Roy Smith (Stern School) στο bankingnews: Η τακτική της τυρρανίας του αδύναμου που επέλεξε ο Τσίπρας απέτυχε

Η τραπεζική κρίση στην Ιταλία είναι διαχειρίσιμη στο πλαίσιο των νέων εξουσιών που έχουν παραχωρηθεί στην ΕΚΤ, εκτιμά ο Roy Smith, καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business στο New York University.
Όπως εξηγεί ο ίδιος σε συνέντευξή του στο bankingnews.gr, η Ιταλία “έχει πολλά ίδια προβλήματα με εκείνα της Ελλάδας, επειδή είναι όμως πολύ μεγαλύτερη οικονομία, η παροχή βοήθειας με τον τρόπο που την έλαβε η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι πολύ δύσκολη και θα είναι μια πραγματική δοκιμασία των ορίων της ιδέας του Μάαστριχτ”.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα ο έγκριτος καθηγητής υποστηρίζει ότι διαπραγματευτική τακτική της “τυρρανίας του αδύναμου” που επιχείρησε η Ελλάδα δεν απέδωσε καρπούς στη μάχη με τους δανειστές, σημειώνοντας ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε την ιδέα ότι οι πιστωτές “όφειλαν” καλύτερους όρους στη χώρα μας, μόνο και μόνο “επειδή οι χώρες της Ευρωζώνης ήταν αποφασισμένες να διατηρήσουν την ακεραιότητα του ευρώ και να πληρώσουν για να το σώσουν από την κατάρρευση”.
Σχολιάζοντας τη συμφωνία για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, ο Roy Smith τονίζει πως “το ΔΝΤ και η ΕΚΤ είναι διεθνείς οργανισμοί από τους οποίους απαιτείται να αντιστέκονται στις διαγραφές, ιδιαίτερα τις μεγάλες”.
“Δεν έχουν καμία εξουσία να “συγχωρήσουν” δάνεια ως μία πράξη φιλανθρωπίας”, συμπληρώνει.
Μεταξύ άλλων, ο ίδιος αναφέρει ότι όσο “η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα εμφανίζεται απρόθυμη να συμφωνήσει σε σκληρότερα μέτρα”, θα “εξακολουθεί να υπάρχει αδιέξοδο που είναι πιθανό να παραμείνει μέχρι να υπάρχει αλλαγή κυβέρνησης”.

Διαβάστε αναλυτικά τη συνέντευξη του Roy Smith στο bankingnews.gr:

Έχετε πει ότι η Ελλάδα επιχειρούσε να ασκήσει τη στρατηγική θεωρία της “τυραννίας του αδύναμου”: “Εάν δεν μας δώσετε καλύτερους όρους, θα πεθάνουμε στο κατώφλι σας.”
Αυτή η στρατηγική ωστόσο που ακολούθησαν οι Αλέξης Τσίπρας και Γιάνης Βαρουφάκης δεν απέδωσε.
Πώς αποτιμάτε εσείς όλα όσα έγιναν στην Ελλάδα τη χρονιά που πέρασε και πιστεύετε ότι έχουμε ελπίδες να διαπραγματευούμε καλύτερους όρους στο κοντινό μέλλον;
Η δραματική διαπραγματευτική τακτική που ακολούθησε η ελληνική κυβέρνηση δεν οδήγησε σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα από ό, τι θα θα μπορούσαν ίσως να έχουν κάνει οι συνήθεις διαπραγματευτικές τακτικές.
Η ιδέα ήταν ότι οι χώρες της ευρωζώνης “οφείλουν” καλύτερους όρους αναδιάρθρωσης στην Ελλάδα για τους εξής λόγους:
1. Λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης της ελληνικής οικονομίας στην οποία εν μέρει είχε περιέλθει λόγω καταστάσεων που ήταν πέρα από τον έλεγχο της Ελλάδας, και
2. επειδή οι χώρες της Ευρωζώνης ήταν αποφασισμένες να διατηρήσουν την ακεραιότητα του ευρώ και να πληρώσουν για να το σώσουν από την κατάρρευση (η “τυραννία του αδύναμου”).
Αυτές οι τακτικές μπορεί να ήταν απαραίτητες για εσωτερικούς πολιτικούς σκοπούς, αλλά σκλήρυνε τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ (η “Τριάδα”), και δημιούργησε παρατεταμένη δυσπιστία και στις δύο πλευρές του τραπεζιού.
Τη χρονιά που πέρασε από τον περασμένο Ιούλιο, η οικονομική θέση της Ελλάδας είναι στην πραγματικότητα χειρότερη, ειδικά σε σύγκριση με την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Κύπρο, που αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα και έλαβαν βοήθεια εφαρμόζοντας πιο συμβατικές τακτικές διαπραγμάτευσης.
Υπήρξε καθυστέρηση στις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, στην καλύτερη περίπτωση, η μέτρια ανάκαμψη το 2015 μετατράπηκε σε ύφεση, η ανεργία είναι πολύ υψηλή, και το θέμα βιωσιμότητας του χρέους για το οποίο πιέζει το ΔΝΤ παραμένει άλυτο.

Η ελάφρυνση του χρέους υπήρξε ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα μεταξύ των δανειστών που στο τέλος κατέληξε σε έναν συμβιβασμό.
Η Ελλάδα κέρδισε δεσμεύσεις για ελάφρυνση του χρέους της, αλλά τίποτα ουσιαστικό μέχρι το νωρίτερο το 2018, με την προϋπόθεση φυσικά ότι θα πραγματοποιήσει επώδυνες μεταρρυθμίσεις.
Ήταν αυτή η δέσμευση μία επιτυχία για την Ελλάδα;
Ποιες είναι οι συνέπειες της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους;
Το ΔΝΤ είναι φιλικό ως προς το να διευκολύνει την πορεία προς την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, αλλά μόνο εάν η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να συμφωνήσει, να αναλάβει και να παραδώσει πιο ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Χωρίς αυτές δεν υπάρχει καμία ελπίδα για καλύτερους όρους αναδιάρθρωσης.
Το πρόβλημα, στην πραγματικότητα, είναι ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει αυξηθεί στο 175%, το υψηλότερο στην Ευρώπη, αντί να μειώνεται όπως και ήλπιζαν ότι θα καταφέρουν με τις μεταρρυθμίσεις.
Υπάρχει τόσο μεγάλο χρέος που πρέπει να αναδιαρθρωθεί που εάν το τεράστιο μέρος που διαγράφηκε από τους δανειστές (δηλαδή, “συγχώρεσαν”), η όποια αναδιάρθρωση δεν θα κάνει ιδιαίτερο καλό.
Το ΔΝΤ και η ΕΚΤ είναι διεθνείς οργανισμοί από τους οποίους απαιτείται να αντισκέκονται στις διαγραφές, ιδιαίτερα τις μεγάλες.
Δεν έχουν καμία εξουσία να “συγχωρήσουν” δάνεια ως μία πράξη φιλανθρωπίας.
Τα καταστατικά τους απαιτούν ότι η βοήθεια που παρέχουν θα δικαιολογείται από μεταρρυθμίσεις και άλλες εσωτερικές βελτιώσεις που να επιτρέπουν τη μελλοντική αποπληρωμή.
Όμως, μπορεί να είναι δυνατό να μετατρέψουν το χρέος σε ένα νέο είδος με πολύ μακροπρόθεσμους όρους, με χαμηλά επιτόκια (ενδεχομένως με χαρακτηριστικά που θα επιτρέπουν στους δανειστές να συμμετάσχουν στο μέλλον της οικονομικής ανάκαμψης), αλλά όχι εάν οι οργανισμοί δεν πιστούν ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να επιτύχει αξιόπιστα τις μεταρρυθμίσεις που θα υποσχεθεί.
Αυτό μοιάζει να είναι ο καλύτερος τρόπος, αλλά δεν υπάρχει η αναγκαία αξιοπιστία και η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα εμφανίζεται απρόθυμη να συμφωνήσει σε σκληρότερα μέτρα.
Έτσι, εξακολουθεί να υπάρχει αδιέξοδο που είναι πιθανό να παραμείνει μέχρι να υπάρχει αλλαγή κυβέρνησης.

Γιατί η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε κρίση, αφού έχει λάβει δισεκατομμύρια ευρώ σε πακέτα διάσωσης;
Η απλή απάντηση είναι ότι η ελληνική οικονομία ήταν και συνεχίζει να είναι δομικά και διοικητικά σε πολύ κακή κατάσταση και δεν μπορεί να απορροφήσει τους κραδασμούς που έχει βιώσει.
Δομικά είχε μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό και τις υπηρεσίες όπως η ναυτιλία, και όχι αρκετά από τη βασική βιομηχανική δραστηριότητα. (Η Ελλάδα έχει αναταξινομηθεί ως αναδυόμενη χώρα από ορισμένους συμβούλους επενδύσεων και οίκους αξιολόγησης).
Διοικητικά το δημόσιο σύστημα απασχόλησης και συντάξεων ήταν πολύ πιο γενναιόδωρο από ό, τι η οικονομία μπορούσε να αντέξει και τα συστήματα της είσπραξης των φόρων ήταν αναποτελεσματικά.
Οι ανισορροπίες αυτές είχαν στηριχθεί από τον δανεισμό και, για ένα διάστημα, από τις ξένες επενδυτικές ροές.
Τα πακέτα διάσωσης ήταν για να εξοφλήσει η Ελλάδα τους πιστωτές προκειμένου να επανεκκινήσουν τη χρηματοδότηση, και όχι για νέες επενδύσεις που θα δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης.
Οι μεταρρυθμίσεις μέχρι τώρα ήταν αναποτελεσματικές και η ψυχολογία στην Ελλάδα φαίνεται (για μένα) ότι είναι πως οι σκληρές μεταρρυθμίσεις δεν θα είναι απαραίτητες γιατί παραμένουν διαθέσιμοι καλύτεροι όροι αναδιάρθρωσης.

Κατά την άποψή σας πώς η ευρωπαϊκή κρίση επηρεάζει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα;
Φυσικά, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό, τι στην Ελλάδα.
Σημαντικά και επικίνδυνα εμπλέκονται μεγάλες οικονομίες, όπως η Ισπανία και η Ιταλία.
Οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης έχουν οδυνηρά αγωνιστεί, βήμα-βήμα, να αυξήσουν τις “ομοσπονδιακές” δεσμεύσεις τους προς την Ευρωζώνη και πέρα από αυτό που είχε αρχικά απαιτηθεί από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Ως αποτέλεσμα, οι αγορές έχουν ηρεμήσει και η κρίση έχει περάσει, αν και οι οικονομίες της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης παραμένουν αδύναμες, με πρόβλεψη για αύξηση μόλις 1,5% για το 2016.
Επίσης, είναι εύθραυστη, λόγω της αυξανόμενης ανησυχίας για το πως πρόσφυγες και τρομοκρατία θα επηρεάσουν τις οικονομίες της Ε.Ε. στο σύνολό της.

Τι θα είχε συμβεί εάν η Ελλάδα είχε φύγει από το ευρώ;
Θα ήταν αυτός ένας τρόπος να απαλλαγεί από τα προβλήματα;
Το θέμα του Grexit υπήρξε πάντα κεντρικό θέμα για την Ελλάδα.
Η παραμονή απαιτεί σε απόλυτο βαθμό η ελληνική οικονομία να είναι σύμφωνη δομικά και διοικητικά με τα πρότυπα και τις πρακτικές των άλλων ανεπτυγμένων χωρών της Ευρωζώνης.
Διαφορετικά, θα υπάρξουν και άλλα προβλήματα και θα επαναληφθεί η παρούσα κρίση.
Από τη στιγμή που εντάχθηκε στην Ευρωζώνη, η Ελλάδα έκανε μικρή προσπάθεια για να συμμορφωθεί με αυτές τις αλλαγές, αν και επωφελήθηκε από τα χαμηλά επιτόκια, την εύκολη χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους, αλλά και άλλα οφέλη όπως το κύρος της ιδιότητας του μέλους της Ευρωζώνης και της Ε.Ε.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει επιλέξει να εγκαταλείψει το σύστημα, αλλά δεν το έκανε.
Κάτι τέτοιο θα απέκλειε 250 δισ. ευρώ της ενίσχυσης διάσωσης (πολύ σημαντική σε σχέση με ελληνικές πηγές), θα οδηγούσε σε μια δραστική και επώδυνη υποτίμηση του νομίσματος και θα απέκλειε τις γεωργικές και άλλες παραγωγές της από τις αγορές.
Ωστόσο, πολλοί οικονομολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι η Ελλάδα θα ήταν σε καλύτερη θέση εκτός Ευρωζώνη, καθώς θα είχε υποτιμήσει το νόμισμά της και η οικονομική της πρόσβαση, με την πάροδο του χρόνου, θα ανατιμολογούνταν εκ νέου από τις αγορές σε αναδυόμενη, η οποία θα μπορούσε να διατηρηθεί ή να βελτιωθεί στο μέλλον.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, όμως, η Ελλάδα θα πρέπει να υποφέρει τους πόνους της προσαρμογής για να ανακτήσει “κανονικές” συνθήκες.
Είτε τους πόνους των σκληρών μεταρρυθμίσεων, είτε τον πόνο της δραστικής υποτίμησης.

Μια τελευταία ερώτηση για την ωρολογιακή βόμβα της Ιταλίας. Θα μπορούσε η Ιταλία να πυροδοτήσει μία πανευρωπαϊκή τραπεζική κρίση;
Η Ιταλία έχει πολλά ίδια προβλήματα με εκείνα της Ελλάδας, είναι όμως πολύ μεγαλύτερη οικονομία και η παροχή βοήθειας με τον τρόπο που έλαβε βοήθεια η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι πολύ δύσκολη και θα είναι μια πραγματική δοκιμασία των ορίων της ιδέας του Μάαστριχτ.
Η Ιταλία έχει λιγότερα διαρθρωτικά προβλήματα αλλά παρόμοια διοικητικά, και η πολιτική βούληση των εκάστοτε κυβερνήσεων να δεχθεί σκληρές μεταρρυθμίσεις έχουν σίγουρα τεθεί υπό αμφισβήτηση, αν και η σημερινή κυβέρνηση επιχειρεί να υλοποιήσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις.
Όμως η τραπεζική κρίση στην Ιταλία, που περιλαμβάνει πολλές μικρότερες τράπεζες και μόνο μερικές μεγαλύτερες, είναι πιθανόν διαχειρίσιμη στο πλαίσιο των νέων εξουσιών που έχουν παραχωρηθεί στην ΕΚΤ.

Διαβάστε τη συνέντευξη του Roy Smith στα αγγλικά:

- You’ve written that Greece is trying a "tyranny of the weak" strategy: if you won’t give us better terms, we will die on your doorstep. This strategy that Alexis Tsipras and Yanis Varoufakis tried to apply last year didn't work. How do you assess everything that happened in Greece the last year and do you believe that we stand any hope in negotiating better terms in the near future?
The dramatic negotiating tactics employed by the Greek government did not lead to a better result than more customary negotiations might have done. Its idea was that the Eurozone countries “owed” better restructuring terms to Greece because (a) of the severity of the Greek economic situation that was partly the fault of circumstances beyond Greece’s control, and (b) because the Eurozone countries were determined to preserve the integrity of the euro and would pay to keep the euro from breaking down (the “tyranny of the weak”). These tactics may have been necessary for domestic political purposes, but they hardened the positions of the European Commission, ECB and IMF (the “Triad”) negotiators, and created lingering distrust on both sides of the table. In the year since the restructuring agreement last July, Greece’s economic position is actually worse, especially as compared to Ireland, Portugal and Cyprus which also suffered similar problems and were also assisted after applying more conventional negotiating tactics. Greece’s reforms have been weak at best, its modest recovery in 2015 has turned to recession, unemployment is very high, and its default on IMF indebtedness remains unresolved.

- Debt relief has been a contentious issue for creditors and in the end they reached a compromise. Greece’s creditors committed to debt relief, although not until 2018 at the earliest, provided the country continues to carry out painful changes. Was that a success for Greece? What will be the consequences of the Greek debt restructuring?
The IMF is sympathetic to easing the path to debt restructuring, but only if Greece is willing to agree to undertake and deliver tougher, more meaningful reform efforts. Without such efforts there is no hope of better restructuring terms. The problem, really, is that Greece’s government debt to GDP ratio has increased to 175%, the highest in Europe, instead of decreasing as it was hoped reforms would permit. There is so much debt to be restructured that unless massive amounts of it are written off by lenders (i.e., forgiven), restructuring won’t do much good. The IMF and the ECB are chartered international public institutions that are required to resist write offs, especially large ones. They have no latitude to forgive loans as acts of charity. Their charters require that such assistance as they give be justified by reforms and other internal improvements as to enable future repayment. Still, it may be possible to convert the debt owed to these institutions to a new kind of very long term, low interest rate debt (possibly with features to enable the lenders to participate in future economic recovery), but not unless the institutions believe that Greece can credibly achieve the reforms it will have to promise. This looks like the best way out, but the necessary credibility is not there and the Tsipras government appears unwilling to agree to tougher measures. So, there remains an impasse that is likely to remain until there is another change of government.

- If Greece has received billions in bailouts, why has there still been a crisis?
The simple answer is that the Greek economy was and continues to be structurally and administratively in very bad shape and unable to absorb the shocks it has experienced. Structurally it had too great a dependence on tourism and services like shipping, and not enough on basic industrial activity. (Greece has been reclassified as an Emerging Market country by some investment advisers and rating agencies). Administratively its public employment and pension system was far more generous than the economy could afford, and its government finance and tax collection systems were ineffective. Imbalances had been sustained by borrowing and, for a time, foreign investment flows. The bailouts were to repay creditors to restart market financing, not for new investment that would create employment and economic growth. The reforms so far have been ineffective and the public psychology in Greece seems (to me) to be that tough reforms won’t be needed because better restructuring terms will still be available.

- In your opinion how does the European crisis affect the global financial system?
Of course the European sovereign debt crisis was much bigger than Greece. Importantly and dangerously it involved large economies like Spain and Italy. The other Eurozone countries have painfully struggled, step-by-step, to increase their “federal” commitments to the Eurozone well beyond what was originally required by the Maastricht Treaty. As a result, the markets have calmed and the crisis has passed, though the EU and EZ economies remain weak, with a growth forecast of only about 1.5% for 2016. They are also fragile, with concerns developing about the affect of refugees and terrorism on the EU economies as a whole.

- What if Greece had left the eurozone? Would that be a way out of the troubles?
The Grexit issue has always been the central question for Greece. Staying in absolutely requires conforming the Greek economy structurally and administratively to the standards and practices of the other developed EZ countries. Otherwise, it will fall into trouble again, and have to repeat the present crisis. Once it joined the EZ, Greece made little effort to make such conforming changes, though it enjoyed low interest rates, easy funding of government debt and other benefits and prestige of EZ/EU membership. During the crisis, Greece could have chosen to leave the system, but did not. Doing so would preclude €250 billion of bailout aid (very substantial relative to Greek resources), force a drastic and painful devaluation of the currency and deprive it of markets for its agricultural and other production. However, many economists have argued that Greece would have been better off outside the system where its devalued currency and financial access would, in time, be re-priced by the markets to Emerging Market equilibrium levels that could be sustained or improved in the future. Either way, however, Greece would have to suffer pains of adjustment to regain “normal” conditions. Either pains of harsh reforms, or pain of drastic devaluation.

- One last question on the Italian ticking time bomb. Could Italy spur a pan-Europe bank crisis?
Italy has a lot of the same problems as Greece, though it is a much larger economy and assisting it in the way Greece has been assisted could be very difficult and would be a real test of the limits of the Maastricht idea.Italy has fewer structural but similar administrative problems, and its political willingness to accept tough reforms is certainly in doubt, though the current government is attempting these reforms. But the banking crisis in Italy, that involves many smaller banks but only a few larger ones, is probably manageable under the new powers ceded to the ECB.

Αθηνά Δημητρακοπούλου
www.bankingnews.gr