γράφει : Αλεξάνδρα Τόμπρα
Θλίψη και χαρά. Ακραία συναισθήματα προκάλεσε ο θάνατος της «σιδηράς Κυρίας» της Βρετανίας, της Μargaret Τhatcher, η οποία στιγμάτισε μία από τις δυσκολότερες περιόδους της χώρας, αλλά και του κόσμου που σχετιζόταν με την βρετανική πολική.
Η Τhatcher υπήρξε η μακροβιότερη πρωθυπουργός από την εποχή που στον θρόνο βρισκόταν η βασίλισσα Βικτορία και απεβίωσε μετά από εγκεφαλικό σε ηλικία 87 ετών. Οι αρθρογράφοι των βρετανικών Μέσων περιγράφουν μια ηρωίδα για πολλούς αλλά και έναν μισητό άνθρωπο για άλλους τόσους. Ήταν από τους πρωθυπουργούς που έχουν μείνει χαραγμένοι στην μνήμη των πολιτών, καθώς έδωσε το όνομα της σε μια πολιτική φιλοσοφία. Μέχρι σήμερα, ο θατσερισμός χρησιμοποιείται σε ολόκληρο τον κόσμο για να περιγράψει μια κοφτή προσέγγιση πολιτικής ανασκούμπωσης χωρίς συναισθηματισμούς. Μπορεί να υποδεικνύει πολιτική ισχυρογνωμοσύνη και έχει γίνει και συνώνυμο περικοπών.
Όταν η Θάτσερ εξελέγη το 1979, η βρετανική οικονομία βρισκόταν σε τραγική κατάσταση. Βρισκόταν σε ύφεση ήδη πριν από τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση του 1973 και ήταν τσακισμένη από την ανεκδιήγητη ημισοσιαλιστική, ημιερασιτεχνική οικονομική πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης Κάλαχαν (Εργατικοί). Με άλλα λόγια, οι Συντηρητικοί της Τhatcher εξελέγησαν τότε για να βάλουν μια τάξη στην οικονομική ανορθοδοξία της Γηραιάς Αλβιώνας. Η Τhatcher το κατάφερε μέσα σε λιγότερο από 4 χρόνια. Φυσικά, η διαδικασία δεν ήταν ανώδυνη. Από την αρχή ξεκίνησε ένα μεγάλο πρόγραμμα περιστολής δημοσίων δαπανών, ενώ παράλληλα προχώρησε σε τολμηρές αποκρατικοποιήσεις, εκδίδοντας μετοχές για τους πολίτες ή βρίσκοντας απευθείας αγοραστή. Η ανεργία, όμως, αυξήθηκε, αγγίζοντας το ιστορικό υψηλό των 3 εκ. ανέργων, από περίπου 1,5 εκ. που ήταν όταν ξεκίνησε η θητεία της Θάτσερ. Ήταν πολύ πιθανό, η σιδηρά κυρία να έχανε τις εκλογές του 1983 αν δεν είχαν προηγηθεί δύο τινά: α) η αποφασιστικότητά της στην υπόθεση των Φόκλαντς β) το γεγονός πως η οικονομική της πολιτική άρχισε να αποδίδει καρπούς το 1983 με το σπάσιμο του φαύλου κύκλου της ύφεσης.
Οικονομικά, η πολιτική της Τhatcher ήταν μονεταριστική. Μείωσε τους άμεσους φόρους και αύξησε τους έμμεσους. Αύξησε τα επιτόκια για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό και μείωσε τα κονδύλια για την παιδεία και την υγεία. Η αλήθεια είναι πως το κοινωνικό κράτος επί Τhatcher δεν γνώρισε περίοδο ευημερίας, μιας και η ίδια αμφισβητούσε ακόμα και την ύπαρξη της έννοιας “κοινωνία”. Ενώ η οικονομία βυθιζόταν στην ύφεση το 1980, η Τhatcher ξαφνικά αύξησε τους άμεσους φόρους, προκαλώντας αντιδράσεις με την ανορθόδοξη πολιτική της. Αυτή είχε, όμως, αποτέλεσμα, καθώς μετά το 1983 οι περισσότεροι οικονομικοί δείκτες ( ανάπτυξη ΑΕΠ, πληθωρισμός, στεγαστικά επιτόκια) έδιναν την εικόνα μιας οικονομίας σε άνοδο. Γενικά, μέχρι την πτώση της το 1990, τα οικονομικά στοιχεία αναδείκνυαν το νέο βρετανικό σφρίγος.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Τhatcher αντιτάχθηκε στο ευρωπαϊκό όραμα τολμώντας να μιλήσει για τους κινδύνους και τις δυσλειτουργίες του ευρώ. Θεωρούσε δε ότι το ευρώ έκρυβε περισσότερους κινδύνους από οφέλη. Η Maggie, με τη διορατικότητα που τη διέκρινε, κατάλαβε πως το κοινό νόμισμα σχεδιαζόταν πάνω σε μια βάση καταμερισμού της ευημερίας αλλά όχι των πιθανών ζημιών και δεν ήθελε να μπει σε αυτό το παιχνίδι. Ίσως, αυτό να έχει σώσει σήμερα την ιδιόρρυθμη βρετανική οικονομία από την πτώχευση. Πίστευε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να είναι απλώς μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου με περιορισμένη συνεργασία μεταξύ κυρίαρχων κρατών. Αν όμως είχε καταφέρει να αφήσει πίσω της τις επαρχιώτικες προκαταλήψεις της, η Τhatcher είχε την αυθεντία και τις ηγετικές ικανότητες που απαιτούνταν για να συμφιλιώσουν αποφασιστικά το βρετανικό λαό με την Ευρώπη. Δυστυχώς, αντί να παίξει το χαρτί του ευρωπαϊκού πατριωτισμού, εκείνη προτίμησε να χτυπήσει τα παράφωνα τύμπανα του εθνικισμού.
Στη δεύτερη θητεία της, η Τhatcher θέλησε να μειώσει τη δύναμη των συνδικάτων και των επαγγελματικών ενώσεων, με αποτέλεσμα πολλές απεργίες, με σημαντικότερη την απεργία των ανθρακωρύχων, η οποία διήρκεσε έναν ολόκληρο χρόνο, κάτι που ουδόλως την επηρέασε, αφού εξελέγη, το 1988, στην τρίτη της θητεία ως πρωθυπουργός. Παραιτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1990 με τη δημοτικότητά της στο ναδίρ.
Ωστόσο, στην εκλογή νέου προέδρου του κόμματος της δεν κατόρθωσε να εκλεγεί από τον πρώτο κιόλας γύρο, με αποτέλεσμα να πάρει την απόφαση να μην είναι υποψήφια στον επόμενο γύρο. Η ίδια παρέμεινε βουλευτής ως τις εκλογές του 1992.
Τα τελευταία χρόνια ζούσε απομονωμένη σε μια αριστοκρατική έπαυλη στο Λονδίνο και παρέμενε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας καθώς έπασχε από τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Η Τhatcher και οι ατάκες της
Η βρετανική Guardian, μετά το θάνατο της Τhatcher συγκέντρωσε τις πιο διάσημες ατάκες της:
"Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει μια γυναίκα πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια της ζωής μου"
"Όπου υπάρχει διαφωνία, ας φέρουμε την αρμονία. Όπου υπάρχει λάθος, ας φέρουμε την αλήθεια. Όπου υπάρχει αμφιβολία, ας φέρουμε την πίστη. Και όπου υπάρχει απελπισία, ας φέρουμε την ελπίδα"
"Δεν είμαι πολιτικός της ομοφωνίας. Είμαι πολιτικός εκ πεποιθήσεως"
"Δεν με νοιάζει πόσο μιλάνε οι υπουργοί μου, εφόσον κάνουν αυτό που λέω"
"Είχαμε να πολεμήσουμε τον εξωτερικό εχθρό στα Φόκλαντς. Πρέπει πάντα να γνωρίζουμε τον εσωτερικό εχθρό, τον οποίο είναι πιο δύσκολο να πολεμήσουμε και είναι πιο επικίνδυνος για την ελευθερία"
"Στροφή κάνεις αν το θέλεις. Η κυρία δεν πρόκειται να κάνει στροφή"
"Είναι ένας παράξενος κόσμος", είπε την ίδια χρονιά σχετικά με την απόφασή της να παραιτηθεί.
www.bankingnews.gr
Όταν η Θάτσερ εξελέγη το 1979, η βρετανική οικονομία βρισκόταν σε τραγική κατάσταση. Βρισκόταν σε ύφεση ήδη πριν από τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση του 1973 και ήταν τσακισμένη από την ανεκδιήγητη ημισοσιαλιστική, ημιερασιτεχνική οικονομική πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης Κάλαχαν (Εργατικοί). Με άλλα λόγια, οι Συντηρητικοί της Τhatcher εξελέγησαν τότε για να βάλουν μια τάξη στην οικονομική ανορθοδοξία της Γηραιάς Αλβιώνας. Η Τhatcher το κατάφερε μέσα σε λιγότερο από 4 χρόνια. Φυσικά, η διαδικασία δεν ήταν ανώδυνη. Από την αρχή ξεκίνησε ένα μεγάλο πρόγραμμα περιστολής δημοσίων δαπανών, ενώ παράλληλα προχώρησε σε τολμηρές αποκρατικοποιήσεις, εκδίδοντας μετοχές για τους πολίτες ή βρίσκοντας απευθείας αγοραστή. Η ανεργία, όμως, αυξήθηκε, αγγίζοντας το ιστορικό υψηλό των 3 εκ. ανέργων, από περίπου 1,5 εκ. που ήταν όταν ξεκίνησε η θητεία της Θάτσερ. Ήταν πολύ πιθανό, η σιδηρά κυρία να έχανε τις εκλογές του 1983 αν δεν είχαν προηγηθεί δύο τινά: α) η αποφασιστικότητά της στην υπόθεση των Φόκλαντς β) το γεγονός πως η οικονομική της πολιτική άρχισε να αποδίδει καρπούς το 1983 με το σπάσιμο του φαύλου κύκλου της ύφεσης.
Οικονομικά, η πολιτική της Τhatcher ήταν μονεταριστική. Μείωσε τους άμεσους φόρους και αύξησε τους έμμεσους. Αύξησε τα επιτόκια για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό και μείωσε τα κονδύλια για την παιδεία και την υγεία. Η αλήθεια είναι πως το κοινωνικό κράτος επί Τhatcher δεν γνώρισε περίοδο ευημερίας, μιας και η ίδια αμφισβητούσε ακόμα και την ύπαρξη της έννοιας “κοινωνία”. Ενώ η οικονομία βυθιζόταν στην ύφεση το 1980, η Τhatcher ξαφνικά αύξησε τους άμεσους φόρους, προκαλώντας αντιδράσεις με την ανορθόδοξη πολιτική της. Αυτή είχε, όμως, αποτέλεσμα, καθώς μετά το 1983 οι περισσότεροι οικονομικοί δείκτες ( ανάπτυξη ΑΕΠ, πληθωρισμός, στεγαστικά επιτόκια) έδιναν την εικόνα μιας οικονομίας σε άνοδο. Γενικά, μέχρι την πτώση της το 1990, τα οικονομικά στοιχεία αναδείκνυαν το νέο βρετανικό σφρίγος.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Τhatcher αντιτάχθηκε στο ευρωπαϊκό όραμα τολμώντας να μιλήσει για τους κινδύνους και τις δυσλειτουργίες του ευρώ. Θεωρούσε δε ότι το ευρώ έκρυβε περισσότερους κινδύνους από οφέλη. Η Maggie, με τη διορατικότητα που τη διέκρινε, κατάλαβε πως το κοινό νόμισμα σχεδιαζόταν πάνω σε μια βάση καταμερισμού της ευημερίας αλλά όχι των πιθανών ζημιών και δεν ήθελε να μπει σε αυτό το παιχνίδι. Ίσως, αυτό να έχει σώσει σήμερα την ιδιόρρυθμη βρετανική οικονομία από την πτώχευση. Πίστευε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να είναι απλώς μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου με περιορισμένη συνεργασία μεταξύ κυρίαρχων κρατών. Αν όμως είχε καταφέρει να αφήσει πίσω της τις επαρχιώτικες προκαταλήψεις της, η Τhatcher είχε την αυθεντία και τις ηγετικές ικανότητες που απαιτούνταν για να συμφιλιώσουν αποφασιστικά το βρετανικό λαό με την Ευρώπη. Δυστυχώς, αντί να παίξει το χαρτί του ευρωπαϊκού πατριωτισμού, εκείνη προτίμησε να χτυπήσει τα παράφωνα τύμπανα του εθνικισμού.
Στη δεύτερη θητεία της, η Τhatcher θέλησε να μειώσει τη δύναμη των συνδικάτων και των επαγγελματικών ενώσεων, με αποτέλεσμα πολλές απεργίες, με σημαντικότερη την απεργία των ανθρακωρύχων, η οποία διήρκεσε έναν ολόκληρο χρόνο, κάτι που ουδόλως την επηρέασε, αφού εξελέγη, το 1988, στην τρίτη της θητεία ως πρωθυπουργός. Παραιτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1990 με τη δημοτικότητά της στο ναδίρ.
Ωστόσο, στην εκλογή νέου προέδρου του κόμματος της δεν κατόρθωσε να εκλεγεί από τον πρώτο κιόλας γύρο, με αποτέλεσμα να πάρει την απόφαση να μην είναι υποψήφια στον επόμενο γύρο. Η ίδια παρέμεινε βουλευτής ως τις εκλογές του 1992.
Τα τελευταία χρόνια ζούσε απομονωμένη σε μια αριστοκρατική έπαυλη στο Λονδίνο και παρέμενε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας καθώς έπασχε από τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Η Τhatcher και οι ατάκες της
Η βρετανική Guardian, μετά το θάνατο της Τhatcher συγκέντρωσε τις πιο διάσημες ατάκες της:
"Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει μια γυναίκα πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια της ζωής μου"
"Όπου υπάρχει διαφωνία, ας φέρουμε την αρμονία. Όπου υπάρχει λάθος, ας φέρουμε την αλήθεια. Όπου υπάρχει αμφιβολία, ας φέρουμε την πίστη. Και όπου υπάρχει απελπισία, ας φέρουμε την ελπίδα"
"Δεν είμαι πολιτικός της ομοφωνίας. Είμαι πολιτικός εκ πεποιθήσεως"
"Δεν με νοιάζει πόσο μιλάνε οι υπουργοί μου, εφόσον κάνουν αυτό που λέω"
"Είχαμε να πολεμήσουμε τον εξωτερικό εχθρό στα Φόκλαντς. Πρέπει πάντα να γνωρίζουμε τον εσωτερικό εχθρό, τον οποίο είναι πιο δύσκολο να πολεμήσουμε και είναι πιο επικίνδυνος για την ελευθερία"
"Στροφή κάνεις αν το θέλεις. Η κυρία δεν πρόκειται να κάνει στροφή"
"Είναι ένας παράξενος κόσμος", είπε την ίδια χρονιά σχετικά με την απόφασή της να παραιτηθεί.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών