Η κατανάλωση επιβιώνει με δάνεια Payday – Έρχεται οικονομική έκρηξη…
Η οικονομία των ΗΠΑ φαίνεται να κινείται σε ήρεμα νερά, με χαμηλή ανεργία και σταθερές αγορές, αλλά η φαινομενική σταθερότητα κρύβει μια επικίνδυνη αλήθεια.
Κάτω από την επιφάνεια, η μεσαία τάξη αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις, οι αποταμιεύσεις συρρικνώνονται και τα νοικοκυριά εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από δάνεια payday και άλλες μορφές υψηλού κόστους χρηματοδότησης.
Οι ενδείξεις είναι ανησυχητικές: οι καθυστερήσεις σε μη εξασφαλισμένα δάνεια αυξάνονται, η πρόσβαση σε φτηνό χρήμα περιορίζεται, και η ρευστότητα εξατμίζεται από την καθημερινή κατανάλωση.
Ο κίνδυνος δεν είναι θεωρητικός. Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν για μια νέα έκδοση της κρίσης subprime, ένα Subprime 2.0, που μπορεί να πλήξει τη μεσαία τάξη και να ανατρέψει την ψευδαίσθηση οικονομικής ασφάλειας που επικρατεί σήμερα.
Το σύστημα καταναλωτικής πίστωσης, όπως και το 2008, κρύβει τους κινδύνους του, ενώ τα νοικοκυριά συνεχίζουν να δανείζονται για βασικές ανάγκες, σπρώχνοντας τη χώρα προς μια νέα χρηματοπιστωτική αναταραχή.
Τα φαινόμενα απατούν
Από μακριά, η οικονομία των ΗΠΑ φαίνεται σταθερή. Η ανεργία παραμένει χαμηλή, οι αγορές είναι ήρεμες και η κατανάλωση δείχνει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Ωστόσο, αυτή η ηρεμία τεχνητή.
Κάτω από την επιφάνεια, οι Αμερικανοί καταναλωτές βρίσκονται υπό πίεση, με τρόπους που δεν αντικατοπτρίζονται απαραίτητα στους γενικούς οικονομικούς δείκτες.
Ο ρυθμός προσωπικής αποταμίευσης έπεσε στο 4,5% τον Μάιο του 2025, από 5,2% περίπου πριν από δύο χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία του Bureau of Economic Analysis.
Αυτή η μείωση των αποθεματικών έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν στάσιμοι και η πρόσβαση σε πίστωση περιορίζεται.
Τα σημάδια είναι λεπτά: αύξηση των βραχυπρόθεσμων δανεισμών, μεγαλύτερη εξάρτηση από εναλλακτικά κανάλια πίστωσης και ήπια αύξηση των καθυστερήσεων σε μη εξασφαλισμένα χρέη.
Ολοένα περισσότερα νοικοκυριά στρέφονται σε δάνεια τύπου payday και σε δανειστές με δόσεις, όχι για να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες, αλλά για να αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο κόστος ζωής και τη μειωμένη ρευστότητα.
Αυτό που φαίνεται στα χαρτιά ως ανθεκτικότητα είναι συχνά οικονομική απόγνωση μεταμφιεσμένη.
Η αγορά δανείων
Το οικοσύστημα των payday δανείων στις ΗΠΑ λειτουργεί σαν μια σκιά της αγοράς subprime, επεκτεινόμενο διακριτικά αλλά με επισφαλείς βάσεις.
Σύμφωνα με μελέτη των Pew Charitable Trusts, περίπου 12 εκατομμύρια Αμερικανοί, περίπου 3,5% των ενηλίκων, χρησιμοποιούν δάνεια payday κάθε χρόνο, συνήθως λαμβάνοντας οκτώ δάνεια των $375 ετησίως και καταβάλλοντας $520 σε τέλη.
Αυτά δεν είναι έκτακτες ανάγκες, αλλά χρηματοδοτούνται από δανεισμούς για βασικές ανάγκες.
Κάθε δάνειο δύο εβδομάδων φέρει τέλος $15 ανά $100, ισοδυναμώντας με ετήσιο επιτόκιο περίπου 400%.
Οι δανειστές payday παράγουν πλέον πάνω από $9 δισ. σε τέλη ετησίως, δείγμα της ενσωμάτωσης και της κερδοφορίας αυτού του τομέα.
Η βιομηχανία επεκτάθηκε σε πλατφόρμες fintech, οντότητες συνδεδεμένες με φυλές και προγράμματα προπληρωμένων μισθών από εργοδότες, αυξάνοντας την πρόσβαση αλλά μειώνοντας τον ρυθμιστικό έλεγχο, σπρώχνοντας τα ευάλωτα νοικοκυριά βαθύτερα σε δαπανηρούς κύκλους πίστωσης, αυξάνοντας τον συστημικό κίνδυνο.
Subprime 2.0: Γιατί έχει σημασία τώρα
Ο κίνδυνος δεν είναι μόνο οι καθυστερήσεις payday δανείων, αλλά ότι ο κίνδυνος αυτός κρύβεται, τιμολογείται λανθασμένα και ενσωματώνεται στο ευρύτερο σύστημα καταναλωτικής πίστωσης, όπως συνέβη με τα subprime δάνεια το 2008.
Οι δανειολήπτες payday σήμερα σχηματίζουν μια υψηλού κινδύνου κατηγορία, την οποία οι παραδοσιακές τράπεζες αποφεύγουν, αλλά το χρέος τους βρίσκει τον δρόμο του στο ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Fintech, εφαρμογές και λανθασμένη τιμολόγηση κινδύνου
Η έκθεση κινδύνου εμφανίζεται σε απροσδόκητα σημεία:
• Εφαρμογές προπληρωμής μισθών από εργοδότες με υψηλές προμήθειες, που αναγνωρίζονται από τον Εισαγγελέα της Νέας Υόρκης ως payday δάνεια με APR 200%-750%.
• Συνεργασίες fintech-τραπεζών που παρακάμπτουν περιορισμούς και διευρύνουν την πρόσβαση σε δανεισμό.
• Εναλλακτικές υπερανάληψης από καταναλωτικές τράπεζες, με χρεώσεις που αντικατοπτρίζουν τη λογική υψηλού κόστους των δανείων payday.
Παράλληλα, οι καθυστερήσεις πληρωμών αυξάνονται ανησυχητικά.
Τα αποτελέσματα της TransUnion για το α’ τρίμηνο 2025 δείχνει αύξηση των καθυστερήσεων άνω των 60 ημερών στο 1,38%, ξεπερνώντας την κορυφή των subprime του 2009.
Οι δείκτες συνολικών καθυστερήσεων χρέους έχουν φτάσει σε υψηλά πενταετίας, κυρίως σε μη εξασφαλισμένα τμήματα.
Ρευστότητα τέλος από τα νοικοκυριά
Η αγορά δανείων payday λειτουργεί κυρίως ως επαναλαμβανόμενη πηγή μετρητών για οικονομικά πιεσμένα νοικοκυριά.
Η ανάλυση της Pew δείχνει ότι ο μέσος δανειολήπτης λαμβάνει περίπου 8 δάνεια payday ετησίως, παραμένοντας χρεωμένος σχεδόν για πέντε μήνες και καταβάλλοντας εκατοντάδες δολάρια σε επαναλαμβανόμενα τέλη.
Αυτός ο κύκλος ακολουθεί ένα γνώριμο μοτίβο: εισόδημα – δάνειο payday – τέλος – rollover, απορροφώντας ρευστότητα από τον ίδιο μισθό που προοριζόταν να συμπληρώσει.
Σύμφωνα με την Pew και το Center for Responsible Lending, περίπου 69% των δανειοληπτών χρησιμοποιούν τα δάνεια payday για την κάλυψη επαναλαμβανόμενων λογαριασμών, όπως ενοίκιο, λογαριασμοί κοινής ωφέλειας ή τρόφιμα, και μόνο 16% για έκτακτες ανάγκες.
Καθώς η δανειοδότηση επαναλαμβάνεται, τα τέλη συσσωρεύονται, επιβαρύνοντας τη δαπάνη των νοικοκυριών που δεν εμφανίζεται στους βασικούς οικονομικούς δείκτες.
Η επίδραση είναι σωρευτική: όταν εκατομμύρια χαμηλού εισοδήματος καταναλωτές βλέπουν ένα μέρος του εισοδήματός τους να διοχετεύεται σε κύκλους δανεισμού υψηλού κόστους, η ζήτηση για μη αναγκαίες δαπάνες μειώνεται σιωπηρά και συστηματικά.
Οι πληθωριστικές πιέσεις, η επιστροφή των υποχρεώσεων φοιτητικών δανείων και η αυξανόμενη εξάρτηση από προϊόντα όπως τα BNPL οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: η κατανάλωση των νοικοκυριών στηρίζεται πλέον στην πίστωση και οι δομές που την υποστηρίζουν αρχίζουν να παρουσιάζουν σημάδια πίεσης.
Ψευδαίσθηση επιλογής
Παρά την ανάπτυξή της, η αγορά δανείων payday συνεχίζει να λειτουργεί σε σημαντική γκρίζα ζώνη ρυθμιστικής εποπτείας, σε αντίθεση με την αυστηρή εποπτεία που περιβάλλει στεγαστικά ή τραπεζικά δάνεια.
Από το 2020, βασικά μέτρα προστασίας δανειοληπτών, όπως ο κανόνας «ability-to-repay» του CFPB, έχουν καταργηθεί, ενώ η ομοσπονδιακή επιβολή έχει σημαντικά χαλαρώσει.
Εσωτερικό σημείωμα αποκάλυψε ότι η εποπτεία των payday και μικρών δανείων θα υποβαθμιστεί υπό τη σημερινή ηγεσία.
Σε επίπεδο πολιτειών, οι προσπάθειες επιβολής ορίων APR παρακάμπτονται τακτικά. Έκθεση του 2024 του National Consumer Law Center δείχνει ότι ενώ 45 πολιτείες συν το D.C. επιβάλλουν όρια APR, πολλές εξακολουθούν να επιτρέπουν «junk» τέλη ή εφαρμόζουν μόνο πρότυπα ασυνείδητης πρακτικής, επιτρέποντας στους δανειστές payday, ιδιαίτερα μέσω φυλετικών συνεργασιών, να παρακάμπτουν τους περιορισμούς νόμιμα.
Αυτό που φαίνεται ως επιλογή του καταναλωτή είναι συχνά καμία επιλογή για νοικοκυριά που πιέζονται από έλλειψη μετρητών. Με περιορισμένη εποπτεία, οι δανειστές αντιμετωπίζουν λίγα εμπόδια και δεν έχουν κίνητρο να ελέγξουν την ικανότητα αποπληρωμής των δανειοληπτών.
Αυτή η ρυθμιστική αδράνεια συνιστά ηθικό κίνδυνο, επιτρέποντας στο σύστημα να προωθεί τον κίνδυνο προς τα κάτω, χτίζοντας σιωπηρά συστημικές ευπάθειες υπό το πρόσχημα της ευκολίας.
Πού εκδηλώνεται: Ο πραγματικός κίνδυνος μετάδοσης
Η ευθραυστότητα των δανείων payday δεν περιορίζεται σε μεμονωμένους δανειολήπτες, αλλά αποτελεί αυξανόμενο κίνδυνο μετάδοσης που απειλεί τις λιανικές πωλήσεις, τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες και τελικά το ΑΕΠ.
Αυτά τα δάνεια φορτώνουν πρώιμα την οικονομική πίεση: όταν οι δανειολήπτες μειώνουν τις δαπάνες, εμφανίζονται πρώτα σημάδια επιβράδυνσης της λιανικής.
Το τελευταίο Beige Book της Federal Reserve για τη 10η Περιφέρεια σημειώνει αυξανόμενη ανησυχία για τα payday και φοιτητικά δάνεια, με περισσότερους δανειολήπτες να εμφανίζουν αρνητικά πιστωτικά στοιχεία.
Καθώς οι αθετήσεις αυξάνονται, η πίεση επεκτείνεται σε fintech πλατφόρμες, μικρές περιφερειακές τράπεζες και ακόμη και REITs με στήριξη λιανικής, πολλοί από τους οποίους έχουν αυξήσει την έκθεσή τους σε μικρά δάνεια.
Η πίεση αυτή επεκτείνεται γρήγορα στη διάθεση της αγοράς.
Η μείωση της κίνησης στα καταστήματα επηρεάζει τα έσοδα των εταιρειών, οδηγώντας σε απογοητεύσεις κερδών και αναπροσαρμογές τιμών στην αγορά.
Η αγορά ήδη ανησυχεί: σύμφωνα με τη WSJ, οι τράπεζες εφαρμόζουν πλέον αυστηρότερα πρότυπα δανεισμού και περιορίζουν την έκθεση σε υψηλού κινδύνου καταναλωτές, πρώιμα σημάδια μετάδοσης από την επιδείνωση των πιστωτικών χαρτοφυλακίων.
Σε αυτό το σενάριο, η μετάδοση δεν γίνεται μέσω απευθείας δανειακών χαρτοφυλακίων.
Ο κίνδυνος κινείται μέσω feedback loops: καθώς οι δαπάνες μειώνονται, οι πιστωτικοί όροι σφίγγουν, οι καθυστερήσεις αυξάνονται και τα κέρδη αρχίζουν να μην επιτυγχάνονται.
Αυτό που ακολουθεί δεν είναι μόνο η αποτυχία ενός δανειστή payday, αλλά το κυματιστό αποτέλεσμα που αναταράσσει ισολογισμούς, προβλέψεις και την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Ο αυξανόμενος ρόλος των εναλλακτικών πλατφορμών δανεισμού
Το οικοσύστημα payday έχει εξελιχθεί ώστε να περιλαμβάνει πλήθος ψηφιακών δανειστών.
Σύμφωνα με την Pew Charitable Trusts, περισσότεροι από 12 εκατομμύρια Αμερικανοί χρησιμοποιούν δάνεια payday ή άλλα μικρά δάνεια ετησίως, δείχνοντας σημαντική εξάρτηση από βραχυπρόθεσμη, υψηλού κόστους πίστωση σε όλα τα εισοδηματικά επίπεδα.
Πολλές αποκαλύψεις τραπεζών δείχνουν ότι τα ψηφιακά δάνεια σε δόσεις κυμαίνονται συχνά από $300 έως $5,000 με διάρκεια αποπληρωμής έως 24 μήνες, αντιπροσωπευτικά του τομέα.
Το CFPB αναφέρει ότι τα προσωπικά δάνεια σε δόσεις μπορούν να κυμαίνονται από μερικές εκατοντάδες έως μερικές χιλιάδες δολάρια και να διαρκούν από λίγους μήνες έως μερικά χρόνια.
Αυτά τα προϊόντα θεωρούνται εναλλακτικές λύσεις στα παραδοσιακά δάνεια payday, που συχνά απαιτούν εφάπαξ αποπληρωμή.
Οι αναλύσεις δείχνουν πώς τα μοντέλα αυτά εγκλωβίζουν τους δανειολήπτες σε δαπανηρούς κύκλους χρέους, με τέλη πολύ υψηλότερα από τα τυπικά πρότυπα καταναλωτικής πίστης.
Για παράδειγμα, η CreditNinja αναφέρει μικρά δάνεια με APR από 35,99%, ανάλογα με τη διάρκεια και την τοποθεσία, όροι τυπικοί σε μη τραπεζικές πλατφόρμες.
Αν και μερικές φορές τα επιτόκια μπορεί να είναι υψηλότερα από τα διαφημιζόμενα. Ακούγεται πολύ;
Πολλές πιστωτικές κάρτες έχουν παρόμοια επιτόκια, ενώ οι δανειστές payday συχνά χρεώνουν πάνω από 400% σε τόκους!
Καθώς περισσότεροι καταναλωτές στρέφονται σε αυτές τις πλατφόρμες, προκύπτουν νέες ρυθμιστικές και διαχειριστικές προκλήσεις.
Καθώς αυτές οι πλατφόρμες αναπτύσσονται, ο ρόλος τους στο ευρύτερο πιστωτικό τοπίο αυξάνεται σημαντικά.
Η ταχεία επέκταση εισάγει νέες δυναμικές για τους ρυθμιστές, που εξακολουθούν να προσαρμόζουν τα πλαίσια εποπτείας σε νέα μοντέλα δανεισμού.
Το εξελισσόμενο περιβάλλον δείχνει πώς οι τάσεις καταναλωτικής πίστωσης γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες, με πρώιμα σήματα όπως οι αιτήσεις οικονομικής ανακούφισης να εμφανίζονται πριν από τα παραδοσιακά metrics όπως οι αθετήσεις.
Τι μας δείχνουν οι αριθμοί
Όταν οι αριθμοί τοποθετούνται δίπλα-δίπλα, γίνεται σαφής η επισφαλής κατάσταση των καταναλωτών:
• Αύξηση πραγματικών μισθών αμελητέα: Στο έτος μέχρι τον Ιανουάριο 2025, τα πραγματικά μέσα ωρομίσθια αυξήθηκαν μόλις 1,0%, σχεδόν στο επίπεδο του πληθωρισμού, περιορίζοντας τα κέρδη για πολλά νοικοκυριά.
• Περιορισμένες αποταμιεύσεις: Παρά τα σταθερά βραχυπρόθεσμα metrics, τα ευρύτερα δεδομένα δείχνουν ότι τα ταμειακά αποθέματα των νοικοκυριών δεν έχουν ανακάμψει πλήρως στα επίπεδα πριν από την πανδημία.
• Αυξανόμενες καθυστερήσεις: Οι καθυστερήσεις στις πιστωτικές κάρτες και τα μη εξασφαλισμένα προσωπικά δάνεια συνεχίζουν να αυξάνονται, δείχνοντας αυξανόμενη οικονομική πίεση.
• Πρώιμα σήματα κινδύνου BNPL: Σχεδόν 45% των χρηστών Buy-Now-Pay-Later ανήκουν στην κατηγορία subprime, σύμφωνα με το CFPB, με ποσοστά αθέτησης σχεδόν 2%. Αυτοί οι δανειολήπτες τείνουν επίσης να έχουν υψηλότερα υπόλοιπα σε παραδοσιακά πιστωτικά προϊόντα, υποδεικνύοντας αυξανόμενο συσσωρευμένο κίνδυνο χρέους.
Η σύγκλιση αυτών των τάσεων οδηγεί σε σαφές συμπέρασμα: η κατανάλωση στηρίζεται πλέον στην πίστωση, όχι στην ανθεκτικότητα, και εμφανίζονται σημεία πίεσης σε πολλαπλά χρηματοοικονομικά κανάλια.
Μια κρίση ρευστότητας
Η έκρηξη των δανείων payday δεν αποτελεί απλώς μια ειδική τάση, αλλά ένα σήμα που αναβοσβήνει από τη βάση της οικονομίας.
Δεν πρόκειται μόνο για δάνεια υψηλού επιτοκίου ή ριψοκίνδυνους δανειολήπτες. Είναι ένα ευρύτερο πρόβλημα ρευστότητας που ξεδιπλώνεται σε πραγματικό χρόνο.
Η καταναλωτική δαπάνη παραμένει η κινητήρια δύναμη του ΑΕΠ των ΗΠΑ, αλλά αυτή η «μηχανή» λειτουργεί πλέον με δανεική βενζίνη.
Όταν η βραχυπρόθεσμη πίστωση γίνεται η γέφυρα μεταξύ μισθών, το σύστημα δεν είναι σταθερό – έχει καταπονηθεί.
Αν η επόμενη χρηματοπιστωτική ρήξη έρθει, ίσως δεν ξεκινήσει από τράπεζες ή ισολογισμούς.
Μπορεί να ξεκινήσει από νοικοκυριά που προσπαθούν να επιβιώσουν με δάνεια που ποτέ δεν προορίζονταν για εξόφληση.
www.bankingnews.gr
Κάτω από την επιφάνεια, η μεσαία τάξη αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις, οι αποταμιεύσεις συρρικνώνονται και τα νοικοκυριά εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από δάνεια payday και άλλες μορφές υψηλού κόστους χρηματοδότησης.
Οι ενδείξεις είναι ανησυχητικές: οι καθυστερήσεις σε μη εξασφαλισμένα δάνεια αυξάνονται, η πρόσβαση σε φτηνό χρήμα περιορίζεται, και η ρευστότητα εξατμίζεται από την καθημερινή κατανάλωση.
Ο κίνδυνος δεν είναι θεωρητικός. Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν για μια νέα έκδοση της κρίσης subprime, ένα Subprime 2.0, που μπορεί να πλήξει τη μεσαία τάξη και να ανατρέψει την ψευδαίσθηση οικονομικής ασφάλειας που επικρατεί σήμερα.
Το σύστημα καταναλωτικής πίστωσης, όπως και το 2008, κρύβει τους κινδύνους του, ενώ τα νοικοκυριά συνεχίζουν να δανείζονται για βασικές ανάγκες, σπρώχνοντας τη χώρα προς μια νέα χρηματοπιστωτική αναταραχή.
Τα φαινόμενα απατούν
Από μακριά, η οικονομία των ΗΠΑ φαίνεται σταθερή. Η ανεργία παραμένει χαμηλή, οι αγορές είναι ήρεμες και η κατανάλωση δείχνει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Ωστόσο, αυτή η ηρεμία τεχνητή.
Κάτω από την επιφάνεια, οι Αμερικανοί καταναλωτές βρίσκονται υπό πίεση, με τρόπους που δεν αντικατοπτρίζονται απαραίτητα στους γενικούς οικονομικούς δείκτες.
Ο ρυθμός προσωπικής αποταμίευσης έπεσε στο 4,5% τον Μάιο του 2025, από 5,2% περίπου πριν από δύο χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία του Bureau of Economic Analysis.
Αυτή η μείωση των αποθεματικών έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν στάσιμοι και η πρόσβαση σε πίστωση περιορίζεται.
Τα σημάδια είναι λεπτά: αύξηση των βραχυπρόθεσμων δανεισμών, μεγαλύτερη εξάρτηση από εναλλακτικά κανάλια πίστωσης και ήπια αύξηση των καθυστερήσεων σε μη εξασφαλισμένα χρέη.
Ολοένα περισσότερα νοικοκυριά στρέφονται σε δάνεια τύπου payday και σε δανειστές με δόσεις, όχι για να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες, αλλά για να αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο κόστος ζωής και τη μειωμένη ρευστότητα.
Αυτό που φαίνεται στα χαρτιά ως ανθεκτικότητα είναι συχνά οικονομική απόγνωση μεταμφιεσμένη.
Η αγορά δανείων
Το οικοσύστημα των payday δανείων στις ΗΠΑ λειτουργεί σαν μια σκιά της αγοράς subprime, επεκτεινόμενο διακριτικά αλλά με επισφαλείς βάσεις.
Σύμφωνα με μελέτη των Pew Charitable Trusts, περίπου 12 εκατομμύρια Αμερικανοί, περίπου 3,5% των ενηλίκων, χρησιμοποιούν δάνεια payday κάθε χρόνο, συνήθως λαμβάνοντας οκτώ δάνεια των $375 ετησίως και καταβάλλοντας $520 σε τέλη.
Αυτά δεν είναι έκτακτες ανάγκες, αλλά χρηματοδοτούνται από δανεισμούς για βασικές ανάγκες.
Κάθε δάνειο δύο εβδομάδων φέρει τέλος $15 ανά $100, ισοδυναμώντας με ετήσιο επιτόκιο περίπου 400%.
Οι δανειστές payday παράγουν πλέον πάνω από $9 δισ. σε τέλη ετησίως, δείγμα της ενσωμάτωσης και της κερδοφορίας αυτού του τομέα.
Η βιομηχανία επεκτάθηκε σε πλατφόρμες fintech, οντότητες συνδεδεμένες με φυλές και προγράμματα προπληρωμένων μισθών από εργοδότες, αυξάνοντας την πρόσβαση αλλά μειώνοντας τον ρυθμιστικό έλεγχο, σπρώχνοντας τα ευάλωτα νοικοκυριά βαθύτερα σε δαπανηρούς κύκλους πίστωσης, αυξάνοντας τον συστημικό κίνδυνο.
Subprime 2.0: Γιατί έχει σημασία τώρα
Ο κίνδυνος δεν είναι μόνο οι καθυστερήσεις payday δανείων, αλλά ότι ο κίνδυνος αυτός κρύβεται, τιμολογείται λανθασμένα και ενσωματώνεται στο ευρύτερο σύστημα καταναλωτικής πίστωσης, όπως συνέβη με τα subprime δάνεια το 2008.
Οι δανειολήπτες payday σήμερα σχηματίζουν μια υψηλού κινδύνου κατηγορία, την οποία οι παραδοσιακές τράπεζες αποφεύγουν, αλλά το χρέος τους βρίσκει τον δρόμο του στο ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Fintech, εφαρμογές και λανθασμένη τιμολόγηση κινδύνου
Η έκθεση κινδύνου εμφανίζεται σε απροσδόκητα σημεία:
• Εφαρμογές προπληρωμής μισθών από εργοδότες με υψηλές προμήθειες, που αναγνωρίζονται από τον Εισαγγελέα της Νέας Υόρκης ως payday δάνεια με APR 200%-750%.
• Συνεργασίες fintech-τραπεζών που παρακάμπτουν περιορισμούς και διευρύνουν την πρόσβαση σε δανεισμό.
• Εναλλακτικές υπερανάληψης από καταναλωτικές τράπεζες, με χρεώσεις που αντικατοπτρίζουν τη λογική υψηλού κόστους των δανείων payday.
Παράλληλα, οι καθυστερήσεις πληρωμών αυξάνονται ανησυχητικά.
Τα αποτελέσματα της TransUnion για το α’ τρίμηνο 2025 δείχνει αύξηση των καθυστερήσεων άνω των 60 ημερών στο 1,38%, ξεπερνώντας την κορυφή των subprime του 2009.
Οι δείκτες συνολικών καθυστερήσεων χρέους έχουν φτάσει σε υψηλά πενταετίας, κυρίως σε μη εξασφαλισμένα τμήματα.
Ρευστότητα τέλος από τα νοικοκυριά
Η αγορά δανείων payday λειτουργεί κυρίως ως επαναλαμβανόμενη πηγή μετρητών για οικονομικά πιεσμένα νοικοκυριά.
Η ανάλυση της Pew δείχνει ότι ο μέσος δανειολήπτης λαμβάνει περίπου 8 δάνεια payday ετησίως, παραμένοντας χρεωμένος σχεδόν για πέντε μήνες και καταβάλλοντας εκατοντάδες δολάρια σε επαναλαμβανόμενα τέλη.
Αυτός ο κύκλος ακολουθεί ένα γνώριμο μοτίβο: εισόδημα – δάνειο payday – τέλος – rollover, απορροφώντας ρευστότητα από τον ίδιο μισθό που προοριζόταν να συμπληρώσει.
Σύμφωνα με την Pew και το Center for Responsible Lending, περίπου 69% των δανειοληπτών χρησιμοποιούν τα δάνεια payday για την κάλυψη επαναλαμβανόμενων λογαριασμών, όπως ενοίκιο, λογαριασμοί κοινής ωφέλειας ή τρόφιμα, και μόνο 16% για έκτακτες ανάγκες.
Καθώς η δανειοδότηση επαναλαμβάνεται, τα τέλη συσσωρεύονται, επιβαρύνοντας τη δαπάνη των νοικοκυριών που δεν εμφανίζεται στους βασικούς οικονομικούς δείκτες.
Η επίδραση είναι σωρευτική: όταν εκατομμύρια χαμηλού εισοδήματος καταναλωτές βλέπουν ένα μέρος του εισοδήματός τους να διοχετεύεται σε κύκλους δανεισμού υψηλού κόστους, η ζήτηση για μη αναγκαίες δαπάνες μειώνεται σιωπηρά και συστηματικά.
Οι πληθωριστικές πιέσεις, η επιστροφή των υποχρεώσεων φοιτητικών δανείων και η αυξανόμενη εξάρτηση από προϊόντα όπως τα BNPL οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: η κατανάλωση των νοικοκυριών στηρίζεται πλέον στην πίστωση και οι δομές που την υποστηρίζουν αρχίζουν να παρουσιάζουν σημάδια πίεσης.
Ψευδαίσθηση επιλογής
Παρά την ανάπτυξή της, η αγορά δανείων payday συνεχίζει να λειτουργεί σε σημαντική γκρίζα ζώνη ρυθμιστικής εποπτείας, σε αντίθεση με την αυστηρή εποπτεία που περιβάλλει στεγαστικά ή τραπεζικά δάνεια.
Από το 2020, βασικά μέτρα προστασίας δανειοληπτών, όπως ο κανόνας «ability-to-repay» του CFPB, έχουν καταργηθεί, ενώ η ομοσπονδιακή επιβολή έχει σημαντικά χαλαρώσει.
Εσωτερικό σημείωμα αποκάλυψε ότι η εποπτεία των payday και μικρών δανείων θα υποβαθμιστεί υπό τη σημερινή ηγεσία.
Σε επίπεδο πολιτειών, οι προσπάθειες επιβολής ορίων APR παρακάμπτονται τακτικά. Έκθεση του 2024 του National Consumer Law Center δείχνει ότι ενώ 45 πολιτείες συν το D.C. επιβάλλουν όρια APR, πολλές εξακολουθούν να επιτρέπουν «junk» τέλη ή εφαρμόζουν μόνο πρότυπα ασυνείδητης πρακτικής, επιτρέποντας στους δανειστές payday, ιδιαίτερα μέσω φυλετικών συνεργασιών, να παρακάμπτουν τους περιορισμούς νόμιμα.
Αυτό που φαίνεται ως επιλογή του καταναλωτή είναι συχνά καμία επιλογή για νοικοκυριά που πιέζονται από έλλειψη μετρητών. Με περιορισμένη εποπτεία, οι δανειστές αντιμετωπίζουν λίγα εμπόδια και δεν έχουν κίνητρο να ελέγξουν την ικανότητα αποπληρωμής των δανειοληπτών.
Αυτή η ρυθμιστική αδράνεια συνιστά ηθικό κίνδυνο, επιτρέποντας στο σύστημα να προωθεί τον κίνδυνο προς τα κάτω, χτίζοντας σιωπηρά συστημικές ευπάθειες υπό το πρόσχημα της ευκολίας.
Πού εκδηλώνεται: Ο πραγματικός κίνδυνος μετάδοσης
Η ευθραυστότητα των δανείων payday δεν περιορίζεται σε μεμονωμένους δανειολήπτες, αλλά αποτελεί αυξανόμενο κίνδυνο μετάδοσης που απειλεί τις λιανικές πωλήσεις, τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες και τελικά το ΑΕΠ.
Αυτά τα δάνεια φορτώνουν πρώιμα την οικονομική πίεση: όταν οι δανειολήπτες μειώνουν τις δαπάνες, εμφανίζονται πρώτα σημάδια επιβράδυνσης της λιανικής.
Το τελευταίο Beige Book της Federal Reserve για τη 10η Περιφέρεια σημειώνει αυξανόμενη ανησυχία για τα payday και φοιτητικά δάνεια, με περισσότερους δανειολήπτες να εμφανίζουν αρνητικά πιστωτικά στοιχεία.
Καθώς οι αθετήσεις αυξάνονται, η πίεση επεκτείνεται σε fintech πλατφόρμες, μικρές περιφερειακές τράπεζες και ακόμη και REITs με στήριξη λιανικής, πολλοί από τους οποίους έχουν αυξήσει την έκθεσή τους σε μικρά δάνεια.
Η πίεση αυτή επεκτείνεται γρήγορα στη διάθεση της αγοράς.
Η μείωση της κίνησης στα καταστήματα επηρεάζει τα έσοδα των εταιρειών, οδηγώντας σε απογοητεύσεις κερδών και αναπροσαρμογές τιμών στην αγορά.
Η αγορά ήδη ανησυχεί: σύμφωνα με τη WSJ, οι τράπεζες εφαρμόζουν πλέον αυστηρότερα πρότυπα δανεισμού και περιορίζουν την έκθεση σε υψηλού κινδύνου καταναλωτές, πρώιμα σημάδια μετάδοσης από την επιδείνωση των πιστωτικών χαρτοφυλακίων.
Σε αυτό το σενάριο, η μετάδοση δεν γίνεται μέσω απευθείας δανειακών χαρτοφυλακίων.
Ο κίνδυνος κινείται μέσω feedback loops: καθώς οι δαπάνες μειώνονται, οι πιστωτικοί όροι σφίγγουν, οι καθυστερήσεις αυξάνονται και τα κέρδη αρχίζουν να μην επιτυγχάνονται.
Αυτό που ακολουθεί δεν είναι μόνο η αποτυχία ενός δανειστή payday, αλλά το κυματιστό αποτέλεσμα που αναταράσσει ισολογισμούς, προβλέψεις και την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Ο αυξανόμενος ρόλος των εναλλακτικών πλατφορμών δανεισμού
Το οικοσύστημα payday έχει εξελιχθεί ώστε να περιλαμβάνει πλήθος ψηφιακών δανειστών.
Σύμφωνα με την Pew Charitable Trusts, περισσότεροι από 12 εκατομμύρια Αμερικανοί χρησιμοποιούν δάνεια payday ή άλλα μικρά δάνεια ετησίως, δείχνοντας σημαντική εξάρτηση από βραχυπρόθεσμη, υψηλού κόστους πίστωση σε όλα τα εισοδηματικά επίπεδα.
Πολλές αποκαλύψεις τραπεζών δείχνουν ότι τα ψηφιακά δάνεια σε δόσεις κυμαίνονται συχνά από $300 έως $5,000 με διάρκεια αποπληρωμής έως 24 μήνες, αντιπροσωπευτικά του τομέα.
Το CFPB αναφέρει ότι τα προσωπικά δάνεια σε δόσεις μπορούν να κυμαίνονται από μερικές εκατοντάδες έως μερικές χιλιάδες δολάρια και να διαρκούν από λίγους μήνες έως μερικά χρόνια.
Αυτά τα προϊόντα θεωρούνται εναλλακτικές λύσεις στα παραδοσιακά δάνεια payday, που συχνά απαιτούν εφάπαξ αποπληρωμή.
Οι αναλύσεις δείχνουν πώς τα μοντέλα αυτά εγκλωβίζουν τους δανειολήπτες σε δαπανηρούς κύκλους χρέους, με τέλη πολύ υψηλότερα από τα τυπικά πρότυπα καταναλωτικής πίστης.
Για παράδειγμα, η CreditNinja αναφέρει μικρά δάνεια με APR από 35,99%, ανάλογα με τη διάρκεια και την τοποθεσία, όροι τυπικοί σε μη τραπεζικές πλατφόρμες.
Αν και μερικές φορές τα επιτόκια μπορεί να είναι υψηλότερα από τα διαφημιζόμενα. Ακούγεται πολύ;
Πολλές πιστωτικές κάρτες έχουν παρόμοια επιτόκια, ενώ οι δανειστές payday συχνά χρεώνουν πάνω από 400% σε τόκους!
Καθώς περισσότεροι καταναλωτές στρέφονται σε αυτές τις πλατφόρμες, προκύπτουν νέες ρυθμιστικές και διαχειριστικές προκλήσεις.
Καθώς αυτές οι πλατφόρμες αναπτύσσονται, ο ρόλος τους στο ευρύτερο πιστωτικό τοπίο αυξάνεται σημαντικά.
Η ταχεία επέκταση εισάγει νέες δυναμικές για τους ρυθμιστές, που εξακολουθούν να προσαρμόζουν τα πλαίσια εποπτείας σε νέα μοντέλα δανεισμού.
Το εξελισσόμενο περιβάλλον δείχνει πώς οι τάσεις καταναλωτικής πίστωσης γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες, με πρώιμα σήματα όπως οι αιτήσεις οικονομικής ανακούφισης να εμφανίζονται πριν από τα παραδοσιακά metrics όπως οι αθετήσεις.
Τι μας δείχνουν οι αριθμοί
Όταν οι αριθμοί τοποθετούνται δίπλα-δίπλα, γίνεται σαφής η επισφαλής κατάσταση των καταναλωτών:
• Αύξηση πραγματικών μισθών αμελητέα: Στο έτος μέχρι τον Ιανουάριο 2025, τα πραγματικά μέσα ωρομίσθια αυξήθηκαν μόλις 1,0%, σχεδόν στο επίπεδο του πληθωρισμού, περιορίζοντας τα κέρδη για πολλά νοικοκυριά.
• Περιορισμένες αποταμιεύσεις: Παρά τα σταθερά βραχυπρόθεσμα metrics, τα ευρύτερα δεδομένα δείχνουν ότι τα ταμειακά αποθέματα των νοικοκυριών δεν έχουν ανακάμψει πλήρως στα επίπεδα πριν από την πανδημία.
• Αυξανόμενες καθυστερήσεις: Οι καθυστερήσεις στις πιστωτικές κάρτες και τα μη εξασφαλισμένα προσωπικά δάνεια συνεχίζουν να αυξάνονται, δείχνοντας αυξανόμενη οικονομική πίεση.
• Πρώιμα σήματα κινδύνου BNPL: Σχεδόν 45% των χρηστών Buy-Now-Pay-Later ανήκουν στην κατηγορία subprime, σύμφωνα με το CFPB, με ποσοστά αθέτησης σχεδόν 2%. Αυτοί οι δανειολήπτες τείνουν επίσης να έχουν υψηλότερα υπόλοιπα σε παραδοσιακά πιστωτικά προϊόντα, υποδεικνύοντας αυξανόμενο συσσωρευμένο κίνδυνο χρέους.
Η σύγκλιση αυτών των τάσεων οδηγεί σε σαφές συμπέρασμα: η κατανάλωση στηρίζεται πλέον στην πίστωση, όχι στην ανθεκτικότητα, και εμφανίζονται σημεία πίεσης σε πολλαπλά χρηματοοικονομικά κανάλια.
Μια κρίση ρευστότητας
Η έκρηξη των δανείων payday δεν αποτελεί απλώς μια ειδική τάση, αλλά ένα σήμα που αναβοσβήνει από τη βάση της οικονομίας.
Δεν πρόκειται μόνο για δάνεια υψηλού επιτοκίου ή ριψοκίνδυνους δανειολήπτες. Είναι ένα ευρύτερο πρόβλημα ρευστότητας που ξεδιπλώνεται σε πραγματικό χρόνο.
Η καταναλωτική δαπάνη παραμένει η κινητήρια δύναμη του ΑΕΠ των ΗΠΑ, αλλά αυτή η «μηχανή» λειτουργεί πλέον με δανεική βενζίνη.
Όταν η βραχυπρόθεσμη πίστωση γίνεται η γέφυρα μεταξύ μισθών, το σύστημα δεν είναι σταθερό – έχει καταπονηθεί.
Αν η επόμενη χρηματοπιστωτική ρήξη έρθει, ίσως δεν ξεκινήσει από τράπεζες ή ισολογισμούς.
Μπορεί να ξεκινήσει από νοικοκυριά που προσπαθούν να επιβιώσουν με δάνεια που ποτέ δεν προορίζονταν για εξόφληση.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών