Πριν από μερικά χρόνια, σχεδόν όλοι όσοι παρακολουθούσαν στενά τη δημιουργία του πυραύλου Starship θεωρούσαν ότι παρακολουθούσαν τη γέννηση ενός θαύματος.
Για πολλές δεκαετίες, η διαστημική τεχνολογία βρισκόταν σε στασιμότητα, και οι πτήσεις σε τροχιά γίνονταν με πυραύλους που σχεδόν δεν είχαν αλλάξει από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, ο Elon Musk και η SpaceX προχώρησαν σημαντικά, μαθαίνοντας να προσγειώνουν τις πρώτες βαθμίδες των πυραύλων και μειώνοντας το κόστος των εκτοξεύσεων. Ωστόσο, αυτή η επιτυχία ήταν κυρίως εμπορική και δεν έδωσε στην ανθρωπότητα ποιοτικά νέες δυνατότητες.
Αντίθετα, το Starship από την αρχή στόχευε σε φιλοδοξίες εντελώς διαφορετικού επιπέδου, καθώς ο Musk είχε ονειρευτεί την αποίκιση του Άρη. Πολλοί αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό τα σχέδιά του να στείλει ανθρώπους εκεί το 2024, και είναι δύσκολο να βρεθεί λογική για μαζική μετακόμιση σε έναν άλλο πλανήτη. Ωστόσο, ο προτεινόμενος πύραυλος ήταν εντυπωσιακός ακόμη και χωρίς την αποίκιση.
Πρώτον, θα μπορούσε να μεταφέρει στον Άρη ή στη Σελήνη μεγάλες επιστημονικές αποστολές με άφθονα αποθέματα πόρων και εξοπλισμού.
Δεύτερον, θα επέτρεπε την εκτόξευση τεράστιων σταθμών και δορυφόρων σε τροχιά γύρω από τη Γη με χαμηλό κόστος, ανοίγοντας το δρόμο για νέα τηλεσκόπια, συστήματα επικοινωνιών και στρατιωτικές εφαρμογές.
Τρίτον, θα μπορούσε να στείλει τεράστια σκάφη σε εξωτερικούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, διευκολύνοντας την προσεδάφιση στην Ευρώπη (δορυφόρος του Δία), την εκτόξευση ανιχνευτών στην ατμόσφαιρα γιγάντιων αερίων και άλλα παρόμοια έργα.
Πολύ πιο εντυπωσιακό ήταν το γεγονός ότι ένα τέτοιο σύστημα αναπτύσσονταν με σχετικά μικρό προϋπολογισμό της SpaceX και σε εργοστάσιο που χτίστηκε γρήγορα πάνω σε έλος. Παράλληλα, τα πρώτα πρωτότυπα άρχισαν να πετούν ήδη το 2020 — μόλις ένα χρόνο μετά την έναρξη της ενεργής φάσης των εργασιών. Το καλοκαίρι του 2024, το Starship πέταξε σε υποτροχιακή τροχιά από το Τέξας και προσγειώθηκε στον Ινδικό Ωκεανό. Αν οι μετοχές της SpaceX διαπραγματεύονταν στο χρηματιστήριο, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πόσο ψηλά θα μπορούσαν να εκτοξευτούν εκείνη τη στιγμή.
Ανάπτυξη πυραύλου ως εφαρμογή για κινητά
Ωστόσο, μέσα στο επόμενο έτος, οι προσδοκίες θα μπορούσαν να ανατραπούν. Το πρωτότυπο που έδειχνε επιτυχία δεν μπορούσε να εκτοξεύσει ωφέλιμο φορτίο σε τροχιά λόγω ανεπαρκούς ώσης και καυσίμου. Έτσι, η SpaceX πέρασε στο πρωτότυπο Block 2, μεγαλύτερο και ισχυρότερο, αλλά η ανάπτυξη, που προχωρούσε με πρωτοφανή ρυθμό, «σκόνταψε σε τσιμεντένιο τοίχο». Όλες οι τρεις εκτοξεύσεις του Block 2 από τον Ιανουάριο του 2025 κατέληξαν σε ατυχήματα: είτε οι κινητήρες μπήκαν σε συντονισμό και κατέστρεψαν τον πύραυλο, είτε η βλάβη κινητήρα οδήγησε σε απώλεια ελέγχου, είτε η άνω βαθμίδα υπέφερε από διαρροές καυσίμου.
Η τελευταία από αυτές τις πτήσεις έγινε τον Μάιο, ενώ η δέκατη αναμενόταν αρχικά στις αρχές Αυγούστου, μετά μεταφέρθηκε στις 24 Αυγούστου, αλλά ξανααναβλήθηκε τουλάχιστον για μία ημέρα λόγω προβλημάτων με τον εξοπλισμό εδάφους.
Πριν από μερικά χρόνια, μια τέτοια καθυστέρηση θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από τον χαμηλό προϋπολογισμό και τον επείγοντα χαρακτήρα της ανάπτυξης. Όμως το Starship πλέον δεν εντυπωσιάζει ούτε με ταχύτητα ούτε με κόστος. Βρίσκεται σε ενεργή ανάπτυξη ήδη έξι χρόνια — για σύγκριση, μεταξύ της έναρξης της Saturn-V και της πρώτης επιτυχούς εκτόξευσης πέρασαν μόνο πέντε χρόνια, παρά τη τεράστια διαφορά τεχνολογικού επιπέδου τότε και τώρα. Η SpaceX έχει λάβει επίσης συμβάσεις δισεκατομμυρίων από τη NASA για τη μεταφορά αστροναυτών στη Σελήνη μέχρι το 2026. Δηλαδή, πλέον δεν πρόκειται για προσωπικό παιχνίδι του Musk, αλλά για πρόγραμμα με κρατική χρηματοδότηση, προθεσμίες και νομικές δεσμεύσεις.
Η μέθοδος της «δοκιμής και σφάλματος»
Σταδιακά χάνει την ισχύ της το μότο που επαναλαμβάνουν οι μηχανικοί σχετικά με τα ατυχήματα: «το ωφέλιμό μας φορτίο είναι τα δεδομένα». Αναφέρεται στη μέθοδο ανάπτυξης του πυραύλου, τον επαναληπτικό σχεδιασμό. Στις παρουσιάσεις για επενδυτές, εξηγείται μέσω κύκλου «Σχεδιασμός – Υλοποίηση – Έλεγχος – Διόρθωση». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μέθοδο δοκιμών και σφαλμάτων, όπου το έργο αλλάζει συνεχώς κατά την ανάπτυξη χωρίς αυστηρό σχέδιο. Αν και θεωρείται εμπνευσμένη από τον χώρο της πληροφορικής, υπήρχε στην ιστορία της ανθρωπότητας πάντα.
Στην περίπτωση του Starship, αυτό εκδηλώνεται στην προσπάθεια γρήγορης κατασκευής πρωτοτύπων, πτήσης τους και βελτίωσης του επόμενου βασισμένου στις αποτυχίες του προηγούμενου. Η λεπτομερής προετοιμασία «στο χαρτί» ή στα σύγχρονα προγράμματα CAD και τα εκτενή τεστ στη γη δεν εφαρμόζονται. Οι βαθμίδες του Starship περνούν μόνο σύντομα πυραυλικά τεστ μερικών δευτερολέπτων, ενώ τα ατυχήματα συμβαίνουν σε πιο προχωρημένα στάδια πτήσης.
Αυτή η προσέγγιση επαναλαμβάνει την πιο κακή εμπειρία της σοβιετικής διαστημικής προγράμματος και παραβλέπει το κρίσιμο πλεονέκτημα των Αμερικανών. Οι Σοβιετικοί προσπάθησαν την επαναληπτική μέθοδο στα πρώτα στάδια, αλλά αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν καθώς οι πύραυλοι γίνονταν πιο σύνθετοι.
Ρουλέτα με πυραύλους
Ο κύριος υποστηρικτής της αυτοσχεδιαστικής προσέγγισης στη σοβιετική διαστημική ήταν ο Sergey Korolev. Ενεργητικός και πρακτικός, ενθάρρυνε τολμηρά βήματα των μηχανικών, παρά τους κανόνες και τις ιεραρχίες. Ο Nathan Eismont, πρώην μηχανικός στο ΚΒ του Korolev, περιέγραψε ένα περιστατικό της εποχής του διαστημικού ανταγωνισμού: στη μέση της δεκαετίας του 1960, οι σοβιετικοί σεληνιακοί δορυφόροι συχνά δεν έφταναν στον στόχο λόγω βλαβών του επιταχυντή, χωρίς κανείς να κατανοεί το γιατί.
Τότε, ο Korolev επέλεξε δύο νεαρούς αλλά ταλαντούχους μηχανικούς, τους έδωσε πλήρη εξουσιοδότηση σε σχεδιαστικές αποφάσεις με την προϋπόθεση ότι μέσα σε μια μέρα η ιδέα θα κατασκευαζόταν «στο μέταλλο». Οι νέοι σκέφτονταν δημιουργικά, δούλευαν μέρα-νύχτα και δοκιμάζοντας πολλές λύσεις κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα λειτουργικό σύστημα.
Αυτός ο τρόπος οδήγησε αρχικά σε επιτυχίες: η ΕΣΣΔ εκτόξευσε πρώτος δορυφόρο και κοσμοναύτη, παρά την τεχνολογική καθυστέρηση σε σχέση με τις ΗΠΑ. Όμως, η μέθοδος απέτυχε στην ανάπτυξη του βαρέως σεληνιακού πυραύλου N-1.
Το 1964, όταν ο N-1 βρισκόταν σε πρώιμο στάδιο σχεδιασμού, η κατασκοπεία πληροφόρησε τους Σοβιετικούς για την εκτεταμένη υποδομή δοκιμών των ΗΠΑ για την Saturn-V. Κάθε κινητήρας περνούσε τρεις δοκιμές πυραυλικής λειτουργίας πριν την πτήση, ενώ οι σοβιετικοί μηχανικοί, εντυπωσιασμένοι από τον όγκο, θεωρούσαν απαραίτητη την ίδια υποδομή στην ΕΣΣΔ. Ο Korolev όμως δεν συμφώνησε.
Ο ίδιος δεν έζησε την πρώτη πτήση του N-1 το 1969, αλλά αν ζούσε, θα απογοητευόταν. Οι πρώτες τέσσερις δοκιμαστικές πτήσεις κατέληξαν σε ατυχήματα μέσα στα πρώτα δύο λεπτά. Το δεύτερο ήταν καταστροφικό: οι κινητήρες απενεργοποιήθηκαν στην 23η δευτερόλεπτο και ο πύραυλος ύψους 40 ορόφων κατέπεσε στον εκτοξευτικό χώρο, καταστρέφοντάς τον πλήρως.
Η ανάλυση των συντριμμιών έδειξε ότι η αποτυχία οφειλόταν σε έκρηξη ενός κινητήρα. Αλλά η ακριβής αιτία δεν μπορούσε να εξακριβωθεί χωρίς κατάλληλες εγκαταστάσεις δοκιμών που δεν καταστρέφουν το αντικείμενο.
Μαθαίνοντας από τα λάθη
Τον Μάιο του 2025, οι δημοσιογράφοι παρατήρησαν ασυνήθιστες δοκιμές στη γη της άνω βαθμίδας του Starship, πιθανώς για την αναπαραγωγή προηγούμενων προβλημάτων. Ίσως η SpaceX δημιουργήσει τελικά κατάλληλο τεστ-στάντ για την πρώτη βαθμίδα ή μεταφέρει τον πύραυλο στο Κέντρο Stennis της NASA για δοκιμές.
Ακόμη και μετά τη σταθεροποίηση της εκτόξευσης (χωρίς όλα τα απαιτούμενα συστήματα και καμπίνα), η επόμενη μεγάλη πρόκληση θα είναι η είσοδος στην ατμόσφαιρα και η προσγείωση. Η NASA έκανε τέτοιες δοκιμές στα shuttle με μικρά μοντέλα, αλλά η SpaceX δεν έχει κάνει παρόμοιες για το Starship.
Η ανάπτυξη του Starship έχει ήδη κοστίσει πολλά χρήματα και χρόνο. Παράλληλα, η Blue Origin αναπτύσσει τον σεληνιακό προσεδαφιστή Blue Moon. Αν η Blue Origin τον ολοκληρώσει πρώτη και το Starship συνεχίσει να εκρήγνυται, η NASA πιθανώς θα επιλέξει μια πιο ασφαλή αλλά λιγότερο φιλόδοξη λύση.
Όπως είπε ο Boris Chertok για τον N-1: «Ο φειδωλός πληρώνει δύο φορές». Η SpaceX έχει τώρα την ευκαιρία να επιβεβαιώσει ένα άλλο ρωσικό ρητό: «ο έξυπνος μαθαίνει από τα λάθη των άλλων», ειδικά όταν αυτά είναι καλά τεκμηριωμένα και γνωστά.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών