Στην Ελλάδα επελέγη η δημιουργία της επικουρικής ασφάλισης διανεμητικού χαρακτήρα που υπόκειται και αυτή, όπως και η κύρια ασφάλιση, στους δημογραφικούς κινδύνους
Το δημογραφικό προφίλ των αναπτυγμένων χωρών έχει αλλάξει δραματικά σε σχέση με αυτό που υπήρχε όταν κτίζονταν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Από τη μία πλευρά είναι ιδιαίτερα θετικό ότι το προσδόκιμο της επιβίωσης τις τελευταίες δεκαετίες αυξάνεται σχεδόν ενάμιση χρόνο ανά δεκαετία. Από την άλλη, βέβαια, οι γεννήσεις διαρκώς μειώνονται, δημιουργώντας συνδυαστικά αυτό που αποκαλείται δημογραφική γήρανση του πληθυσμού.
Στο ασφαλιστικό μας σύστημα, που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου διανεμητικό -δηλαδή οι εισφορές των εργαζομένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των υφιστάμενων συνταξιούχων- η δημογραφική γήρανση οδηγεί σχεδόν αναπόδραστα στο ότι ολοένα και λιγότεροι εργαζόμενοι καλούνται να πληρώνουν με τις εισφορές τους για τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες και όχι μόνο στην Ελλάδα.
Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες, αντιλαμβανόμενες την απειλή που συνιστούσε για το βιοτικό επίπεδο των μελλοντικών συνταξιούχων η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού, προχώρησαν στην δημιουργία ή ενίσχυση συμπληρωματικών συστημάτων κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης, τα οποία δεν υπόκειντο στους κινδύνους της δημογραφικής γήρανσης. Σε ορισμένες από τις χώρες αυτές τα σωρευμένα κεφάλαια των συνταξιοδοτικών ταμείων υπερβαίνουν πλέον κατά πολύ το ετήσιο ΑΕΠ της αντίστοιχης χώρας.
Επικουρική ασφάλιση διανεμητικού χαρακτήρα
Αντίθετα, στην Ελλάδα επελέγη η δημιουργία της επικουρικής ασφάλισης διανεμητικού χαρακτήρα που υπόκειται και αυτή, όπως και η κύρια ασφάλιση, στους δημογραφικούς κινδύνους. Στη χώρα μας η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους κυμαίνεται σήμερα στο 1.6 προς 1 όταν στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, οπότε και αναπτυσσόταν το ασφαλιστικό μας σύστημα, ήταν της τάξης του 4 ή 5 προς 1. Αυτό σημαίνει ότι η ηλιακή πυραμίδα είναι πλέον αντεστραμμένη εις βάρος των νέων. Το 2030 αναμένεται να είμαστε η πιο γερασμένη Ευρωπαϊκή χώρα, ξεπερνώντας την Ιταλία.
Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση προτίθεται να προχωρήσει άμεσα στη μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης και τη σταδιακή μετατροπή της από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική. Η μεταρρύθμιση που σχεδιάζουμε είναι μία μεταρρύθμιση κατ’ εξοχήν προς όφελος των νέων μας. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα συνταξιοδοτικό αποθεματικό για τους νέους από το οποίο θα χρηματοδοτηθούν οι μελλοντικές επικουρικές τους συντάξεις.
Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους
Πιο συγκεκριμένα, οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης των νέων που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και έχουν υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης και, σε προαιρετική βάση, των υφιστάμενων εργαζομένων έως 35 ετών, θα τοποθετούνται σε ατομικούς λογαριασμούς και θα επενδύονται. Συνεπώς το ύψος της επικουρικής τους σύνταξης δεν θα εξαρτάται από την αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους, αλλά από τις σωρευμένες εισφορές και τις αποδόσεις των επενδύσεών τους, κάτι που – με βάση την εμπειρία χωρών όπου κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα λειτουργούν εδώ και δεκαετίες - μεταφράζεται σε υψηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με αυτές του υφισταμένου συστήματος.
Το νέο Ταμείο που θα συσταθεί και θα διαχειρίζεται τις εισφορές των ασφαλισμένων θα είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, το οποίο θα στελεχωθεί με ανοικτές διαδικασίες από άτομα με εμπειρία στον χώρο. Το δημόσιο εγγυάται το σωρευμένο κεφάλαιο των ασφαλισμένων σε πραγματικούς όρους – δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση του πληθωρισμού - απορροφώντας πλήρως τον κίνδυνο των αγορών, που σε βάθος τριακονταετίας ή τεσσαρακονταετίας που αφορά τα συνταξιοδοτικά προγράμματα εκτιμάται ούτως ή άλλως ως μάλλον χαμηλός.
Η μεταρρύθμιση σχεδιάστηκε με βάση τα πρότυπα Δημόσιων Ταμείων κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα που συναντώνται εδώ και δεκαετίες σε χώρες που συνήθως θαυμάζουμε για το προηγμένο κοινωνικό τους κράτος, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία. Σειρά από καλές πρακτικές ενσωματώνονται στη διοίκηση του νέου Ταμείου, όπως οι αυστηρά αξιοκρατικές επιλογές στελεχών, η διαφάνεια, η λογοδοσία και, γενικότερα, οι αρχές καλής διακυβέρνησης.
Τα οφέλη της μεταρρύθμισης
Τέσσερα είναι τα κύρια οφέλη της μεταρρύθμισης: οι αναμενόμενες υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τους μελλοντικούς συνταξιούχους, η συμβολή της κοινωνικής ασφάλισης στην επιτάχυνσης του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης της χώρας καθώς μέρος των αποθεματικών του νέου Ταμείου θα επενδύεται στην εγχώρια οικονομία, η διασπορά του ρίσκου του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης συνολικά μέσω της μείωσης της έκθεσής του στον δημογραφικό κίνδυνο και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας με τη δημιουργία ισχυρών αντικινήτρων για συμμετοχή τους σε ανασφάλιστη εργασία.
Η μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητική εκτιμούμε ότι θα δώσει ώθηση και στην ιδιωτική ασφάλιση. Οι νέοι μας, μέσω των ατομικών λογαριασμών της επικουρικής ασφάλισης, θα «εκπαιδευτούν» στην συνταξιοδοτική αποταμίευση, κάτι που σε βάθος χρόνου θα οδηγήσει σε μια νέα κουλτούρα ασφάλισης που θα έχει γενικότερες θετικές επιπτώσεις, τόσο στο συνολικό μελλοντικό διαθέσιμο εισόδημα από συντάξεις, όσο και στην ανάπτυξη του κλάδου της επαγγελματικής αλλά και της ιδιωτικής ασφάλισης. Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών ήδη κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες και κατά μισή επιπλέον μονάδα την επόμενη χρονιά, δίνει ζωτικό χώρο για την ενίσχυση του δεύτερου και τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού μας συστήματος.
Η ιδιωτική ασφάλιση παρότι δεν αποτελεί μέρος της κοινωνικής ασφάλισης και δεν βρίσκεται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων έχει σημαντικό ρόλο να παίξει ως συμπληρωματικός προαιρετικός πυλώνας για αύξηση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος. Με προσήλωση στη διαφάνεια, προκείμενου οι πολίτες να νοιώθουν πλήρη εμπιστοσύνη και σιγουριά, η ιδιωτική ασφάλιση μέσω του πλαισίου των ισχυρών θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Φερεγγυότητα ΙΙ (Solvency II) που αποτελεί το πλαίσιο λειτουργίας και εποπτείας των ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών επιχειρήσεων στην Ευρώπη αποτελεί έναν δυναμικό κλάδο που τα επόμενα χρόνια μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
* Ο κ. Πάνος Τσακλόγλου είναι υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
www.bankingnews.gr
Στο ασφαλιστικό μας σύστημα, που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου διανεμητικό -δηλαδή οι εισφορές των εργαζομένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των υφιστάμενων συνταξιούχων- η δημογραφική γήρανση οδηγεί σχεδόν αναπόδραστα στο ότι ολοένα και λιγότεροι εργαζόμενοι καλούνται να πληρώνουν με τις εισφορές τους για τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες και όχι μόνο στην Ελλάδα.
Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες, αντιλαμβανόμενες την απειλή που συνιστούσε για το βιοτικό επίπεδο των μελλοντικών συνταξιούχων η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού, προχώρησαν στην δημιουργία ή ενίσχυση συμπληρωματικών συστημάτων κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης, τα οποία δεν υπόκειντο στους κινδύνους της δημογραφικής γήρανσης. Σε ορισμένες από τις χώρες αυτές τα σωρευμένα κεφάλαια των συνταξιοδοτικών ταμείων υπερβαίνουν πλέον κατά πολύ το ετήσιο ΑΕΠ της αντίστοιχης χώρας.
Επικουρική ασφάλιση διανεμητικού χαρακτήρα
Αντίθετα, στην Ελλάδα επελέγη η δημιουργία της επικουρικής ασφάλισης διανεμητικού χαρακτήρα που υπόκειται και αυτή, όπως και η κύρια ασφάλιση, στους δημογραφικούς κινδύνους. Στη χώρα μας η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους κυμαίνεται σήμερα στο 1.6 προς 1 όταν στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, οπότε και αναπτυσσόταν το ασφαλιστικό μας σύστημα, ήταν της τάξης του 4 ή 5 προς 1. Αυτό σημαίνει ότι η ηλιακή πυραμίδα είναι πλέον αντεστραμμένη εις βάρος των νέων. Το 2030 αναμένεται να είμαστε η πιο γερασμένη Ευρωπαϊκή χώρα, ξεπερνώντας την Ιταλία.
Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση προτίθεται να προχωρήσει άμεσα στη μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης και τη σταδιακή μετατροπή της από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική. Η μεταρρύθμιση που σχεδιάζουμε είναι μία μεταρρύθμιση κατ’ εξοχήν προς όφελος των νέων μας. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα συνταξιοδοτικό αποθεματικό για τους νέους από το οποίο θα χρηματοδοτηθούν οι μελλοντικές επικουρικές τους συντάξεις.
Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους
Πιο συγκεκριμένα, οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης των νέων που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και έχουν υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης και, σε προαιρετική βάση, των υφιστάμενων εργαζομένων έως 35 ετών, θα τοποθετούνται σε ατομικούς λογαριασμούς και θα επενδύονται. Συνεπώς το ύψος της επικουρικής τους σύνταξης δεν θα εξαρτάται από την αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους, αλλά από τις σωρευμένες εισφορές και τις αποδόσεις των επενδύσεών τους, κάτι που – με βάση την εμπειρία χωρών όπου κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα λειτουργούν εδώ και δεκαετίες - μεταφράζεται σε υψηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με αυτές του υφισταμένου συστήματος.
Το νέο Ταμείο που θα συσταθεί και θα διαχειρίζεται τις εισφορές των ασφαλισμένων θα είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, το οποίο θα στελεχωθεί με ανοικτές διαδικασίες από άτομα με εμπειρία στον χώρο. Το δημόσιο εγγυάται το σωρευμένο κεφάλαιο των ασφαλισμένων σε πραγματικούς όρους – δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση του πληθωρισμού - απορροφώντας πλήρως τον κίνδυνο των αγορών, που σε βάθος τριακονταετίας ή τεσσαρακονταετίας που αφορά τα συνταξιοδοτικά προγράμματα εκτιμάται ούτως ή άλλως ως μάλλον χαμηλός.
Η μεταρρύθμιση σχεδιάστηκε με βάση τα πρότυπα Δημόσιων Ταμείων κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα που συναντώνται εδώ και δεκαετίες σε χώρες που συνήθως θαυμάζουμε για το προηγμένο κοινωνικό τους κράτος, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία. Σειρά από καλές πρακτικές ενσωματώνονται στη διοίκηση του νέου Ταμείου, όπως οι αυστηρά αξιοκρατικές επιλογές στελεχών, η διαφάνεια, η λογοδοσία και, γενικότερα, οι αρχές καλής διακυβέρνησης.
Τα οφέλη της μεταρρύθμισης
Τέσσερα είναι τα κύρια οφέλη της μεταρρύθμισης: οι αναμενόμενες υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τους μελλοντικούς συνταξιούχους, η συμβολή της κοινωνικής ασφάλισης στην επιτάχυνσης του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης της χώρας καθώς μέρος των αποθεματικών του νέου Ταμείου θα επενδύεται στην εγχώρια οικονομία, η διασπορά του ρίσκου του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης συνολικά μέσω της μείωσης της έκθεσής του στον δημογραφικό κίνδυνο και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας με τη δημιουργία ισχυρών αντικινήτρων για συμμετοχή τους σε ανασφάλιστη εργασία.
Η μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητική εκτιμούμε ότι θα δώσει ώθηση και στην ιδιωτική ασφάλιση. Οι νέοι μας, μέσω των ατομικών λογαριασμών της επικουρικής ασφάλισης, θα «εκπαιδευτούν» στην συνταξιοδοτική αποταμίευση, κάτι που σε βάθος χρόνου θα οδηγήσει σε μια νέα κουλτούρα ασφάλισης που θα έχει γενικότερες θετικές επιπτώσεις, τόσο στο συνολικό μελλοντικό διαθέσιμο εισόδημα από συντάξεις, όσο και στην ανάπτυξη του κλάδου της επαγγελματικής αλλά και της ιδιωτικής ασφάλισης. Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών ήδη κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες και κατά μισή επιπλέον μονάδα την επόμενη χρονιά, δίνει ζωτικό χώρο για την ενίσχυση του δεύτερου και τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού μας συστήματος.
Η ιδιωτική ασφάλιση παρότι δεν αποτελεί μέρος της κοινωνικής ασφάλισης και δεν βρίσκεται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων έχει σημαντικό ρόλο να παίξει ως συμπληρωματικός προαιρετικός πυλώνας για αύξηση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος. Με προσήλωση στη διαφάνεια, προκείμενου οι πολίτες να νοιώθουν πλήρη εμπιστοσύνη και σιγουριά, η ιδιωτική ασφάλιση μέσω του πλαισίου των ισχυρών θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Φερεγγυότητα ΙΙ (Solvency II) που αποτελεί το πλαίσιο λειτουργίας και εποπτείας των ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών επιχειρήσεων στην Ευρώπη αποτελεί έναν δυναμικό κλάδο που τα επόμενα χρόνια μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
* Ο κ. Πάνος Τσακλόγλου είναι υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών