Η υπόθεση είναι επικίνδυνα απλή. Ένας αδιευκρίνιστων στοιχείων διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος ανιχνεύεται εν πτήσει πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό, με προορισμό τις ΗΠΑ…
Η ταινία της Kathryn Bigelow «A House of Dynamite» («Ένα σπίτι γεμάτο δυναμίτη») κυκλοφορεί τη στιγμή που έχουμε μάθει να αγνοούμε την πυρηνική απειλή - ένα απομακρυσμένο κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου που είχαμε μάθει να αγνοούμε.
Ωστόσο, η Bigelow, με χειρουργική ακρίβεια, μας αναγκάζει να αντιμετωπίσουμε αυτό που καταπιέζαμε επί δεκαετίες: την πυρηνική διδαχή.
Η υπόθεση είναι επικίνδυνα απλή. Ένας αδιευκρίνιστων στοιχείων διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος ανιχνεύεται εν πτήσει πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό, με προορισμό τις ΗΠΑ.
Η αντίστροφη μέτρηση αρχίζει: δεκαοκτώ λεπτά μέχρι την πρόσκρουση. Ποιος τον εκτόξευσε;
Η Ρωσία του Putin; Η Βόρεια Κορέα; Το Ιράν; Η Κίνα; Δεν έχει σημασία...
Αυτό που ακολουθεί δεν είναι απλώς ένα θρίλερ αλλά μια κριτική στον ιμπεριαλιστικό τρόπο σκέψης που διευθύνει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ από το 1945.
Η Bigelow δομεί την ταινία ως τρίπτυχο, παρουσιάζοντας τα ίδια δεκαοκτώ λεπτά τρεις φορές από διαφορετικά επίπεδα της ιεραρχίας: από τους χειριστές του Watch Floor, τους υπεύθυνους υπουργούς και, τελικά, τον ίδιο τον Πρόεδρο.
Πρόκειται για μια ανάλυση τύπου Ρασομόν για τη γραφειοκρατική παράλυση, ενδεδυμένη στη γλώσσα της ετοιμότητας.
Το καστ, με τους Idris Elba, Rebecca Ferguson, Gabriel Basso, Jared Harris, και Tracy Letts, παραδίδει εκπληκτικές ερμηνείες.
Αυτοί δεν είναι ήρωες δράσης, αλλά υπάλληλοι που αντιμετωπίζουν την κατάρρευση των προσεκτικά δομημένων συστημάτων τους.
Η λοχαγός Olivia Walker, υπεύθυνη επίβλεψης του Situation Room, μεταφέρει με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα την ένταση μεταξύ επαγγελματισμού και ανθρώπινου τρόμου.
Όταν τελικά σπάει και διατάζει τον σύζυγό της να πάρει το γιο τους και να φύγουν όσο πιο μακριά μπορούν από τα αστικά κέντρα, βλέπουμε τη μάσκα της αμερικανικής αθωότητας να πέφτει.
Η Bigelow και ο σεναριογράφος Noah Oppenheim κατανοούν κάτι θεμελιώδες που ξεφεύγει από τις περισσότερες χολιγουντιανές προσεγγίσεις σε γεωπολιτικές κρίσεις: ο εχθρός δεν είναι «εκεί έξω».
Όπως επισημαίνει η ίδια η Bigelow, «Ο αντίπαλος είναι το σύστημα που έχουμε χτίσει για να καταστρέψουμε τον κόσμο με μια πινελιά».
Αυτή είναι μια ταινία για την εγγενή ασταθή φύση της θεωρίας αποτροπής, την ευθραυστότητα της πυρηνικής διοίκησης και την επικίνδυνη αυταπάτη ότι μια τέτοια καταστροφική δύναμη μπορεί να τύχει λογικής διαχείρισης.
Η τεχνική αληθοφάνεια της ταινίας είναι εντυπωσιακή και ανησυχητική ταυτόχρονα.
Η κινηματογράφηση του Barry Ackroyd, σε στυλ ντοκιμαντέρ, μας ενσωματώνει στη μηχανή αντίδρασης: τη βαριά ακρωνυμική γλώσσα, τις κρυπτογραφημένες τηλεδιασκέψεις που αποτυγχάνουν σε κρίσιμες στιγμές, τη συνειδητοποίηση ότι «χτυπώντας μια σφαίρα με μια σφαίρα» δεν είναι απλώς δύσκολο αλλά ίσως και αδύνατο.
Τα πρωτόκολλα που προορίζονται να αποτρέψουν την καταστροφή γίνονται, στα χέρια της Bigelow, αποδείξεις της υπερηφάνειάς μας.
Ορισμένοι κριτικοί παραπονέθηκαν για τη repetitive δομή της ταινίας και το ασαφές τέλος.
Αλλά αυτό παραβλέπει εντελώς το νόημα της Bigelow. Αρνείται να παρέχει την καθαρτική επίλυση που απαιτούν τα συμβατικά θρίλερ, διότι δεν υπάρχει τέτοια λύση στην πραγματικότητα.
Ποτέ δεν μαθαίνουμε ποιος εκτόξευσε τον πύραυλο — και ίσως αυτό να είναι η πιο ειλικρινής δήλωση που κάνει η ταινία.
Σε μια εποχή πυρηνικής διάδοσης, η αναγνώριση γίνεται ακαδημαϊκή όταν η επιλογή είναι μεταξύ της αφανισμού και της αυτοσυγκράτησης.
Το «A House of Dynamite» λειτουργεί ως το τρίτο μέρος στην άτυπη τριλογία της Bigelow για την αμερικανική εξουσία, μετά τα «The Hurt Locker» και «Zero Dark Thirty».
Ενώ αυτές οι ταινίες εξέτασαν τις επιχειρησιακές διαδικασίες της αυτοκρατορίας -τον τεχνικό εξουδετέρωσης βομβών στο Ιράκ, την αναζήτηση του Osama bin Laden- αυτή επεκτείνεται και αποκαλύπτει ολόκληρη την αρχιτεκτονική της αμερικανικής στρατηγικής σκέψης.
Και αυτό που αποκαλύπτει είναι τρομακτικό: ένα σπίτι χτισμένο από δυναμίτη, όπου μια μόνο σπίθα μπορεί να τελειώσει τα πάντα.
Υπάρχει μια ιδιαίτερα ανατριχιαστική στιγμή όταν ο Πρόεδρος (την τελική απόφαση του οποίου ποτέ δεν βλέπουμε) συγκρίνει την πυρηνική διάδοση με το να ζεις σε ένα σπίτι γεμάτο δυναμίτη.
Είναι μια εύστοχη μεταφορά, που εγείρει άβολα ερωτήματα για το ποιος έχτισε αυτό το σπίτι και ποιος συνεχίζει να προσθέτει στην αποθήκη.
Ο αμερικανικός εξαιρετισμός στηρίχθηκε επί μακρόν στην παραδοχή ότι εμείς, σε αντίθεση με τους αντιπάλους μας, μπορούμε να εμπιστευτούμε με την καταστροφική δύναμη.
Η Bigelow αποδομεί συστηματικά αυτή την παραδοχή.
Η ταινία θα συγκριθεί αναπόφευκτα με τις πυρηνικές ταινίες του Ψυχρού Πολέμου όπως τα «Fail Safe» και «Dr. Strangelove», και τέτοιες συγκρίσεις είναι διδακτικές.
Αλλά ενώ αυτές οι ταινίες μπορούσαν να φανταστούν λογικούς παράγοντες και στις δύο πλευρές του Σιδηρού Παραπετάσματος, το όραμα της Bigelow είναι πιο σκοτεινό.
Σε έναν πολυπολικό κόσμο με επιθετικούς εθνικιστές και διευρυνόμενα οπλοστάσια, οι παλιοί υπολογισμοί δεν ισχύουν.
Ασταθές
Το σύστημα ήταν πάντα ασταθές, τώρα όμως πλησιάζει την κατάρρευση.
Αυτό που κάνει το «A House of Dynamite» ιδιαίτερα επίκαιρο είναι η έμμεση κριτική του στην ίδια τη θεωρία της αποτροπής.
Η ταινία ξεκινά με τον χαρακτήρα του Elba να εξηγεί ότι η ετοιμότητα είναι το ζητούμενο — ότι η ορατή προετοιμασία αποτρέπει τον πόλεμο.
Αλλά καθώς η κρίση ξετυλίγεται, βλέπουμε αυτήν τη λογική να αποσυντίθεται.
Η αποτροπή λειτουργεί μόνο εάν όλα τα μέρη είναι ορθολογικοί παίκτες που λειτουργούν κάτω από κοινές παραδοχές.
Αφαιρέστε αυτές τις προϋποθέσεις, και μένετε με τίποτα παρά μόνο με την πιθανότητα της αμοιβαίας εξάλειψης.
Η Bigelow έχει δημιουργήσει κάτι σπάνιο: ένα πραγματικά πολιτικό θρίλερ που εμπιστεύεται το κοινό να αντιμετωπίσει την πολυπλοκότητα.
Δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις, ήρωες λύσεις ή καθησυχαστικά τέλη.
Αντίθετα, μας αφήνει να αιωρούμαστε σε εκείνα τα τρομακτικά δεκαοκτώ λεπτά, αναγκασμένοι να σκεφτούμε τι μπορεί να κάνουν οι ηγέτες μας -τι μπορεί να κάνουμε εμείς- όταν όλες οι προσεκτικές προετοιμασίες αποδειχθούν ανεπαρκείς.
Η διάρκεια των 112 λεπτών είναι λιτή και ασταμάτητη, οδηγώντας σε αυτό που φαίνεται να είναι μια αναπόφευκτη καταστροφή, ενώ μας εκπλήσσει συνεχώς με νέες αποκαλύψεις. Είναι αριστοτεχνική κινηματογράφηση στην υπηρεσία ενός επείγοντος μηνύματος.
Θα αλλάξει η πολιτική; Σχεδόν σίγουρα όχι. Η μακρά ιστορία των πυρηνικών προειδοποιητικών παραμυθιών το υποδεικνύει διαφορετικά.
Αλλά μπορεί, για αυτούς που είναι πρόθυμοι να ασχοληθούν με τις συνέπειές της, να σπάσει την άνετη αυταπάτη ότι κάποιος, κάπου, έχει τον έλεγχο.
Στο τέλος, το «A House of Dynamite» αφορά λιγότερο τον πυρηνικό πόλεμο και περισσότερο τη μυθολογία της αμερικανικής ικανότητας.
Είναι ένας μύθος που έχουμε πουλήσει στον κόσμο και στον εαυτό μας—ότι τα συστήματά μας λειτουργούν, οι ηγέτες μας είναι προετοιμασμένοι, η δύναμή μας μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπεύθυνα.
Η Bigelow, με χαρακτηριστική ατρόμητη καθαρότητα, αποκαλύπτει αυτόν τον μύθο για αυτό που είναι: μια ιστορία που λέμε στον εαυτό μας ενώ ζούμε σε ένα σπίτι γεμάτο δυναμίτη, ελπίζοντας ότι κανείς δεν θα ανάψει σπίρτο.
Δείτε το στις κινηματογραφικές αίθουσες αν είναι δυνατόν.
Η μεγάλη οθόνη ενισχύει την κλειστοφοβία, την αίσθηση ότι οι τοίχοι πλησιάζουν.
Και μετά καθίστε με τη δυσφορία που προκαλεί. Αυτή η δυσφορία είναι το νόημα.
www.bankingnews.gr
Ωστόσο, η Bigelow, με χειρουργική ακρίβεια, μας αναγκάζει να αντιμετωπίσουμε αυτό που καταπιέζαμε επί δεκαετίες: την πυρηνική διδαχή.
Η υπόθεση είναι επικίνδυνα απλή. Ένας αδιευκρίνιστων στοιχείων διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος ανιχνεύεται εν πτήσει πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό, με προορισμό τις ΗΠΑ.
Η αντίστροφη μέτρηση αρχίζει: δεκαοκτώ λεπτά μέχρι την πρόσκρουση. Ποιος τον εκτόξευσε;
Η Ρωσία του Putin; Η Βόρεια Κορέα; Το Ιράν; Η Κίνα; Δεν έχει σημασία...
Αυτό που ακολουθεί δεν είναι απλώς ένα θρίλερ αλλά μια κριτική στον ιμπεριαλιστικό τρόπο σκέψης που διευθύνει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ από το 1945.
Η Bigelow δομεί την ταινία ως τρίπτυχο, παρουσιάζοντας τα ίδια δεκαοκτώ λεπτά τρεις φορές από διαφορετικά επίπεδα της ιεραρχίας: από τους χειριστές του Watch Floor, τους υπεύθυνους υπουργούς και, τελικά, τον ίδιο τον Πρόεδρο.
Πρόκειται για μια ανάλυση τύπου Ρασομόν για τη γραφειοκρατική παράλυση, ενδεδυμένη στη γλώσσα της ετοιμότητας.
Το καστ, με τους Idris Elba, Rebecca Ferguson, Gabriel Basso, Jared Harris, και Tracy Letts, παραδίδει εκπληκτικές ερμηνείες.
Αυτοί δεν είναι ήρωες δράσης, αλλά υπάλληλοι που αντιμετωπίζουν την κατάρρευση των προσεκτικά δομημένων συστημάτων τους.
Η λοχαγός Olivia Walker, υπεύθυνη επίβλεψης του Situation Room, μεταφέρει με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα την ένταση μεταξύ επαγγελματισμού και ανθρώπινου τρόμου.
Όταν τελικά σπάει και διατάζει τον σύζυγό της να πάρει το γιο τους και να φύγουν όσο πιο μακριά μπορούν από τα αστικά κέντρα, βλέπουμε τη μάσκα της αμερικανικής αθωότητας να πέφτει.
Η Bigelow και ο σεναριογράφος Noah Oppenheim κατανοούν κάτι θεμελιώδες που ξεφεύγει από τις περισσότερες χολιγουντιανές προσεγγίσεις σε γεωπολιτικές κρίσεις: ο εχθρός δεν είναι «εκεί έξω».
Όπως επισημαίνει η ίδια η Bigelow, «Ο αντίπαλος είναι το σύστημα που έχουμε χτίσει για να καταστρέψουμε τον κόσμο με μια πινελιά».
Αυτή είναι μια ταινία για την εγγενή ασταθή φύση της θεωρίας αποτροπής, την ευθραυστότητα της πυρηνικής διοίκησης και την επικίνδυνη αυταπάτη ότι μια τέτοια καταστροφική δύναμη μπορεί να τύχει λογικής διαχείρισης.
Η τεχνική αληθοφάνεια της ταινίας είναι εντυπωσιακή και ανησυχητική ταυτόχρονα.
Η κινηματογράφηση του Barry Ackroyd, σε στυλ ντοκιμαντέρ, μας ενσωματώνει στη μηχανή αντίδρασης: τη βαριά ακρωνυμική γλώσσα, τις κρυπτογραφημένες τηλεδιασκέψεις που αποτυγχάνουν σε κρίσιμες στιγμές, τη συνειδητοποίηση ότι «χτυπώντας μια σφαίρα με μια σφαίρα» δεν είναι απλώς δύσκολο αλλά ίσως και αδύνατο.
Τα πρωτόκολλα που προορίζονται να αποτρέψουν την καταστροφή γίνονται, στα χέρια της Bigelow, αποδείξεις της υπερηφάνειάς μας.
Ορισμένοι κριτικοί παραπονέθηκαν για τη repetitive δομή της ταινίας και το ασαφές τέλος.
Αλλά αυτό παραβλέπει εντελώς το νόημα της Bigelow. Αρνείται να παρέχει την καθαρτική επίλυση που απαιτούν τα συμβατικά θρίλερ, διότι δεν υπάρχει τέτοια λύση στην πραγματικότητα.
Ποτέ δεν μαθαίνουμε ποιος εκτόξευσε τον πύραυλο — και ίσως αυτό να είναι η πιο ειλικρινής δήλωση που κάνει η ταινία.
Σε μια εποχή πυρηνικής διάδοσης, η αναγνώριση γίνεται ακαδημαϊκή όταν η επιλογή είναι μεταξύ της αφανισμού και της αυτοσυγκράτησης.
Το «A House of Dynamite» λειτουργεί ως το τρίτο μέρος στην άτυπη τριλογία της Bigelow για την αμερικανική εξουσία, μετά τα «The Hurt Locker» και «Zero Dark Thirty».
Ενώ αυτές οι ταινίες εξέτασαν τις επιχειρησιακές διαδικασίες της αυτοκρατορίας -τον τεχνικό εξουδετέρωσης βομβών στο Ιράκ, την αναζήτηση του Osama bin Laden- αυτή επεκτείνεται και αποκαλύπτει ολόκληρη την αρχιτεκτονική της αμερικανικής στρατηγικής σκέψης.
Και αυτό που αποκαλύπτει είναι τρομακτικό: ένα σπίτι χτισμένο από δυναμίτη, όπου μια μόνο σπίθα μπορεί να τελειώσει τα πάντα.
Υπάρχει μια ιδιαίτερα ανατριχιαστική στιγμή όταν ο Πρόεδρος (την τελική απόφαση του οποίου ποτέ δεν βλέπουμε) συγκρίνει την πυρηνική διάδοση με το να ζεις σε ένα σπίτι γεμάτο δυναμίτη.
Είναι μια εύστοχη μεταφορά, που εγείρει άβολα ερωτήματα για το ποιος έχτισε αυτό το σπίτι και ποιος συνεχίζει να προσθέτει στην αποθήκη.
Ο αμερικανικός εξαιρετισμός στηρίχθηκε επί μακρόν στην παραδοχή ότι εμείς, σε αντίθεση με τους αντιπάλους μας, μπορούμε να εμπιστευτούμε με την καταστροφική δύναμη.
Η Bigelow αποδομεί συστηματικά αυτή την παραδοχή.
Η ταινία θα συγκριθεί αναπόφευκτα με τις πυρηνικές ταινίες του Ψυχρού Πολέμου όπως τα «Fail Safe» και «Dr. Strangelove», και τέτοιες συγκρίσεις είναι διδακτικές.
Αλλά ενώ αυτές οι ταινίες μπορούσαν να φανταστούν λογικούς παράγοντες και στις δύο πλευρές του Σιδηρού Παραπετάσματος, το όραμα της Bigelow είναι πιο σκοτεινό.
Σε έναν πολυπολικό κόσμο με επιθετικούς εθνικιστές και διευρυνόμενα οπλοστάσια, οι παλιοί υπολογισμοί δεν ισχύουν.
Ασταθές
Το σύστημα ήταν πάντα ασταθές, τώρα όμως πλησιάζει την κατάρρευση.
Αυτό που κάνει το «A House of Dynamite» ιδιαίτερα επίκαιρο είναι η έμμεση κριτική του στην ίδια τη θεωρία της αποτροπής.
Η ταινία ξεκινά με τον χαρακτήρα του Elba να εξηγεί ότι η ετοιμότητα είναι το ζητούμενο — ότι η ορατή προετοιμασία αποτρέπει τον πόλεμο.
Αλλά καθώς η κρίση ξετυλίγεται, βλέπουμε αυτήν τη λογική να αποσυντίθεται.
Η αποτροπή λειτουργεί μόνο εάν όλα τα μέρη είναι ορθολογικοί παίκτες που λειτουργούν κάτω από κοινές παραδοχές.
Αφαιρέστε αυτές τις προϋποθέσεις, και μένετε με τίποτα παρά μόνο με την πιθανότητα της αμοιβαίας εξάλειψης.
Η Bigelow έχει δημιουργήσει κάτι σπάνιο: ένα πραγματικά πολιτικό θρίλερ που εμπιστεύεται το κοινό να αντιμετωπίσει την πολυπλοκότητα.
Δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις, ήρωες λύσεις ή καθησυχαστικά τέλη.
Αντίθετα, μας αφήνει να αιωρούμαστε σε εκείνα τα τρομακτικά δεκαοκτώ λεπτά, αναγκασμένοι να σκεφτούμε τι μπορεί να κάνουν οι ηγέτες μας -τι μπορεί να κάνουμε εμείς- όταν όλες οι προσεκτικές προετοιμασίες αποδειχθούν ανεπαρκείς.
Η διάρκεια των 112 λεπτών είναι λιτή και ασταμάτητη, οδηγώντας σε αυτό που φαίνεται να είναι μια αναπόφευκτη καταστροφή, ενώ μας εκπλήσσει συνεχώς με νέες αποκαλύψεις. Είναι αριστοτεχνική κινηματογράφηση στην υπηρεσία ενός επείγοντος μηνύματος.
Θα αλλάξει η πολιτική; Σχεδόν σίγουρα όχι. Η μακρά ιστορία των πυρηνικών προειδοποιητικών παραμυθιών το υποδεικνύει διαφορετικά.
Αλλά μπορεί, για αυτούς που είναι πρόθυμοι να ασχοληθούν με τις συνέπειές της, να σπάσει την άνετη αυταπάτη ότι κάποιος, κάπου, έχει τον έλεγχο.
Στο τέλος, το «A House of Dynamite» αφορά λιγότερο τον πυρηνικό πόλεμο και περισσότερο τη μυθολογία της αμερικανικής ικανότητας.
Είναι ένας μύθος που έχουμε πουλήσει στον κόσμο και στον εαυτό μας—ότι τα συστήματά μας λειτουργούν, οι ηγέτες μας είναι προετοιμασμένοι, η δύναμή μας μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπεύθυνα.
Η Bigelow, με χαρακτηριστική ατρόμητη καθαρότητα, αποκαλύπτει αυτόν τον μύθο για αυτό που είναι: μια ιστορία που λέμε στον εαυτό μας ενώ ζούμε σε ένα σπίτι γεμάτο δυναμίτη, ελπίζοντας ότι κανείς δεν θα ανάψει σπίρτο.
Δείτε το στις κινηματογραφικές αίθουσες αν είναι δυνατόν.
Η μεγάλη οθόνη ενισχύει την κλειστοφοβία, την αίσθηση ότι οι τοίχοι πλησιάζουν.
Και μετά καθίστε με τη δυσφορία που προκαλεί. Αυτή η δυσφορία είναι το νόημα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών