Σχετικά Άρθρα
Ανατροπή σεισμός στο Ιράν: Πυρηνικό όπλο σε 2 εβδομάδες επιτάσσει το νέο δόγμα - Ρωσία και Κίνα συνδράμουν με κάτι σπουδαίο
Το τεράστιο καθεστώς κυρώσεων που οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους επέβαλαν στο Ιράν σχεδιάστηκε αρχικά ως ένα ακριβές οικονομικό στραγγαλιστικό μέτρο. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, εξελίχθηκε στο επίκεντρο της αμερικανικής «καταναγκαστικής διπλωματίας» – με στόχο όχι μόνο την τιμωρία της Τεχεράνης, αλλά και την αναμόρφωση της συμπεριφοράς της και τη διατήρηση της δυτικής στρατηγικής υπεροχής, σημειώνει σε ανάλυσή της η Modern Diplomacy.
Παρ’ όλα αυτά, το ιρανικό παράδειγμα αποκαλύπτει μια παράδοξη πραγματικότητα: αντί να περιορίσουν την επιρροή της Τεχεράνης, οι κυρώσεις ενίσχυσαν τη σύσφιξη των σχέσεών της με το Πεκίνο, επιταχύνοντας μια γεωπολιτική αναδιάταξη που υπονομεύει τελικά την επιρροή των ΗΠΑ.
Μια πολιτική που παρήγαγε το αντίθετο αποτέλεσμα
Ο στόχος της Ουάσιγκτον ήταν απλός: να αποκόψει το Ιράν από τις διεθνείς αγορές — τις εξαγωγές πετρελαίου, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τις βιομηχανικές συνεργασίες — και να το αναγκάσει να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Η Congressional Research Service έχει χαρακτηρίσει αυτό το καθεστώς ως το πιο εκτεταμένο που έχει επιβληθεί σε χώρα εδώ και δεκαετίες.
Αντί όμως να απομονωθεί, η Τεχεράνη στράφηκε αποφασιστικά προς την Κίνα.
Αυτό που ξεκίνησε ως προσωρινή λύση ανάγκης μετατράπηκε σε μια δομική εξάρτηση. Ήδη από το 2024, αμερικανική κοινοβουλευτική έκθεση σημείωνε ότι «σχεδόν το σύνολο» των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου κατευθυνόταν στην Κίνα — μια ζωτική ροή χρήματος που κρατά την ιρανική οικονομία λειτουργική, επιτρέποντας στο Πεκίνο να αποκτήσει προνομιακή επιρροή επί της Τεχεράνης.
Η εξάρτηση αυτή είναι μονόπλευρη.
Η Κίνα εξασφαλίζει φθηνή ενέργεια, διαμορφώνει την ιρανική υποδομή σύμφωνα με τα δικά της γεωοικονομικά σχέδια και ενισχύει παράλληλα χρηματοδοτικά δίκτυα που παρακάμπτουν την παγκόσμια ισχύ του δολαρίου.
Ινστιτούτα και αναλυτές αναφέρουν πως το Πεκίνο έχει βοηθήσει αποφασιστικά στην αναβάθμιση των εργαλείων του Ιράν για την παράκαμψη των κυρώσεων.
Όσο περισσότερη πίεση, τόσο βαθύτερη η κινεζική διείσδυση
Όταν οι ΗΠΑ προσπάθησαν να πλήξουν το εμπόριο ενέργειας Κίνας–Ιράν επιβάλλοντας κυρώσεις σε κινεζικά διυλιστήρια — όπως αποκάλυψε έρευνα του Reuters για εγκατάσταση στην επαρχία Shandong — το αποτέλεσμα ήταν η περαιτέρω ανάπτυξη δικτύων διαμεσολαβητών και εταιρειών-βιτρίνα.
Αυτοί οι παράλληλοι μηχανισμοί όχι μόνο δυσκολεύουν την επιβολή κυρώσεων, αλλά εγκλωβίζουν βαθύτερα το Ιράν στο ανατολικό οικονομικό σύστημα.
Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, το Ιράν εξελίσσεται στον Δούρειο Ίππο της Κίνας στη Μέση Ανατολή — όχι ως μυστικός υπονομευτής, αλλά ως στρατηγική γέφυρα για την κινεζική επιρροή.
Η Δύση, άθελά της, έχει ωθήσει την Τεχεράνη σ’ ένα σημείο όπου οι δεσμοί της με το Πεκίνο φαίνονται σχεδόν αμετάκλητοι.
Ένα διπλωματικό κενό που καλύπτει το Πεκίνο
Το αδιέξοδο στις σχέσεις Ιράν–ΗΠΑ έχει επιταχύνει περαιτέρω τη στροφή της Τεχεράνης προς την Ανατολή.
Το Ιράν αρνείται να διαπραγματευτεί χωρίς δεσμευτικές εγγυήσεις, ενώ η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να τις προσφέρει.
Το κενό που δημιουργείται το καλύπτει η Κίνα – και σε μικρότερο βαθμό η Ρωσία – ως εναλλακτικός προστάτης.
Έτσι, το Ιράν απομακρύνεται από την ευρωπαϊκή και αμερικανική τροχιά και εμπεδώνει την ένταξή του σε μια αυταρχική, μη δυτική τάξη πραγμάτων.
Η βαθύτερη ενσωμάτωση του Ιράν στις ανατολικές δομές επηρεάζει και την εσωτερική του πολιτική.
Οι υποστηρικτές του προσανατολισμού προς Ανατολάς ενισχύονται, ενώ οι πιο μετριοπαθείς, που επιζητούν επαναπροσέγγιση με τη Δύση, αποδυναμώνονται.
Οι κυρώσεις δεν άλλαξαν την ιρανική συμπεριφορά· απλώς περιόρισαν το περιθώριο όσων θα μπορούσαν να την αλλάξουν.
Ένας στρατηγικός βρόχος χωρίς διέξοδο
Παρά τα εμφανή αδιέξοδα, η Δύση επιμένει στις κυρώσεις ως βασικό εργαλείο πολιτικής.
Όμως, αυτό το εργαλείο έχει βαρύ στρατηγικό τίμημα: όσο περισσότερο το Ιράν εξαρτάται από την Ανατολή, τόσο λιγότερη επιρροή διατηρούν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη στις αποφάσεις της Τεχεράνης.
Σε όρους γεωπολιτικής ισορροπίας, αυτό ισοδυναμεί με «εγκατάλειψη του πεδίου».
Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να διατηρήσουν την επιρροή τους στη Μέση Ανατολή, πρέπει να εγκαταλείψουν τον φαύλο κύκλο των κυρώσεων χωρίς προοπτική και να σχεδιάσουν έναν ρεαλιστικό οδικό χάρτη αποκλιμάκωσης.
Αυτή η προσέγγιση δεν σημαίνει άμεση άρση των περιορισμών, αλλά μια σαφή σταδιακή διαδικασία με ανταπόδοση από την Τεχεράνη.
Μόνο τότε μπορούν οι Ιρανοί μετριοπαθείς να αποκτήσουν ξανά λόγο και ρόλο.
Η πιο βαθιά επίπτωση των αμερικανικών κυρώσεων δεν αποτυπώνεται σε επίσημες εκθέσεις, αλλά στη μεταβαλλόμενη αρχιτεκτονική ισχύος διεθνώς.
Το Ιράν δεν είναι πλέον απομονωμένο, ούτε αποδυναμωμένο· αποτελεί πλέον βασικό κρίκο ενός αναδυόμενου μη δυτικού συνασπισμού υπό την Κίνα.
Και όσο περνούν τα χρόνια, αυτή η ευθυγράμμιση γίνεται πιο μόνιμη και πιο δύσκολη να ανατραπεί.
Αν οι ΗΠΑ θέλουν να παραμείνουν καθοριστικός παράγοντας στη γεωπολιτική της περιοχής, οφείλουν να δημιουργήσουν μια πραγματική διπλωματική έξοδο για το Ιράν, πριν κλείσει οριστικά το παράθυρο ευκαιρίας.
Μόνο έτσι η Τεχεράνη μπορεί να επανέλθει σε μια ισορροπία, ως δυνητικός συνομιλητής της Δύσης, και όχι αποκλειστικά ως πιόνι της Ανατολής.
Ενίσχυση της Στρατηγικής Συνεργασίας Κίνας–Ιράν
Υπό αυτό το πρίσμα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Wang Yi την Τετάρτη κάλεσε την Κίνα και το Ιράν να προωθήσουν την ολοκληρωμένη στρατηγική τους συνεργασία σε ακόμη υψηλότερο επίπεδο.
Ο Wang, ο οποίος είναι επίσης μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, διατύπωσε τις θέσεις αυτές σε τηλεφωνική συνομιλία με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Seyed Abbas Araghchi.
Τονίζοντας ότι η Κίνα αποδίδει μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη των κινεζοϊρανικών σχέσεων, ο Wang ανέφερε πως ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping και ο Ιρανός Πρόεδρος Masoud Pezeshkian πραγματοποίησαν μια επιτυχημένη συνάντηση τον Σεπτέμβριο, κατά την οποία κατέληξαν σε σημαντικές συγκλίσεις και παρείχαν στρατηγική καθοδήγηση για την εμβάθυνση των διμερών δεσμών.
Ο Wang σημείωσε ότι το επόμενο έτος συμπληρώνονται 55 χρόνια από την εγκαθίδρυση των διπλωματικών σχέσεων Κίνας–Ιράν, εκφράζοντας την ετοιμότητα του Πεκίνου να συνεργαστεί με την Τεχεράνη για την υλοποίηση των συμφωνηθέντων μεταξύ των δύο ηγετών, για την ανάπτυξη και αναζωογόνηση των δύο χωρών και για τη διεύρυνση της αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας.
Παγκόσμιες πρωτοβουλίες και διεθνής τάξη
Η Κίνα εκτιμά την ενεργή υποστήριξη του Ιράν στις τέσσερις μεγάλες διεθνείς πρωτοβουλίες που έχει προτείνει ο Xi και δηλώνει πρόθυμη να συνεργαστεί με το Ιράν και τη διεθνή κοινότητα για τη συμβολή στη δημιουργία ενός πιο δίκαιου και ισότιμου συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, είπε ο Wang.
Από την πλευρά του, ο Araghchi ανέφερε πως το Ιράν δίνει μεγάλη βαρύτητα στη βελτίωση των σχέσεων με την Κίνα και επιθυμεί να αξιοποιήσει την 55η επέτειο των διπλωματικών τους σχέσεων για την ενίσχυση των επαφών υψηλού επιπέδου, την αξιοποίηση νέων πεδίων συνεργασίας και τη διατήρηση ισχυρής αμοιβαίας στήριξης.
Το Ιράν, συνέχισε, εκτιμά τη στάση της Κίνας υπέρ της δικαιοσύνης στις διεθνείς υποθέσεις και προσβλέπει σε στενή συνεργασία μαζί της για την από κοινού προώθηση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ανάπτυξης στην περιοχή.
Το ζήτημα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος
Οι δύο πλευρές αντάλλαξαν σε βάθος απόψεις για το πυρηνικό ζήτημα του Ιράν.
Ο Wang υπογράμμισε πως η Κίνα διατηρεί σταθερά μια αντικειμενική και αμερόληπτη θέση.
Σημείωσε ότι η διαδικασία πολιτικής επίλυσης έχει περιέλθει σε αδιέξοδο, κάτι που δεν εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον της διεθνούς κοινότητας.
Η Κίνα εκτιμά την πρόσφατη επαναβεβαίωση του Ιράν ότι δεν έχει πρόθεση να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, στηρίζει το δικαίωμα της χώρας στην ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας και ελπίζει πως όλα τα μέρη θα διατηρήσουν τον διάλογο για να επιστρέψει το ζήτημα στην οδό των διαπραγματεύσεων, πρόσθεσε.
Ο Araghchi εξέφρασε ειλικρινείς ευχαριστίες προς την Κίνα για τη δίκαιη στάση και τον θετικό ρόλο της στο ζήτημα αυτό, δηλώνοντας πως το Ιράν είναι πρόθυμο να ενισχύσει την επικοινωνία και τον συντονισμό με όλα τα μέρη στη βάση της ισότητας και του αμοιβαίου οφέλους.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών