γράφει : Νίκος Κονδυλόπουλος
Το καλοκαίρι του 1821, ένας πανούργος Σκωτσέζος με το όνομα Gregor MacGrego έφθασε στο Λονδίνο και ξεκίνησε αναμφισβήτητα την πιο ελπιδοφόρα απάτη εμπιστοσύνης στην ιστορία αναφέρει σε ανάλυση του το The Mises Institute.
Ο MacGregor είχε περάσει μεγάλο μέρος των τελευταίων δεκαετιών ως στρατιώτης στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Βενεζουέλας, όπου τελικά έγινε στρατηγός από τον Simón Bolívar.
Κάποια στιγμή, οι ντόπιοι αρχηγοί της Κεντρικής Αμερικής είχαν παραχωρήσει στον MacGregor μια μεγάλη έκταση γης, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ήταν ένας ακατοίκητος βάλτος κατά μήκος του Μαύρου Ποταμού, στη σύγχρονη Ονδούρα.
Παρά τις φτωχές οικονομικές προοπτικές της νέας περιοχής του, ο MacGregor είχε αποφασίσει ότι η αυτή η γη θα έπρεπε να είναι το εισιτήριο του για μια τεράστια περιουσία, έστω και αν αυτό απαιτούσε αντισυμβατικά μέτρα.
Ήταν αυτή η σειρά γεγονότων που οδήγησαν στην «ίδρυση» της ανύπαρκτης χώρας Poyais.
Όταν επέστρεψε στη Βρετανία, ο MacGregor εισχώρησε στην ανερχόμενη κοινωνία του Λονδίνου, ισχυριζόμενος ότι ήταν ο κυρίαρχος πρίγκιπας μιας νεοσυσταθείσας βρετανικής φιλικής αποικίας στην ακτή Mosquito της Κεντρικής Αμερικής, που υποτίθεται ότι ονομαζόταν Poyais.
Προκειμένου να πείσει το βρετανικό κοινό για το γεγονός ότι υπήρεχε πραγματικά αυτή η φανταστική χώρα, ο MacGregor αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει μια εξαιρετικά περίπλοκη σειρά μέσων, μεταξύ των οποίων ήταν η έκδοση ενός οδηγού 355 σελίδων για μελλοντικούς αποίκους.
Αυτό το βιβλίο, που πιθανότατα έγραψε ο ίδιος ο MacGregor, περιείχε μια πληθώρα λεπτομερειών (και εντελώς φανταστικών) περιγραφών κάθε πτυχής της ζωής στην Poyais. Αυτές περιλάμβαναν περίπλοκες περιγραφές του τριμερούς κοινοβουλευτικού συστήματος και των εμπορικών και τραπεζικών συστημάτων του, σχεδιασμένες στολές για κάθε σύνταγμα των ανύπαρκτων ενόπλων δυνάμεών της χώρας, ένα πλήρως επεξεργασμένο σύστημα τιμητικών διακρίσεων, ένα παλαιοχριστιανικό οικόσημο και μια εθνική σημαία.
Ο οδηγός παρείχε επίσης λεπτομερείς περιγραφές του κλίματος και της γεωργίας του Poyais, για να μην αναφέρουμε την περίφημη πρωτεύουσα του, στην οποία ο MacGregor υποστήριζε ότι ακόμη και τα ποτάμια Poyais περιείχαν «σφαιρίδια καθαρού χρυσού».
Εκτός από τον οδηγό, ο MacGregor ίδρυσε κυβερνητικά γραφεία της Poyais στο Λονδίνο, το Εδιμβούργο και τη Γλασκώβη και άρχισε να εκδίδει επαγγελματικά χαρτικά χρήματα και κυβερνητικά χρεόγραφα και ακόμη ανέθεσε τη σύνθεση τραγουδιών για την Poyais και πλήρωνε τροβαδούρους για να τα τραγουδούν στους δρόμους των μεγάλων πόλεων της Βρετανίας.
Το τέχνασμα λειτούργησε.
Στα τέλη του 1822 και στις αρχές του 1823, περίπου 270 άποικοι άνοιξαν πανιά για την Poyais και ο MacGregor κατάφερε να συγκεντρώσει 200.000 λίρες από την πώληση των κυβερνητικών ομολόγων της «χώρας» του, με το δάνειο να εκδίδεται από την ιδιαίτερα αξιοσέβαστη τράπεζα του City of London Sir John Perring, Shaw, Barber & co. - εκτός από τα χρήματα που είχε κερδίσει από την πώληση πιστοποιητικών γης στην Poyais αλλλα και το τύπωμα χαρτονομισμάτων.
Όταν οι 50 επιζόντες άποικοι του Poyais επέστρεψαν στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1823 με την είδηση ότι τίποτα από αυτά δεν ήταν αληθινό, η προκύπτουσα οργή εξερράγη σε όλο τον βρετανικό Τύπο.
Ωστόσο, ο MacGregor είχε καταφύγει στο Παρίσι λίγες μέρες πριν την άφιξή τουε και δεν καταδικάστηκε ποτέ για οποιοδήποτε έγκλημα για τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα Poyais, αλλά μάλιστα έφτασε μέχρι στιγμής να επιχειρήσει να επαναλάβει το ίδιο σχέδιο στη Γαλλία το 1826.
Πώς θα μπορούσε ο ο MacGregor να πετύχει κλατι τόσο δύσκολο να εξαπατήσει το βρετανικό επενδυτικό κοινό στις αρχές της δεκαετίας του 1820;
Η απάντηση βρίσκεται στο βρετανικό τραπεζικό σύστημα της εποχής, το οποίο είχε δομηθεί με τρόπο που τον άφησε κενά που ήταν ικανά να τροφοδοτήσουν τις οικονομικές κρίσεις που περιγράφει το βιβλίο «Austrian Business Cycle Theory» του Ludwig von Mises.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1820, η βρετανική προσφορά χρήματος φαίνεται να ελεγχόταν με πολύ αποκεντρωμένο τρόπο, με περίπου 800 τράπεζες σε όλη τη χώρα να έχουν το δικαίωμα να εκδίδουν δικά τους τραπεζογραμμάτια, θεωρητικά εξαγοράσιμα και πλήρως καλυμμένα από χρυσό.
Ωστόσο, στο κέντρο αυτού του συστήματος βρισκόταν η Τράπεζα της Αγγλίας, η κεντρική τράπεζα της Βρετανίας, η οποία όχι μόνο είχε μονοπώλιο στα θέματα τραπεζογραμματίων στην περιοχή του Λονδίνου, αλλά και με νόμιμο τρόπο επέτρεπε στις ιδιωτικές τράπεζες της εποχής να χρησιμοποιήσουν τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας ως χρυσό, ως αποθεματικά, για συναλλαγές εκκαθάρισης και εξαγοράζοντας τα δικά τους ιδιωτικά τραπεζογραμμάτια.
Χάρη σε αυτά τα νομικά προνόμια που παρείχαν τα τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας, οι ιδιωτικές τράπεζες της εποχής μπορούσαν να δημιουργούν πυραμίδες βασιζόμενες στη δική τους πιστωτική επέκταση, χρησιμοποιώντας τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας ως αποθεματικά και χρυσό.
Αυτό όχι μόνο επέτρεψε μια πολύ μεγαλύτερη συνολική έκταση πιστωτικής επέκτασης απ 'ότι θα είχε σημειωθεί εάν τα τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας δεν παρείχαν αυτά τα προνόμια, αλλά επίσης έδωσε στην Τράπεζα της Αγγλίας τεράστια επίδραση στην έκταση της πιστωτικής επέκτασης από το ευρύτερο βρετανικό τραπεζικό σύστημα, μεταβάλλοντας όγκο των δικών της τραπεζογραμματίων.
Πώς όλα αυτά σχετίζονται με τον Gregor MacGregor;
Επειδή η επιτυχία του προγράμματος Poyais έγινε δυνατή μόνο χάρη στην κερδοσκοπική μανία που είχε τροφοδοτηθεί από την πιστωτική επέκταση της Τράπεζας της Αγγλίας μέσω αυτών των καναλιών.
Σε μια προσπάθεια να αντιστραφεί ο αποπληθωρισμός του νομίσματος και των τιμών που υπήρχε από το 1819, η βρετανική κυβέρνηση και η Τράπεζα της Αγγλίας αποφάσισαν το 1822 να ξεκινήσουν μια μαζική και συντονισμένη πολιτική πιστωτικής επέκτασης.
Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Mises «Austrian Business Cycle Theory», αυτή η πιστωτική επέκταση προκάλεσε μια έκρηξη επενδύσεων σε περιουσιακά στοιχεία υψηλού ρίσκου.
Δεδομένων των φθινουσών προτύπων δανεισμού και του κόστους δανεισμού που συνοδεύουν οποιαδήποτε περίοδο πιστωτικής επέκτασης, οι βρετανοί επενδυτές πέτυχαν την ευκαιρία να επενδύσουν εκτενώς στις πρόσφατα ανεξάρτητες πολιτείες της Λατινικής Αμερικής, δημιουργώντας μια κερδοσκοπική μανία γύρω από τις επενδύσεις αυτής της ηπείρου, γεγονός το οποίο άνοιξε το δρόμο για τον MacGregor να συγκεντρώσει χρήματα για το ανύπαρκτο βασίλειό του.
Με τον τρόπο αυτό, η πιστωτική επέκταση του 1822-25 όχι μόνο έδωσε ζωή στο πιο ελπιδοφόρο σχέδιο εμπιστοσύνης στην ιστορία, αλλά και διογκώθηκε μια ευρύτερη φούσκα που τελικά ξέσπασε κατά τη διάρκεια του οικονομικού πανικού του 1825, το οποίο ήταν αναμφισβήτητα το πιο σοβαρό οικονομικό δυστύχημα που γνώρισε η Βρετανία σε όλο το πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα.
Τα τελευταία χρόνια, η πιστωτική επέκταση των Κεντρικών τραπεζών επανέλαβε συχνά αυτό το κόλπο που προκάλεσε φούσκες σε παράλογες και επικίνδυνες επενδύσεις, όπως τα «δάνεια NINJA» πριν από την κρίση του 2007 - 2008 ή οι μη κερδοφόρες νέες εταιρείες τεχνολογίας κατά τη διάρκεια της φούσκας των εταιιρών dot.com 2001.
Ωστόσο, δεν υπάρχει ίσως κανένα μάθημα από την ιστορία, το οποίο απεικονίζει πιο έντονα τους κινδύνους των επιχειρηματικών κύκλων που τροφοδοτούνται με πιστωτική επέκταση παρά με την ιστορία του Gregor MacGregor και της φανταστικής χώρας του την Poyais.
www.bankingnews.gr
Ο MacGregor είχε περάσει μεγάλο μέρος των τελευταίων δεκαετιών ως στρατιώτης στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Βενεζουέλας, όπου τελικά έγινε στρατηγός από τον Simón Bolívar.
Κάποια στιγμή, οι ντόπιοι αρχηγοί της Κεντρικής Αμερικής είχαν παραχωρήσει στον MacGregor μια μεγάλη έκταση γης, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ήταν ένας ακατοίκητος βάλτος κατά μήκος του Μαύρου Ποταμού, στη σύγχρονη Ονδούρα.
Παρά τις φτωχές οικονομικές προοπτικές της νέας περιοχής του, ο MacGregor είχε αποφασίσει ότι η αυτή η γη θα έπρεπε να είναι το εισιτήριο του για μια τεράστια περιουσία, έστω και αν αυτό απαιτούσε αντισυμβατικά μέτρα.
Ήταν αυτή η σειρά γεγονότων που οδήγησαν στην «ίδρυση» της ανύπαρκτης χώρας Poyais.
Όταν επέστρεψε στη Βρετανία, ο MacGregor εισχώρησε στην ανερχόμενη κοινωνία του Λονδίνου, ισχυριζόμενος ότι ήταν ο κυρίαρχος πρίγκιπας μιας νεοσυσταθείσας βρετανικής φιλικής αποικίας στην ακτή Mosquito της Κεντρικής Αμερικής, που υποτίθεται ότι ονομαζόταν Poyais.
Προκειμένου να πείσει το βρετανικό κοινό για το γεγονός ότι υπήρεχε πραγματικά αυτή η φανταστική χώρα, ο MacGregor αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει μια εξαιρετικά περίπλοκη σειρά μέσων, μεταξύ των οποίων ήταν η έκδοση ενός οδηγού 355 σελίδων για μελλοντικούς αποίκους.
Αυτό το βιβλίο, που πιθανότατα έγραψε ο ίδιος ο MacGregor, περιείχε μια πληθώρα λεπτομερειών (και εντελώς φανταστικών) περιγραφών κάθε πτυχής της ζωής στην Poyais. Αυτές περιλάμβαναν περίπλοκες περιγραφές του τριμερούς κοινοβουλευτικού συστήματος και των εμπορικών και τραπεζικών συστημάτων του, σχεδιασμένες στολές για κάθε σύνταγμα των ανύπαρκτων ενόπλων δυνάμεών της χώρας, ένα πλήρως επεξεργασμένο σύστημα τιμητικών διακρίσεων, ένα παλαιοχριστιανικό οικόσημο και μια εθνική σημαία.
Ο οδηγός παρείχε επίσης λεπτομερείς περιγραφές του κλίματος και της γεωργίας του Poyais, για να μην αναφέρουμε την περίφημη πρωτεύουσα του, στην οποία ο MacGregor υποστήριζε ότι ακόμη και τα ποτάμια Poyais περιείχαν «σφαιρίδια καθαρού χρυσού».
Εκτός από τον οδηγό, ο MacGregor ίδρυσε κυβερνητικά γραφεία της Poyais στο Λονδίνο, το Εδιμβούργο και τη Γλασκώβη και άρχισε να εκδίδει επαγγελματικά χαρτικά χρήματα και κυβερνητικά χρεόγραφα και ακόμη ανέθεσε τη σύνθεση τραγουδιών για την Poyais και πλήρωνε τροβαδούρους για να τα τραγουδούν στους δρόμους των μεγάλων πόλεων της Βρετανίας.
Το τέχνασμα λειτούργησε.
Στα τέλη του 1822 και στις αρχές του 1823, περίπου 270 άποικοι άνοιξαν πανιά για την Poyais και ο MacGregor κατάφερε να συγκεντρώσει 200.000 λίρες από την πώληση των κυβερνητικών ομολόγων της «χώρας» του, με το δάνειο να εκδίδεται από την ιδιαίτερα αξιοσέβαστη τράπεζα του City of London Sir John Perring, Shaw, Barber & co. - εκτός από τα χρήματα που είχε κερδίσει από την πώληση πιστοποιητικών γης στην Poyais αλλλα και το τύπωμα χαρτονομισμάτων.
Όταν οι 50 επιζόντες άποικοι του Poyais επέστρεψαν στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1823 με την είδηση ότι τίποτα από αυτά δεν ήταν αληθινό, η προκύπτουσα οργή εξερράγη σε όλο τον βρετανικό Τύπο.
Ωστόσο, ο MacGregor είχε καταφύγει στο Παρίσι λίγες μέρες πριν την άφιξή τουε και δεν καταδικάστηκε ποτέ για οποιοδήποτε έγκλημα για τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα Poyais, αλλά μάλιστα έφτασε μέχρι στιγμής να επιχειρήσει να επαναλάβει το ίδιο σχέδιο στη Γαλλία το 1826.
Πώς θα μπορούσε ο ο MacGregor να πετύχει κλατι τόσο δύσκολο να εξαπατήσει το βρετανικό επενδυτικό κοινό στις αρχές της δεκαετίας του 1820;
Η απάντηση βρίσκεται στο βρετανικό τραπεζικό σύστημα της εποχής, το οποίο είχε δομηθεί με τρόπο που τον άφησε κενά που ήταν ικανά να τροφοδοτήσουν τις οικονομικές κρίσεις που περιγράφει το βιβλίο «Austrian Business Cycle Theory» του Ludwig von Mises.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1820, η βρετανική προσφορά χρήματος φαίνεται να ελεγχόταν με πολύ αποκεντρωμένο τρόπο, με περίπου 800 τράπεζες σε όλη τη χώρα να έχουν το δικαίωμα να εκδίδουν δικά τους τραπεζογραμμάτια, θεωρητικά εξαγοράσιμα και πλήρως καλυμμένα από χρυσό.
Ωστόσο, στο κέντρο αυτού του συστήματος βρισκόταν η Τράπεζα της Αγγλίας, η κεντρική τράπεζα της Βρετανίας, η οποία όχι μόνο είχε μονοπώλιο στα θέματα τραπεζογραμματίων στην περιοχή του Λονδίνου, αλλά και με νόμιμο τρόπο επέτρεπε στις ιδιωτικές τράπεζες της εποχής να χρησιμοποιήσουν τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας ως χρυσό, ως αποθεματικά, για συναλλαγές εκκαθάρισης και εξαγοράζοντας τα δικά τους ιδιωτικά τραπεζογραμμάτια.
Χάρη σε αυτά τα νομικά προνόμια που παρείχαν τα τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας, οι ιδιωτικές τράπεζες της εποχής μπορούσαν να δημιουργούν πυραμίδες βασιζόμενες στη δική τους πιστωτική επέκταση, χρησιμοποιώντας τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας ως αποθεματικά και χρυσό.
Αυτό όχι μόνο επέτρεψε μια πολύ μεγαλύτερη συνολική έκταση πιστωτικής επέκτασης απ 'ότι θα είχε σημειωθεί εάν τα τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας δεν παρείχαν αυτά τα προνόμια, αλλά επίσης έδωσε στην Τράπεζα της Αγγλίας τεράστια επίδραση στην έκταση της πιστωτικής επέκτασης από το ευρύτερο βρετανικό τραπεζικό σύστημα, μεταβάλλοντας όγκο των δικών της τραπεζογραμματίων.
Πώς όλα αυτά σχετίζονται με τον Gregor MacGregor;
Επειδή η επιτυχία του προγράμματος Poyais έγινε δυνατή μόνο χάρη στην κερδοσκοπική μανία που είχε τροφοδοτηθεί από την πιστωτική επέκταση της Τράπεζας της Αγγλίας μέσω αυτών των καναλιών.
Σε μια προσπάθεια να αντιστραφεί ο αποπληθωρισμός του νομίσματος και των τιμών που υπήρχε από το 1819, η βρετανική κυβέρνηση και η Τράπεζα της Αγγλίας αποφάσισαν το 1822 να ξεκινήσουν μια μαζική και συντονισμένη πολιτική πιστωτικής επέκτασης.
Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Mises «Austrian Business Cycle Theory», αυτή η πιστωτική επέκταση προκάλεσε μια έκρηξη επενδύσεων σε περιουσιακά στοιχεία υψηλού ρίσκου.
Δεδομένων των φθινουσών προτύπων δανεισμού και του κόστους δανεισμού που συνοδεύουν οποιαδήποτε περίοδο πιστωτικής επέκτασης, οι βρετανοί επενδυτές πέτυχαν την ευκαιρία να επενδύσουν εκτενώς στις πρόσφατα ανεξάρτητες πολιτείες της Λατινικής Αμερικής, δημιουργώντας μια κερδοσκοπική μανία γύρω από τις επενδύσεις αυτής της ηπείρου, γεγονός το οποίο άνοιξε το δρόμο για τον MacGregor να συγκεντρώσει χρήματα για το ανύπαρκτο βασίλειό του.
Με τον τρόπο αυτό, η πιστωτική επέκταση του 1822-25 όχι μόνο έδωσε ζωή στο πιο ελπιδοφόρο σχέδιο εμπιστοσύνης στην ιστορία, αλλά και διογκώθηκε μια ευρύτερη φούσκα που τελικά ξέσπασε κατά τη διάρκεια του οικονομικού πανικού του 1825, το οποίο ήταν αναμφισβήτητα το πιο σοβαρό οικονομικό δυστύχημα που γνώρισε η Βρετανία σε όλο το πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα.
Τα τελευταία χρόνια, η πιστωτική επέκταση των Κεντρικών τραπεζών επανέλαβε συχνά αυτό το κόλπο που προκάλεσε φούσκες σε παράλογες και επικίνδυνες επενδύσεις, όπως τα «δάνεια NINJA» πριν από την κρίση του 2007 - 2008 ή οι μη κερδοφόρες νέες εταιρείες τεχνολογίας κατά τη διάρκεια της φούσκας των εταιιρών dot.com 2001.
Ωστόσο, δεν υπάρχει ίσως κανένα μάθημα από την ιστορία, το οποίο απεικονίζει πιο έντονα τους κινδύνους των επιχειρηματικών κύκλων που τροφοδοτούνται με πιστωτική επέκταση παρά με την ιστορία του Gregor MacGregor και της φανταστικής χώρας του την Poyais.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών