Το ΝΑΤΟ ψάχνει ακόμη με το GPS το Κασμίρ και προσπαθεί να συνεννοηθεί για το ποιος θα παρακολουθεί την ένταση
Σε έναν κόσμο που ήδη φλέγεται από συγκρούσεις, ένας εν δυνάμει εμπρηστής ετοιμάζεται να επιστρέψει στην εξουσία.
Καθώς οι εντάσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν επανέρχονται στο προσκήνιο μετά την αιματηρή επίθεση στο Κασμίρ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump επέλεξε μια προσέγγιση που λίγοι τολμούν: ψυχραιμία, απόσταση και εμπιστοσύνη στις περιφερειακές δυνάμεις.
Ενώ η διεθνής κοινότητα περίμενε τυπικές διπλωματικές κοινοτοπίες ή ηθικολογικά κηρύγματα, ο Trump προχώρησε σε κάτι πολύ πιο ριζοσπαστικό: είπε την αλήθεια.
«Θα το λύσουν μόνοι τους», ήταν το μήνυμά του για την κρίση Ινδίας–Πακιστάν, αρνούμενος να εμπλακεί σε μια νέα "διπλωματική παράσταση" με αμφίβολο αποτέλεσμα.
Θεατρινισμοί
Για τον Trump, η εξωτερική πολιτική δεν είναι επικοινωνιακός θεατρινισμός, αλλά εργαλείο προστασίας των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ, και η μη άμεση εμπλοκή σε κάθε περιφερειακή κρίση είναι μέρος αυτής της στρατηγικής.
Αντί να ενθαρρύνει στρατιωτική ένταση ή να παίξει τον ρόλο του παγκόσμιου αστυνόμου, ο Trump ακολουθεί μια γραμμή που βασίζεται στον ρεαλισμό και τη δύναμη της αποτροπής.
Οι ΗΠΑ δεν είναι υποχρεωμένες να παρεμβαίνουν παντού — ειδικά όταν δύο ισχυρές χώρες, όπως η Ινδία και το Πακιστάν, μπορούν και πρέπει να επιλύσουν μόνες τους τις διαφορές τους.
Η ικανότητά του να κρατά την Αμερική εκτός πολέμων δεν είναι αδυναμία· είναι επίτευγμα.
Την ώρα που άλλοι θα έριχναν λάδι στη φωτιά στο όνομα της "παγκόσμιας ευθύνης", ο Trump αντιλαμβάνεται πως η υπερβολική παρέμβαση μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, όχι καλύτερα.
Άλλωστε, η ιστορία των ΗΠΑ στις παρεμβάσεις το επιβεβαιώνει.
Ρεαλισμός
Σε ένα από τα πιο ευαίσθητα γεωστρατηγικά μέτωπα του πλανήτη —την υπο-ήπειρο της Νότιας Ασίας— η πιθανότητα ανάφλεξης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν προκαλεί πάντα παγκόσμια ανησυχία.
Με δύο πυρηνικά οπλισμένες χώρες να έχουν εμπλακεί επανειλημμένα σε ένοπλες συγκρούσεις, κάθε κρίση γεννά φόβους για ένα ντόμινο αποσταθεροποίησης στην ευρύτερη περιοχή.
Αντί να ενθαρρύνει παρεμβατικές ή «ανθρωπιστικές» πρωτοβουλίες, που συχνά λειτουργούν ως προκάλυμμα για δυτική επιβολή, ο Trump ακολουθεί μια ρεαλιστική σχολή σκέψης: σε καταστάσεις υψηλού ρίσκου, η υπερεπέμβαση ενέχει μεγαλύτερους κινδύνους από τη συγκρατημένη αποστασιοποίηση.
Ξέρει ότι η πολυπολικότητα είναι ήδη γεγονός.
Αντί να πιέσει για άμεση στρατιωτική εμπλοκή ή να ασκήσει δημόσια πίεση σε Ινδία ή Πακιστάν, δίνει έμφαση στη διατήρηση της σταθερότητας μέσω της ισορροπίας δυνάμεων.
Ο ρόλος της Ινδίας
Η Ινδία είναι σήμερα ένας ανερχόμενος στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ στον ανταγωνισμό με την Κίνα.
Το Πακιστάν, αν και πιο ασταθές και ευάλωτο σε ισλαμιστικές επιρροές, παραμένει κρίσιμος κόμβος στην περιοχή.
Ο Trump, γνωστός για τη μηδενική του ανοχή απέναντι στην ισλαμιστική τρομοκρατία, δεν έχει καμία ψευδαίσθηση για τις πραγματικές προθέσεις του Ισλαμαμπάντ — αλλά επίσης δεν είναι διατεθειμένος να επιτρέψει τη μετατροπή της κρίσης σε πεδίο «αντιπροσώπων» μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας και Ρωσίας.
Επιπλέον, η επίμονη του προσήλωση σε διμερείς σχέσεις αντί για πολυμερή δόγματα του παρελθόντος, του επιτρέπει να διαχειρίζεται κρίσεις χωρίς τις αγκυλώσεις της παραδοσιακής αμερικανικής διπλωματίας.
Το μήνυμά του είναι σαφές: οι περιφερειακές δυνάμεις έχουν ευθύνη, και πρέπει να την αναλάβουν.
Η αμερικανική ισχύς δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αλόγιστα, αλλά με σκοπό και σαφή στρατηγική αξία.
Η σιωπή του Trump —ή, για να είμαστε ακριβείς, η επιλεγμένη αποφυγή εμπλοκής— δεν αποτελεί παθητικότητα.
Αντίθετα, είναι προληπτική αποτροπή, σχεδιασμένη να διατηρήσει την αμερικανική επιρροή ανέπαφη, αποφεύγοντας την φθορά ενός αδιέξοδου μετώπου.
Πυρηνική σύγκρουση στον ορίζοντα;
Υπενθυμίζεται εδώ ότι οι εχθροπραξίες μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έχουν ενταθεί μετά από μια φονική επίθεση μαχητών στην αμφισβητούμενη περιοχή του Κασμίρ, η οποία στοίχισε τη ζωή σε είκοσι έξι ανθρώπους.
Το Νέο Δελχί κατηγόρησε τον γείτονά του για την επίθεση, αλλά το Ισλαμαμπάντ αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή.
Το περιστατικό πυροδότησε μια σειρά μικρότερων στρατιωτικών συγκρούσεων κατά μήκος των συνόρων της Ινδίας, και η ινδική κυβέρνηση διέταξε όλους τους Πακιστανούς επισκέπτες να εγκαταλείψουν τη χώρα μέχρι τις 29 Απριλίου.
Επιπλέον, απείλησε να μπλοκάρει ή να εκτρέψει τις παροχές νερού από το σύστημα του ποταμού Ίνδους, που στηρίζει το 80% της πακιστανικής γεωργίας.
Η Συνθήκη για τα ύδατα του Ινδού Ποταμού – με τη διαμεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας τον Σεπτέμβριο του 1960 – καθόρισε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Πακιστάν και της Ινδίας σχετικά με τη χρήση των νερών του ποταμού Ινδού.
Η συμφωνία άντεξε στο χρόνο και αποτελεί σπάνιο παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ δύο ιδεολογικά αντίθετων εθνών.
Η μονομερής αναστολή της συνθήκης από την Ινδία χαρακτηρίζεται από το Πακιστάν ως «πράξη πολέμου».
Οι υπολογισμοί
Γεωπολιτικοί αναλυτές θεωρούν την κίνηση «υπολογισμένη» – οποιαδήποτε εκτροπή των παροχών νερού προς το Πακιστάν θα μπορούσε να προκαλέσει λιμό και κοινωνική αναταραχή σε μια ήδη ασταθή περιοχή.
Η εσωτερική αναταραχή έχει ενταθεί μετά τη σύλληψη του πρώην Πρωθυπουργού Imran Khan με κατηγορίες διαφθοράς.
Η σύλληψη, ίσως όχι τυχαία, πραγματοποιήθηκε λίγο αφότου ο Khan κατηγόρησε υψηλόβαθμο στέλεχος της Υπηρεσίας Πληροφοριών (ISI) ότι σχεδίασε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του.
Η σύλληψη του Khan προκάλεσε διαδηλώσεις το 2023 από υποστηρικτές του σε όλη τη χώρα.
Το Πακιστάν βρίσκεται έκτοτε σε πολιτικό χάος, ενώ αντιμετωπίζει ήδη μια καταστροφική κρίση πληθωρισμού.
Η απώλεια των υδάτινων πόρων πιθανότατα θα οδηγούσε τη χώρα σε άμεση κατάρρευση.
Αν και η Ινδία δεν διαθέτει την υποδομή να μπλοκάρει πλήρως τους ποταμούς, έχει τη δυνατότητα να μειώσει σημαντικά τις ροές προς το Πακιστάν ή να εκτρέψει μεγάλο μέρος του νερού σε αποθηκευτικούς χώρους.
Έχει επίσης απειλήσει να σταματήσει τη διαμοίραση κρίσιμων δεδομένων ροής νερού, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έλλειψη έγκαιρης ειδοποίησης για πλημμύρες, καταστρέφοντας μεγάλες γεωργικές εκτάσεις.
Η πιθανότητα αντιποίνων
Η υπαρξιακή απειλή που αντιπροσωπεύει αυτή η εξέλιξη για την πακιστανική κυβέρνηση ανοίγει τον δρόμο για αντίποινα που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν αδιανόητα.
Πυρηνικά όπλα είναι πράγματι «στο τραπέζι».
Αναλυτές λένε πως η χρήση της φράσης από το Πακιστάν «πλήρες φάσμα εθνικής ισχύος» σημαίνει ότι η χώρα μπορεί να φτάσει σε οποιοδήποτε άκρο – συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυρηνικών όπλων.
Το λιγότερο, ο πακιστανικός στρατός δεν θα διστάσει να πλήξει οποιαδήποτε υποδομή που χρησιμοποιείται από την Ινδία για να ανακόψει τα νερά των ποταμών Ίνδους.
Ένας άλλος αρνητικός παράγοντας είναι η εμφανής υπεροχή της Ινδίας σε στρατιωτική ισχύ.
Ο στρατός της Ινδίας και οι έφεδρες δυνάμεις της είναι διπλάσιες σε μέγεθος από αυτές του Πακιστάν.
Διαθέτει επίσης διπλάσια αεροπορική δύναμη, διπλάσια άρματα μάχης και πολύ μεγαλύτερο ναυτικό με αρκετά πυρηνικά υποβρύχια.
Η διαφορά ισχύος ενδέχεται να ωθήσει το Πακιστάν να χρησιμοποιήσει αμέσως πυρηνικά όπλα για να εξισώσει τις πιθανότητες ή να εξασφαλίσει την αμοιβαία καταστροφή της Ινδίας σε έναν πόλεμο που γνωρίζει ότι δεν μπορεί να κερδίσει.
Με άλλα λόγια, ο κίνδυνος πυρηνικής ανταλλαγής είναι εξαιρετικά υψηλός.
Ισορροπία δυνάμεων
Υπολογίζεται ότι το Πακιστάν διαθέτει τουλάχιστον 170 πυρηνικά όπλα διαφόρων αποδόσεων.
Όλα έχουν εμβέλεια κάτω των 2000 χιλιομέτρων, αλλά επαρκούν για να εξαφανίσουν όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ινδίας.
Το Πακιστάν ακολουθεί πολιτική «πρώτης χρήσης», δηλαδή διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει πρώτο πυρηνικά σε πόλεμο με αντίπαλο που διαθέτει επίσης πυρηνικά.
Το οπλοστάσιο της Ινδίας είναι συγκρίσιμο, με τουλάχιστον 164 πυρηνικά όπλα, αν και πολλά έχουν μεγαλύτερη απόδοση και εμβέλεια.
Μια πυρηνική ανταλλαγή ή ένας πλήρης πόλεμος ενέχει επίσης τον κίνδυνο εμπλοκής της Κίνας, που επίσης διαθέτει πυρηνικά.
Η Κίνα και το Πακιστάν έχουν ενισχύσει τη στρατιωτική τους συνεργασία τα τελευταία χρόνια.
Τον Φεβρουάριο, η Κίνα «επαναβεβαίωσε την ισχυρή της στήριξη στο Πακιστάν στην υπεράσπιση της εθνικής του κυριαρχίας, ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας, και τη στήριξή της στις προσπάθειες του Πακιστάν για την ασφάλεια, σταθερότητα, ανάπτυξη και ευημερία».
Οι τρεις χώρες μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η ραδιενεργός μόλυνση θα προκαλούσε καταστροφές στο μεγαλύτερο μέρος του Νότιου Ειρηνικού.
Αν και οι θεωρίες περί «πυρηνικού χειμώνα» θεωρούνται υπερβολικές και η ραδιενέργεια από πυρηνικά όπλα τείνει να υποχωρεί σε ασφαλή επίπεδα μέσα σε τρεις εβδομάδες, σύμφωνα με μελέτες του αμερικανικού στρατού, οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία και στις προμήθειες τροφίμων στην Ανατολή θα ήταν καταστροφικές, οδηγώντας σε μακροπρόθεσμη διεθνή κρίση.
Εκρηκτικό μείγμα
Η διπλωματική σχέση Νέου Δελχί – Ισλαμαμπάντ κλονίζεται μέρα με τη μέρα: απελάσεις διπλωματών, πάγωμα συμφωνιών, σφράγισμα συνόρων.
Και τώρα, ένα νέο στοιχείο προστίθεται στο εκρηκτικό μείγμα: η αλλαγή στο πυρηνικό ισοζύγιο.
Σύμφωνα με τη Federation of American Scientists, η Ινδία διαθέτει πλέον περίπου 180 πυρηνικές κεφαλές, ξεπερνώντας τις 170 του Πακιστάν.
Παράλληλα, η ινδική στρατηγική αναβαθμίζεται με τεχνολογία MIRV — δυνατότητα εκτόξευσης πολλαπλών πυρηνικών κεφαλών από έναν πύραυλο — που μετατρέπει τους πυραύλους Agni-5 σε εργαλεία αποτροπής και ταυτόχρονης επίθεσης.
Σε αντίθεση, το Πακιστάν δίνει μάχη με οικονομικούς περιορισμούς και την ανάγκη να διατηρεί μια αξιοπρεπή αποτρεπτική ισχύ απέναντι στη σαφώς ανώτερη ινδική στρατιωτική μηχανή.
Το χάσμα γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο στους αριθμούς: 79 δισ. δολ για τις ινδικές αμυντικές δαπάνες το 2025–26, έναντι μόλις 8 δισ. για τις αντίστοιχες του Πακιστάν.
Ασύμμετρη πραγματικότητα
Αυτή η ασύμμετρη πραγματικότητα αποτυπώνεται στο πεδίο:
• Η Ινδία παραλαμβάνει Rafale, επενδύει σε τεχνολογίες αιχμής όπως το S-400, και ενισχύει κάθε κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεών της.
• Το Πακιστάν, εγκλωβισμένο ανάμεσα σε εσωτερική πολιτική αστάθεια και εξωτερικές πιέσεις, βασίζεται όλο και περισσότερο στο πυρηνικό του οπλοστάσιο ως αποτρεπτικό εργαλείο.
Αλλά η πραγματική ανησυχία δεν είναι μόνο ποσοτική — είναι ποιοτική. Και είναι πυρηνική.
Πυρηνική στρατηγική με ρήγματα και ασάφειες
Η επίσημη ινδική πολιτική είναι η «No First Use» — δηλαδή, δεν θα κάνει πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων.
Όμως τα τελευταία χρόνια, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι έχουν αφήσει παράθυρα αμφισβήτησης, ιδίως σε περίπτωση επίθεσης με χημικά ή βιολογικά όπλα ή μαζικής τρομοκρατικής ενέργειας.
Το Πακιστάν, από την άλλη, δεν έχει επίσημη πολιτική αποτροπής τύπου No First Use.
Αντιθέτως, έχει επενδύσει σε τακτικά πυρηνικά όπλα, για να αντισταθμίσει τη συμβατική υπεροχή της Ινδίας — μια επιλογή που μειώνει το κατώφλι χρήσης πυρηνικών σε ενδεχόμενο σύγκρουσης.
Αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο στρατηγικό περιβάλλον: με ελάχιστο χρόνο αντίδρασης, υψηλή πολιτική πίεση και μια ιστορικά εχθρική σχέση, ο κίνδυνος λανθασμένου υπολογισμού ή υπερβολικής αντίδρασης αυξάνεται δραματικά.
Σοκ με τις προσομοιώσεις του Princeton
Ο κίνδυνος χρήσης ατομικών όπλων –η Ινδία και το Πακιστάν διαθέτουν 350 πυρηνικές κεφαλές – προκαλεί εύλογα παγκόσμια ανησυχία.
Σύμφωνα με προσομοιώσεις του Πανεπιστημίου Princeton, μία τέτοια σύγκρουση θα μπορούσε να προκαλέσει τον θάνατο έως και 125 εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς και παγκόσμιες περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες, όπως πτώση θερμοκρασίας και λιμοί.
«Το σενάριο, σχεδιασμένο για το 2025, προβλέπει μια τρομοκρατική επίθεση εναντίον αξιωματούχων της Ινδικής κυβέρνησης με μεγάλο αριθμό θυμάτων, η οποία θα οδηγήσει σε μια σύγκρουση μεγάλης κλίμακας», αναφέρει η μελέτη του διάσημου Πανεπιστημίου.
Εάν η Ινδία και το Πακιστάν χρησιμοποιήσουν και τις 350 πυρηνικές κεφαλές, θα μπορούσαν να πεθάνουν από 50 έως 125 εκατομμύρια άνθρωποι.
Ταυτόχρονα, οι περιβαλλοντικές συνέπειες θα γίνουν αισθητές από ολόκληρο τον κόσμο.
Η παγκόσμια θερμοκρασία επιφάνειας μπορεί να μειωθεί κατά 2°-5°C και οι βροχοπτώσεις θα μειωθούν κατά 15-30%.
Αυτό θα επηρεάσει άμεσα την αγροτική παραγωγικότητα και μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια πείνα», επισημαίνει στην προσομοίωσή του το πανεπιστήμιο Princeton.
Η χειρότερη στιγμή για τον πλανήτη
Η στιγμή δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη για τη διεθνή κοινότητα.
Ο πόλεμος στη Γάζα, η αιμορραγία στην Ουκρανία, η διαρκής ρήξη ΗΠΑ-Κίνας — όλα έχουν στρέψει αλλού την προσοχή των μεγάλων δυνάμεων.
Η Νότια Ασία μένει μόνη της να διαχειριστεί τη δική της κρίση.
Και όμως, τα διακυβεύματα είναι παγκόσμια.
Δύο κράτη με ιστορία πολέμων, χωρίς εμπιστοσύνη και με ασταθείς εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες, κρατούν στα χέρια τους πυρηνικά όπλα.
Όχι απλώς για αποτροπή — αλλά ως ενεργό στρατηγικό εργαλείο.
Η επόμενη κρίση δεν χρειάζεται να είναι πόλεμος.
Μπορεί να είναι ένας υπολογιστής που παρερμηνεύει μια εκτόξευση.
Μια στρατιωτική άσκηση που εκλαμβάνεται ως προετοιμασία επίθεσης.
Ένα σήμα ραντάρ που εκτιμάται λανθασμένα.
Γι’ αυτό και η ανάγκη για στρατηγική ψυχραιμία, διπλωματικά κανάλια επικοινωνίας και μηχανισμούς αποκλιμάκωσης είναι πιο επείγουσα από ποτέ.
Η Νότια Ασία βρίσκεται ξανά στο χείλος του γκρεμού.
Το ερώτημα είναι: αυτή τη φορά, ποιος θα κάνει πίσω;
www.bankingnews.gr
Καθώς οι εντάσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν επανέρχονται στο προσκήνιο μετά την αιματηρή επίθεση στο Κασμίρ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump επέλεξε μια προσέγγιση που λίγοι τολμούν: ψυχραιμία, απόσταση και εμπιστοσύνη στις περιφερειακές δυνάμεις.
Ενώ η διεθνής κοινότητα περίμενε τυπικές διπλωματικές κοινοτοπίες ή ηθικολογικά κηρύγματα, ο Trump προχώρησε σε κάτι πολύ πιο ριζοσπαστικό: είπε την αλήθεια.
«Θα το λύσουν μόνοι τους», ήταν το μήνυμά του για την κρίση Ινδίας–Πακιστάν, αρνούμενος να εμπλακεί σε μια νέα "διπλωματική παράσταση" με αμφίβολο αποτέλεσμα.
Θεατρινισμοί
Για τον Trump, η εξωτερική πολιτική δεν είναι επικοινωνιακός θεατρινισμός, αλλά εργαλείο προστασίας των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ, και η μη άμεση εμπλοκή σε κάθε περιφερειακή κρίση είναι μέρος αυτής της στρατηγικής.
Αντί να ενθαρρύνει στρατιωτική ένταση ή να παίξει τον ρόλο του παγκόσμιου αστυνόμου, ο Trump ακολουθεί μια γραμμή που βασίζεται στον ρεαλισμό και τη δύναμη της αποτροπής.
Οι ΗΠΑ δεν είναι υποχρεωμένες να παρεμβαίνουν παντού — ειδικά όταν δύο ισχυρές χώρες, όπως η Ινδία και το Πακιστάν, μπορούν και πρέπει να επιλύσουν μόνες τους τις διαφορές τους.
Η ικανότητά του να κρατά την Αμερική εκτός πολέμων δεν είναι αδυναμία· είναι επίτευγμα.
Την ώρα που άλλοι θα έριχναν λάδι στη φωτιά στο όνομα της "παγκόσμιας ευθύνης", ο Trump αντιλαμβάνεται πως η υπερβολική παρέμβαση μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, όχι καλύτερα.
Άλλωστε, η ιστορία των ΗΠΑ στις παρεμβάσεις το επιβεβαιώνει.
Ρεαλισμός
Σε ένα από τα πιο ευαίσθητα γεωστρατηγικά μέτωπα του πλανήτη —την υπο-ήπειρο της Νότιας Ασίας— η πιθανότητα ανάφλεξης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν προκαλεί πάντα παγκόσμια ανησυχία.
Με δύο πυρηνικά οπλισμένες χώρες να έχουν εμπλακεί επανειλημμένα σε ένοπλες συγκρούσεις, κάθε κρίση γεννά φόβους για ένα ντόμινο αποσταθεροποίησης στην ευρύτερη περιοχή.
Αντί να ενθαρρύνει παρεμβατικές ή «ανθρωπιστικές» πρωτοβουλίες, που συχνά λειτουργούν ως προκάλυμμα για δυτική επιβολή, ο Trump ακολουθεί μια ρεαλιστική σχολή σκέψης: σε καταστάσεις υψηλού ρίσκου, η υπερεπέμβαση ενέχει μεγαλύτερους κινδύνους από τη συγκρατημένη αποστασιοποίηση.
Ξέρει ότι η πολυπολικότητα είναι ήδη γεγονός.
Αντί να πιέσει για άμεση στρατιωτική εμπλοκή ή να ασκήσει δημόσια πίεση σε Ινδία ή Πακιστάν, δίνει έμφαση στη διατήρηση της σταθερότητας μέσω της ισορροπίας δυνάμεων.
Ο ρόλος της Ινδίας
Η Ινδία είναι σήμερα ένας ανερχόμενος στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ στον ανταγωνισμό με την Κίνα.
Το Πακιστάν, αν και πιο ασταθές και ευάλωτο σε ισλαμιστικές επιρροές, παραμένει κρίσιμος κόμβος στην περιοχή.
Ο Trump, γνωστός για τη μηδενική του ανοχή απέναντι στην ισλαμιστική τρομοκρατία, δεν έχει καμία ψευδαίσθηση για τις πραγματικές προθέσεις του Ισλαμαμπάντ — αλλά επίσης δεν είναι διατεθειμένος να επιτρέψει τη μετατροπή της κρίσης σε πεδίο «αντιπροσώπων» μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας και Ρωσίας.
Επιπλέον, η επίμονη του προσήλωση σε διμερείς σχέσεις αντί για πολυμερή δόγματα του παρελθόντος, του επιτρέπει να διαχειρίζεται κρίσεις χωρίς τις αγκυλώσεις της παραδοσιακής αμερικανικής διπλωματίας.
Το μήνυμά του είναι σαφές: οι περιφερειακές δυνάμεις έχουν ευθύνη, και πρέπει να την αναλάβουν.
Η αμερικανική ισχύς δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αλόγιστα, αλλά με σκοπό και σαφή στρατηγική αξία.
Η σιωπή του Trump —ή, για να είμαστε ακριβείς, η επιλεγμένη αποφυγή εμπλοκής— δεν αποτελεί παθητικότητα.
Αντίθετα, είναι προληπτική αποτροπή, σχεδιασμένη να διατηρήσει την αμερικανική επιρροή ανέπαφη, αποφεύγοντας την φθορά ενός αδιέξοδου μετώπου.
Πυρηνική σύγκρουση στον ορίζοντα;
Υπενθυμίζεται εδώ ότι οι εχθροπραξίες μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έχουν ενταθεί μετά από μια φονική επίθεση μαχητών στην αμφισβητούμενη περιοχή του Κασμίρ, η οποία στοίχισε τη ζωή σε είκοσι έξι ανθρώπους.
Το Νέο Δελχί κατηγόρησε τον γείτονά του για την επίθεση, αλλά το Ισλαμαμπάντ αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή.
Το περιστατικό πυροδότησε μια σειρά μικρότερων στρατιωτικών συγκρούσεων κατά μήκος των συνόρων της Ινδίας, και η ινδική κυβέρνηση διέταξε όλους τους Πακιστανούς επισκέπτες να εγκαταλείψουν τη χώρα μέχρι τις 29 Απριλίου.
Επιπλέον, απείλησε να μπλοκάρει ή να εκτρέψει τις παροχές νερού από το σύστημα του ποταμού Ίνδους, που στηρίζει το 80% της πακιστανικής γεωργίας.
Η Συνθήκη για τα ύδατα του Ινδού Ποταμού – με τη διαμεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας τον Σεπτέμβριο του 1960 – καθόρισε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Πακιστάν και της Ινδίας σχετικά με τη χρήση των νερών του ποταμού Ινδού.
Η συμφωνία άντεξε στο χρόνο και αποτελεί σπάνιο παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ δύο ιδεολογικά αντίθετων εθνών.
Η μονομερής αναστολή της συνθήκης από την Ινδία χαρακτηρίζεται από το Πακιστάν ως «πράξη πολέμου».
Οι υπολογισμοί
Γεωπολιτικοί αναλυτές θεωρούν την κίνηση «υπολογισμένη» – οποιαδήποτε εκτροπή των παροχών νερού προς το Πακιστάν θα μπορούσε να προκαλέσει λιμό και κοινωνική αναταραχή σε μια ήδη ασταθή περιοχή.
Η εσωτερική αναταραχή έχει ενταθεί μετά τη σύλληψη του πρώην Πρωθυπουργού Imran Khan με κατηγορίες διαφθοράς.
Η σύλληψη, ίσως όχι τυχαία, πραγματοποιήθηκε λίγο αφότου ο Khan κατηγόρησε υψηλόβαθμο στέλεχος της Υπηρεσίας Πληροφοριών (ISI) ότι σχεδίασε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του.
Η σύλληψη του Khan προκάλεσε διαδηλώσεις το 2023 από υποστηρικτές του σε όλη τη χώρα.
Το Πακιστάν βρίσκεται έκτοτε σε πολιτικό χάος, ενώ αντιμετωπίζει ήδη μια καταστροφική κρίση πληθωρισμού.
Η απώλεια των υδάτινων πόρων πιθανότατα θα οδηγούσε τη χώρα σε άμεση κατάρρευση.
Αν και η Ινδία δεν διαθέτει την υποδομή να μπλοκάρει πλήρως τους ποταμούς, έχει τη δυνατότητα να μειώσει σημαντικά τις ροές προς το Πακιστάν ή να εκτρέψει μεγάλο μέρος του νερού σε αποθηκευτικούς χώρους.
Έχει επίσης απειλήσει να σταματήσει τη διαμοίραση κρίσιμων δεδομένων ροής νερού, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έλλειψη έγκαιρης ειδοποίησης για πλημμύρες, καταστρέφοντας μεγάλες γεωργικές εκτάσεις.
Η πιθανότητα αντιποίνων
Η υπαρξιακή απειλή που αντιπροσωπεύει αυτή η εξέλιξη για την πακιστανική κυβέρνηση ανοίγει τον δρόμο για αντίποινα που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν αδιανόητα.
Πυρηνικά όπλα είναι πράγματι «στο τραπέζι».
Αναλυτές λένε πως η χρήση της φράσης από το Πακιστάν «πλήρες φάσμα εθνικής ισχύος» σημαίνει ότι η χώρα μπορεί να φτάσει σε οποιοδήποτε άκρο – συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυρηνικών όπλων.
Το λιγότερο, ο πακιστανικός στρατός δεν θα διστάσει να πλήξει οποιαδήποτε υποδομή που χρησιμοποιείται από την Ινδία για να ανακόψει τα νερά των ποταμών Ίνδους.
Ένας άλλος αρνητικός παράγοντας είναι η εμφανής υπεροχή της Ινδίας σε στρατιωτική ισχύ.
Ο στρατός της Ινδίας και οι έφεδρες δυνάμεις της είναι διπλάσιες σε μέγεθος από αυτές του Πακιστάν.
Διαθέτει επίσης διπλάσια αεροπορική δύναμη, διπλάσια άρματα μάχης και πολύ μεγαλύτερο ναυτικό με αρκετά πυρηνικά υποβρύχια.
Η διαφορά ισχύος ενδέχεται να ωθήσει το Πακιστάν να χρησιμοποιήσει αμέσως πυρηνικά όπλα για να εξισώσει τις πιθανότητες ή να εξασφαλίσει την αμοιβαία καταστροφή της Ινδίας σε έναν πόλεμο που γνωρίζει ότι δεν μπορεί να κερδίσει.
Με άλλα λόγια, ο κίνδυνος πυρηνικής ανταλλαγής είναι εξαιρετικά υψηλός.
Ισορροπία δυνάμεων
Υπολογίζεται ότι το Πακιστάν διαθέτει τουλάχιστον 170 πυρηνικά όπλα διαφόρων αποδόσεων.
Όλα έχουν εμβέλεια κάτω των 2000 χιλιομέτρων, αλλά επαρκούν για να εξαφανίσουν όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ινδίας.
Το Πακιστάν ακολουθεί πολιτική «πρώτης χρήσης», δηλαδή διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει πρώτο πυρηνικά σε πόλεμο με αντίπαλο που διαθέτει επίσης πυρηνικά.
Το οπλοστάσιο της Ινδίας είναι συγκρίσιμο, με τουλάχιστον 164 πυρηνικά όπλα, αν και πολλά έχουν μεγαλύτερη απόδοση και εμβέλεια.
Μια πυρηνική ανταλλαγή ή ένας πλήρης πόλεμος ενέχει επίσης τον κίνδυνο εμπλοκής της Κίνας, που επίσης διαθέτει πυρηνικά.
Η Κίνα και το Πακιστάν έχουν ενισχύσει τη στρατιωτική τους συνεργασία τα τελευταία χρόνια.
Τον Φεβρουάριο, η Κίνα «επαναβεβαίωσε την ισχυρή της στήριξη στο Πακιστάν στην υπεράσπιση της εθνικής του κυριαρχίας, ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας, και τη στήριξή της στις προσπάθειες του Πακιστάν για την ασφάλεια, σταθερότητα, ανάπτυξη και ευημερία».
Οι τρεις χώρες μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η ραδιενεργός μόλυνση θα προκαλούσε καταστροφές στο μεγαλύτερο μέρος του Νότιου Ειρηνικού.
Αν και οι θεωρίες περί «πυρηνικού χειμώνα» θεωρούνται υπερβολικές και η ραδιενέργεια από πυρηνικά όπλα τείνει να υποχωρεί σε ασφαλή επίπεδα μέσα σε τρεις εβδομάδες, σύμφωνα με μελέτες του αμερικανικού στρατού, οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία και στις προμήθειες τροφίμων στην Ανατολή θα ήταν καταστροφικές, οδηγώντας σε μακροπρόθεσμη διεθνή κρίση.
Εκρηκτικό μείγμα
Η διπλωματική σχέση Νέου Δελχί – Ισλαμαμπάντ κλονίζεται μέρα με τη μέρα: απελάσεις διπλωματών, πάγωμα συμφωνιών, σφράγισμα συνόρων.
Και τώρα, ένα νέο στοιχείο προστίθεται στο εκρηκτικό μείγμα: η αλλαγή στο πυρηνικό ισοζύγιο.
Σύμφωνα με τη Federation of American Scientists, η Ινδία διαθέτει πλέον περίπου 180 πυρηνικές κεφαλές, ξεπερνώντας τις 170 του Πακιστάν.
Παράλληλα, η ινδική στρατηγική αναβαθμίζεται με τεχνολογία MIRV — δυνατότητα εκτόξευσης πολλαπλών πυρηνικών κεφαλών από έναν πύραυλο — που μετατρέπει τους πυραύλους Agni-5 σε εργαλεία αποτροπής και ταυτόχρονης επίθεσης.
Σε αντίθεση, το Πακιστάν δίνει μάχη με οικονομικούς περιορισμούς και την ανάγκη να διατηρεί μια αξιοπρεπή αποτρεπτική ισχύ απέναντι στη σαφώς ανώτερη ινδική στρατιωτική μηχανή.
Το χάσμα γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο στους αριθμούς: 79 δισ. δολ για τις ινδικές αμυντικές δαπάνες το 2025–26, έναντι μόλις 8 δισ. για τις αντίστοιχες του Πακιστάν.
Ασύμμετρη πραγματικότητα
Αυτή η ασύμμετρη πραγματικότητα αποτυπώνεται στο πεδίο:
• Η Ινδία παραλαμβάνει Rafale, επενδύει σε τεχνολογίες αιχμής όπως το S-400, και ενισχύει κάθε κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεών της.
• Το Πακιστάν, εγκλωβισμένο ανάμεσα σε εσωτερική πολιτική αστάθεια και εξωτερικές πιέσεις, βασίζεται όλο και περισσότερο στο πυρηνικό του οπλοστάσιο ως αποτρεπτικό εργαλείο.
Αλλά η πραγματική ανησυχία δεν είναι μόνο ποσοτική — είναι ποιοτική. Και είναι πυρηνική.
Πυρηνική στρατηγική με ρήγματα και ασάφειες
Η επίσημη ινδική πολιτική είναι η «No First Use» — δηλαδή, δεν θα κάνει πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων.
Όμως τα τελευταία χρόνια, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι έχουν αφήσει παράθυρα αμφισβήτησης, ιδίως σε περίπτωση επίθεσης με χημικά ή βιολογικά όπλα ή μαζικής τρομοκρατικής ενέργειας.
Το Πακιστάν, από την άλλη, δεν έχει επίσημη πολιτική αποτροπής τύπου No First Use.
Αντιθέτως, έχει επενδύσει σε τακτικά πυρηνικά όπλα, για να αντισταθμίσει τη συμβατική υπεροχή της Ινδίας — μια επιλογή που μειώνει το κατώφλι χρήσης πυρηνικών σε ενδεχόμενο σύγκρουσης.
Αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο στρατηγικό περιβάλλον: με ελάχιστο χρόνο αντίδρασης, υψηλή πολιτική πίεση και μια ιστορικά εχθρική σχέση, ο κίνδυνος λανθασμένου υπολογισμού ή υπερβολικής αντίδρασης αυξάνεται δραματικά.
Σοκ με τις προσομοιώσεις του Princeton
Ο κίνδυνος χρήσης ατομικών όπλων –η Ινδία και το Πακιστάν διαθέτουν 350 πυρηνικές κεφαλές – προκαλεί εύλογα παγκόσμια ανησυχία.
Σύμφωνα με προσομοιώσεις του Πανεπιστημίου Princeton, μία τέτοια σύγκρουση θα μπορούσε να προκαλέσει τον θάνατο έως και 125 εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς και παγκόσμιες περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες, όπως πτώση θερμοκρασίας και λιμοί.
«Το σενάριο, σχεδιασμένο για το 2025, προβλέπει μια τρομοκρατική επίθεση εναντίον αξιωματούχων της Ινδικής κυβέρνησης με μεγάλο αριθμό θυμάτων, η οποία θα οδηγήσει σε μια σύγκρουση μεγάλης κλίμακας», αναφέρει η μελέτη του διάσημου Πανεπιστημίου.
Εάν η Ινδία και το Πακιστάν χρησιμοποιήσουν και τις 350 πυρηνικές κεφαλές, θα μπορούσαν να πεθάνουν από 50 έως 125 εκατομμύρια άνθρωποι.
Ταυτόχρονα, οι περιβαλλοντικές συνέπειες θα γίνουν αισθητές από ολόκληρο τον κόσμο.
Η παγκόσμια θερμοκρασία επιφάνειας μπορεί να μειωθεί κατά 2°-5°C και οι βροχοπτώσεις θα μειωθούν κατά 15-30%.
Αυτό θα επηρεάσει άμεσα την αγροτική παραγωγικότητα και μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια πείνα», επισημαίνει στην προσομοίωσή του το πανεπιστήμιο Princeton.
Η χειρότερη στιγμή για τον πλανήτη
Η στιγμή δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη για τη διεθνή κοινότητα.
Ο πόλεμος στη Γάζα, η αιμορραγία στην Ουκρανία, η διαρκής ρήξη ΗΠΑ-Κίνας — όλα έχουν στρέψει αλλού την προσοχή των μεγάλων δυνάμεων.
Η Νότια Ασία μένει μόνη της να διαχειριστεί τη δική της κρίση.
Και όμως, τα διακυβεύματα είναι παγκόσμια.
Δύο κράτη με ιστορία πολέμων, χωρίς εμπιστοσύνη και με ασταθείς εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες, κρατούν στα χέρια τους πυρηνικά όπλα.
Όχι απλώς για αποτροπή — αλλά ως ενεργό στρατηγικό εργαλείο.
Η επόμενη κρίση δεν χρειάζεται να είναι πόλεμος.
Μπορεί να είναι ένας υπολογιστής που παρερμηνεύει μια εκτόξευση.
Μια στρατιωτική άσκηση που εκλαμβάνεται ως προετοιμασία επίθεσης.
Ένα σήμα ραντάρ που εκτιμάται λανθασμένα.
Γι’ αυτό και η ανάγκη για στρατηγική ψυχραιμία, διπλωματικά κανάλια επικοινωνίας και μηχανισμούς αποκλιμάκωσης είναι πιο επείγουσα από ποτέ.
Η Νότια Ασία βρίσκεται ξανά στο χείλος του γκρεμού.
Το ερώτημα είναι: αυτή τη φορά, ποιος θα κάνει πίσω;
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών