Η Βουλγαρία εγκαταλείπει το δικό της νόμισμα για να μπει σε μια νομισματική περιοχή που δεν είναι «βέλτιστη»
Η Βουλγαρία ετοιμάζεται να γίνει το 21ο κράτος μέλος της ευρωζώνης, αλλά η ένταξη στο κοινό νόμισμα φέρνει μαζί της και ερωτήματα που προκαλούν ανατριχίλα.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Εθνικής Τράπεζας της Βουλγαρίας, η ανταλλαγή λέβ σε ευρώ θα πραγματοποιηθεί από όλες τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών της ζώνης του ευρώ, με σταθερή ισοτιμία 1 ευρώ = 1,95583 λέβα, μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 2 Μαρτίου 2026.
Αλλά για όσους παρακολουθούν τα διεθνή οικονομικά, η σκέψη ενός «ελληνικού σεναρίου» στην καρδιά της Βουλγαρίας προκαλεί ήδη τρόμο.
«Eλληνικό σενάριο»;
Η Ελλάδα, για πολλά χρόνια, ακολούθησε μια παράλογη δημοσιονομική πολιτική. Χρηματοδοτούσε τις γενναίες κοινωνικές δαπάνες της μέσω χρέους, ενώ χειραγωγούσε δεδομένα για την οικονομική της κατάσταση.
Όταν η οικονομική κρίση του 2008 έπληξε τον τουρισμό, μια από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων, η χώρα βρέθηκε σε κατάσταση πλήρους ασφυξίας.
Η «τέλεια καταιγίδα» ήρθε γρήγορα: η πιστοληπτική αξιολόγηση μειώθηκε, η Ελλάδα έχασε την πρόσβαση σε φθηνό χρήμα, οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν φορτωμένες με κρατικά ομόλογα και τελικά, στις 23 Απριλίου 2010, η χώρα αναγκάστηκε να ζητήσει δάνειο 240 δισεκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ για να αποφύγει την πτώχευση.
Μέσα σε λίγα χρόνια, το ελληνικό χρέος εκτοξεύθηκε στα 315 δισεκατομμύρια ευρώ, ή 175% του ΑΕΠ, και η Ελλάδα σώθηκε μόνο χάρη στην παρέμβαση των πλουσιότερων και πιο σταθερών κρατών της ευρωζώνης, κυρίως της Γερμανίας.
Κίνδυνος ή ψύχραιμη μετάβαση για τη Βουλγαρία;
Η Βουλγαρία έχει μέχρι σήμερα ακολουθήσει μια συντηρητική δημοσιονομική πολιτική, με χρέος κάτω από 30% του ΑΕΠ – πολύ κάτω από το όριο του 60% που επιτρέπει η ευρωζώνη.
Με την ένταξη στο ευρώ, το «φρένο χρέους» του νομισματικού συμβουλίου θα καταργηθεί, δίνοντας στη Σόφια τη δυνατότητα να χρηματοδοτείται από τις διεθνείς αγορές ως αξιόπιστο μέλος της ζώνης.
Αυτό, όμως, φέρνει μαζί του και τον πειρασμό: αν οι πολιτικοί αποφασίσουν να ακολουθήσουν ελληνικά μονοπάτια, η χώρα θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα δικό της «ελληνικό σενάριο».
Η ευρωζώνη, ωστόσο, παρακολουθεί στενά κάθε χώρα, και οι μαζικές χειραγωγήσεις που οδήγησαν την Ελλάδα στην κρίση δεν θα είναι πλέον δυνατές.
Το μήνυμα είναι σαφές: η Βουλγαρία έχει στη διάθεσή της όλα τα εργαλεία για μια ασφαλή μετάβαση, αλλά η τύχη της θα εξαρτηθεί από τις αποφάσεις των Βούλγαρων πολιτικών και την εγρήγορση των πολιτών μέσω εκλογών.
Η ιστορία της Ελλάδας δείχνει πόσο γρήγορα η ευφορία της ένταξης στο ευρώ μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη για μια χώρα που δεν τηρεί πειθαρχία στα δημόσια οικονομικά.
Η Βουλγαρία στέκεται τώρα μπροστά στον καθρέφτη της ιστορίας – και η επόμενη σελίδα μπορεί να είναι είτε επιτυχία είτε τρόμος.
Γιατί η Ευρωζώνη κρύβει εφιάλτες
Ευρώ… ακούγεται σταθερό, ασφαλές, σχεδόν αλώβητο. Ωστόσο, τα «αλλά» είναι πολλά…
Εν προκειμένω κρίνεται χρήσιμο να αναφερθούμε στον όρο «βέλτιστη νομισματική περιοχή» (OCA) (εμπνευστής ήταν ο Robert Mundell)… που ορίζεται ως η γεωγραφική περιοχή εκείνη στην οποία μεγιστοποιείται η οικονομική απόδοση ώστε να έχει ένα κοινό νόμισμα.
Τα βασικά κριτήρια που ορίζουν μια OCA είναι:
1 Ευελιξία των μισθών και των τιμών: Αν οι μισθοί και οι τιμές μπορούν να προσαρμοστούν γρήγορα σε οικονομικές διαταραχές, οι χώρες μπορούν να αντιμετωπίζουν κρίσεις χωρίς να χρειάζονται δικό τους νόμισμα.
2 Κινητικότητα εργατικού δυναμικού: Οι εργαζόμενοι πρέπει να μπορούν να μετακινούνται εύκολα από μια χώρα που έχει ύφεση σε μια χώρα που αναπτύσσεται.
3 Ενοποιημένα χρηματοπιστωτικά συστήματα και μεταφορές κεφαλαίου: Η ύπαρξη ισχυρών μηχανισμών στήριξης και χρηματοδότησης μπορεί να αντικαταστήσει την απώλεια εθνικής νομισματικής πολιτικής.
4 Σύγκλιση οικονομικών κύκλων: Οι χώρες που συμμετέχουν πρέπει να έχουν σχετικά συγχρονισμένες οικονομικές διακυμάνσεις.
5 Φορολογικές μεταβιβάσεις: Κοινοί μηχανισμοί που επιτρέπουν τη μεταφορά πόρων από πλούσιες προς φτωχότερες περιοχές για να μετριάσουν τις ανισότητες.
Ωστόσο, στην Ευρωζώνη:
1 Η κινητικότητα εργατικού δυναμικού: Είναι περιορισμένη. Οι γλώσσες, η κουλτούρα και τα διοικητικά εμπόδια δυσκολεύουν τη μαζική μετακίνηση εργαζομένων.
2 Υπάρχουν μεγάλες διαφορές σε ό,τι αφορά τους οικονομικούς κύκλους. Χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν συχνά διαφορετικούς οικονομικούς κύκλους από τη Γερμανία ή την Ολλανδία.
3 Οι χώρες της Ευρωζώνης δεν μπορούν να χρησιμοποιούν υποτίμηση του νομίσματος για να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Η ευελιξία μισθών είναι περιορισμένη σε πολλές χώρες, ειδικά στον δημόσιο τομέα.
4 Η Ευρωζώνη έχει περιορισμένα μέσα μεταφοράς πόρων από πλούσιες σε φτωχότερες χώρες.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας περιορίζει τα κρατικά ελλείμματα και δίνει περιορισμένη δυνατότητα παρέμβασης.
5 Τα ενοποιημένα χρηματοπιστωτικά συστήματα… δεν υπάρχουν… Υπάρχει η ΕΚΤ και μηχανισμοί όπως το ESM, αλλά δεν καλύπτουν πλήρως την απώλεια εθνικής νομισματικής πολιτικής.
Συνεπώς, η Ευρωζώνη δεν πληροί πλήρως τα κριτήρια μιας άριστης νομισματικής περιοχής.
Υπάρχουν σημαντικά πλεονεκτήματα αλλά και μεγάλες αδυναμίες: έλλειψη πλήρους κινητικότητας εργατικού δυναμικού, διαφορετικά οικονομικά κύματα, περιορισμένες φορολογικές μεταβιβάσεις.
Γι’ αυτό και κρίσεις όπως αυτή της Ελλάδας το 2010 ή τα χρέη της Ιταλίας και της Ισπανίας αποκάλυψαν τις δομικές αδυναμίες της ζώνης του ευρώ.
Γερμανική παγίδα
Ουσιαστικά, η αρχιτεκτονική του ευρώ είναι έτσι καταρτισμένη ώστε να ευνοείται η Γερμανία…
Και εξηγούμαστε: αν η Γερμανία διατηρούσε ακόμη το μάρκο, το νόμισμά της θα ήταν σαφώς ισχυρότερο από το ευρώ.
Το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα είναι ουσιαστικά υποτιμημένο για τις ανάγκες και τις δυνατότητες της γερμανικής οικονομίας, λειτουργώντας ως ένα διαρκές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Κάνει τις γερμανικές εξαγωγές φθηνότερες, ενισχύει τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και τροφοδοτεί τεράστια εμπορικά πλεονάσματα.
Εκεί όπου για τις χώρες του Νότου το ευρώ είναι «ακριβό» και περιοριστικό, για τη Γερμανία αποτελεί ένα γεωοικονομικό δώρο, που πολλαπλασιάζει την ισχύ της χωρίς να απαιτεί αντίστοιχες θυσίες.
Την ίδια στιγμή, η ενιαία νομισματική πολιτική της ΕΚΤ εξασφαλίζει στο Βερολίνο ιστορικά χαμηλό κόστος δανεισμού, συχνά ακόμη και αρνητικά επιτόκια, τα οποία δεν θα μπορούσε να απολαύσει με εθνικό νόμισμα.
Το γερμανικό κράτος και οι επιχειρήσεις του χρηματοδοτούνται σχεδόν δωρεάν, ενώ χώρες όπως η Ελλάδα ή η Ιταλία, παρά το κοινό νόμισμα, πληρώνουν υψηλό risk premium.
Σε κάθε κρίση, τα κεφάλαια εγκαταλείπουν τον ευάλωτο Νότο και κατευθύνονται στα «ασφαλή καταφύγια» της Γερμανίας, μετατρέποντας την αστάθεια των άλλων σε ρευστότητα και δύναμη για την ίδια.
Έτσι, παρότι η Ευρωζώνη δεν αποτελεί άριστη νομισματική περιοχή, παραμένει εξαιρετικά λειτουργική –και βαθιά επωφελής– για τη γερμανική οικονομία.
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Εθνικής Τράπεζας της Βουλγαρίας, η ανταλλαγή λέβ σε ευρώ θα πραγματοποιηθεί από όλες τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών της ζώνης του ευρώ, με σταθερή ισοτιμία 1 ευρώ = 1,95583 λέβα, μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 2 Μαρτίου 2026.
Αλλά για όσους παρακολουθούν τα διεθνή οικονομικά, η σκέψη ενός «ελληνικού σεναρίου» στην καρδιά της Βουλγαρίας προκαλεί ήδη τρόμο.
«Eλληνικό σενάριο»;
Η Ελλάδα, για πολλά χρόνια, ακολούθησε μια παράλογη δημοσιονομική πολιτική. Χρηματοδοτούσε τις γενναίες κοινωνικές δαπάνες της μέσω χρέους, ενώ χειραγωγούσε δεδομένα για την οικονομική της κατάσταση.
Όταν η οικονομική κρίση του 2008 έπληξε τον τουρισμό, μια από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων, η χώρα βρέθηκε σε κατάσταση πλήρους ασφυξίας.
Η «τέλεια καταιγίδα» ήρθε γρήγορα: η πιστοληπτική αξιολόγηση μειώθηκε, η Ελλάδα έχασε την πρόσβαση σε φθηνό χρήμα, οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν φορτωμένες με κρατικά ομόλογα και τελικά, στις 23 Απριλίου 2010, η χώρα αναγκάστηκε να ζητήσει δάνειο 240 δισεκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ για να αποφύγει την πτώχευση.
Μέσα σε λίγα χρόνια, το ελληνικό χρέος εκτοξεύθηκε στα 315 δισεκατομμύρια ευρώ, ή 175% του ΑΕΠ, και η Ελλάδα σώθηκε μόνο χάρη στην παρέμβαση των πλουσιότερων και πιο σταθερών κρατών της ευρωζώνης, κυρίως της Γερμανίας.
Κίνδυνος ή ψύχραιμη μετάβαση για τη Βουλγαρία;
Η Βουλγαρία έχει μέχρι σήμερα ακολουθήσει μια συντηρητική δημοσιονομική πολιτική, με χρέος κάτω από 30% του ΑΕΠ – πολύ κάτω από το όριο του 60% που επιτρέπει η ευρωζώνη.
Με την ένταξη στο ευρώ, το «φρένο χρέους» του νομισματικού συμβουλίου θα καταργηθεί, δίνοντας στη Σόφια τη δυνατότητα να χρηματοδοτείται από τις διεθνείς αγορές ως αξιόπιστο μέλος της ζώνης.
Αυτό, όμως, φέρνει μαζί του και τον πειρασμό: αν οι πολιτικοί αποφασίσουν να ακολουθήσουν ελληνικά μονοπάτια, η χώρα θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα δικό της «ελληνικό σενάριο».
Η ευρωζώνη, ωστόσο, παρακολουθεί στενά κάθε χώρα, και οι μαζικές χειραγωγήσεις που οδήγησαν την Ελλάδα στην κρίση δεν θα είναι πλέον δυνατές.
Το μήνυμα είναι σαφές: η Βουλγαρία έχει στη διάθεσή της όλα τα εργαλεία για μια ασφαλή μετάβαση, αλλά η τύχη της θα εξαρτηθεί από τις αποφάσεις των Βούλγαρων πολιτικών και την εγρήγορση των πολιτών μέσω εκλογών.
Η ιστορία της Ελλάδας δείχνει πόσο γρήγορα η ευφορία της ένταξης στο ευρώ μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη για μια χώρα που δεν τηρεί πειθαρχία στα δημόσια οικονομικά.
Η Βουλγαρία στέκεται τώρα μπροστά στον καθρέφτη της ιστορίας – και η επόμενη σελίδα μπορεί να είναι είτε επιτυχία είτε τρόμος.
Γιατί η Ευρωζώνη κρύβει εφιάλτες
Ευρώ… ακούγεται σταθερό, ασφαλές, σχεδόν αλώβητο. Ωστόσο, τα «αλλά» είναι πολλά…
Εν προκειμένω κρίνεται χρήσιμο να αναφερθούμε στον όρο «βέλτιστη νομισματική περιοχή» (OCA) (εμπνευστής ήταν ο Robert Mundell)… που ορίζεται ως η γεωγραφική περιοχή εκείνη στην οποία μεγιστοποιείται η οικονομική απόδοση ώστε να έχει ένα κοινό νόμισμα.
Τα βασικά κριτήρια που ορίζουν μια OCA είναι:
1 Ευελιξία των μισθών και των τιμών: Αν οι μισθοί και οι τιμές μπορούν να προσαρμοστούν γρήγορα σε οικονομικές διαταραχές, οι χώρες μπορούν να αντιμετωπίζουν κρίσεις χωρίς να χρειάζονται δικό τους νόμισμα.
2 Κινητικότητα εργατικού δυναμικού: Οι εργαζόμενοι πρέπει να μπορούν να μετακινούνται εύκολα από μια χώρα που έχει ύφεση σε μια χώρα που αναπτύσσεται.
3 Ενοποιημένα χρηματοπιστωτικά συστήματα και μεταφορές κεφαλαίου: Η ύπαρξη ισχυρών μηχανισμών στήριξης και χρηματοδότησης μπορεί να αντικαταστήσει την απώλεια εθνικής νομισματικής πολιτικής.
4 Σύγκλιση οικονομικών κύκλων: Οι χώρες που συμμετέχουν πρέπει να έχουν σχετικά συγχρονισμένες οικονομικές διακυμάνσεις.
5 Φορολογικές μεταβιβάσεις: Κοινοί μηχανισμοί που επιτρέπουν τη μεταφορά πόρων από πλούσιες προς φτωχότερες περιοχές για να μετριάσουν τις ανισότητες.
Ωστόσο, στην Ευρωζώνη:
1 Η κινητικότητα εργατικού δυναμικού: Είναι περιορισμένη. Οι γλώσσες, η κουλτούρα και τα διοικητικά εμπόδια δυσκολεύουν τη μαζική μετακίνηση εργαζομένων.
2 Υπάρχουν μεγάλες διαφορές σε ό,τι αφορά τους οικονομικούς κύκλους. Χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν συχνά διαφορετικούς οικονομικούς κύκλους από τη Γερμανία ή την Ολλανδία.
3 Οι χώρες της Ευρωζώνης δεν μπορούν να χρησιμοποιούν υποτίμηση του νομίσματος για να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Η ευελιξία μισθών είναι περιορισμένη σε πολλές χώρες, ειδικά στον δημόσιο τομέα.
4 Η Ευρωζώνη έχει περιορισμένα μέσα μεταφοράς πόρων από πλούσιες σε φτωχότερες χώρες.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας περιορίζει τα κρατικά ελλείμματα και δίνει περιορισμένη δυνατότητα παρέμβασης.
5 Τα ενοποιημένα χρηματοπιστωτικά συστήματα… δεν υπάρχουν… Υπάρχει η ΕΚΤ και μηχανισμοί όπως το ESM, αλλά δεν καλύπτουν πλήρως την απώλεια εθνικής νομισματικής πολιτικής.
Συνεπώς, η Ευρωζώνη δεν πληροί πλήρως τα κριτήρια μιας άριστης νομισματικής περιοχής.
Υπάρχουν σημαντικά πλεονεκτήματα αλλά και μεγάλες αδυναμίες: έλλειψη πλήρους κινητικότητας εργατικού δυναμικού, διαφορετικά οικονομικά κύματα, περιορισμένες φορολογικές μεταβιβάσεις.
Γι’ αυτό και κρίσεις όπως αυτή της Ελλάδας το 2010 ή τα χρέη της Ιταλίας και της Ισπανίας αποκάλυψαν τις δομικές αδυναμίες της ζώνης του ευρώ.
Γερμανική παγίδα
Ουσιαστικά, η αρχιτεκτονική του ευρώ είναι έτσι καταρτισμένη ώστε να ευνοείται η Γερμανία…
Και εξηγούμαστε: αν η Γερμανία διατηρούσε ακόμη το μάρκο, το νόμισμά της θα ήταν σαφώς ισχυρότερο από το ευρώ.
Το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα είναι ουσιαστικά υποτιμημένο για τις ανάγκες και τις δυνατότητες της γερμανικής οικονομίας, λειτουργώντας ως ένα διαρκές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Κάνει τις γερμανικές εξαγωγές φθηνότερες, ενισχύει τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και τροφοδοτεί τεράστια εμπορικά πλεονάσματα.
Εκεί όπου για τις χώρες του Νότου το ευρώ είναι «ακριβό» και περιοριστικό, για τη Γερμανία αποτελεί ένα γεωοικονομικό δώρο, που πολλαπλασιάζει την ισχύ της χωρίς να απαιτεί αντίστοιχες θυσίες.
Την ίδια στιγμή, η ενιαία νομισματική πολιτική της ΕΚΤ εξασφαλίζει στο Βερολίνο ιστορικά χαμηλό κόστος δανεισμού, συχνά ακόμη και αρνητικά επιτόκια, τα οποία δεν θα μπορούσε να απολαύσει με εθνικό νόμισμα.
Το γερμανικό κράτος και οι επιχειρήσεις του χρηματοδοτούνται σχεδόν δωρεάν, ενώ χώρες όπως η Ελλάδα ή η Ιταλία, παρά το κοινό νόμισμα, πληρώνουν υψηλό risk premium.
Σε κάθε κρίση, τα κεφάλαια εγκαταλείπουν τον ευάλωτο Νότο και κατευθύνονται στα «ασφαλή καταφύγια» της Γερμανίας, μετατρέποντας την αστάθεια των άλλων σε ρευστότητα και δύναμη για την ίδια.
Έτσι, παρότι η Ευρωζώνη δεν αποτελεί άριστη νομισματική περιοχή, παραμένει εξαιρετικά λειτουργική –και βαθιά επωφελής– για τη γερμανική οικονομία.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών