Η άλλη ανάγνωση στο κλείσιμο των ΕΛΤΑ - Το σχέδιο απαξίωσης της επαρχίας που οδηγεί σε οικονομικό θάνατο τη χώρα

Η Ελλάδα ευημέρησε -έστω και προσωρινά- μόνο όταν παρήγαγε.
Όταν η ύπαιθρος έδινε ζωή και εισόδημα, όταν τα χωριά και οι μικρές πόλεις ήταν ζωντανοί οργανισμοί και όχι διοικητικά απομεινάρια ενός κράτους.
Εδώ και πάνω από 10 χρόνια, η εικόνα είναι αντιστραμμένη: η επαρχία εγκαταλείπεται, οι δομές καταρρέουν, και η πολιτεία δείχνει να θεωρεί την περιφέρεια ως «κόστος» και όχι ως πυλώνα ανάπτυξης.

Η Ελλάδα που συγκεντρώνεται στα αστικά κέντρα

Η αστικοποίηση δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Όμως, τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχει πάρει διαστάσεις εσωτερικής μετανάστευσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, πάνω από το 78% του πληθυσμού της Ελλάδας ζει πλέον σε αστικές περιοχές, έναντι περίπου 66% το 1991.
Σε ορισμένες περιφέρειες, όπως η Δυτική Μακεδονία ή η Ήπειρος, οι πληθυσμιακές απώλειες φτάνουν ή και ξεπερνούν το 10% μέσα σε μία δεκαετία.

Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη συγκεντρώνουν σχεδόν το 60% του ΑΕΠ*της χώρας. Το υπόλοιπο 40% μοιράζεται στις 11 περιφέρειες, με τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη Δυτική Ελλάδα να βρίσκονται σταθερά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ σε κατά κεφαλήν εισόδημα. Η χώρα έχει γίνει ένα οικονομικά δίπολο: δύο μητροπόλεις και μια επαρχία σε μόνιμη ύφεση.

Τα καταστήματα κλείνουν 

Η συρρίκνωση των δικτύων των τραπεζών είναι ενδεικτική. Από τα περίπου 4.000 υποκαταστήματα που λειτουργούσαν το 2008, λιγότερα από 1.200 παραμένουν ενεργά σήμερα. Οι συστημικές τράπεζες επικεντρώνονται στις μεγάλες πόλεις, κλείνοντας σταθερά δεκάδες υποκαταστήματα κάθε χρόνο.
Για τον κάτοικο της επαρχίας, μεταφράζεται σε αποκλεισμό από βασικές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.
Μόλις πριν λίγες ημέρες, τα ΕΛΤΑ ανακοίνωσαν το 2025 κλείσιμο 204 καταστημάτων σε ολόκληρη τη χώρα. Από την Κρήτη ως τη Θράκη, χωριά και μικρές πόλεις έμαθαν ότι το μοναδικό τους ταχυδρομείο —που συχνά λειτουργούσε και ως «τοπική τράπεζα»— θα κατεβάσει ρολά.
Παρά τις αντιδράσεις και την προσωρινή «παύση» του σχεδίου, το μήνυμα ήταν σαφές: η καθολική υπηρεσία δεν είναι πλέον προτεραιότητα του κράτους.

Ο πρωτογενής τομέας σε δομική εγκατάλειψη

Ο πρωτογενής τομέας αντιπροσωπεύει λιγότερο από 4% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, όταν πριν δύο δεκαετίες βρισκόταν κοντά στο 7%. Παρά τα μεγάλα λόγια για «αγροτική ανάπτυξη» και «πράσινη μετάβαση», η πραγματικότητα είναι ότι το αγροτικό εισόδημα συρρικνώνεται, οι επιδοτήσεις φθίνουν, και η νέα γενιά δεν βρίσκει κίνητρο να μείνει στον τόπο της.
Η Ελλάδα εισάγει σήμερα περισσότερα αγροτικά προϊόντα από όσα εξάγει σε κρίσιμες κατηγορίες — από όσπρια μέχρι γαλακτοκομικά. Το εμπορικό ισοζύγιο του αγροτικού τομέα είναι αρνητικό επί δεκαετίες, ενώ οι αγρότες καλούνται να ανταγωνιστούν χώρες με διαφορετικό κόστος ενέργειας, νερού και μεταφορών.
Στην πράξη, η πολιτεία δεν διαθέτει στρατηγική για την ύπαιθρο. Ούτε χωροταξικά, ούτε αναπτυξιακά. Τα προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε υποδομές, αγροτική τεχνολογία και μεταποίηση, καταλήγουν κατά κύριο λόγο σε έργα αστικής βιτρίνας: οδούς, ψηφιακά hubs, και ιδιωτικές επενδύσεις στα μεγάλα κέντρα.

Το κοινωνικό αποτύπωμα της εγκατάλειψης

Κάθε φορά που κλείνει ένα τραπεζικό κατάστημα, μια δημόσια υπηρεσία ή ένα σχολείο, η κοινωνική συνοχή διαλύεται λίγο περισσότερο. Οι ηλικιωμένοι, χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες, πρέπει να διανύσουν δεκάδες χιλιόμετρα για μια απλή συναλλαγή. Οι μικρές επιχειρήσεις καθυστερούν πληρωμές και χάνουν ανταγωνιστικότητα. Οι νέοι φεύγουν — όχι από επιλογή, αλλά από ανάγκη.
Ταυτόχρονα, η ανισότητα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση, ενέργεια) εντείνεται. Σύμφωνα με έρευνες περιφερειακής ανάπτυξης του 2023, οι κάτοικοι αγροτικών περιοχών δαπανούν έως και 30% περισσότερο χρόνο και κόστος μετακίνησης για να εξυπηρετηθούν σε σχέση με όσους ζουν σε αστικά κέντρα. Πρόκειται για μια αθέατη «φορολογία απόστασης» που τιμωρεί την περιφέρεια.

Σχέδιο ή αδιαφορία;

Η αποχώρηση των κρατικών υπηρεσιών και των τραπεζών, η απουσία επενδύσεων στον πρωτογενή τομέα, η ελλιπής υποδομή σε μεταφορές και δίκτυα — όλα αυτά δεν είναι τυχαία. Είναι πολιτικές επιλογές με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση πληθυσμού και πόρων σε λίγα κέντρα, και την εγκατάλειψη του υπόλοιπου χώρου.

Αν συνεχίσουμε να θεωρούμε την επαρχία ως βαρίδι, τότε η χώρα θα παραμείνει μια οικονομία χωρίς ρίζες - με φουσκωμένα -από τον πληθωρισμό- νούμερα στο ΑΕΠ, αλλά χωρίς ουσιαστική οικονομική βάση.

Π.Δ.
www.bankingnews.gr