γράφει : Αλεξάνδρα Τόμπρα
Επανήλθε το πρακτορείο Reuters, που εμφανίζεται ως αυτόκλητος εισαγγελέας, των ανυπεράσπιστων πολιτικών στη χώρα μας, αφού μετά τις επιθέσεις σε τραπεζίτες, σήμερα τα βάζει με τους εκδότες και τους επιχειρηματίες, που "λυμαίνονται" τη χώρα και επηρεάζουν τις συνειδήσεις των πολιτικών. Σε μια ανάλυση – κόλαφο για τις σχέσεις των ελληνικών μέσω μαζικής ενημέρωσης το πρακτορείο αν και εμφανίζει διάφορα πλέγματα σχέσεων, παραλείπει να αναφέρει κάτι για τους πολιτικούς που χρεοκόπησαν τη χώρα.
Με ιδιαίτερα καυστικό ύφος, το Reuters αναφέρει ότι στα τέλη του 2011 ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών έκανε μια παθιασμένη έκκληση για βοήθεια ώστε να σωθεί η χώρα του από την οικονομική καταστροφή. «Χρειαζόμαστε μια εθνική συλλογική προσπάθεια: όλοι μας πρέπει να σηκώσουμε το βάρος», δήλωνε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, προσθέτοντας ότι «χρειαζόμαστε ένα δίκαιο και κοινωνικά αποδεκτό σύστημα μεταρρυθμίσεων».
Η ιδέα του Βενιζέλου ήταν ένας νέος φόρος επί των ακινήτων, ο οποίος θα εισπράττεται μέσω των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος ώστε να είναι δύσκολο να το αποφύγει κανείς. Η κοινωνία έγινε έξω φρενών και ο Τύπος περιέγραφε τον φόρο ως «χαράτσι» παραπέμποντας στη μισητή εισφορά που επέβαλλαν οι Οθωμανοί στους Έλληνες. Ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, αισθάνθηκε υποχρεωμένος να υπερασπιστεί το χαράτσι με τη φράση: «Ας χάσουμε όλοι κάτι, έτσι ώστε να μην χάσουμε τα πάντα».
Πριν από δύο μήνες όμως, αποκαλύφθηκε ότι μερικές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων και των μέσων ενημέρωσης, πλήρωναν λιγότερο από το μισό του εν λόγω φόρου, ή δεν πλήρωσαν καθόλου. Μάλιστα, ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ, Νίκος Φωτόπουλος, ισχυρίστηκε ότι είχαν υπάρξει εξαιρέσεις. «Ήταν ένα δώρο για τα πραγματικά αφεντικά, τους πραγματικούς ιδιοκτήτες της χώρας», είπε. «Οι πλούσιοι δεν πληρώνουν, ακόμη και αυτή τη στιγμή», κατηγόρησε την κυβέρνηση. Μάλιστα, σύμφωνα με το Reuters, αυτή τη φορά τα μέσα ενημέρωσης υποβάθμισαν το γεγονός, επειδή οι ιδιοκτήτες τους ήταν μεταξύ εκείνων που ευνοήθηκαν.
Για πολλούς αναλυτές, το επεισόδιο απεικονίζει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην πολιτική, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους ισχυρούς ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης. Τα διαπλεκόμενα συμφέροντα σ’ αυτούς τους τομείς, αν και όχι κατ' ανάγκη παράνομα ή καταχρηστικά, θεωρούνται ως ένα εμπόδιο στις προσπάθειες της Ελλάδας να σώσει την οικονομία της. Σύμφωνα μάλιστα με τους επικριτές, οι κύκλοι αυτοί ευθύνονται εν μέρει για την σημερινή κρίση και για την παρεμπόδιση των μεταρρυθμίσεων.
Κορυφαίοι οι ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης που ήλθε σε επαφή το Reuters αρνήθηκαν ότι επηρεάζουν τους πολιτικούς. Αλλά με δεδομένο το διεθνή αντίκτυπο της κρίσης στην Ελλάδα, πηγές της Τρόικας δήλωσαν στο Reuters ότι το σύστημα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά αιμομικτικό. Τα κατεστημένα συμφέροντα αντιστέκονται μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να καταστεί η οικονομία ανταγωνιστική.
Η άνοδος των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των πολιτικών και των μέσων ενημέρωσης είναι κοινή σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως στην Ιταλία, όπου ο Silvio Berlusconi ήταν και ο πρωθυπουργός και ο επικεφαλής του ομίλου μέσων ενημέρωσης, και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, όπως ο Rupert Murdoch, πρόεδρος της News Corp, είχε διαδοχικές επαφές με τους πρωθυπουργούς.
Ωστόσο, οι επικριτές λένε τέτοιες συνδέσεις είναι ιδιαίτερα βαθιές στην Ελλάδα, επειδή το κράτος παίζει μεγάλο ρόλο στην οικονομία, και λόγω του τρόπου που τα μέσα ενημέρωσης είχαν αναπτυχθεί.
Πολλοί ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί και τηλεοπτικά κανάλια εμφανίστηκαν μόνο στη δεκαετία του 1980, μετά από δεκαετίες κυριαρχίας των κρατικών μέσων ενημέρωσης. Οι φορείς όμως αυτοί λειτουργούσαν χωρίς την κατάλληλη άδεια, σύμφωνα με την έκθεση της ΕΕ για το 2011 σχετικά με ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Αυτή η ημι-οργανωμένη προσέγγιση οδήγησε στην Ελλάδα να έχει ένα μεγάλο αριθμό των μέσων ενημέρωσης για τον πληθυσμό της.
Το 2009 η χώρα είχε 39 εθνικές ημερήσιες εφημερίδες, 23 κυριακάτικες εφημερίδες εθνικής εμβέλειας και 14 εβδομαδιαία περιοδικά, σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη της ΕΕ. Η κατάσταση έφτασε σε τέτοιο σημείο που η Ελλάδα είχε πολύ περισσότερους τίτλους εφημερίδων από ό, τι η Γερμανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Η χώρα είχε επίσης εννέα εθνικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, έξι από τους οποίους ανήκουν σε ιδιώτες, και πολλούς ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς.
Το 2006, σύμφωνα με τα Wikileaks, η Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, σημείωνε: «Πώς μπορεί όλα αυτά τα μέσα ενημέρωσης να λειτουργούν επικερδώς; Πιθανόν οι ιδιοκτήτες, τα επιχορηγούν ώστε να τα χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο να ασκούν πολιτική και οικονομική επιρροή».
Ο Ιωάννης Αλαφούζος μιλώντας στο Reuters, δήλωσε ότι ορισμένα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δρουν ως γραφεία τύπου διαφόρων ομάδων επιχειρήσεων. «Έχει εξελιχθεί σε μια εντελώς ανθυγιεινή κατάσταση. Στόχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι σε μεγάλο βαθμό η εκτέλεση ειδικών καθηκόντων για τους ιδιοκτήτες τους».
Οικογενειακοί δεσμοί
Ένα πλέγμα των συνυφασμένων συμφερόντων μεταξύ του MEGA Channel, του μεγαλύτερου τηλεοπτικού σταθμού στην Ελλάδα, και άλλων τομέων της οικονομίας είναι ήδη πολύ γνωστό.
Η μεγαλύτερη συλλογική συμμετοχή σε τηλεοπτικό σταθμό ανήκει σε μέλη της οικογένειας του Γιώργου Μπόμπολα. Ένας από τους γιους του, ο Φώτιος, είναι διευθυντής της Τηλέτυπος, εταιρίας holding του καναλιού. Ένας άλλος γιος του, ο Λεωνίδας, είναι διευθύνων σύμβουλος και βασικός μέτοχος της Ελλάκτωρ, που έχει συμμετάσχει σε πολλών δισεκατομμυρίων συμβάσεις με το κράτος.
Η οικογένεια Μπόμπολα ελέγχει επίσης το Έθνος, μία από τις πιο δημοφιλής καθημερινές και κυριακάτικες εφημερίδες, ενώ ελέγχει και άλλα έντυπα μέσα ενημέρωσης και ιστοσελίδες. Η έκταση των συμφερόντων της οικογένειας είναι προφανής.
Ο Γιώργος Μπόμπολας αρχικά δεν απάντησε σε ερωτήματα σχετικά με τα συμφέροντα της οικογένειάς του. Αντ 'αυτού, η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα κατά του Reuters μετά τις ερωτήσεις του πρακτορείου. Μάλιστα, ισχυρίστηκε ότι το Reuters συνεχίζει να στοχεύει στη χώρα μας, την ελληνική οικονομία και την επιχειρηματικότητα. Ένα άλλο δημοσίευμα περιγράφει το Reuters ως «η πέμπτη φάλαγγα» για την τρόικα και ισχυρίστηκε ότι η Αθήνα είχε πλημμυρίσει από ξένους που έχουν "αναλάβει την κατεδάφιση των δημόσιων προσώπων σύμφωνα με τις αγγλοσαξονικές πρακτικές".
Μετά από ένα νέο αίτημα από το Reuters, ο Μπόμπολας ανέφερε σε επιστολή: «Δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που ανήκουν σε εταιρείες στις οποίες συμμετέχω, για την προώθηση των συμφερόντων της μητρικής εταιρείας ΕΛΛΑΚΤΩΡ ΑΕ».
Σε γραπτή της δήλωση, και η κατασκευαστική εταιρεία Ελλάκτωρ, δήλωσε ότι «οι θυγατρικές της συμμετέχουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συμβάσεις, αποκλειστικά μέσω διεθνών ανοικτών διαγωνισμών, σύμφωνα με την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία».
Ωστόσο κι, άλλα στοιχεία που εμπλέκονται με το MEGA Channel περιλαμβάνουν την οικογένεια του Βαρδή Βαρδινογιάννη, που δραστηριοποιείται στα πετρελαιοειδή και τη ναυτιλία. Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, γιος του Βαρδή, στηρίζει το MEGA Channel, ενώ η οικογένεια διαθέτει επίσης ένα μικρότερο σταθμό που ονομάζεται Star Channel. Η οικογένεια είναι επίσης ο κύριος μέτοχος της Motor Oil Hellas, μία από τις δύο ελληνικές εταιρείες διύλισης.
Μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εκπρόσωπος της οικογένειας δήλωσε: «Οι περισσότερες από τις εταιρείες μας βασίζονται στο εξωτερικό ή έχουν διεθνή έκθεση. Η παραγωγή και οι πωλήσεις της Motor Oil Hellas, είναι σταθερά κατά 70% εξαγωγικά προσανατολισμένες. Καμία από τις εταιρείες μας δεν βασίζονται καθ' οιονδήποτε τρόπο σε κυβερνητικά συμβόλαια».
Ο Σταύρος Ψυχάρης, στον οποίο ανήκει ο ΔΟΛ, που εκδίδει εφημερίδες, έχει κερδίσει συμβάσεις στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό, στα ταξίδια, και στην εκτύπωση. Επίσης είναι πρόεδρος του MEGA Channel. Ο ίδιος, το 2006, μήνυσε δύο δημοσιογράφους-ερευνητές που ισχυρίστηκαν σε ραδιοφωνικό πρόγραμμα, ότι είχε ασκήσει πιέσεις για την πώληση των Eurofighters στην Ελλάδα και είχε χρησιμοποιήσει τις εφημερίδες του για να προωθήσει τα πλεονεκτήματα μιας συμφωνίας. Ο Ψυχάρης είχε αρνηθεί τους ισχυρισμούς. Τρία χρόνια αργότερα, μετά την ακροαματική διαδικασία, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή κατά των δημοσιογράφων, αλλά δέχθηκε ότι η εφημερίδα του Ψυχάρη είχε πλειοδοτήσει για τη συμφωνία Eurofighter. Η προσφυγή εκκρεμεί.
Οι επικριτές των δεσμών μεταξύ των ΜΜΕ και των επιχειρήσεων αναφέρουν, επίσης, ότι στην περίπτωση του ορυχείου χρυσού στη Χαλκιδική, τα ορυχεία πουλήθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση το 2003, σε μια νεοσυσταθείσα Ελληνική μεταλλευτική εταιρεία. Λίγο αργότερα, η κατασκευαστική εταιρεία που ανήκει στην οικογένεια Μπόμπολα, απέκτησε μερίδιο σε αυτήν.
Δύο καπέλα
Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων μπορεί να προκύψουν ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα. Κρυμμένη μέσα στο κέντρο της Αθήνας, η ένωση των δημοσιογράφων, η ΕΣΗΕΑ, έχει μια μακρά λίστα με μέλη της που εργάζονται για την κυβέρνηση. Δεκάδες δημοσιογράφοι έχουν διπλό ρόλο, αφού παράλληλα εργάζονται και ως δημοσιογράφοι σε εφημερίδα.
Οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύουν στα μέλη δημοσιογραφικών ενώσεων να καλύπτουν θέσεις γραφείων τύπου της κυβέρνησης. Σε μια προσπάθεια να αποκαλύψει εκείνους που παραβιάζουν τον κανόνα, η ΕΣΗΕΑ συνέταξε μια λίστα των δημοσιογράφων που αμείβονται από την κυβέρνηση. Αλλά αυτή ποτέ δεν δημοσιεύτηκε.
Κάποιοι από αυτούς που κατονομάζονται στον κατάλογο παραπονέθηκαν ότι παραβιάζεται η ιδιωτική ζωή. Ήταν μια απόφαση που ο Δημήτρης Τρίμης, ο πρόεδρος της Ένωσης, αποκάλεσε ως μια σοβαρή ήττα. «Υπάρχει ένα τρίγωνο από πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις, με τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, και κανείς δεν μπορεί να πει ποιος έχει το πάνω χέρι», δήλωσε στο Reuters. «Ξεκινά από την κορυφή, μεταξύ του υπουργού και του εκδότη, και περνάει μέσα στο γραφείο Τύπου και του δημοσιογράφου. Είναι μια πυραμίδα», πρόσθεσε.
Ένα παράδειγμα, είπε, ήταν ένα τηλεοπτικό στούντιο που δημιουργήθηκε το 2007 από το Υπουργείο Γεωργίας για την προώθηση των δραστηριοτήτων της. Παρά το γεγονός ότι περίπου 50 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών δημοσιογράφων, είχαν προσληφθεί, μόνο λίγοι είχαν κάτι να κάνουν, είπε. «Προσλήφθηκαν πολλοί περισσότεροι από όσοι χρειάζονταν. Ήταν σαφές ότι επρόκειτο για όργανο πληρωμής δημοσιογράφων», δήλωσε ο Τρίμης.
Εκπρόσωπος του υπουργείου δήλωσε ότι το στούντιο δεν απασχολούνται οι δημοσιογράφοι με πλήρες ωράριο ενώ έκλεισε το 2009.
Το Reuters έχει εντοπίσει τουλάχιστον εννέα υπαλλήλους σε γραφεία τύπου για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που επίσης γράφουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι «διπλό καπελάδες» (σύμφωνα με το Reuters) περιλαμβάνουν τον Αλέξανδρο Κασιμάτη, έναν οικονομικό δημοσιογράφο σε κυριακάτικη εφημερίδα, ο οποίος επίσης εργάζεται ως επικεφαλής δημοσίων σχέσεων στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Απαντώντας στο Reuters, ο κ. Κασιμάτης ανέφερε: «Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος. Η Ένωση Δημοσιογράφων επιτρέπει στα μέλη της να εργάζονται σε γραφεία Τύπου με την προϋπόθεση ότι δεν καλύπτουν το ρεπορτάζ που αφορά το πεδίο που δραστηριοποιείται το γραφείο τύπου».
Μία άλλη δημοσιογράφος, με το παρατσούκλι Φως-Νερό-Τηλέφωνο από τους συναδέλφους δημοσιογράφους, εργάζεται στην εφημερίδα Το Βήμα και στα γραφεία τύπου των τριών δημόσιες εταιρειών κοινής ωφελείας. Η Ιωάννα Μάνδρου, η οποία τώρα εργάζεται για την Καθημερινή και το ΣΚΑΪ, επιβεβαίωσε ότι είχε εργαστεί στο γραφείο Τύπου του ΟΤΕ, και για ένα σύντομο διάστημα ως σύμβουλος στην ΕΥΔΑΠ. Ανέφερε δε ότι δεν είχε εργαστεί για τη ΔΕΗ.
«Ήμουν στο Βήμα ως δημοσιογράφος που καλύπτει δικαστικές υποθέσεις επομένως δεν είχε καμία σχέση με τη δουλειά μου στον ΟΤΕ. Και όταν λέω έχω δουλέψει για τον ΟΤΕ, κυριολεκτικά σημαίνει ότι δούλευα», είπε. «Μπορώ να σας πω ότι περίπου το 95% των ατόμων που απασχολούνται σε παρόμοιες θέσεις εργασίας δεν κάνουν τίποτα», ανέφερε η Μάνδρου.
Ο Σίμος Κεδίκογλου, κυβερνητικός εκπρόσωπος, δήλωσε τα μέλη της Ένωσης των δημοσιογράφων "έχουν το δικαίωμα να εργάζονται σε κρατικές επιχειρήσεις και ως υπεύθυνοι τύπου, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και υπό τον όρο ότι δεν έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα."
Προοπτικές για την αλλαγή
Πάνω σε ένα τραπέζι με κρασί και σουβλάκια, ένα δροσερό βράδυ του Οκτωβρίου το 2004, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής κήρυξε τον πόλεμο στα ισχυρά συμφέροντα που λυμαίνονται την ελληνική κοινωνία.
"Εμείς δεν θα αφήσουμε πέντε νταβατζήδες και πέντε κατεστημένα συμφέροντα να χειραγωγήσουν την πολιτική ζωή μας", είπε σε δείπνο στην ταβέρνα Μπαϊρακτάρης στην Αθήνα, αλλά δεν διευκρίνισε σε ποιους αναφερόταν.
Μεταγενέστερες προσπάθειες του Καραμανλή να περιορίσει την πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις των ιδιοκτητών των μέσων ενημέρωσης συνάντησαν πλήρη μετωπική σύγκρουση από τον Τύπο. Αλλά στο τέλος, η ήττα ήρθε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: το 2005, τα εν λόγω σχέδια του Καραμανλή παραβίαζαν τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ, αναγκάζοντάς τον να τους καταργήσει.
Από τότε, καμία σημαντική προσπάθεια δεν έχει γίνει για την αντιμετώπιση της διαπλοκής συμφερόντων
Η κάλυψη των συμφερόντων αντανακλάται στην έκθεση Διαφθοράς από την ομάδα της Διεθνούς Διαφάνειας (ΔΔ). Η Ελλάδα κατετάγη 94η - 14 θέσεις χαμηλότερα από ό, τι το 2011 και στο χαμηλότερο επίπεδο κάθε χώρας της ζώνης του ευρώ.
Την ίδια ώρα οι διεθνείς δανειστές της Ελλάδας, για να συνεχίσουν να κρατούν στη ζωή τη χώρα, αποφάσισαν να τοποθετήσουν επιτρόπους ώστε να ελέγχουν τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να προωθηθούν. Οι εφημερίδες Έθνος και Το Βήμα αντέδρασαν στην πρόταση αυτή με καυστικά άρθρα: «Η Ελλάδα δεν είναι αποικία," έγραψε ο Ψυχάρης σε πρωτοσέλιδο άρθρο στο Βήμα.
www.bankingnews.gr
Η ιδέα του Βενιζέλου ήταν ένας νέος φόρος επί των ακινήτων, ο οποίος θα εισπράττεται μέσω των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος ώστε να είναι δύσκολο να το αποφύγει κανείς. Η κοινωνία έγινε έξω φρενών και ο Τύπος περιέγραφε τον φόρο ως «χαράτσι» παραπέμποντας στη μισητή εισφορά που επέβαλλαν οι Οθωμανοί στους Έλληνες. Ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, αισθάνθηκε υποχρεωμένος να υπερασπιστεί το χαράτσι με τη φράση: «Ας χάσουμε όλοι κάτι, έτσι ώστε να μην χάσουμε τα πάντα».
Πριν από δύο μήνες όμως, αποκαλύφθηκε ότι μερικές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων και των μέσων ενημέρωσης, πλήρωναν λιγότερο από το μισό του εν λόγω φόρου, ή δεν πλήρωσαν καθόλου. Μάλιστα, ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ, Νίκος Φωτόπουλος, ισχυρίστηκε ότι είχαν υπάρξει εξαιρέσεις. «Ήταν ένα δώρο για τα πραγματικά αφεντικά, τους πραγματικούς ιδιοκτήτες της χώρας», είπε. «Οι πλούσιοι δεν πληρώνουν, ακόμη και αυτή τη στιγμή», κατηγόρησε την κυβέρνηση. Μάλιστα, σύμφωνα με το Reuters, αυτή τη φορά τα μέσα ενημέρωσης υποβάθμισαν το γεγονός, επειδή οι ιδιοκτήτες τους ήταν μεταξύ εκείνων που ευνοήθηκαν.
Για πολλούς αναλυτές, το επεισόδιο απεικονίζει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην πολιτική, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους ισχυρούς ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης. Τα διαπλεκόμενα συμφέροντα σ’ αυτούς τους τομείς, αν και όχι κατ' ανάγκη παράνομα ή καταχρηστικά, θεωρούνται ως ένα εμπόδιο στις προσπάθειες της Ελλάδας να σώσει την οικονομία της. Σύμφωνα μάλιστα με τους επικριτές, οι κύκλοι αυτοί ευθύνονται εν μέρει για την σημερινή κρίση και για την παρεμπόδιση των μεταρρυθμίσεων.
Κορυφαίοι οι ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης που ήλθε σε επαφή το Reuters αρνήθηκαν ότι επηρεάζουν τους πολιτικούς. Αλλά με δεδομένο το διεθνή αντίκτυπο της κρίσης στην Ελλάδα, πηγές της Τρόικας δήλωσαν στο Reuters ότι το σύστημα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά αιμομικτικό. Τα κατεστημένα συμφέροντα αντιστέκονται μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να καταστεί η οικονομία ανταγωνιστική.
Η άνοδος των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των πολιτικών και των μέσων ενημέρωσης είναι κοινή σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως στην Ιταλία, όπου ο Silvio Berlusconi ήταν και ο πρωθυπουργός και ο επικεφαλής του ομίλου μέσων ενημέρωσης, και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, όπως ο Rupert Murdoch, πρόεδρος της News Corp, είχε διαδοχικές επαφές με τους πρωθυπουργούς.
Ωστόσο, οι επικριτές λένε τέτοιες συνδέσεις είναι ιδιαίτερα βαθιές στην Ελλάδα, επειδή το κράτος παίζει μεγάλο ρόλο στην οικονομία, και λόγω του τρόπου που τα μέσα ενημέρωσης είχαν αναπτυχθεί.
Πολλοί ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί και τηλεοπτικά κανάλια εμφανίστηκαν μόνο στη δεκαετία του 1980, μετά από δεκαετίες κυριαρχίας των κρατικών μέσων ενημέρωσης. Οι φορείς όμως αυτοί λειτουργούσαν χωρίς την κατάλληλη άδεια, σύμφωνα με την έκθεση της ΕΕ για το 2011 σχετικά με ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Αυτή η ημι-οργανωμένη προσέγγιση οδήγησε στην Ελλάδα να έχει ένα μεγάλο αριθμό των μέσων ενημέρωσης για τον πληθυσμό της.
Το 2009 η χώρα είχε 39 εθνικές ημερήσιες εφημερίδες, 23 κυριακάτικες εφημερίδες εθνικής εμβέλειας και 14 εβδομαδιαία περιοδικά, σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη της ΕΕ. Η κατάσταση έφτασε σε τέτοιο σημείο που η Ελλάδα είχε πολύ περισσότερους τίτλους εφημερίδων από ό, τι η Γερμανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Η χώρα είχε επίσης εννέα εθνικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, έξι από τους οποίους ανήκουν σε ιδιώτες, και πολλούς ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς.
Το 2006, σύμφωνα με τα Wikileaks, η Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, σημείωνε: «Πώς μπορεί όλα αυτά τα μέσα ενημέρωσης να λειτουργούν επικερδώς; Πιθανόν οι ιδιοκτήτες, τα επιχορηγούν ώστε να τα χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο να ασκούν πολιτική και οικονομική επιρροή».
Ο Ιωάννης Αλαφούζος μιλώντας στο Reuters, δήλωσε ότι ορισμένα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δρουν ως γραφεία τύπου διαφόρων ομάδων επιχειρήσεων. «Έχει εξελιχθεί σε μια εντελώς ανθυγιεινή κατάσταση. Στόχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι σε μεγάλο βαθμό η εκτέλεση ειδικών καθηκόντων για τους ιδιοκτήτες τους».
Οικογενειακοί δεσμοί
Ένα πλέγμα των συνυφασμένων συμφερόντων μεταξύ του MEGA Channel, του μεγαλύτερου τηλεοπτικού σταθμού στην Ελλάδα, και άλλων τομέων της οικονομίας είναι ήδη πολύ γνωστό.
Η μεγαλύτερη συλλογική συμμετοχή σε τηλεοπτικό σταθμό ανήκει σε μέλη της οικογένειας του Γιώργου Μπόμπολα. Ένας από τους γιους του, ο Φώτιος, είναι διευθυντής της Τηλέτυπος, εταιρίας holding του καναλιού. Ένας άλλος γιος του, ο Λεωνίδας, είναι διευθύνων σύμβουλος και βασικός μέτοχος της Ελλάκτωρ, που έχει συμμετάσχει σε πολλών δισεκατομμυρίων συμβάσεις με το κράτος.
Η οικογένεια Μπόμπολα ελέγχει επίσης το Έθνος, μία από τις πιο δημοφιλής καθημερινές και κυριακάτικες εφημερίδες, ενώ ελέγχει και άλλα έντυπα μέσα ενημέρωσης και ιστοσελίδες. Η έκταση των συμφερόντων της οικογένειας είναι προφανής.
Ο Γιώργος Μπόμπολας αρχικά δεν απάντησε σε ερωτήματα σχετικά με τα συμφέροντα της οικογένειάς του. Αντ 'αυτού, η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα κατά του Reuters μετά τις ερωτήσεις του πρακτορείου. Μάλιστα, ισχυρίστηκε ότι το Reuters συνεχίζει να στοχεύει στη χώρα μας, την ελληνική οικονομία και την επιχειρηματικότητα. Ένα άλλο δημοσίευμα περιγράφει το Reuters ως «η πέμπτη φάλαγγα» για την τρόικα και ισχυρίστηκε ότι η Αθήνα είχε πλημμυρίσει από ξένους που έχουν "αναλάβει την κατεδάφιση των δημόσιων προσώπων σύμφωνα με τις αγγλοσαξονικές πρακτικές".
Μετά από ένα νέο αίτημα από το Reuters, ο Μπόμπολας ανέφερε σε επιστολή: «Δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που ανήκουν σε εταιρείες στις οποίες συμμετέχω, για την προώθηση των συμφερόντων της μητρικής εταιρείας ΕΛΛΑΚΤΩΡ ΑΕ».
Σε γραπτή της δήλωση, και η κατασκευαστική εταιρεία Ελλάκτωρ, δήλωσε ότι «οι θυγατρικές της συμμετέχουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συμβάσεις, αποκλειστικά μέσω διεθνών ανοικτών διαγωνισμών, σύμφωνα με την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία».
Ωστόσο κι, άλλα στοιχεία που εμπλέκονται με το MEGA Channel περιλαμβάνουν την οικογένεια του Βαρδή Βαρδινογιάννη, που δραστηριοποιείται στα πετρελαιοειδή και τη ναυτιλία. Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, γιος του Βαρδή, στηρίζει το MEGA Channel, ενώ η οικογένεια διαθέτει επίσης ένα μικρότερο σταθμό που ονομάζεται Star Channel. Η οικογένεια είναι επίσης ο κύριος μέτοχος της Motor Oil Hellas, μία από τις δύο ελληνικές εταιρείες διύλισης.
Μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εκπρόσωπος της οικογένειας δήλωσε: «Οι περισσότερες από τις εταιρείες μας βασίζονται στο εξωτερικό ή έχουν διεθνή έκθεση. Η παραγωγή και οι πωλήσεις της Motor Oil Hellas, είναι σταθερά κατά 70% εξαγωγικά προσανατολισμένες. Καμία από τις εταιρείες μας δεν βασίζονται καθ' οιονδήποτε τρόπο σε κυβερνητικά συμβόλαια».
Ο Σταύρος Ψυχάρης, στον οποίο ανήκει ο ΔΟΛ, που εκδίδει εφημερίδες, έχει κερδίσει συμβάσεις στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό, στα ταξίδια, και στην εκτύπωση. Επίσης είναι πρόεδρος του MEGA Channel. Ο ίδιος, το 2006, μήνυσε δύο δημοσιογράφους-ερευνητές που ισχυρίστηκαν σε ραδιοφωνικό πρόγραμμα, ότι είχε ασκήσει πιέσεις για την πώληση των Eurofighters στην Ελλάδα και είχε χρησιμοποιήσει τις εφημερίδες του για να προωθήσει τα πλεονεκτήματα μιας συμφωνίας. Ο Ψυχάρης είχε αρνηθεί τους ισχυρισμούς. Τρία χρόνια αργότερα, μετά την ακροαματική διαδικασία, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή κατά των δημοσιογράφων, αλλά δέχθηκε ότι η εφημερίδα του Ψυχάρη είχε πλειοδοτήσει για τη συμφωνία Eurofighter. Η προσφυγή εκκρεμεί.
Οι επικριτές των δεσμών μεταξύ των ΜΜΕ και των επιχειρήσεων αναφέρουν, επίσης, ότι στην περίπτωση του ορυχείου χρυσού στη Χαλκιδική, τα ορυχεία πουλήθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση το 2003, σε μια νεοσυσταθείσα Ελληνική μεταλλευτική εταιρεία. Λίγο αργότερα, η κατασκευαστική εταιρεία που ανήκει στην οικογένεια Μπόμπολα, απέκτησε μερίδιο σε αυτήν.
Δύο καπέλα
Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων μπορεί να προκύψουν ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα. Κρυμμένη μέσα στο κέντρο της Αθήνας, η ένωση των δημοσιογράφων, η ΕΣΗΕΑ, έχει μια μακρά λίστα με μέλη της που εργάζονται για την κυβέρνηση. Δεκάδες δημοσιογράφοι έχουν διπλό ρόλο, αφού παράλληλα εργάζονται και ως δημοσιογράφοι σε εφημερίδα.
Οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύουν στα μέλη δημοσιογραφικών ενώσεων να καλύπτουν θέσεις γραφείων τύπου της κυβέρνησης. Σε μια προσπάθεια να αποκαλύψει εκείνους που παραβιάζουν τον κανόνα, η ΕΣΗΕΑ συνέταξε μια λίστα των δημοσιογράφων που αμείβονται από την κυβέρνηση. Αλλά αυτή ποτέ δεν δημοσιεύτηκε.
Κάποιοι από αυτούς που κατονομάζονται στον κατάλογο παραπονέθηκαν ότι παραβιάζεται η ιδιωτική ζωή. Ήταν μια απόφαση που ο Δημήτρης Τρίμης, ο πρόεδρος της Ένωσης, αποκάλεσε ως μια σοβαρή ήττα. «Υπάρχει ένα τρίγωνο από πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις, με τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, και κανείς δεν μπορεί να πει ποιος έχει το πάνω χέρι», δήλωσε στο Reuters. «Ξεκινά από την κορυφή, μεταξύ του υπουργού και του εκδότη, και περνάει μέσα στο γραφείο Τύπου και του δημοσιογράφου. Είναι μια πυραμίδα», πρόσθεσε.
Ένα παράδειγμα, είπε, ήταν ένα τηλεοπτικό στούντιο που δημιουργήθηκε το 2007 από το Υπουργείο Γεωργίας για την προώθηση των δραστηριοτήτων της. Παρά το γεγονός ότι περίπου 50 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών δημοσιογράφων, είχαν προσληφθεί, μόνο λίγοι είχαν κάτι να κάνουν, είπε. «Προσλήφθηκαν πολλοί περισσότεροι από όσοι χρειάζονταν. Ήταν σαφές ότι επρόκειτο για όργανο πληρωμής δημοσιογράφων», δήλωσε ο Τρίμης.
Εκπρόσωπος του υπουργείου δήλωσε ότι το στούντιο δεν απασχολούνται οι δημοσιογράφοι με πλήρες ωράριο ενώ έκλεισε το 2009.
Το Reuters έχει εντοπίσει τουλάχιστον εννέα υπαλλήλους σε γραφεία τύπου για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που επίσης γράφουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι «διπλό καπελάδες» (σύμφωνα με το Reuters) περιλαμβάνουν τον Αλέξανδρο Κασιμάτη, έναν οικονομικό δημοσιογράφο σε κυριακάτικη εφημερίδα, ο οποίος επίσης εργάζεται ως επικεφαλής δημοσίων σχέσεων στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Απαντώντας στο Reuters, ο κ. Κασιμάτης ανέφερε: «Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος. Η Ένωση Δημοσιογράφων επιτρέπει στα μέλη της να εργάζονται σε γραφεία Τύπου με την προϋπόθεση ότι δεν καλύπτουν το ρεπορτάζ που αφορά το πεδίο που δραστηριοποιείται το γραφείο τύπου».
Μία άλλη δημοσιογράφος, με το παρατσούκλι Φως-Νερό-Τηλέφωνο από τους συναδέλφους δημοσιογράφους, εργάζεται στην εφημερίδα Το Βήμα και στα γραφεία τύπου των τριών δημόσιες εταιρειών κοινής ωφελείας. Η Ιωάννα Μάνδρου, η οποία τώρα εργάζεται για την Καθημερινή και το ΣΚΑΪ, επιβεβαίωσε ότι είχε εργαστεί στο γραφείο Τύπου του ΟΤΕ, και για ένα σύντομο διάστημα ως σύμβουλος στην ΕΥΔΑΠ. Ανέφερε δε ότι δεν είχε εργαστεί για τη ΔΕΗ.
«Ήμουν στο Βήμα ως δημοσιογράφος που καλύπτει δικαστικές υποθέσεις επομένως δεν είχε καμία σχέση με τη δουλειά μου στον ΟΤΕ. Και όταν λέω έχω δουλέψει για τον ΟΤΕ, κυριολεκτικά σημαίνει ότι δούλευα», είπε. «Μπορώ να σας πω ότι περίπου το 95% των ατόμων που απασχολούνται σε παρόμοιες θέσεις εργασίας δεν κάνουν τίποτα», ανέφερε η Μάνδρου.
Ο Σίμος Κεδίκογλου, κυβερνητικός εκπρόσωπος, δήλωσε τα μέλη της Ένωσης των δημοσιογράφων "έχουν το δικαίωμα να εργάζονται σε κρατικές επιχειρήσεις και ως υπεύθυνοι τύπου, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και υπό τον όρο ότι δεν έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα."
Προοπτικές για την αλλαγή
Πάνω σε ένα τραπέζι με κρασί και σουβλάκια, ένα δροσερό βράδυ του Οκτωβρίου το 2004, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής κήρυξε τον πόλεμο στα ισχυρά συμφέροντα που λυμαίνονται την ελληνική κοινωνία.
"Εμείς δεν θα αφήσουμε πέντε νταβατζήδες και πέντε κατεστημένα συμφέροντα να χειραγωγήσουν την πολιτική ζωή μας", είπε σε δείπνο στην ταβέρνα Μπαϊρακτάρης στην Αθήνα, αλλά δεν διευκρίνισε σε ποιους αναφερόταν.
Μεταγενέστερες προσπάθειες του Καραμανλή να περιορίσει την πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις των ιδιοκτητών των μέσων ενημέρωσης συνάντησαν πλήρη μετωπική σύγκρουση από τον Τύπο. Αλλά στο τέλος, η ήττα ήρθε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: το 2005, τα εν λόγω σχέδια του Καραμανλή παραβίαζαν τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ, αναγκάζοντάς τον να τους καταργήσει.
Από τότε, καμία σημαντική προσπάθεια δεν έχει γίνει για την αντιμετώπιση της διαπλοκής συμφερόντων
Η κάλυψη των συμφερόντων αντανακλάται στην έκθεση Διαφθοράς από την ομάδα της Διεθνούς Διαφάνειας (ΔΔ). Η Ελλάδα κατετάγη 94η - 14 θέσεις χαμηλότερα από ό, τι το 2011 και στο χαμηλότερο επίπεδο κάθε χώρας της ζώνης του ευρώ.
Την ίδια ώρα οι διεθνείς δανειστές της Ελλάδας, για να συνεχίσουν να κρατούν στη ζωή τη χώρα, αποφάσισαν να τοποθετήσουν επιτρόπους ώστε να ελέγχουν τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να προωθηθούν. Οι εφημερίδες Έθνος και Το Βήμα αντέδρασαν στην πρόταση αυτή με καυστικά άρθρα: «Η Ελλάδα δεν είναι αποικία," έγραψε ο Ψυχάρης σε πρωτοσέλιδο άρθρο στο Βήμα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών