Σχετικά Άρθρα
Παίρνει «φωτιά» ο χρυσός – Σε νέα ιστορικά υψηλά καθώς κλιμακώνονται οι εντάσεις ΗΠΑ – Κίνας
Ο χρυσός δεν ήταν ποτέ απλώς ένα μέταλλο. Ήταν πάντα μια ιστορία — μια ιστορία που οι άνθρωποι επαναλαμβάνουν αιώνες τώρα για την ασφάλεια, τον πλούτο και τη μονιμότητα. Αυτοκρατορίες χτίστηκαν πάνω του, πόλεμοι ξεκίνησαν για χάρη του και νομίσματα στηρίχθηκαν στην αξία του. Όμως, όπως κάθε ιστορία που πιστεύεται υπερβολικά, έτσι κι αυτή είχε τις στιγμές της αυταπάτης — τότε που η λάμψη τύφλωνε την κρίση και η πραγματικότητα ερχόταν βίαια να θυμίσει πως τίποτα δεν είναι αιώνιο.
Από τη χρυσή λάμψη στη χρυσή φούσκαΣύμφωνα με το Modern Diplomacy, η δεκαετία του 1970 και οι αρχές του ’80 πρόσφεραν ένα από τα πιο εντυπωσιακά μαθήματα για το πώς μοιάζει μια φούσκα χρυσού. Μετά την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού από τις ΗΠΑ το 1971, η τιμή του μετάλλου εκτοξεύθηκε. Το 1980 έφτασε στα 850 δολάρια η ουγκιά — ασύλληπτη τιμή για την εποχή.
Ο πληθωρισμός, οι πετρελαϊκές κρίσεις και η πολιτική αβεβαιότητα έσπρωξαν επενδυτές να αγοράζουν χρυσό με φανατισμό. Το μέταλλο έγινε σχεδόν θρησκεία για όσους έχαναν την πίστη τους στα νομίσματα. Όμως οι φούσκες τρέφονται εξίσου από φόβο και από απληστία. Όταν τα επιτόκια αυξήθηκαν και ο πληθωρισμός άρχισε να υποχωρεί, η πίστη κατέρρευσε. Μέσα σε δύο χρόνια, ο χρυσός έχασε πάνω από τη μισή του αξία.
Στα βιβλία των Charles Kindleberger, David Hackett Fischer και Charles Mackay βρίσκουμε την ίδια ιστορία σε διαφορετικές εποχές. Ο Kindleberger μιλά για το κύμα της ευφορίας που οδηγεί στη δυσπιστία και τελικά στην κατάρρευση. Ο Fischer δείχνει πως οι πληθωριστικές και αποπληθωριστικές περίοδοι της ιστορίας συμβαδίζουν πάντα με μεταβολές στην αξία των πολύτιμων μετάλλων. Ο Mackay, αιώνες νωρίτερα, περιέγραφε πώς οι άνθρωποι ερωτεύονται τις αυταπάτες τους — από τις τουλίπες μέχρι το χρυσάφι — και πώς πάντα το τέλος είναι το ίδιο: πανικός.
Black Friday 1869 — Η πρώτη “Χρυσή Κατάρρευση”Το 1869, οι χρηματιστές Jay Gould και James Fisk προσπάθησαν να χειραγωγήσουν την αμερικανική αγορά χρυσού μέσω πολιτικών διασυνδέσεων. Για λίγες μέρες, πέτυχαν: οι τιμές εκτοξεύθηκαν. Όμως όταν η κυβέρνηση παρενέβη, διοχετεύοντας χρυσό στην αγορά, η φούσκα έσκασε μέσα σε ώρες. Περιουσίες εξαφανίστηκαν και η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα χρειάστηκε χρόνια για να αποκατασταθεί. Ήταν το πρώτο δείγμα του ίδιου μοτίβου που θα επαναλαμβανόταν ξανά και ξανά: χειραγώγηση, υπερβολή και κατάρρευση.
Στη σύγχρονη εποχή, ο χρυσός συνεχίζει να τρέφεται από την ίδια ψυχολογία. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008, όταν οι αγορές κατέρρευσαν, η τιμή του χρυσού εκτινάχθηκε από τα 700 στα σχεδόν 1.900 δολάρια η ουγκιά. Η λογική ήταν ίδια: όταν όλα τα άλλα χάνουν την αξία τους, το χρυσάφι μένει όρθιο. Όταν όμως η κρίση πέρασε, οι τιμές υποχώρησαν. Δεν ήρθε καταστροφή — αλλά η ψευδαίσθηση της απόλυτης ασφάλειας αποδείχθηκε ξανά εύθραυστη.
Οι Θεωρίες και τα “Ιερά Βιβλία” των Αγορών
Ο Karl Polanyi, στο The Great Transformation, προειδοποιούσε πως οι αγορές δεν είναι ποτέ “φυσικές” — διαμορφώνονται από συναισθήματα και κοινωνικές δομές. Ο χρυσός, θα έλεγε, είναι περισσότερο πολιτισμικό σύμβολο παρά οικονομικό θεμέλιο. Ο John Maynard Keynes, στη General Theory of Employment, Interest, and Money, χαρακτήριζε τον χρυσό «βαρβαρο λείψανο» (“barbarous relic”). Ο Robert Shiller, στο Irrational Exuberance, έδειχνε πώς οι αφηγήσεις — όχι τα δεδομένα — κινούν τις αγορές. Ο χρυσός, σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι εμπόρευμα αλλά ιστορία. Και κάθε ιστορία έχει τέλος.
Αν σκάσει η νέα φούσκαΣήμερα, οι τιμές του χρυσού βρίσκονται ξανά σε ιστορικά υψηλά. Ο πληθωρισμός, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η αβεβαιότητα γύρω από το παγκόσμιο εμπόριο έχουν αναζωπυρώσει τη “χρυσή πίστη”. Κεντρικές τράπεζες από την Κίνα μέχρι την Τουρκία αγοράζουν χρυσό, ενώ οι μικροεπενδυτές αποθηκεύουν νομίσματα και ράβδους ως αντιστάθμιση στον φόβο. Είναι το ίδιο έργο — φόβος, πίστη, φούσκα.
Αν όμως αυτή η φούσκα σκάσει, οι συνέπειες θα είναι οδυνηρές. Οι πρώτοι που θα πληγούν θα είναι οι μικροεπενδυτές, που θα δουν τις αποταμιεύσεις τους να λιώνουν. Έπειτα, οι αναδυόμενες οικονομίες με αποθέματα χρυσού θα βρεθούν αντιμέτωπες με απώλειες αξίας και πιέσεις στα νομίσματά τους. Αν οι κεντρικές τράπεζες αρχίσουν να πουλούν για να περιορίσουν τη ζημιά, θα προκληθεί αλυσιδωτή αντίδραση σε αγορές μετοχών και ομολόγων.
Το Ψυχολογικό Ντόμινο
Όπως έγραψε ο Michael Lewis στο The Big Short, «οι φούσκες πάντα έχουν νόημα όσο φουσκώνουν». Κάθε φορά η αφήγηση είναι η ίδια: “αυτή τη φορά είναι διαφορετικά”. Το ίδιο θα συμβεί και με τον χρυσό. Θα ακουστεί πως “είναι αιώνιος”, πως “δεν μπορεί να χάσει αξία”. Όμως όταν όλοι πιστέψουν πως κάτι είναι άτρωτο, εκείνη τη στιγμή γίνεται πιο ευάλωτο.
Στο This Time Is Different, οι Carmen Reinhart και Kenneth Rogoff εξηγούν πως όλες οι κρίσεις στην ιστορία έχουν μια κοινή ρίζα: τη λήθη. Οι άνθρωποι ξεχνούν πως οι τιμές μπορούν να πέσουν. Ο χρυσός δεν είναι εξαίρεση — είναι απλώς η πιο αρχαία εκδοχή του ίδιου σφάλματος.
Ένα κραχ στον χρυσό θα είχε και γεωπολιτικές συνέπειες. Η Κίνα, που συσσωρεύει αποθέματα για να αντισταθμίσει την ισχύ του δολαρίου, θα έβλεπε το αφήγημά της να κλονίζεται. Η Ινδία, όπου ο χρυσός είναι κοινωνικό και πολιτισμικό σύμβολο, θα αντιμετώπιζε διάβρωση πλούτου και αυξημένη αβεβαιότητα. Αντίθετα, οι ΗΠΑ — των οποίων η οικονομία στηρίζεται περισσότερο στην τεχνολογία και στο δολάριο παρά στο μέταλλο — θα δέχονταν περιορισμένο πλήγμα.
Όταν σκάει μια φούσκα, το μεγαλύτερο θύμα δεν είναι η αξία, αλλά η εμπιστοσύνη.
Οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφισβητούν όχι μόνο τις αγορές, αλλά και την ίδια την ιδέα της σταθερότητας.
Και τότε, το “ασφαλές καταφύγιο” του κόσμου μπορεί να αποδειχθεί η πιο επικίνδυνη αυταπάτη του.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών