Η προσπάθεια του Μαρόκου να επανασυστήσει τον εαυτό του ως «παγκόσμια δύναμη στο πράσινο υδρογόνο» έχει ωθήσει τη λεγόμενη ενεργειακή μετάβαση βαθιά μέσα σε ένα από τα τελευταία ανεπίλυτα αποικιακά εδάφη του κόσμου — τη Δυτική Σαχάρα.
Από την El Aaiun (Laayoune) έως τη Dakhla, τεράστιες εκτάσεις γης παραχωρούνται για φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα γιγαβάτ, ηλεκτρολύτες και τερματικούς σταθμούς εξαγωγής.
Το «Morocco Offer»: πράσινη στρατηγική σε κατεχόμενο έδαφος
Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Morocco Offer», που ανακοινώθηκε τον Μάρτιο του 2024, έως ένα εκατομμύριο εκτάρια έχουν δεσμευθεί για παραγωγή υδρογόνου.
Μεγάλο μέρος αυτών των εκτάσεων βρίσκεται εντός της Δυτικής Σαχάρας, εδάφους που το Μαρόκο κατέχει από το 1975 και το οποίο παραμένει στον κατάλογο μη αυτοδιοικούμενων περιοχών του ΟΗΕ.
Τον Ιούνιο του 2025, η Υπουργός Ενεργειακής Μετάβασης του Μαρόκου ανακοίνωσε την επιλογή επτά έργων πράσινου υδρογόνου, συνολικής αξίας 32,8 δισ. δολαρίων. Τα περισσότερα εξ αυτών χωροθετούνται μέσα στη Δυτική Σαχάρα.
Τα έργα στοχεύουν στην παραγωγή 20 GW ανανεώσιμης ενέργειας, εκ των οποίων τα μισά θα τροφοδοτούν ηλεκτρολύτες για τη δημιουργία έως και 8 εκατ. τόνων παραγώγων υδρογόνου — όπως αμμωνία, συνθετικά καύσιμα και «πράσινο» χάλυβα. Η εκτιμώμενη κατανάλωση νερού ανέρχεται σε 63 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Όμως, πέρα από την αποανθρακοποίηση, πρόκειται για παγίωση της κατοχής, σημειώνει το Modern Diplomacy.
Διεθνές δίκαιο και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης
Από νομική σκοπιά, το καθεστώς της Δυτικής Σαχάρας δεν έχει αλλάξει. Ο χαρακτηρισμός της ως «νότιες επαρχίες» από το Ραμπάτ δεν αναιρεί το αναφαίρετο δικαίωμα αυτοδιάθεσης του λαού των Σαχράουι.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει επανειλημμένα αποφανθεί ότι συμφωνίες ΕΕ–Μαρόκου για εμπόριο ή αλιεία δεν μπορούν να ισχύουν για τη Δυτική Σαχάρα χωρίς τη συγκατάθεση του λαού της. Το ίδιο ισχύει και για τα έργα υδρογόνου.
Η αξιοποίηση των πόρων του εδάφους χωρίς αυτή τη συναίνεση παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.
«Πράσινη αποικιοκρατία» με διεθνείς συμπράξεις
Η πράσινη μετάβαση χρησιμοποιείται ως όχημα νομιμοποίησης της κατοχής. Μεγαλεπήβολα σχέδια, όπως το Dahamco – μια κοινή επιχείρηση Μαρόκου–ΗΑΕ αξίας 25 δισ. δολαρίων στη Dakhla – προωθούνται ως αναπτυξιακά έργα, αλλά εδραιώνουν την κυριαρχία του Μαρόκου.
Το έργο στοχεύει να παράγει 1 εκατ. τόνους αμμωνίας ετησίως έως το 2031, για εξαγωγή στην Ευρώπη. Κάθε λιμάνι, καλώδιο και αγωγός που κατασκευάζεται στην κατεχόμενη περιοχή γίνεται πολιτικό εργαλείο υπέρ του μαροκινού αφηγήματος.
Οι εταίροι περιλαμβάνουν εταιρείες όπως η Acciona (Ισπανία), η TAQA (ΗΑΕ) και η ACWA Power (Σαουδική Αραβία). Από τα έξι κονσόρτσια που επιλέχθηκαν το 2025, τα δύο δραστηριοποιούνται σε περιοχές σχεδόν εξ ολοκλήρου εντός της Δυτικής Σαχάρας.
Κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Η Δυτική Σαχάρα δεν είναι «λευκός καμβάς» για ενεργειακά πειράματα. Είναι μία από τις πιο ναρκοθετημένες περιοχές του κόσμου, διχοτομημένη από έναν τείχο 2.700 χιλιομέτρων και σημαδεμένη από δεκαετίες συγκρούσεων.
Η ανάπτυξη βιομηχανικών διαδρόμων και ζωνών ασφαλείας απειλεί να εκτοπίσει κοινότητες και να διακόψει τις νομαδικές διαδρομές των Σαχράουι, όλα υπό το πρόσχημα της «πράσινης ανάπτυξης».
Η παραγωγή υδρογόνου απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού, ενώ η αφαλάτωση παράγει υπερ-αλμυρά απόβλητα που επιβαρύνουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Η Dakhla, με τη μοναδική της βιοποικιλότητα — φλαμίνγκο, φώκιες μοναχούς και εύθραυστους υγροτόπους — βρίσκεται ήδη σε οικολογική πίεση.
Επιπλέον, το Ραμπάτ σχεδιάζει ένα «πράσινο» data center 500 MW στην ίδια περιοχή, το οποίο θα απαιτεί 1,8 δισ. λίτρα νερού ετησίως για ψύξη. Σε μια έρημο που στηρίζεται σε υπόγεια αποθέματα, αυτό συνιστά οικολογική ανευθυνότητα.
Οικονομικός αποκλεισμός και διεθνής συνενοχή
Οι πόροι των Σαχράουι απομυζώνται για να τροφοδοτήσουν παράνομα επενδυτικά έργα που δεν τους αποφέρουν κανένα όφελος.
Τα σχέδια αυτά όχι μόνο υπονομεύουν το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, αλλά και μπλέκουν την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης και της Αφρικής σε πολιτικά και νομικά αδιέξοδα.
Το Μαρόκο χρησιμοποιεί την υπόσχεση της πράσινης ενέργειας για να ενισχύσει τη διεθνή υποστήριξη προς τη θέση του, προωθώντας μια μορφή «πράσινης διπλωματίας» που αποκρύπτει την κατοχή.
Νομικοί και ηθικοί κίνδυνοι
Κάθε επένδυση στη Δυτική Σαχάρα χωρίς τη συναίνεση των Σαχράουι, διαμέσου του Frente Polisario, αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Οι εταιρείες που αγνοούν αυτή την αρχή διακινδυνεύουν αγωγές, ζημία φήμης και πολιτικές κυρώσεις.
Το «πράσινο υδρογόνο» στην κατεχόμενη γη δεν είναι ουδέτερη κλιματική λύση — είναι γεωπολιτικό στοίχημα υψηλού ρίσκου.Ενέργεια χωρίς δικαιοσύνη δεν είναι βιώσιμη.
Η παγκόσμια μετάβαση στην καθαρή ενέργεια δεν μπορεί να βασιστεί στη στέρηση και στην κατοχή. Η μόνη νόμιμη βάση για οποιοδήποτε έργο στη Δυτική Σαχάρα παραμένει η ελεύθερη και γνήσια συναίνεση του λαού της.
Μέχρι να συμβεί αυτό, οι Σαχράουι και οι σύμμαχοί τους έχουν έναν ξεκάθαρο δρόμο:
να προσφεύγουν, να διεκδικούν και να αποκαλύπτουν κάθε συμφωνία που αντιμετωπίζει τη Δυτική Σαχάρα σαν να ήταν Μαρόκο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών