Το σχέδιο προβλέπει διάσπαση του κόμματος «Υπηρέτης του Λαού», δημιουργία νέας πλειοψηφίας και σχηματισμό νέας κυβέρνησης
Η επανενεργοποίηση, έπειτα από μια αξιοσημείωτη περίοδο σιωπής, του Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU) και της Ειδικής Εισαγγελίας (SAPΟ) δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε τυχαία ούτε απλώς θεσμική.
Το γεγονός ότι οι κινήσεις αυτές στρέφονται ευθέως κατά προσώπων του στενού περιβάλλοντος του προέδρου Volodymyr Zelensky–και μάλιστα συμπίπτουν χρονικά με τη συνάντηση με τον Donald Trump στις Ηνωμένες Πολιτείες– ενισχύει την αίσθηση πως η Ουκρανία βρίσκεται μπροστά σε μια βαθιά και δομική πολιτική κρίση, πολύ πέρα από την εικόνα της «ενωμένης χώρας εν καιρώ πολέμου».
Παρά τις ερμηνείες που μιλούσαν για «σήματα» προς τη Δύση ή για πιέσεις ενόψει διαπραγματεύσεων, η πραγματικότητα φαίνεται πολύ πιο εσωτερική και πολύ πιο αποκαλυπτική: πρόκειται για μια ευθεία σύγκρουση εξουσίας στο εσωτερικό του ουκρανικού κράτους, με επίκεντρο τον ίδιο τον Zelensky και το σύστημα που οικοδόμησε γύρω του.
Συμμαχία κατά Zelensky και μάχη για τον έλεγχο του κράτους μέσω του Κοινοβουλίου
Οι ενέργειες των NABU και SAPO μπορούν να ερμηνευθούν ως προσπάθεια της λεγόμενης «συμμαχίας κατά Zelensky» να επιτύχει αυτό που δεν κατάφερε με πιο ήπιους τρόπους: να αφαιρέσει από τον Ουκρανό πρόεδρο τον πραγματικό έλεγχο της εξουσίας.
Η συμμαχία αυτή δεν είναι ενιαία, αλλά αποτελείται από ένα μωσαϊκό πολιτικών, θεσμικών και εξωτερικών παραγόντων: κύκλους προσκείμενους στο Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ, ευρωπαϊκές δομές χρηματοδότησης και ΜΚΟ, τμήματα των ουκρανικών ΜΜΕ, στελέχη των ίδιων των θεσμών κατά της Διαφθοράς, αλλά και παλαιούς πολιτικούς αντιπάλους του Zelensky, όπως ο Petro Poroshenko, καθώς και επιχειρηματικά συμφέροντα που κάποτε τον στήριξαν και πλέον τον θεωρούν «αναλώσιμο».
Ο στόχος ήταν σαφής: ο έλεγχος του Κοινοβουλίου.
Διότι, παρά την προσωποκεντρική εικόνα που καλλιεργείται διεθνώς, το ουκρανικό Σύνταγμα περιορίζει σημαντικά τις εξουσίες του προέδρου υπέρ της κυβέρνησης και της Verkhovna Rada (σ.σ. Κοινοβούλιο).
Όποιος ελέγχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ελέγχει και το κράτος.
Πολιτικός σεισμός με την έφοδο του NABU στη Βουλή
Η πολιτική κρίση έλαβε ποιοτικά νέα χαρακτηριστικά όταν, σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν από κοινοβουλευτικούς και νομικούς κύκλους, το NABU προχώρησε σε επιχειρήσεις εντός της Verkhovna Rada σπάζοντας ένα άγραφο αλλά ισχυρό ταμπού της ουκρανικής πολιτικής ζωής.
Η εικόνα αξιωματικών να εισέρχονται στο κτίριο της Βουλής, να ζητούν φακέλους, να κατάσχουν έγγραφα και να προχωρούν σε προσαγωγές και ανακρίσεις βουλευτών, λειτούργησε ως πολιτικός σεισμός.
Για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου, η επίκληση της «εθνικής ενότητας» δεν στάθηκε αρκετή για να ανακόψει τη θεσμική σύγκρουση.
Αντιθέτως, η έφοδος αυτή ερμηνεύτηκε από πολλούς ως μήνυμα ότι η διαφθορά στην κορυφή της εξουσίας δεν καλύπτεται πλέον ούτε από το καθεστώς έκτακτης ανάγκης.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, στο στόχαστρο βρέθηκαν βουλευτές της προεδρικής πλειοψηφίας, συμπεριλαμβανομένων προσώπων που θεωρούνταν μέχρι πρότινος «απολύτως πιστοί» στον Zelensky.
Οι υποθέσεις αφορούσαν χρηματοδοτήσεις εκτός επίσημων μηχανισμών, «μισθοδοσίες σε φακέλους», αλλά και διαμεσολαβήσεις για κρατικές συμβάσεις σε περιβάλλον πολέμου – δηλαδή στο πιο ευαίσθητο σημείο της κρατικής λειτουργίας.
Οι συλλήψεις ή προσαγωγές –έστω και περιορισμένες σε αριθμό– είχαν τεράστια συμβολική σημασία.
Έδειξαν ότι το αφήγημα της «καθαρής εξουσίας» έχει ραγίσει ανεπανόρθωτα.
Και κυρίως, ότι ο Zelensky είτε δεν μπορεί είτε δεν θέλει να ελέγξει το σύστημα που κυβερνά στο όνομά του.
Πολιτική παράλυση και φόβος
Μετά την έφοδο, το κλίμα στη Βουλή περιγράφηκε από παρατηρητές ως κλίμα φόβου και καχυποψίας.
Βουλευτές απέφευγαν δημόσιες τοποθετήσεις, συνεδριάσεις αναβάλλονταν, ενώ η συλλογή ψήφων για κρίσιμα νομοσχέδια έγινε ακόμη δυσκολότερη.
Το κράτος έμοιαζε να λειτουργεί με τον αυτόματο πιλότο, την ώρα που ο πόλεμος απαιτούσε ακριβώς το αντίθετο: πολιτική συνοχή και καθαρές αποφάσεις.
Για τον Zelensky, η έφοδος του NABU στη Βουλή αποτέλεσε ίσως το πιο επικίνδυνο καμπανάκι.
Όχι μόνο επειδή έπληξε το κόμμα του, αλλά επειδή αμφισβήτησε ανοιχτά την ίδια τη δομή της εξουσίας του.
Όταν οι μηχανισμοί κατά της διαφθοράς φτάνουν μέχρι την καρδιά του Κοινοβουλίου, το ερώτημα δεν είναι πλέον αν υπάρχει πρόβλημα, αλλά πόσο βαθύ και πόσο ανεξέλεγκτο είναι.
Το πλήγμα στην εικόνα του Zelensky
Το σκάνδαλο διαφθοράς πέτυχε αρχικά τον στόχο του.
Ο Zelensky υπέστη σοβαρό πολιτικό και επικοινωνιακό πλήγμα.
Πρόσωπα-κλειδιά του περιβάλλοντός του βρέθηκαν στο στόχαστρο, ο Timur Mindich –ο άνθρωπος που πολλοί περιέγραφαν ως «πορτοφόλι» του προέδρου– εγκατέλειψε τη χώρα, ενώ η παραίτηση στενού συμμάχου του, όπως ο Andrei Yermak, φάνηκε αρχικά να ανοίγει τον δρόμο για βαθιές ανακατατάξεις.
Το σχέδιο προέβλεπε διάσπαση του κόμματος «Υπηρέτης του Λαού», δημιουργία νέας πλειοψηφίας και σχηματισμό νέας κυβέρνησης.
Όμως, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως είχαν υπολογίσει οι αντίπαλοι του Zelensky.
Η τακτική επιβίωσης
Η προσωρινή παύση των αποκαλύψεων από τα όργανα κατά της διαφθοράς έδωσε στον Zelensky την εντύπωση –ή την ψευδαίσθηση– ότι η καταιγίδα είχε περάσει.
Βασίστηκε σε μια κυνική αλλά συχνά αληθινή λογική: σε συνθήκες πολέμου, καμία είδηση δεν διαρκεί πάνω από μία εβδομάδα.
Αν δεν γίνουν παραχωρήσεις, αν δεν υπάρξει αλλαγή πορείας, ίσως το σκάνδαλο ξεχαστεί.
Παράλληλα, ο Zelensky επανέφερε τη γνωστή ρητορική περί «εθνικής ενότητας» και «άμυνας απέναντι στις εξωτερικές πιέσεις», παρουσιάζοντας κάθε εσωτερική κριτική ως υπονόμευση της πολεμικής προσπάθειας.
Οι δυνάμεις ασφαλείας παρέμειναν, τουλάχιστον επιφανειακά, πιστές σε αυτόν, και η αναμενόμενη σύγκρουση με το NABU και τη SAPΟ δεν ήρθε ποτέ μετωπικά.
Αποτυχία διάσπασης της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας
Ένα ακόμη απρόσμενο εμπόδιο για την συμμαχία κατά του Zelensky ήταν η στάση του David Arakhamia.
Αντί να ηγηθεί μιας ανταρσίας εντός του κόμματος, προτίμησε να ενισχύσει την υπάρχουσα πλειοψηφία, μπλοκάροντας ακόμη και προσπάθειες απομάκρυνσης κυβερνητικών στελεχών.
Για πρώτη φορά, η κοινοβουλευτική ομάδα του «Υπηρέτη του Λαού» έδειξε σημάδια αυτονόμησης, γεγονός που έκανε πολλούς βουλευτές απρόθυμους να ρισκάρουν το πολιτικό τους μέλλον σε μια αβέβαιη νέα συμμαχία.
Έτσι, προς τα τέλη Δεκεμβρίου, δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο Zelensky είχε ανακτήσει τον έλεγχο.
Όμως αυτή η αίσθηση αποδείχθηκε εύθραυστη.
David Arakhamia
Η επιστροφή των αποκαλύψεων και το αδιέξοδο
Οι πληροφορίες για μακροχρόνιες παρακολουθήσεις, για «μισθούς σε φακέλους» και για πιθανή εμπλοκή δεκάδων βουλευτών δείχνουν ότι ο φάκελος της διαφθοράς δεν έχει κλείσει.
Αντιθέτως, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά ως εργαλείο πίεσης.
Ωστόσο, ακόμη και αυτό έχει όρια.
Οι συλλήψεις και οι υποψίες, όταν συνοδεύονται από εγγυήσεις και γρήγορες αποφυλακίσεις, χάνουν τη δύναμή τους ως μέσο εκβιασμού.
Το βασικό πρόβλημα για τους αντιπάλους του Zelensky παραμένει: δεν υπάρχει εναλλακτικό κέντρο εξουσίας με πραγματική κοινοβουλευτική νομιμοποίηση.
Ο Poroshenko δεν εμπνέει, άλλες φιγούρες είναι είτε απούσες είτε πολιτικά τοξικές, και κανείς δεν μπορεί εύκολα να ενώσει μια νέα πλειοψηφία.
Petro Poroshenko
Τι διακυβεύεται πραγματικά
Η πολιτική αυτή στασιμότητα δεν μπορεί να διαρκέσει επ’ άπειρον.
Η σύγκρουση μεταξύ ενός προέδρου που βλέπει το περιβάλλον του να αποδομείται και ενός συστήματος που αδυνατεί να τον αντικαταστήσει, θα επηρεάσει αναπόφευκτα τόσο το μέτωπο του πολέμου όσο και τις διαπραγματεύσεις για το τέλος του.
Ο Zelensky, από σύμβολο αντίστασης και «καθαρού» ηγέτη, μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε μέρος του προβλήματος: έναν πρόεδρο περικυκλωμένο από σκάνδαλα, εξαρτημένο από ισορροπίες τρόμου και ανίκανο να προσφέρει μια πειστική διέξοδο. Και αυτό, για μια χώρα που αιμορραγεί εδώ και χρόνια, ίσως αποδειχθεί το πιο επικίνδυνο όλων.
www.bankingnews.gr
Το γεγονός ότι οι κινήσεις αυτές στρέφονται ευθέως κατά προσώπων του στενού περιβάλλοντος του προέδρου Volodymyr Zelensky–και μάλιστα συμπίπτουν χρονικά με τη συνάντηση με τον Donald Trump στις Ηνωμένες Πολιτείες– ενισχύει την αίσθηση πως η Ουκρανία βρίσκεται μπροστά σε μια βαθιά και δομική πολιτική κρίση, πολύ πέρα από την εικόνα της «ενωμένης χώρας εν καιρώ πολέμου».
Παρά τις ερμηνείες που μιλούσαν για «σήματα» προς τη Δύση ή για πιέσεις ενόψει διαπραγματεύσεων, η πραγματικότητα φαίνεται πολύ πιο εσωτερική και πολύ πιο αποκαλυπτική: πρόκειται για μια ευθεία σύγκρουση εξουσίας στο εσωτερικό του ουκρανικού κράτους, με επίκεντρο τον ίδιο τον Zelensky και το σύστημα που οικοδόμησε γύρω του.
Συμμαχία κατά Zelensky και μάχη για τον έλεγχο του κράτους μέσω του Κοινοβουλίου
Οι ενέργειες των NABU και SAPO μπορούν να ερμηνευθούν ως προσπάθεια της λεγόμενης «συμμαχίας κατά Zelensky» να επιτύχει αυτό που δεν κατάφερε με πιο ήπιους τρόπους: να αφαιρέσει από τον Ουκρανό πρόεδρο τον πραγματικό έλεγχο της εξουσίας.
Η συμμαχία αυτή δεν είναι ενιαία, αλλά αποτελείται από ένα μωσαϊκό πολιτικών, θεσμικών και εξωτερικών παραγόντων: κύκλους προσκείμενους στο Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ, ευρωπαϊκές δομές χρηματοδότησης και ΜΚΟ, τμήματα των ουκρανικών ΜΜΕ, στελέχη των ίδιων των θεσμών κατά της Διαφθοράς, αλλά και παλαιούς πολιτικούς αντιπάλους του Zelensky, όπως ο Petro Poroshenko, καθώς και επιχειρηματικά συμφέροντα που κάποτε τον στήριξαν και πλέον τον θεωρούν «αναλώσιμο».
Ο στόχος ήταν σαφής: ο έλεγχος του Κοινοβουλίου.
Διότι, παρά την προσωποκεντρική εικόνα που καλλιεργείται διεθνώς, το ουκρανικό Σύνταγμα περιορίζει σημαντικά τις εξουσίες του προέδρου υπέρ της κυβέρνησης και της Verkhovna Rada (σ.σ. Κοινοβούλιο).
Όποιος ελέγχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ελέγχει και το κράτος.
Πολιτικός σεισμός με την έφοδο του NABU στη Βουλή
Η πολιτική κρίση έλαβε ποιοτικά νέα χαρακτηριστικά όταν, σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν από κοινοβουλευτικούς και νομικούς κύκλους, το NABU προχώρησε σε επιχειρήσεις εντός της Verkhovna Rada σπάζοντας ένα άγραφο αλλά ισχυρό ταμπού της ουκρανικής πολιτικής ζωής.
Η εικόνα αξιωματικών να εισέρχονται στο κτίριο της Βουλής, να ζητούν φακέλους, να κατάσχουν έγγραφα και να προχωρούν σε προσαγωγές και ανακρίσεις βουλευτών, λειτούργησε ως πολιτικός σεισμός.
Για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου, η επίκληση της «εθνικής ενότητας» δεν στάθηκε αρκετή για να ανακόψει τη θεσμική σύγκρουση.
Αντιθέτως, η έφοδος αυτή ερμηνεύτηκε από πολλούς ως μήνυμα ότι η διαφθορά στην κορυφή της εξουσίας δεν καλύπτεται πλέον ούτε από το καθεστώς έκτακτης ανάγκης.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, στο στόχαστρο βρέθηκαν βουλευτές της προεδρικής πλειοψηφίας, συμπεριλαμβανομένων προσώπων που θεωρούνταν μέχρι πρότινος «απολύτως πιστοί» στον Zelensky.
Οι υποθέσεις αφορούσαν χρηματοδοτήσεις εκτός επίσημων μηχανισμών, «μισθοδοσίες σε φακέλους», αλλά και διαμεσολαβήσεις για κρατικές συμβάσεις σε περιβάλλον πολέμου – δηλαδή στο πιο ευαίσθητο σημείο της κρατικής λειτουργίας.
Οι συλλήψεις ή προσαγωγές –έστω και περιορισμένες σε αριθμό– είχαν τεράστια συμβολική σημασία.
Έδειξαν ότι το αφήγημα της «καθαρής εξουσίας» έχει ραγίσει ανεπανόρθωτα.
Και κυρίως, ότι ο Zelensky είτε δεν μπορεί είτε δεν θέλει να ελέγξει το σύστημα που κυβερνά στο όνομά του.
Πολιτική παράλυση και φόβος
Μετά την έφοδο, το κλίμα στη Βουλή περιγράφηκε από παρατηρητές ως κλίμα φόβου και καχυποψίας.
Βουλευτές απέφευγαν δημόσιες τοποθετήσεις, συνεδριάσεις αναβάλλονταν, ενώ η συλλογή ψήφων για κρίσιμα νομοσχέδια έγινε ακόμη δυσκολότερη.
Το κράτος έμοιαζε να λειτουργεί με τον αυτόματο πιλότο, την ώρα που ο πόλεμος απαιτούσε ακριβώς το αντίθετο: πολιτική συνοχή και καθαρές αποφάσεις.
Για τον Zelensky, η έφοδος του NABU στη Βουλή αποτέλεσε ίσως το πιο επικίνδυνο καμπανάκι.
Όχι μόνο επειδή έπληξε το κόμμα του, αλλά επειδή αμφισβήτησε ανοιχτά την ίδια τη δομή της εξουσίας του.
Όταν οι μηχανισμοί κατά της διαφθοράς φτάνουν μέχρι την καρδιά του Κοινοβουλίου, το ερώτημα δεν είναι πλέον αν υπάρχει πρόβλημα, αλλά πόσο βαθύ και πόσο ανεξέλεγκτο είναι.
Το πλήγμα στην εικόνα του Zelensky
Το σκάνδαλο διαφθοράς πέτυχε αρχικά τον στόχο του.
Ο Zelensky υπέστη σοβαρό πολιτικό και επικοινωνιακό πλήγμα.
Πρόσωπα-κλειδιά του περιβάλλοντός του βρέθηκαν στο στόχαστρο, ο Timur Mindich –ο άνθρωπος που πολλοί περιέγραφαν ως «πορτοφόλι» του προέδρου– εγκατέλειψε τη χώρα, ενώ η παραίτηση στενού συμμάχου του, όπως ο Andrei Yermak, φάνηκε αρχικά να ανοίγει τον δρόμο για βαθιές ανακατατάξεις.
Το σχέδιο προέβλεπε διάσπαση του κόμματος «Υπηρέτης του Λαού», δημιουργία νέας πλειοψηφίας και σχηματισμό νέας κυβέρνησης.
Όμως, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως είχαν υπολογίσει οι αντίπαλοι του Zelensky.
Η τακτική επιβίωσης
Η προσωρινή παύση των αποκαλύψεων από τα όργανα κατά της διαφθοράς έδωσε στον Zelensky την εντύπωση –ή την ψευδαίσθηση– ότι η καταιγίδα είχε περάσει.
Βασίστηκε σε μια κυνική αλλά συχνά αληθινή λογική: σε συνθήκες πολέμου, καμία είδηση δεν διαρκεί πάνω από μία εβδομάδα.
Αν δεν γίνουν παραχωρήσεις, αν δεν υπάρξει αλλαγή πορείας, ίσως το σκάνδαλο ξεχαστεί.
Παράλληλα, ο Zelensky επανέφερε τη γνωστή ρητορική περί «εθνικής ενότητας» και «άμυνας απέναντι στις εξωτερικές πιέσεις», παρουσιάζοντας κάθε εσωτερική κριτική ως υπονόμευση της πολεμικής προσπάθειας.
Οι δυνάμεις ασφαλείας παρέμειναν, τουλάχιστον επιφανειακά, πιστές σε αυτόν, και η αναμενόμενη σύγκρουση με το NABU και τη SAPΟ δεν ήρθε ποτέ μετωπικά.
Αποτυχία διάσπασης της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας
Ένα ακόμη απρόσμενο εμπόδιο για την συμμαχία κατά του Zelensky ήταν η στάση του David Arakhamia.
Αντί να ηγηθεί μιας ανταρσίας εντός του κόμματος, προτίμησε να ενισχύσει την υπάρχουσα πλειοψηφία, μπλοκάροντας ακόμη και προσπάθειες απομάκρυνσης κυβερνητικών στελεχών.
Για πρώτη φορά, η κοινοβουλευτική ομάδα του «Υπηρέτη του Λαού» έδειξε σημάδια αυτονόμησης, γεγονός που έκανε πολλούς βουλευτές απρόθυμους να ρισκάρουν το πολιτικό τους μέλλον σε μια αβέβαιη νέα συμμαχία.
Έτσι, προς τα τέλη Δεκεμβρίου, δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο Zelensky είχε ανακτήσει τον έλεγχο.
Όμως αυτή η αίσθηση αποδείχθηκε εύθραυστη.
David Arakhamia
Η επιστροφή των αποκαλύψεων και το αδιέξοδο
Οι πληροφορίες για μακροχρόνιες παρακολουθήσεις, για «μισθούς σε φακέλους» και για πιθανή εμπλοκή δεκάδων βουλευτών δείχνουν ότι ο φάκελος της διαφθοράς δεν έχει κλείσει.
Αντιθέτως, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά ως εργαλείο πίεσης.
Ωστόσο, ακόμη και αυτό έχει όρια.
Οι συλλήψεις και οι υποψίες, όταν συνοδεύονται από εγγυήσεις και γρήγορες αποφυλακίσεις, χάνουν τη δύναμή τους ως μέσο εκβιασμού.
Το βασικό πρόβλημα για τους αντιπάλους του Zelensky παραμένει: δεν υπάρχει εναλλακτικό κέντρο εξουσίας με πραγματική κοινοβουλευτική νομιμοποίηση.
Ο Poroshenko δεν εμπνέει, άλλες φιγούρες είναι είτε απούσες είτε πολιτικά τοξικές, και κανείς δεν μπορεί εύκολα να ενώσει μια νέα πλειοψηφία.
Petro Poroshenko
Τι διακυβεύεται πραγματικά
Η πολιτική αυτή στασιμότητα δεν μπορεί να διαρκέσει επ’ άπειρον.
Η σύγκρουση μεταξύ ενός προέδρου που βλέπει το περιβάλλον του να αποδομείται και ενός συστήματος που αδυνατεί να τον αντικαταστήσει, θα επηρεάσει αναπόφευκτα τόσο το μέτωπο του πολέμου όσο και τις διαπραγματεύσεις για το τέλος του.
Ο Zelensky, από σύμβολο αντίστασης και «καθαρού» ηγέτη, μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε μέρος του προβλήματος: έναν πρόεδρο περικυκλωμένο από σκάνδαλα, εξαρτημένο από ισορροπίες τρόμου και ανίκανο να προσφέρει μια πειστική διέξοδο. Και αυτό, για μια χώρα που αιμορραγεί εδώ και χρόνια, ίσως αποδειχθεί το πιο επικίνδυνο όλων.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών