«Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σκληρά για την υλοποίηση των επιχειρηματικών μας στόχων»
Την ανάγκη ολοκλήρωσης της τρέχουσας αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος διάσωσης, αλλά και της υλοποίησης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ώστε να σταθεροποιηθεί το πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, υπογράμμισε ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, κ. Γιώργος Χαντζηνικολάου.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πειραιώς, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης αποτελεί προϋπόθεση για την επιστροφή των καταθέσεων στις τράπεζες, καθώς και για την προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα, ώστε να ξεκινήσει ένας νέος ενάρετος κύκλος δημιουργίας.
Αναλυτικότερα, ο κ. Χαντζηνικολάου ανέφερε:
«Κύριε Διοικητά, Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Πελάτες & Στελέχη της Τράπεζας,
Με μεγάλη χαρά, εκ μέρους της Τράπεζας Πειραιώς, σας καλωσορίζω στη σημερινή εκδήλωση.
Θα ήθελα ιδιαιτέρως να ευχαριστήσω τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννη Στουρνάρα που αποδέχθηκε την πρόσκλησή μας και τιμά με την παρουσία του εμάς και τους προσκεκλημένους μας.
Αξιότιμοι κύριοι και κυρίες σας καλέσαμε να βρεθείτε απόψε μαζί μας για τρεις κυρίως λόγους:
o Ο πρώτος αφορά το κεντρικό θέμα της αποψινής συνάντησης: «Η Επιχειρηματικότητα και η Σύνδεσή της με την Ανάπτυξη» που είναι το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα και την ελληνική οικονομία μετά από τόσα χρόνια ύφεσης.
o Ο δεύτερος, είναι η ευκαιρία που μου δίνεται να σας ενημερώσω για την Τράπεζα μας και τις σημαντικές αλλαγές που έχουν γίνει σε θεσμικό επίπεδο το τελευταίο χρονικό διάστημα.
o Ο τρίτος, είναι να γνωρίσω από κοντά όλους εσάς, το πιο δυναμικό και δημιουργικό τμήμα της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Ξεκινώντας από την αρχή , όλοι γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όσον αφορά την πορεία της Ελληνικής οικονομίας.
Σε ένα σημείο που θα κριθεί αν οι προσπάθειες και οι θυσίες όλων των προηγούμενων ετών θα ευοδωθούν και θα πιάσουν τόπο.
Τα τελευταία 7 χρόνια ήταν πολύ δύσκολα. Επιχειρήσεις και νοικοκυριά βρέθηκαν αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καταστάσεις και κλήθηκαν να επιβιώσουν σε ένα εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον.
Τα πράγματα όπως εύκολα μπορεί κάποιος να καταλάβει δεν θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά για τις Τράπεζες και επομένως και για την Τράπεζα Πειραιώς.
Η οικονομική κρίση δημιούργησε τεράστιες προκλήσεις, όπως η πρωτοφανής διόγκωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η μαζική απόσυρση των καταθέσεων και η ανάγκη για διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις, που οδήγησαν στην πλήρη απαξίωση των παλαιών τραπεζικών μετοχών.
Παρά τα προβλήματα, η οικονομία δεν λύγισε και σήμερα είναι σε θέση να επανέλθει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης.
Όμως, για να ξεκινήσει ένας νέος ενάρετος κύκλος δημιουργίας απαιτούνται επενδύσεις.
Χωρίς επενδύσεις, δεν υπάρχει ανάπτυξη, και δεν υπάρχει οικονομία.
Και στην Ελλάδα ο βασικός παράγοντας που καθορίζει το επίπεδο επενδύσεων, είναι η αποκατάσταση της σταθερότητας – πολιτικής και μη.
Η σταθερότητα είναι προϋπόθεση για τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, το οποίο θα επιτρέψει την επιστροφή των καταθέσεων, και θα ενισχύσει τη διάθεση των επιχειρηματιών να επενδύσουν.
Προϋπόθεση για να γίνουν όλα αυτά, είναι ένα σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον που θα συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.
Προς την κατεύθυνση αυτή απαιτείται ταχεία ολοκλήρωση της τρέχουσας αξιολόγησης, υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα υποστηρίξουν τους αναπτυξιακούς στόχους και θα διασφαλίσουν τη δημοσιονομική σταθερότητα.
Είναι εξίσου προφανές όμως, ότι για να ξεφύγουμε από αυτό το περιβάλλον, πέρα από την αποκατάσταση της σταθερότητας, πρέπει να αλλάξουμε αναπτυξιακή νοοτροπία.
Υπάρχει άμεση ανάγκη να υιοθετήσουμε ένα νέο πρότυπο που θα στηρίζεται σε μια υγιή επιχειρηματικότητα, που λειτουργεί με καθαρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και η οποία μπορεί να αναδείξει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, και να δημιουργήσει αξίες και πλούτο, άρα απασχόληση, κοινωνική συνοχή και ευημερία.
Το κράτος μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά, απελευθερώνοντας την επιχειρηματικότητα από κάθε μορφής αντικίνητρα και δημιουργώντας ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις που είναι η ισχυρότερη ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επιστροφή στην ανάπτυξη.
Περνάω τώρα στο δεύτερο λόγο που σας καλέσαμε εδώ απόψε: την Τράπεζα.
Ύστερα από σειρά συγχωνεύσεων καταλήξαμε με 4 μεγάλες τράπεζες, όλες εκ των οποίων έχουν χαρακτηριστεί συστημικές.
Κατά συνέπεια, η εποπτεία αυτών των τραπεζών - συμπεριλαμβανομένης της Πειραιώς -έχει περάσει στο πλαίσιο κανόνων που έχει διαμορφώσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Εποπτικό Μηχανισμό, τον SSM.
Επιπλέον, οι επανειλημμένες ανακεφαλαιοποιήσεις οδήγησαν στην είσοδο νέων θεσμικών μετόχων και, πλέον, η παρουσία μεγάλων ξένων επενδυτών στα μετοχικά κεφάλαια των τραπεζών είναι σημαντική και χαρακτηρίζει τη νέα πραγματικότητα.
Οι επενδυτές αυτοί ζητούν διαφάνεια, εταιρική διακυβέρνηση και αποδόσεις που προσδιορίζονται από την εμπειρία τους σε άλλες αγορές στις οποίες επενδύουν.
Η Τράπεζα Πειραιώς ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις των νέων συνθηκών, έχει κάνει, και κάνει σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της εταιρικής της διακυβέρνησης και διαφάνειας.
Μπορώ να πω με θάρρος ότι, σήμερα, η Τράπεζα έχει ένα από τα καλύτερα, σε εμπειρία, τεχνογνωσία, ταλέντο και ικανότητα, διοικητικά συμβούλια τραπεζών στην Ευρώπη. Και αυτό μόνο σε καλό μπορεί να οδηγήσει.
Λειτουργικά, η Τράπεζα Πειραιώς θωρακισμένη κεφαλαιακά, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας ανάκαμψης της χώρας. Από τη θέση της μεγαλύτερης ελληνικής τράπεζας, πρωταγωνιστεί στην αντιμετώπιση των προβληματικών δανείων και την αποκατάσταση της ρευστότητας.
Ταυτόχρονα, είμαστε και θα είμαστε ενεργά παρόντες σε κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα, σε κάθε επενδυτική πρωτοβουλία, δίπλα στην επιχείρηση, και μαζί με τον επιχειρηματία.
Αξίζει να επισημάνω ότι παρά τις δύσκολες συγκυρίες, οι επιχειρηματικές χρηματοδοτήσεις μας το 2015 και 2016 ξεπέρασαν τα 2 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Καθώς πορευόμαστε στο 2017, στόχος μας είναι να μεταφέρουμε αποτελεσματικά την πρόοδο που έχουμε κάνει τον τελευταίο καιρό σε εσάς, τους πελάτες μας, ανταποκρινόμενοι με αξιοπιστία και ευελιξία στις απαιτήσεις σας.
Αυτό είναι το δικό μας στοίχημα στην Τράπεζα Πειραιώς.
Για αυτό τον στόχο δουλεύουν και θα συνεχίσουν να δουλεύουν τα στελέχη μας με επικεφαλής τον νέο Διευθύνοντα Σύμβουλο Χρήστο Μεγάλου που επέλεξε ομόφωνα το Διοικητικό Συμβούλιο πριν από δύο εβδομάδες.
Tο ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει περάσει σε μια νέα περίοδο που το καθιστά ικανό να υπηρετήσει τις νέες αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας.
Ένα τραπεζικό σύστημα που είναι έτοιμο να υποστηρίξει με υπευθυνότητα και αξιοπιστία την επανεκκίνηση της οικονομίας μέσα από την επιχειρηματικότητα.
Αυτό πρωτίστως σημαίνει ότι πρέπει να υποστηρίξει τον ρόλο ενός υγιούς επιχειρηματικού τομέα που θα μπορεί να αναπτύσσεται, να επενδύει, να είναι εξωστρεφής, ανταγωνιστικός και να δημιουργεί αξία.
Σε αυτή τη νέα, γεμάτη προκλήσεις, εποχή, η Τράπεζα Πειραιώς θα παίξει και πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως της αρμόζει όντας η μεγαλύτερη τράπεζα στη χώρα.
Με ένα ενεργητικό 80 δισ. Ευρώ, η Τράπεζα Πειραιώς είναι ο βασικός πάροχος τραπεζικών υπηρεσιών προς επιχειρήσεις, με μερίδιο αγοράς 35%.
Έχει μια μακρά παράδοση επιτυχιών, βαθιές ρίζες στην ελληνική οικονομία, και μακροχρόνιες δημιουργικές σχέσεις συνεργασίας με τον επιχειρηματικό κόσμο.
Στρατηγικός στόχος της νέας διοίκησης είναι η διατήρηση και η ενίσχυση της ηγετικής μας θέσης και όχι μόνο.
Επιπλέον στόχος μας είναι η εμπέδωση μιας ηγετικής παρουσίας που διέπεται από τους πιο απαιτητικούς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης με βάση τα διεθνή πρότυπα, διαφάνειας, εποπτείας και αποτελεσματικότητας.
Το νέο αυτό πλαίσιο όχι μόνο δεν είναι περιοριστικό αλλά αντίθετα δημιουργεί τους καλύτερους όρους ώστε η τράπεζα να είναι θωρακισμένη, υγιής και ικανή να ανταπεξέλθει σε κάθε πρόκληση, και με αυτόν τον τρόπο να βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πελατών της.
Είναι επίσης και ένα πλαίσιο αναγκαίο.
Η Τράπεζα μας, λόγω μεγέθους είναι συστημική και ως εκ τούτου εποπτεύεται, ελέγχεται και αξιολογείται από τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς. Επιπλέον, στους μετόχους μας περιλαμβάνονται μια σειρά από διεθνείς επενδυτές, που έχουν ως σημείο αναφοράς τις διεθνείς αγορές. Η συμμόρφωση με αυτούς τους κανόνες μάς εξασφαλίζει πρόσβαση σε τέτοια διεθνή κεφάλαια που χρειαζόμαστε για να αναπτυχθούμε και να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες σας. Να το πω διαφορετικά: υιοθετώντας αυτό το πλαίσιο, η Τράπεζα ενισχύεται θεσμικά, εξασφαλίζεται η διαχρονικότητά της και μεγιστοποιείται η ικανότητά της να εξυπηρετεί τους πελάτης της, ανεξάρτητα από το ποιος είναι επικεφαλής. Αυτό το μοντέλο θα υπηρετήσουμε με τον κ. Μεγάλου, τα στελέχη και τους εργαζομένους στη νέα περίοδο της Τράπεζας μας.
Προς την κατεύθυνση αυτή η Τράπεζα Πειραιώς αναδιοργανώνεται έτσι ώστε να γίνει ακόμα πιο πελατοκεντρική. Να λειτουργεί αποκλειστικά και μόνο με γνώμονα τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πελατών της και να δίνει αποτελεσματικές λύσεις σε σύνθετα προβλήματά τους. Στόχος μας είναι να υποστηρίξουμε όλους τους βιώσιμους πελάτες μας και να ενθαρρύνουμε τη διεύρυνση της επιχειρηματικής βάσης της χώρας. Θέλουμε να υποστηρίξουμε όλες τις παραγωγικές δυνατότητες και τις επενδυτικές ευκαιρίες. Στόχος μας είναι να δώσουμε έμφαση στη χρηματοδότηση έργων, σύγχρονων υποδομών και εξωστρεφών επιχειρήσεων. Εστιάζουμε ιδιαίτερα την προσοχή μας στη χρηματοδότηση του αγροτικού τομέα, του τουρισμού και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπου η χώρα μας διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα. Στόχος μας είστε ο καθένας από εσάς και σκοπός μας είναι η άμεση εξυπηρέτησήσας, με μια η ολική προσέγγιση παροχής υπηρεσιών, σχεδιασμένη έτσι ώστε να ικανοποιεί όλες τις ανάγκες σας.
Η Τράπεζα δεν περιορίζεται σε ρόλο χρηματοδότη. Παράλληλα, επικεντρωνόμαστε στη διαχείριση περιουσίας τρίτων και παρέχουμε όλων των ειδών επιπλέον υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και καινοτόμα εργαλεία και προϊόντα. Άρα, μαζί με τη χρηματοδότηση, μπορούμε να εξυπηρετήσουμε τις ταμειακές σας ανάγκες, να υποστηρίξουμε το συναλλακτικό σας κύκλωμα με υπηρεσίες factoring, να καλύψουμε το δίκτυο των καταναλωτών σας με υπηρεσίες acquiring, να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη από το e-banking, να σας προσφέρουμε υπηρεσίες συναλλάγματος, και πολλά άλλα.
Επίσης, θέλουμε να δείτε την Τράπεζα ως σύμβουλό σας.
Έναν σύμβουλο που μπορεί να σας βοηθήσει με ευκαιρίες που δημιουργούν προοπτικές στον τομέα που ο καθένας από εσάς δραστηριοποιείται.
Και έναν σύμβουλο που, όταν χρειαστεί, γίνεται εταίρος στην ανάληψη επενδυτικών και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και ρίσκων.
Προς αυτό τον σκοπό, έχουμε διαμορφώσει ένα συνεκτικό πλαίσιο συμβουλευτικών υπηρεσιών προς επιχειρηματικούς πελάτες, συνδυάζοντας το Strategic Advisory, το Transaction Advisory και το Debt Restructuring Advisory Services.
Για να υποστηρίξει όλες αυτές τις δυνατότητες, η Τράπεζα Πειραιώς έχει κάνει, και θα εξακολουθεί να κάνει, μεγάλες επενδύσεις στην τεχνολογία.
Η Τράπεζα έχει ταυτιστεί με την καινοτομία και την ενσωμάτωση στις λειτουργίες της των πιο σύγχρονων διεθνώς τεχνολογικών εφαρμογών με σκοπό την εξυπηρέτηση σας.
Και μια που είμαστε σε αυτό το θέμα, επιτρέψτε μου να αναφερθώ ενδεικτικά σε ορισμένες από τις καινοτόμες πρωτοβουλίες μας μέσα από τις οποίες, ακόμα και στις σημερινές δύσκολες συνθήκες, προσφέρουμε λύσεις και δυνατότητες στους πελάτες μας.
Πρωτοβουλίες που μας φέρνουν σε επαφή με όλους τους παραγωγικούς τομείς της χώρας:
Δημιουργήσαμε το πρόγραμμα Αναπτυξιακής Τραπεζικής μέσα από το οποίο διαμορφώνουμε σε συνεργασία με τον επιχειρηματία, ένα ολοκληρωμένο πακέτο λύσεων με την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Σε αυτά το πλαίσιο, η Τράπεζα επέκτεινε τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας όπως:
Σε έργα αυτοκινητοδρόμων, όπου η Τράπεζα είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης μεταξύ των υπολοίπων ελληνικών και ξένων τραπεζών.
Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπου η Τράπεζα προχώρησε στη χρηματοδότηση έργων συνολικής ισχύος 200 MW, ενώ συνεχίζεται η αξιολόγηση αιτημάτων σε χαρτοφυλάκιο έργων συνολικής ισχύος περί των 180 MW.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της υλοποίησης της πρωτοβουλίας JESSICA και σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η Τράπεζα ολοκλήρωσε τη χρηματοδότηση 4 έργων κατασκευής και λειτουργίας μονάδων βιοαερίου, ενώ προχωρά η διαδικασία χρηματοδότησης και υλοποίησης 4ακόμα έργων στην Κεντρική Μακεδονία και τη Θεσσαλία, συμβάλλοντας σημαντικά στην αξιοποίηση κοινοτικών πόρων και στη στήριξη βιώσιμων επενδύσεων.
Για το 2017, στο πλαίσιο της Αναπτυξιακής Τραπεζικής βρίσκονται υπό αξιολόγηση έργα συνολικού προϋπολογισμού 850 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 600 εκατ. ευρώ αφορούν υποδομές και 250 εκατ. ευρώ ενεργειακά έργα.
Σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμού ςόπως η EBRD και η EIB, προωθούμε την αύξηση της χρηματοδότησης του διεθνούς εμπορίου που ενισχύει τις εξαγωγικές ικανότητες της χώρας, δημιουργεί ευκαιρίες ανάπτυξης και εξασφαλίζει νέες θέσεις εργασίας.
Είμαστε η κατεξοχήν «Αγροτική» Τράπεζα στη χώρα, στηρίζοντας τη γεωργία και τον αγροδιατροφικό τομέα, ο οποίος πιστεύουμε ακράδαντα ότι μπορεί να αποτελέσει έναν από τους πιο ισχυρούς αναπτυξιακούς πυλώνες της χώρας.
Με τους αγρότες, μικρούς και μεγάλους, η προσέγγισή μας δεν εξαντλείται στην παροχή ρευστότητας αλλά συμβάλλει καθοριστικά και στην επίλυση σημαντικών διαρθρωτικών προβλημάτων του κλάδου.
Απτά παραδείγματα είναι τα πολύ δημοφιλή προγράμματα Συμβολαιακής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας και Συμβολαιακής Τραπεζικής. Στόχος είναι για το τέλος της χρονιάς να έχουμε 300 συνεργασίες από 260 που έχουμε σήμερα.
Στηρίζουμε ολοκληρωμένα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέσω του προγράμματος Πειραιώς 360 και του Πειραιώς Tourism 360 αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά, ανεξαρτήτως μεγέθους, τις ιδιαιτερότητες της καθεμίας επιχείρησης.
Όπως ανέφερα, έχουμε διαμορφώσει ένα συνεκτικό πλαίσιο συμβουλευτικών υπηρεσιών προς επιχειρηματικούς πελάτες, το Strategic Advisory, Transaction Advisory και Debt Restructuring Advisory Services.
Σε αυτό το πλαίσιο παρέχουμε συμβουλευτικές υπηρεσίες με σκοπό την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των επιχειρηματικών πελατών μας, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους, την αύξηση της κερδοφορίας τους, τη βελτίωση της ρευστότητάς τους, τη συνδρομή μας στο πλαίσιο εξαγορών, συγχωνεύσεων, ή από-επενδύσεων.
Κυρίες και Κύριοι,
Στο κλείσιμο της πρώτης αυτής δημόσιας ομιλίας μου, από τη θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της μεγαλύτερης τράπεζας της χώρας, επιτρέψτε μου να κάνω μια προσωπική αναφορά.
Μετά από 30 και πλέον χρόνια σταδιοδρομίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, γύρισα στην Ελλάδα αποδεχόμενος μια τεράστια πρόκληση και ευθύνη απέναντι στους περίπου 90.000 μετόχους της Τράπεζας, στα 5 εκατομμύρια πελατών που εμπιστεύονται καθημερινά την Τράπεζα μας και στους 14.000 εργαζομένους του Ομίλου μας στην Ελλάδα.
Η ευθύνη αυτή καθίσταται ακόμα μεγαλύτερη από το γεγονός ότι η Τράπεζα Πειραιώς είναι η κατεξοχήν επιχειρηματική Τράπεζα στη χώρα με περίπου 40 δις. ευρώ δανειακά υπόλοιπα, 370.000 επιχειρηματικούς πελάτες, εκ των οποίων 245.000 ατομικές επιχειρήσεις, σε όλο το φάσμα του επιχειρείν, από τον αγρότη ως τη μεγάλη επιχείρηση με τους χιλιάδες εργαζομένους και τον διεθνή προσανατολισμό.
Προσωπικός μου, αλλά και συλλογικός στόχος είναι να ανέβουμε ψηλότερα, μαζί με τους πελάτες μας.
Τόσο εγώ όσο και όλο το Διοικητικό Συμβούλιο, η Εκτελεστική Επιτροπή και τα στελέχη της Τράπεζας είμαστε έτοιμοι να δώσουμε ό,τι χρειάζεται, να δουλέψουμε όσο απαιτείται, να καινοτομήσουμε και να προσφέρουμε λύσεις για να βοηθήσουμε εσάς και την οικονομία μας να ανακτήσουν τον βηματισμό τους.
Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στο προσωπικό της Τράπεζας που αποτελείται από υψηλής ποιότητας και τεχνογνωσίας στελέχη τα οποία έχουν στηρίξει τον οργανισμό και είναι απόλυτα δεσμευμένα στους νέους μας στόχους.
Είναι οι αφανείς ήρωες που ανέβασαν την Τράπεζα μας στην πρώτη θέση στη χώρα.
Εμείς από την πλευρά μας θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σκληρά για την υλοποίηση των επιχειρηματικών μας στόχων, με "αξιολογητές" πάνω από όλα εσάς, τους πελάτες μας, και τους επενδυτές που μας εμπιστεύθηκαν στη διάρκεια όλης αυτής της πρωτοφανούς κρίσης, που θέλω να ελπίζω ότι σύντομα θα είναι παρελθόν.
Σας ευχαριστώ».
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πειραιώς, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης αποτελεί προϋπόθεση για την επιστροφή των καταθέσεων στις τράπεζες, καθώς και για την προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα, ώστε να ξεκινήσει ένας νέος ενάρετος κύκλος δημιουργίας.
Αναλυτικότερα, ο κ. Χαντζηνικολάου ανέφερε:
«Κύριε Διοικητά, Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Πελάτες & Στελέχη της Τράπεζας,
Με μεγάλη χαρά, εκ μέρους της Τράπεζας Πειραιώς, σας καλωσορίζω στη σημερινή εκδήλωση.
Θα ήθελα ιδιαιτέρως να ευχαριστήσω τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννη Στουρνάρα που αποδέχθηκε την πρόσκλησή μας και τιμά με την παρουσία του εμάς και τους προσκεκλημένους μας.
Αξιότιμοι κύριοι και κυρίες σας καλέσαμε να βρεθείτε απόψε μαζί μας για τρεις κυρίως λόγους:
o Ο πρώτος αφορά το κεντρικό θέμα της αποψινής συνάντησης: «Η Επιχειρηματικότητα και η Σύνδεσή της με την Ανάπτυξη» που είναι το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα και την ελληνική οικονομία μετά από τόσα χρόνια ύφεσης.
o Ο δεύτερος, είναι η ευκαιρία που μου δίνεται να σας ενημερώσω για την Τράπεζα μας και τις σημαντικές αλλαγές που έχουν γίνει σε θεσμικό επίπεδο το τελευταίο χρονικό διάστημα.
o Ο τρίτος, είναι να γνωρίσω από κοντά όλους εσάς, το πιο δυναμικό και δημιουργικό τμήμα της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Ξεκινώντας από την αρχή , όλοι γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όσον αφορά την πορεία της Ελληνικής οικονομίας.
Σε ένα σημείο που θα κριθεί αν οι προσπάθειες και οι θυσίες όλων των προηγούμενων ετών θα ευοδωθούν και θα πιάσουν τόπο.
Τα τελευταία 7 χρόνια ήταν πολύ δύσκολα. Επιχειρήσεις και νοικοκυριά βρέθηκαν αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καταστάσεις και κλήθηκαν να επιβιώσουν σε ένα εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον.
Τα πράγματα όπως εύκολα μπορεί κάποιος να καταλάβει δεν θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά για τις Τράπεζες και επομένως και για την Τράπεζα Πειραιώς.
Η οικονομική κρίση δημιούργησε τεράστιες προκλήσεις, όπως η πρωτοφανής διόγκωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η μαζική απόσυρση των καταθέσεων και η ανάγκη για διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις, που οδήγησαν στην πλήρη απαξίωση των παλαιών τραπεζικών μετοχών.
Παρά τα προβλήματα, η οικονομία δεν λύγισε και σήμερα είναι σε θέση να επανέλθει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης.
Όμως, για να ξεκινήσει ένας νέος ενάρετος κύκλος δημιουργίας απαιτούνται επενδύσεις.
Χωρίς επενδύσεις, δεν υπάρχει ανάπτυξη, και δεν υπάρχει οικονομία.
Και στην Ελλάδα ο βασικός παράγοντας που καθορίζει το επίπεδο επενδύσεων, είναι η αποκατάσταση της σταθερότητας – πολιτικής και μη.
Η σταθερότητα είναι προϋπόθεση για τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, το οποίο θα επιτρέψει την επιστροφή των καταθέσεων, και θα ενισχύσει τη διάθεση των επιχειρηματιών να επενδύσουν.
Προϋπόθεση για να γίνουν όλα αυτά, είναι ένα σταθερό πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον που θα συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.
Προς την κατεύθυνση αυτή απαιτείται ταχεία ολοκλήρωση της τρέχουσας αξιολόγησης, υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα υποστηρίξουν τους αναπτυξιακούς στόχους και θα διασφαλίσουν τη δημοσιονομική σταθερότητα.
Είναι εξίσου προφανές όμως, ότι για να ξεφύγουμε από αυτό το περιβάλλον, πέρα από την αποκατάσταση της σταθερότητας, πρέπει να αλλάξουμε αναπτυξιακή νοοτροπία.
Υπάρχει άμεση ανάγκη να υιοθετήσουμε ένα νέο πρότυπο που θα στηρίζεται σε μια υγιή επιχειρηματικότητα, που λειτουργεί με καθαρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και η οποία μπορεί να αναδείξει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, και να δημιουργήσει αξίες και πλούτο, άρα απασχόληση, κοινωνική συνοχή και ευημερία.
Το κράτος μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά, απελευθερώνοντας την επιχειρηματικότητα από κάθε μορφής αντικίνητρα και δημιουργώντας ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις που είναι η ισχυρότερη ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επιστροφή στην ανάπτυξη.
Περνάω τώρα στο δεύτερο λόγο που σας καλέσαμε εδώ απόψε: την Τράπεζα.
Ύστερα από σειρά συγχωνεύσεων καταλήξαμε με 4 μεγάλες τράπεζες, όλες εκ των οποίων έχουν χαρακτηριστεί συστημικές.
Κατά συνέπεια, η εποπτεία αυτών των τραπεζών - συμπεριλαμβανομένης της Πειραιώς -έχει περάσει στο πλαίσιο κανόνων που έχει διαμορφώσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Εποπτικό Μηχανισμό, τον SSM.
Επιπλέον, οι επανειλημμένες ανακεφαλαιοποιήσεις οδήγησαν στην είσοδο νέων θεσμικών μετόχων και, πλέον, η παρουσία μεγάλων ξένων επενδυτών στα μετοχικά κεφάλαια των τραπεζών είναι σημαντική και χαρακτηρίζει τη νέα πραγματικότητα.
Οι επενδυτές αυτοί ζητούν διαφάνεια, εταιρική διακυβέρνηση και αποδόσεις που προσδιορίζονται από την εμπειρία τους σε άλλες αγορές στις οποίες επενδύουν.
Η Τράπεζα Πειραιώς ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις των νέων συνθηκών, έχει κάνει, και κάνει σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της εταιρικής της διακυβέρνησης και διαφάνειας.
Μπορώ να πω με θάρρος ότι, σήμερα, η Τράπεζα έχει ένα από τα καλύτερα, σε εμπειρία, τεχνογνωσία, ταλέντο και ικανότητα, διοικητικά συμβούλια τραπεζών στην Ευρώπη. Και αυτό μόνο σε καλό μπορεί να οδηγήσει.
Λειτουργικά, η Τράπεζα Πειραιώς θωρακισμένη κεφαλαιακά, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας ανάκαμψης της χώρας. Από τη θέση της μεγαλύτερης ελληνικής τράπεζας, πρωταγωνιστεί στην αντιμετώπιση των προβληματικών δανείων και την αποκατάσταση της ρευστότητας.
Ταυτόχρονα, είμαστε και θα είμαστε ενεργά παρόντες σε κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα, σε κάθε επενδυτική πρωτοβουλία, δίπλα στην επιχείρηση, και μαζί με τον επιχειρηματία.
Αξίζει να επισημάνω ότι παρά τις δύσκολες συγκυρίες, οι επιχειρηματικές χρηματοδοτήσεις μας το 2015 και 2016 ξεπέρασαν τα 2 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Καθώς πορευόμαστε στο 2017, στόχος μας είναι να μεταφέρουμε αποτελεσματικά την πρόοδο που έχουμε κάνει τον τελευταίο καιρό σε εσάς, τους πελάτες μας, ανταποκρινόμενοι με αξιοπιστία και ευελιξία στις απαιτήσεις σας.
Αυτό είναι το δικό μας στοίχημα στην Τράπεζα Πειραιώς.
Για αυτό τον στόχο δουλεύουν και θα συνεχίσουν να δουλεύουν τα στελέχη μας με επικεφαλής τον νέο Διευθύνοντα Σύμβουλο Χρήστο Μεγάλου που επέλεξε ομόφωνα το Διοικητικό Συμβούλιο πριν από δύο εβδομάδες.
Tο ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει περάσει σε μια νέα περίοδο που το καθιστά ικανό να υπηρετήσει τις νέες αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας.
Ένα τραπεζικό σύστημα που είναι έτοιμο να υποστηρίξει με υπευθυνότητα και αξιοπιστία την επανεκκίνηση της οικονομίας μέσα από την επιχειρηματικότητα.
Αυτό πρωτίστως σημαίνει ότι πρέπει να υποστηρίξει τον ρόλο ενός υγιούς επιχειρηματικού τομέα που θα μπορεί να αναπτύσσεται, να επενδύει, να είναι εξωστρεφής, ανταγωνιστικός και να δημιουργεί αξία.
Σε αυτή τη νέα, γεμάτη προκλήσεις, εποχή, η Τράπεζα Πειραιώς θα παίξει και πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως της αρμόζει όντας η μεγαλύτερη τράπεζα στη χώρα.
Με ένα ενεργητικό 80 δισ. Ευρώ, η Τράπεζα Πειραιώς είναι ο βασικός πάροχος τραπεζικών υπηρεσιών προς επιχειρήσεις, με μερίδιο αγοράς 35%.
Έχει μια μακρά παράδοση επιτυχιών, βαθιές ρίζες στην ελληνική οικονομία, και μακροχρόνιες δημιουργικές σχέσεις συνεργασίας με τον επιχειρηματικό κόσμο.
Στρατηγικός στόχος της νέας διοίκησης είναι η διατήρηση και η ενίσχυση της ηγετικής μας θέσης και όχι μόνο.
Επιπλέον στόχος μας είναι η εμπέδωση μιας ηγετικής παρουσίας που διέπεται από τους πιο απαιτητικούς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης με βάση τα διεθνή πρότυπα, διαφάνειας, εποπτείας και αποτελεσματικότητας.
Το νέο αυτό πλαίσιο όχι μόνο δεν είναι περιοριστικό αλλά αντίθετα δημιουργεί τους καλύτερους όρους ώστε η τράπεζα να είναι θωρακισμένη, υγιής και ικανή να ανταπεξέλθει σε κάθε πρόκληση, και με αυτόν τον τρόπο να βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πελατών της.
Είναι επίσης και ένα πλαίσιο αναγκαίο.
Η Τράπεζα μας, λόγω μεγέθους είναι συστημική και ως εκ τούτου εποπτεύεται, ελέγχεται και αξιολογείται από τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς. Επιπλέον, στους μετόχους μας περιλαμβάνονται μια σειρά από διεθνείς επενδυτές, που έχουν ως σημείο αναφοράς τις διεθνείς αγορές. Η συμμόρφωση με αυτούς τους κανόνες μάς εξασφαλίζει πρόσβαση σε τέτοια διεθνή κεφάλαια που χρειαζόμαστε για να αναπτυχθούμε και να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες σας. Να το πω διαφορετικά: υιοθετώντας αυτό το πλαίσιο, η Τράπεζα ενισχύεται θεσμικά, εξασφαλίζεται η διαχρονικότητά της και μεγιστοποιείται η ικανότητά της να εξυπηρετεί τους πελάτης της, ανεξάρτητα από το ποιος είναι επικεφαλής. Αυτό το μοντέλο θα υπηρετήσουμε με τον κ. Μεγάλου, τα στελέχη και τους εργαζομένους στη νέα περίοδο της Τράπεζας μας.
Προς την κατεύθυνση αυτή η Τράπεζα Πειραιώς αναδιοργανώνεται έτσι ώστε να γίνει ακόμα πιο πελατοκεντρική. Να λειτουργεί αποκλειστικά και μόνο με γνώμονα τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πελατών της και να δίνει αποτελεσματικές λύσεις σε σύνθετα προβλήματά τους. Στόχος μας είναι να υποστηρίξουμε όλους τους βιώσιμους πελάτες μας και να ενθαρρύνουμε τη διεύρυνση της επιχειρηματικής βάσης της χώρας. Θέλουμε να υποστηρίξουμε όλες τις παραγωγικές δυνατότητες και τις επενδυτικές ευκαιρίες. Στόχος μας είναι να δώσουμε έμφαση στη χρηματοδότηση έργων, σύγχρονων υποδομών και εξωστρεφών επιχειρήσεων. Εστιάζουμε ιδιαίτερα την προσοχή μας στη χρηματοδότηση του αγροτικού τομέα, του τουρισμού και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπου η χώρα μας διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα. Στόχος μας είστε ο καθένας από εσάς και σκοπός μας είναι η άμεση εξυπηρέτησήσας, με μια η ολική προσέγγιση παροχής υπηρεσιών, σχεδιασμένη έτσι ώστε να ικανοποιεί όλες τις ανάγκες σας.
Η Τράπεζα δεν περιορίζεται σε ρόλο χρηματοδότη. Παράλληλα, επικεντρωνόμαστε στη διαχείριση περιουσίας τρίτων και παρέχουμε όλων των ειδών επιπλέον υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και καινοτόμα εργαλεία και προϊόντα. Άρα, μαζί με τη χρηματοδότηση, μπορούμε να εξυπηρετήσουμε τις ταμειακές σας ανάγκες, να υποστηρίξουμε το συναλλακτικό σας κύκλωμα με υπηρεσίες factoring, να καλύψουμε το δίκτυο των καταναλωτών σας με υπηρεσίες acquiring, να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη από το e-banking, να σας προσφέρουμε υπηρεσίες συναλλάγματος, και πολλά άλλα.
Επίσης, θέλουμε να δείτε την Τράπεζα ως σύμβουλό σας.
Έναν σύμβουλο που μπορεί να σας βοηθήσει με ευκαιρίες που δημιουργούν προοπτικές στον τομέα που ο καθένας από εσάς δραστηριοποιείται.
Και έναν σύμβουλο που, όταν χρειαστεί, γίνεται εταίρος στην ανάληψη επενδυτικών και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και ρίσκων.
Προς αυτό τον σκοπό, έχουμε διαμορφώσει ένα συνεκτικό πλαίσιο συμβουλευτικών υπηρεσιών προς επιχειρηματικούς πελάτες, συνδυάζοντας το Strategic Advisory, το Transaction Advisory και το Debt Restructuring Advisory Services.
Για να υποστηρίξει όλες αυτές τις δυνατότητες, η Τράπεζα Πειραιώς έχει κάνει, και θα εξακολουθεί να κάνει, μεγάλες επενδύσεις στην τεχνολογία.
Η Τράπεζα έχει ταυτιστεί με την καινοτομία και την ενσωμάτωση στις λειτουργίες της των πιο σύγχρονων διεθνώς τεχνολογικών εφαρμογών με σκοπό την εξυπηρέτηση σας.
Και μια που είμαστε σε αυτό το θέμα, επιτρέψτε μου να αναφερθώ ενδεικτικά σε ορισμένες από τις καινοτόμες πρωτοβουλίες μας μέσα από τις οποίες, ακόμα και στις σημερινές δύσκολες συνθήκες, προσφέρουμε λύσεις και δυνατότητες στους πελάτες μας.
Πρωτοβουλίες που μας φέρνουν σε επαφή με όλους τους παραγωγικούς τομείς της χώρας:
Δημιουργήσαμε το πρόγραμμα Αναπτυξιακής Τραπεζικής μέσα από το οποίο διαμορφώνουμε σε συνεργασία με τον επιχειρηματία, ένα ολοκληρωμένο πακέτο λύσεων με την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Σε αυτά το πλαίσιο, η Τράπεζα επέκτεινε τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας όπως:
Σε έργα αυτοκινητοδρόμων, όπου η Τράπεζα είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης μεταξύ των υπολοίπων ελληνικών και ξένων τραπεζών.
Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπου η Τράπεζα προχώρησε στη χρηματοδότηση έργων συνολικής ισχύος 200 MW, ενώ συνεχίζεται η αξιολόγηση αιτημάτων σε χαρτοφυλάκιο έργων συνολικής ισχύος περί των 180 MW.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της υλοποίησης της πρωτοβουλίας JESSICA και σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η Τράπεζα ολοκλήρωσε τη χρηματοδότηση 4 έργων κατασκευής και λειτουργίας μονάδων βιοαερίου, ενώ προχωρά η διαδικασία χρηματοδότησης και υλοποίησης 4ακόμα έργων στην Κεντρική Μακεδονία και τη Θεσσαλία, συμβάλλοντας σημαντικά στην αξιοποίηση κοινοτικών πόρων και στη στήριξη βιώσιμων επενδύσεων.
Για το 2017, στο πλαίσιο της Αναπτυξιακής Τραπεζικής βρίσκονται υπό αξιολόγηση έργα συνολικού προϋπολογισμού 850 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 600 εκατ. ευρώ αφορούν υποδομές και 250 εκατ. ευρώ ενεργειακά έργα.
Σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμού ςόπως η EBRD και η EIB, προωθούμε την αύξηση της χρηματοδότησης του διεθνούς εμπορίου που ενισχύει τις εξαγωγικές ικανότητες της χώρας, δημιουργεί ευκαιρίες ανάπτυξης και εξασφαλίζει νέες θέσεις εργασίας.
Είμαστε η κατεξοχήν «Αγροτική» Τράπεζα στη χώρα, στηρίζοντας τη γεωργία και τον αγροδιατροφικό τομέα, ο οποίος πιστεύουμε ακράδαντα ότι μπορεί να αποτελέσει έναν από τους πιο ισχυρούς αναπτυξιακούς πυλώνες της χώρας.
Με τους αγρότες, μικρούς και μεγάλους, η προσέγγισή μας δεν εξαντλείται στην παροχή ρευστότητας αλλά συμβάλλει καθοριστικά και στην επίλυση σημαντικών διαρθρωτικών προβλημάτων του κλάδου.
Απτά παραδείγματα είναι τα πολύ δημοφιλή προγράμματα Συμβολαιακής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας και Συμβολαιακής Τραπεζικής. Στόχος είναι για το τέλος της χρονιάς να έχουμε 300 συνεργασίες από 260 που έχουμε σήμερα.
Στηρίζουμε ολοκληρωμένα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέσω του προγράμματος Πειραιώς 360 και του Πειραιώς Tourism 360 αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά, ανεξαρτήτως μεγέθους, τις ιδιαιτερότητες της καθεμίας επιχείρησης.
Όπως ανέφερα, έχουμε διαμορφώσει ένα συνεκτικό πλαίσιο συμβουλευτικών υπηρεσιών προς επιχειρηματικούς πελάτες, το Strategic Advisory, Transaction Advisory και Debt Restructuring Advisory Services.
Σε αυτό το πλαίσιο παρέχουμε συμβουλευτικές υπηρεσίες με σκοπό την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των επιχειρηματικών πελατών μας, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους, την αύξηση της κερδοφορίας τους, τη βελτίωση της ρευστότητάς τους, τη συνδρομή μας στο πλαίσιο εξαγορών, συγχωνεύσεων, ή από-επενδύσεων.
Κυρίες και Κύριοι,
Στο κλείσιμο της πρώτης αυτής δημόσιας ομιλίας μου, από τη θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της μεγαλύτερης τράπεζας της χώρας, επιτρέψτε μου να κάνω μια προσωπική αναφορά.
Μετά από 30 και πλέον χρόνια σταδιοδρομίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, γύρισα στην Ελλάδα αποδεχόμενος μια τεράστια πρόκληση και ευθύνη απέναντι στους περίπου 90.000 μετόχους της Τράπεζας, στα 5 εκατομμύρια πελατών που εμπιστεύονται καθημερινά την Τράπεζα μας και στους 14.000 εργαζομένους του Ομίλου μας στην Ελλάδα.
Η ευθύνη αυτή καθίσταται ακόμα μεγαλύτερη από το γεγονός ότι η Τράπεζα Πειραιώς είναι η κατεξοχήν επιχειρηματική Τράπεζα στη χώρα με περίπου 40 δις. ευρώ δανειακά υπόλοιπα, 370.000 επιχειρηματικούς πελάτες, εκ των οποίων 245.000 ατομικές επιχειρήσεις, σε όλο το φάσμα του επιχειρείν, από τον αγρότη ως τη μεγάλη επιχείρηση με τους χιλιάδες εργαζομένους και τον διεθνή προσανατολισμό.
Προσωπικός μου, αλλά και συλλογικός στόχος είναι να ανέβουμε ψηλότερα, μαζί με τους πελάτες μας.
Τόσο εγώ όσο και όλο το Διοικητικό Συμβούλιο, η Εκτελεστική Επιτροπή και τα στελέχη της Τράπεζας είμαστε έτοιμοι να δώσουμε ό,τι χρειάζεται, να δουλέψουμε όσο απαιτείται, να καινοτομήσουμε και να προσφέρουμε λύσεις για να βοηθήσουμε εσάς και την οικονομία μας να ανακτήσουν τον βηματισμό τους.
Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στο προσωπικό της Τράπεζας που αποτελείται από υψηλής ποιότητας και τεχνογνωσίας στελέχη τα οποία έχουν στηρίξει τον οργανισμό και είναι απόλυτα δεσμευμένα στους νέους μας στόχους.
Είναι οι αφανείς ήρωες που ανέβασαν την Τράπεζα μας στην πρώτη θέση στη χώρα.
Εμείς από την πλευρά μας θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σκληρά για την υλοποίηση των επιχειρηματικών μας στόχων, με "αξιολογητές" πάνω από όλα εσάς, τους πελάτες μας, και τους επενδυτές που μας εμπιστεύθηκαν στη διάρκεια όλης αυτής της πρωτοφανούς κρίσης, που θέλω να ελπίζω ότι σύντομα θα είναι παρελθόν.
Σας ευχαριστώ».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών