρχουν περιοχές της χώρας όπου δεν θα μπορείτε να πάρετε στεγαστικό δάνειο.
Δεν θα υπάρχουν ΑΤΜ [και] οι τράπεζες δεν θα έχουν υποκαταστήματα», είπε στο Κογκρέσο. «Δεν ξέρω αν αυτό είναι θέμα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, αλλά σίγουρα θα έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες».
Λιγότερο από δύο εβδομάδες αργότερα, ο Warren Buffett είπε στους μετόχους του ομίλου Berkshire Hathaway, ο οποίος περιλαμβάνει μια σειρά ασφαλιστικών εταιρειών, ότι οι τιμές των ασφαλίσεων ακινήτων είχαν αυξηθεί λόγω της μεγάλης αύξησης των ζημιών από καταιγίδες.
«Η κλιματική αλλαγή μπορεί να είχε αναγγείλει την άφιξή της», δήλωσε.
«Κάποια στιγμή, οποιαδήποτε μέρα, θα συμβεί μια πραγματικά καταστροφική ζημιά ασφάλισης — και δεν υπάρχει εγγύηση ότι θα συμβαίνει μόνο μία φορά τον χρόνο».
Στη συνέχεια, καθώς η Ευρώπη έζησε τον πιο καυτό Μάρτιο της ιστορίας της, ο Günther Thallinger, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της γερμανικής ασφαλιστικής γιγαντιαίας Allianz, προειδοποίησε ότι οι παγκόσμιες θερμοκρασίες πλησιάζουν γρήγορα σε επίπεδα όπου οι ασφαλιστές δεν θα μπορούν πλέον να λειτουργούν, δημιουργώντας «έναν συστημικό κίνδυνο που απειλεί τα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού τομέα».
«Αν η ασφάλιση δεν είναι πλέον διαθέσιμη, και άλλες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θα γίνουν αδύνατες», έγραψε σε μια ανάρτηση στο LinkedIn που έκανε πρωτοσέλιδα.
«Η οικονομική αξία ολόκληρων περιοχών — παράκτιων, άγονων, περιοχών επιρρεπών σε πυρκαγιές — θα αρχίσει να εξαφανίζεται από τα χρηματοοικονομικά βιβλία», πρόσθεσε. «Οι αγορές θα ανατιμηθούν, γρήγορα και βίαια».
Η αλυσιδωτή συνέπεια
Δεν υπάρχει ένα μόνο σενάριο για το πώς ακριβώς το κόστος ασφάλισης ακινήτων μπορεί να οδηγήσει σε χρηματοπιστωτική αναταραχή λόγω του κλίματος.
Αλλά εδώ είναι ένα που έχει προκύψει από συζητήσεις που είχα φέτος με πάνω από 20 επενδυτές, χρηματοοικονομικούς αναλυτές, ειδικούς κανονιστικής συμμόρφωσης, διευθυντικά στελέχη ασφαλιστικών εταιρειών, επιστήμονες και ερευνητές.
Ξεκινά με την αυξανόμενη αποχώρηση των ασφαλιστικών εταιρειών από τις αμερικανικές πολιτείες, η οποία πέρασε από μια ροή σε πλημμύρα, και όχι μόνο σε περιοχές που πλήττονται από καταστροφές όπως η Καλιφόρνια.
Σε όλη τη χώρα, οι ιδιοκτήτες σπιτιών αντιμετωπίζουν αυξανόμενα ασφάλιστρα ή αδυναμία ανανέωσης της κάλυψής τους, καθώς οι ασφαλιστές έρχονται αντιμέτωποι με μια αδιάκοπη σειρά πυρκαγιών, καταιγίδων και τυφώνων.
Οι οικονομικά πιεσμένες κυβερνήσεις προσπαθούν να καλύψουν τα κενά με περισσότερα προγράμματα ασφαλίσεων έκτακτης ανάγκης.
Αλλά αυτά τα σχέδια συνήθως κοστίζουν περισσότερο και καλύπτουν λιγότερα, δημιουργώντας μια ανησυχητική νέα πραγματικότητα για χιλιάδες ιδιοκτήτες σπιτιών.
Η αξία του οικογενειακού τους σπιτιού, που είχε αυξηθεί χρόνο με το χρόνο, αρχίζει να πέφτει.
Η «μόλυνση» επεκτείνεται επειδή χρειάζεσαι ασφάλιση για να πάρεις στεγαστικό δάνειο, οπότε καθώς η κάλυψη ακινήτων εξαφανίζεται, εξαφανίζεται και η παρουσία των τραπεζών.
Σε πολιτεία μετά την πολιτεία, γίνεται αδύνατο να βρεις υποκατάστημα τράπεζας. Κάποιοι δανειστές εγκαταλείπουν εντελώς.
Ο ρόλος των ακινήτων
Πρέπει να ειπωθεί ότι οι απόψεις είναι πολύ μακριά από το να έχουν καταλήξει για το αν η υπερθέρμανση του πλανήτη θα προκαλέσει ποτέ αυτήν ή οποιαδήποτε άλλη μορφή χρηματοπιστωτικής αναταραχής.
Ο Christopher Waller, κυβερνήτης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ που διορίστηκε κατά την πρώτη θητεία του Donald Trump, είναι εδώ και καιρό μεταξύ των αμφισβητιών.
«Η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, αλλά δεν πιστεύω ότι θέτει σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την αξιοπιστία των μεγάλων τραπεζών ή τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα των Ηνωμένων Πολιτειών», δήλωσε σε συνέδριο του 2023 στη Μαδρίτη για τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές προκλήσεις.
Οι αξίες των ακινήτων κατέρρευσαν μετά τη μείωση του πληθυσμού σε πόλεις των ΗΠΑ, όπως το Detroit, χωρίς να θέσουν κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, υποστήριξε ο Waller.
Γιατί οι μειώσεις στις παράκτιες πόλεις που πλήττονται από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας να είναι διαφορετικές;
Επίσης, τα τεστ αντοχής της Fed, που συνήθως υπολόγιζαν μείωση των τιμών ακινήτων στις ΗΠΑ πάνω από 25%, είχαν δείξει ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες θα μπορούσαν να απορροφήσουν σχεδόν 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε ζημίες από δάνεια που είχαν εξασφαλιστεί με ακίνητα, συν άλλες 500 δισεκατομμύρια δολάρια ζημιές από άλλες θέσεις.
Ακόμα και οι ειδικοί που διαφωνούν και πιστεύουν ότι υπάρχει πρόβλημα ασφάλισης που προκαλείται από το κλίμα, δεν λένε ότι αυτό θα οδηγήσει αυτόματα σε απότομες καταρρεύσεις όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.
Εδώ είναι πώς το διατύπωσε ο πρώην επίτροπος ασφάλισης της Καλιφόρνια, Dave Jones, Δημοκρατικός: «Με την πάροδο του χρόνου, θα δείτε περισσότερες αφερεγγυότητες ασφαλιστικών εταιρειών, περισσότερες αυξήσεις τιμών ασφάλισης και λιγότερη διαθεσιμότητα ασφάλισης, περισσότερες καθυστερήσεις δανείων και πτώσεις στις αξίες των περιουσιακών στοιχείων και παγώματα πιστώσεων, αντί για ένα μεμονωμένο καταστροφικό γεγονός ή γεγονότα όπου μια σειρά χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε εθνικό επίπεδο καταρρέουν ταυτόχρονα».
Ωστόσο, πρόσθεσε, «Υπάρχει και κάποιο ρίσκο για αυτό επίσης».
Το ανησυχητικό σημείο
Υπάρχει, ωστόσο, ευρύτερη συμφωνία σε ένα ανησυχητικό σημείο.
Η χρηματοπιστωτική καταστροφή που προκαλείται από το κλίμα, ακόμη και αν συμβαίνει με αργούς ρυθμούς, μπορεί να είναι πιο επικίνδυνη από το παρελθόν χρηματοπιστωτικό χάος.
Αυτό συμβαίνει γιατί δεν θα προκαλείται από χρηματοπιστωτικές αποτυχίες που συνήθως ακολουθούνται από αποκατάσταση, αλλά από τις παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα, τις οποίες ο κόσμος προσπαθεί πάνω από 30 χρόνια να μειώσει.
«Αυτός ο τύπος κινδύνου από το κλίμα δεν είναι κυκλικός. Κατευθύνεται σε μία κατεύθυνση», λέει ο οικονομολόγος Ben Keys, καθηγητής ακινήτων και χρηματοοικονομικών στη Σχολή Wharton του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.
«Άρα, δεν χρειάζεσαι απαραίτητα τόσο μεγάλο σοκ, αν είναι μόνιμο σοκ, για να έχεις σοβαρές, μακροπρόθεσμες συνέπειες στις τιμές των κατοικιών και άλλες αξίες περιουσιακών στοιχείων».
Αυτή η ιδέα για τη συνεχιζόμενη κλιματική επιρροή στα ακίνητα, μία από τις παλαιότερες και πιο σημαντικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, σηματοδοτεί μια στροφή στον τρόπο που κάποιοι ειδικοί σκέφτονται για την σχετικά νέα έννοια της χρηματοοικονομικής αστάθειας που προκαλείται από το κλίμα.
Η ιστορία του γιατί συνέβη αυτή η στροφή και τι σημαίνει, μπορεί να φαίνεται μακρινή όταν οι πύραυλοι πέφτουν στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία και οι δρόμοι στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου γεμίζουν με διαμαρτυρίες κατά του αυταρχισμού.
Αλλά, μακροπρόθεσμα, αυτή είναι η ιστορία που μπορεί να έχει τη μεγαλύτερη σημασία, αν όχι για τίποτα άλλο, τουλάχιστον επειδή είναι τόσο δύσκολο να δούμε πώς θα τελειώσει.
Οι αποφάσεις Trump
Η βιασύνη της αμερικανικής κυβέρνησης να καταργήσει τις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή από τότε που ο Donald Trump ανέλαβε το αξίωμα τον Ιανουάριο, ήταν σοκαριστική.
Η δήλωση του προέδρου για μια «εθνική ενεργειακή έκτακτη ανάγκη», που είχε ως στόχο την ενίσχυση των ορυκτών καυσίμων, και η εντολή για έξοδο από τη Συμφωνία του Παρισιού, ήταν μόνο η αρχή.
Η κυβέρνηση, από τότε, απέλυσε επιστήμονες από υπηρεσίες κλιματικής αλλαγής και καιρού και εκπόνησε σχέδια για να μειώσει την παρακολούθηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο κινήθηκαν για την κατάργηση των φορολογικών κινήτρων για καθαρές πηγές ενέργειας και άλλων στοιχείων της κεντρικής πολιτικής του Joe Biden για το κλίμα, του Νόμου για τη Μείωση του Πληθωρισμού (Inflation Reduction Act).
Ο Lee Zeldin, διοικητής της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA), δήλωσε ότι οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ήταν μια «αιρέση», καθώς η κυβέρνηση άρχισε να καταργεί τους κανονισμούς για τη ρύπανση από τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας.
Παράλληλα, ο Trump υπέγραψε νομοθεσίες στο Κογκρέσο με σκοπό να ανατρέψει τις προσπάθειες της Καλιφόρνιας για την ενίσχυση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και την απαγόρευση της πώλησης νέων αυτοκινήτων με βενζινοκινητήρες έως το 2035.
Όπως ανέφερε ο Chris Wright, υπουργός Ενέργειας του Trump, σε ανάρτησή του στο διαδίκτυο εκείνη την περίοδο, «Ο κλιματικός συναγερμός έχει προκαλέσει τρομερό αντίκτυπο στις ανθρώπινες ζωές και την ελευθερία. Ανήκει στο σωρό της ιστορίας».
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η πράσινη μετάβαση στην ενέργεια, με όλες τις πιθανές συνέπειες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, είναι νεκρή.
Πέρυσι, η παγκόσμια επένδυση στη μετάβαση ξεπέρασε τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια για πρώτη φορά. Σχεδόν το 40% αυτών προήλθε από τον ενεργειακό κολοσσό που είναι η Κίνα, η οποία επένδυσε περισσότερα από ό,τι οι ΗΠΑ, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί.
Ωστόσο, ο ρυθμός ανάπτυξης των παγκόσμιων επενδύσεων ήταν πιο αργός από τα προηγούμενα τρία χρόνια, λέει η ερευνητική ομάδα Bloomberg New Energy Finance.
Και αν οι ΗΠΑ, η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, προσπαθούν τώρα ενεργά να αντιστρέψουν τη μετάβαση, αυτό ρίχνει αβέβαιο φως για το άμεσο μέλλον αυτής της αλλαγής.
Φυσικοί κίνδυνοι
Εν τω μεταξύ, τα σημάδια των φυσικών κινδύνων από το κλίμα, οι οποίοι αρχικά φαινόταν πιο απομακρυσμένοι από τους κινδύνους μετάβασης, έχουν γίνει όλο και πιο εμφανή.
Τεράστιες βροχές έφεραν την Ντουμπάι σε πλήρη ακινησία τον Απρίλιο πέρυσι και ανάγκασαν χιλιάδες ανθρώπους να εκκενώσουν περιοχές στην Κίνα.
Εκατοντάδες άνθρωποι πέθαναν λίγους μήνες αργότερα, όταν ο τυφώνας Yagi χτύπησε τη Νοτιοανατολική Ασία.
Τον Οκτώβριο, οι αρχές στη Φλόριντα αντιμετώπιζαν ακόμα τα συντρίμμια που άφησαν δύο τεράστιοι τυφώνες που χτύπησαν την πολιτεία σε μια ασυνήθιστα σύντομη περίοδο 13 ημερών, όταν η καταστροφή χτύπησε την ισπανική επαρχία της Βαλένθια.
Περισσότεροι από 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, όταν μια κατακλυσμιαία βροχή έριξε σε λίγες ώρες την ποσότητα βροχής που αναμένονταν σε ολόκληρο το έτος.
Λιγότερο από τρεις μήνες αργότερα, ο κόσμος παρακολούθησε καθώς τεράστιες πυρκαγιές έφεραν χάος στην περιοχή του Λος Άντζελες, σκοτώνοντας δεκάδες και ισοπεδώνοντας χιλιάδες σπίτια, συμπεριλαμβανομένων των βιλών διάσημων του Χόλιγουντ.
Ο ρυθμός της καταστροφής συνεχίστηκε και φέτος.
Τον Μάρτιο, οι ηγέτες της Νότιας Κορέας δήλωσαν ότι οι θανατηφόρες πυρκαγιές που σάρωσαν τη χώρα ήταν οι χειρότερες στην ιστορία του έθνους, ενώ η Ιαπωνία διέταξε χιλιάδες ανθρώπους να εκκενώσουν λόγω των χειρότερων πυρκαγιών της σε δεκαετίες.
Τεράστιες πυρκαγιές ανάγκασαν χιλιάδες Καναδούς να εκκενώσουν περιοχές και η Αυστραλία αντιμετώπισε μια καταστροφική σειρά πλημμυρών που οι αξιωματούχοι λένε ότι επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη.
Αυτόν τον μήνα, οι αρχές εξέδωσαν προειδοποιήσεις για ακραία θερμοκρασία σε όλη τη Βόρεια Αμερική, Ευρώπη και Ασία.
Δεν υπάρχει κανένα σημάδι χαλάρωσης σε έναν κόσμο που θερμαίνεται συνεχώς.
Πέρυσι, για πρώτη φορά, οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες έφτασαν 1,5°C πάνω από τα επίπεδα προ της βιομηχανικής εποχής για 12 συνεχόμενους μήνες.
Κάποια στιγμή τα επόμενα πέντε χρόνια, υπάρχει πιθανότητα οι θερμοκρασίες να ανέβουν σχεδόν κατά 2°C για πρώτη φορά, είπαν οι επιστήμονες τον Μάιο.
Κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν έχει προκαλέσει συστημική χρηματοπιστωτική αστάθεια. Οι ταραχώδεις δασμοί του Trump είχαν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο.
Ωστόσο, ο αυξανόμενος αριθμός καταστροφών έχει αρχίσει να αλλάζει τον τρόπο που οι ειδικοί εξετάζουν τα χρηματοοικονομικά προβλήματα που προκαλούνται από το κλίμα.
«Η σκέψη μου πάντα ήταν ότι ο κίνδυνος μετάβασης είναι μεγαλύτερος κίνδυνος για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, γιατί μπορεί να πάρει τη μορφή πολύ ξαφνικών ανατροπών που οδηγούν σε τεράστιες χρηματοοικονομικές ζημιές», λέει ο καθηγητής χρηματοοικονομικών Patrick Bolton, επικεφαλής συγγραφέας μιας σημαντικής δημοσίευσης του 2020 που ανέθεσε η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών και η Τράπεζα της Γαλλίας, η οποία υποστήριξε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να προκαλέσει την επόμενη συστημική χρηματοπιστωτική κρίση.
«Αλλά νομίζω ότι αυτό που έχουμε δει με τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες και άλλες αναπάντεχα καταστροφικές καταστροφές είναι ότι βρισκόμαστε ήδη σε ένα σημείο όπου οι φυσικοί κίνδυνοι θα μπορούσαν να αποτελούν απειλή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα».
Αδρανή περιουσιακά στοιχεία
Οι τράπεζες έχουν κάνει μια παρόμοια αναθεώρηση, λέει στρατηγικός σύμβουλος χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ο οποίος εργάζεται πάνω σε τεστ αντοχής για το κλίμα εδώ και σχεδόν μια δεκαετία.
«Για χρόνια θεωρούνταν ότι τα αδρανή περιουσιακά στοιχεία και άλλοι κίνδυνοι μετάβασης θα ήταν η μεγαλύτερη απειλή», μου είπε.
«Αλλά η κλίμακα των ακραίων καιρικών καταστροφών τα τελευταία χρόνια έχει αναγκάσει σε μια αναθεώρηση, καθώς δείχνει ότι οι φυσικοί κίνδυνοι εντείνονται πολύ πιο γρήγορα από όσο αναμενόταν αρχικά».
Ο Lord Adair Turner, πρώην πρόεδρος της Αρχής Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος βοήθησε στον ανασχεδιασμό των κανονισμών των τραπεζών μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, έχει καταλήξει σε παρόμοιο συμπέρασμα, αν και από διαφορετική αφετηρία.
Πάντα ήταν δύσκολο να φανταστεί μια σοβαρή χρηματοπιστωτική κρίση να προκαλείται από τους κινδύνους μετάβασης που μπορεί να δημιουργούν τα ηλιακά πάνελ ή τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα για τις εταιρείες άνθρακα ή τις κατασκευάστριες κινητήρων εσωτερικής καύσης.
Αλλά τώρα πιστεύει ότι οι φυσικοί κίνδυνοι του κλίματος θα μπορούσαν να το προκαλέσουν.
«Το γεγονός ότι η ένταση των ακραίων γεγονότων αυξάνεται με ρυθμό που δεν κατανοούσαμε προηγουμένως, και αυτό επηρεάζει μια κατηγορία περιουσιακών στοιχείων τόσο μεγάλη όσο τα ακίνητα, θα μπορούσε να αφήσει τους δανειστές εκτεθειμένους σε μη ασφαλισμένα ακίνητα που θα πέσουν σε τιμές», λέει.
«Αν έπρεπε να ψάξω οπουδήποτε στον κόσμο για κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει μια χρηματοπιστωτική κρίση, εκεί θα επικεντρωνόμουν κυρίως».
Το ενδιαφέρον του Turner για το θέμα δεν είναι ακαδημαϊκό. Είναι πρόεδρος της OakNorth digital bank του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και των ευρωπαϊκών παραρτημάτων της Chubb Insurance.
Ήταν επίσης ο πρώτος πρόεδρος του συμβουλευτικού σώματος της Επιτροπής Κλιματικής Αλλαγής του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αυτή η εμπειρία είναι χρήσιμη, δεδομένων των νέων πληροφοριών που εμφανίζονται στις ΗΠΑ για το πώς οι καταστροφές από το κλίμα επηρεάζουν την ασφάλιση κατοικιών.
Ή μάλλον, για τις πληροφορίες που εμφανίζονταν στις ΗΠΑ.
Τέσσερις μέρες πριν από την ορκωμοσία του Donald Trump στις 20 Ιανουαρίου, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλίσεων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ δημοσίευσε αυτό που χαρακτήρισε ως τα πιο ολοκληρωμένα δεδομένα για την ασφάλιση κατοικίας που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα.
Η ανάλυσή του, βασισμένη σε 246 εκατομμύρια συμβόλαια που εκδόθηκαν μεταξύ 2018 και 2022, έδειξε ότι η ασφάλιση γινόταν όλο και πιο ακριβή και λιγότερο διαθέσιμη για εκατομμύρια Αμερικανούς, ιδιαίτερα για όσους ζούσαν σε περιοχές με αυξημένο κίνδυνο φυσικών καταστροφών.
Το μέσο κόστος ασφαλίστρων για άτομα που ζούσαν σε περιοχές όπου αναμενόταν οι μεγαλύτερες απώλειες λόγω κλιματικών φαινομένων ήταν κατά 82% υψηλότερο σε σχέση με τις λιγότερο επικίνδυνες περιοχές.
Επικίνδυνες τοποθεσίες
Όσοι βρίσκονταν σε πιο επικίνδυνες τοποθεσίες αντιμετώπιζαν επίσης πολύ υψηλότερα ποσοστά μη ανανεώσεων, δηλαδή περιπτώσεις όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες αρνούνται να ανανεώσουν τα συμβόλαια κατοικίας.
Η έκθεση περιλάμβανε πληροφορίες από φορείς όπως η National Oceanic and Atmospheric Administration και η Federal Emergency Management Agency (Fema).
Και οι δύο οργανισμοί έχουν δεχθεί πιέσεις λόγω προσπαθειών για περικοπή του ομοσπονδιακού εργατικού δυναμικού, και ο Trump έχει ανακοινώσει σχέδια για την έναρξη σταδιακής κατάργησης της Fema.
Το Federal Insurance Office επίσης θα καταργούνταν βάσει νομοθεσίας που εισήγαγε Ρεπουμπλικανός βουλευτής τον Ιανουάριο, κάτι που θα άφηνε τις πολιτείες των ΗΠΑ ως τους μόνους ρυθμιστικούς φορείς της ασφαλιστικής βιομηχανίας.
Το μέτρο υποστηρίχθηκε από ηγετικά στελέχη ασφαλιστικών εταιρειών, οι οποίοι χαρακτήρισαν την έκθεση του Ιανουαρίου «προβληματική» επειδή εστίαζε υπερβολικά στην κλιματική αλλαγή, παραβλέποντας άλλους παράγοντες που αυξάνουν το κόστος της ασφάλισης, όπως ο πληθωρισμός, οι αγωγές και η μετακίνηση ανθρώπων σε επικίνδυνες περιοχές.
Άλλες ασφαλιστικές επισημαίνουν ότι, παρόλο που τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι σημαντικά, στην πλειονότητά τους έχουν συμπέσει με αύξηση των τιμών των κατοικιών, κάτι που έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής ως σημαντικό μαξιλάρι έναντι καθυστερήσεων στις αποπληρωμές στεγαστικών δανείων.
Όσον αφορά τους κινδύνους για τις ίδιες τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα στελέχη του κλάδου σπεύδουν να επισημάνουν ότι συνήθως προσφέρουν κάλυψη για ένα μόνο έτος, όχι για δεκαετίες όπως τα τραπεζικά στεγαστικά δάνεια, επομένως η οικονομική τους έκθεση είναι πιο περιορισμένη.
Παράλληλα, γίνονται προσπάθειες αναμόρφωσης των ασφαλιστικών αγορών ώστε να καταστούν πιο ανθεκτικές στον κλιματικό κίνδυνο, να ενθαρρυνθούν οι ιδιοκτήτες να χτίζουν σε λιγότερο επικίνδυνες περιοχές και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των υφιστάμενων κατοικιών στα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Οι προσπάθειες
Πρέπει να ελπίζουμε ότι αυτές οι προσπάθειες θα αποδώσουν.
Πρέπει όμως και να αναγνωρίσουμε ότι πολλές από αυτές βασίζονται σε δεδομένα, αναλύσεις και κοινή τεχνογνωσία σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής — στοιχεία που πλέον δέχονται σοβαρές πιέσεις στις ΗΠΑ.
Μια μέρα μετά τη δημοσίευση της έκθεσης του Federal Insurance Office τον Ιανουάριο, η Federal Reserve ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από το δίκτυο των κεντρικών τραπεζών Network for Greening the Financial System, το οποίο έχει οδηγήσει πολλές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της χρηματοοικονομικής αστάθειας που σχετίζεται με το κλίμα.
Δύο εβδομάδες αργότερα, και το Federal Insurance Office ανακοίνωσε ότι αποσύρεται επίσης από το ίδιο δίκτυο, σύμφωνα με προεδρικά εκτελεστικά διατάγματα περί «Putting America First in International Environmental Agreements and Unleashing American Energy».
Όπως δήλωσε αργότερα η Brooke Rollins, υπουργός Γεωργίας του προέδρου, στο Fox Business: «Δεν ασχολούμαστε άλλο με αυτές τις ανοησίες περί κλιματικής αλλαγής». Κι αυτό γιατί, όπως είπε, «είναι μια νέα εποχή».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών