Σαράντος Λέκκας
Οικονομολόγος
Ένας από τους άθλους του μυθικού Ηρακλή είναι σχετικός με το Κόπρο του Αυγείου δηλαδή με την κοπριά που είχε συγκεντρωθεί στις τεραστίους στάβλους του βασιλιά της Ηλιδος Αυγεία.
Το καθάρισμα των στάβλων σε μια ημέρα αποτελεί τον πέμπτο άθλο του Ηρακλή με την βοήθεια των νερών των ποταμών Πηνειού και Αλφειού που σκάβοντας τους έστρεψε προς τους στάβλους καθαρίζοντας τους.
Τον μύθο αυτό μάλλον ενστερνίστηκαν οι κρατικοί φορείς για να καθαρίσουν άλλο ένα κόπρο, οικονομικό αυτή την φορά, τον κόπρο των κόκκινων δανείων ή των μη εξυπηρετούμενων δανείων όπως η τεχνοκρατική ορθότητα επιβάλει να λέγονται τα προβληματικά δάνεια.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου 2019 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έφθαναν τα 71,2 δις € μειωμένα κατά 10,6 δις € σε σχέση με αυτά που καταγράφονταν στα τέλη του 2018 και μειωμένα κατά 36 δις € σε σχέση με το ανώτερο σημείο τους του, Μαρτίου 2016.
Η μείωση του 9μηνου 2019 οφείλονταν σε πώλησης δάνειων κατά 7,1 δις € και σε διαγραφές κατά 3,1 δις € ενώ οι εισπράξεις μέσω της ενεργητικής διαχείρισης, δηλαδή ρυθμίσεων, πλειστηριασμών, αναδιαρθρώσεων παρέμειναν περιορισμένες.
Το ίδιο ακριβώς είχε συμβεί και κατά την πορεία της μείωσης από τα υψηλότερα επίπεδα του Μαρτίου 2016 όταν τα κόκκινα δάνεια ξεπερνούσαν τα 107 δις €.
Το πρόβλημα εντοπίζονταν στο υπαρκτό γεγονός ότι η μείωση του αποθέματος των προβληματικών δανείων που βρίσκονταν στους ισολογισμούς των τραπεζών επιτυγχάνονταν κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους από πώλησης και διαγραφές.
Η ύπαρξη τους εντός των τραπεζών αύξανε το σταθμισμένο ενεργητικό τους με αποτέλεσμα να απαιτούνται πάρα πολλά κεφάλαια για την κάλυψη των κινδύνων.
Ο συντελεστής στάθμισης ενός κόκκινου δανείου έφθανε το 120% οπότε για ένα δάνειο 1500 € προστείθονταν στο σταθμισμένο ενεργητικό 1800 € , για ένα δάνειο προς μια εταιρεία του δημοσίου ο συντελεστής ήταν 10% οπότε προστίθονταν μόνο 150€ ενώ για ένα ομόλογο του δημοσίου ο συντελεστής ήταν 0%.
Το άθροισμα όλων διαμόρφωνε το σταθμισμένο ενεργητικό και εάν για παράδειγμα ο συντελεστής φερεγγυότητας ήταν 8% και το άθροισμα της στάθμισης των κινδύνων έφθανε για παράδειγμα τα 20.000€ τότε απαιτούνταν ίδια κεφάλαια της τάξεως των 1.600€. Δηλαδή όσο πιο μικρότεροι οι κίνδυνοι μιας τοποθετήσεις τόσο λιγότερα κεφάλαια απαιτούνταν.
Τον Δεκέμβριο του 2019 ψηφίστηκε από την ελληνική βουλή το πρόγραμμα εγγύησης ομολόγων από το ελληνικό δημόσιο που προέρχονταν από τιτλοποιήσεις δανείων γνωστό ως HAPS ή λαϊκότερα ΗΡΑΚΛΗΣ, ύψους έως 12 δις € και με χρονική διάρκεια έως τον Απρίλιο του 2021. Ημερομηνία ισχύς του νόμου η 10/10/2019 που ήταν η ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης 7309 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ ακολούθησε τον Ιούλιο του 2021 η επέκταση του για επιπλέον 18 μήνες ως ΗΡΑΚΛΗΣ 2 και για επιπλέον 12 δις € και η επίσης επέκταση ως ΗΡΑΚΛΗΣ 3 για επιπλέον 3 δις € έως τον Ιούνιο του 2025.
Από τα προγράμματα ΗΡΑΚΛΗΣ στην ουσία είχαμε μετατροπή των δανείων σε ομολόγα ενώ το ελληνικό δημόσιο προχωρούσε στην κάλυψη των ομολόγων υψηλής διαβάθμισης–senior που θα εκδίδονταν από τις τιτλοποιήσεις των κόκκινων δανείων μέσω της εγγύησης του.
Με απλά λόγια τα δάνεια μετατρέπονταν σε κρατικά ομολόγα αφού το δημόσιο αναλάμβανε μέσω της εγγύησης να πληρώσει τους κατόχους των ομολόγων εάν η διαδικασία αποπληρωμής τους δεν θα πήγαινε καλά.
Η πρώτη τιτλοποίηση που αξιοποιούσε το πρόγραμμα ΗΡΑΚΛΗΣ ήταν της Eurobank ύψους 2,4 δις € που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2020. Το μεγαλύτερο μέρος των τιτλοποιήσεων, δεκαπέντε τον αριθμό, πραγματοποιήθηκαν κατά το 2021 με το ύψος των εγγυήσεων του δημοσίου στα τέλη του έτους να φθάνει τα 18,6 δις €.
Νέες τιτλοποιήσεις είχαμε το 2024, τέσσερις τον αριθμό , με αύξηση της εγγύησης κατά 1,7 δις €
Τα προγράμματα ΗΡΑΚΛΗΣ έχουν εμπροστοβαρείς προδιαγραφές σε ένα συνολικό χρονικό ορίζοντα 10 ετών οπότε στην βάση αυτή οι προμήθειες που καταβάλουν σε ετησία βάση οι εκδότες των εγγυημένων ομολόγων στο ελληνικό δημόσιο έχουν ανάλογη αυξητική τάση.
Για τα τρία πρώτα χρόνια η τιμολόγηση των προμηθειών γίνονταν στην βάση των 3ετων CDS του ελληνικού δημοσίου, των ασφάλιστρων κινδύνων έναντι αθέτησης πληρωμών από τον εκδότη ενός ομολόγου, δηλαδή ύψους 1,9% για το ανεξόφλητο υπόλοιπο.
Για τα επόμενα δύο χρόνια ο συντελεστής αυξάνεται στο 4,73% , για τα επίσης επόμενα δυο χρόνια, τον έκτο και τον έβδομο του προγράμματος ο συντελεστής αυξάνεται στα επίπεδα του 6,51% , ενώ για τα υπόλοιπα έτη έως το τέλος του προγράμματος αλλά και μετά την λήξη του ο συντελεστής αυξάνεται στα επίπεδα του 7,46%.
Κομβικό σημείο των τιτλοποιήσεων αλλά και της εγγύησης του ελληνικού δημοσίου για τις ομολογίες υψηλής διαβάθμισης είναι η ομαλή αποπληρωμή των συγκεκριμένων ομολογιών , τοκομερίδια και η ονομαστική αξία στην λήξη τους.
Επειδή το υποκείμενο των τιτλοποιήσεων είναι τα δάνεια η είσπραξη των απαιτήσεων από αυτά χρηματοδοτεί τοκομερίδια και ονομαστική αξία των ομολόγων στην λήξη τους.
Άρα κομβικό σημείο της απόσβεσης της εγγύησης είναι η είσπραξη των απαιτήσεων με τους συνήθεις τρόπους, τις εισπράξεις από ρυθμίσεις και αναδιαρθρώσεις και τις αντίστοιχες από την αναγκαστική εκτέλεση των υποθηκών που συνοδεύουν αυτά τα δάνεια.
Όπως είδαμε και πριν την περίοδο του ΗΡΑΚΛΗΣ το βασικό πρόβλημα εντοπίζονταν στο γεγονός της μηδαμινής συμβολής των εισπράξεων μέσω της ενεργητικής διαχείρισης, δηλαδή ρυθμίσεων , πλειστηριασμών , αναδιαρθρώσεων , ενώ αντίθετα το κύριο βάρος της μείωσης του αποθέματος των κόκκινων δανείων έπεφτε στις πωλήσεις και τις διαγραφές.
Βλέποντας τα ανεξόφλητα υπόλοιπα των εγγυήσεων του ελληνικού δημοσίου στο τέλος κάθε έτους όπως αυτά καταγράφονται από το Υπουργείο Οικονομικών παρατηρούμε ότι το πρόβλημα παραμένει σε σημείο που έχοντας καλύψει το τέσσερα δέκατα του προγράμματος η κατάπτωση των εγγυήσεων να θεωρείτε ως ενδεχόμενο και μάλιστα ιδιαίτερα πιθανό.
Χωρίς να λάβουμε υπόψη τις τέσσερις νέες τιτλοποιήσεις του 2024 και συγκρίνοντας τα δεδομένα του ύψους των εγγυήσεων των δεκαπέντε πρώτων τιτλοποιήσεων όπως αυτά διαμορφώθηκαν από το 2021.
Παρατηρούμε ότι η πρόοδος που έχει συντελεστεί είναι απελπιστικά μικρή και άκρως επικίνδυνη για την τύχη των εγγυήσεων του ελληνικού δημοσίου.
Στα τέλη του 2021 το ανεξόφλητο υπόλοιπο των εγγυήσεων έφθανε τα 18,6 δις € ενώ στα τέλη του 2024 καταγράφονταν στα 15,6 δις € , μια μείωση της τάξεως των 3 δις €.
Κάνοντας προβολή της ετήσιας επίδοσης των τεσσάρων ετών , των 750 εκατ. € , για τα επόμενα έξι χρόνια έως της λήξη της δεκαετίας του προγράμματος τότε θα πρέπει να αναμένουμε μια επιπλέον απόσβεση της τάξεως των 4,5 δις €.
Δηλαδή στην βάση του ανεξόφλητου υπόλοιπου του τέλους του 2024 στα επίπεδα των 17,3δις €, έξι χρόνια μετά στα τέλη του 2030 το ανεξόφλητο υπόλοιπο θα φθάνει τα 12,8 δις €.
Εν κατακλείδι εάν δεν υπάρξει μια άκρως θεαματική μεταβολή των ετήσιων αποσβέσεων πρέπει να θεωρείτε βέβαιο ότι στο δημόσιο χρέος θα προστεθούν οι εναπομείναντες εγγυήσεις , αποδεικνύοντας ότι οι επιλογές του δημοσίου τις περισσότερες φορές όταν δεν επιλέγεται το αυτονόητο αλλά οι αχαρτογράφητες πρακτικές προσθέτουν βάρη στους φορολογούμενους και μάλιστα μεγάλα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών