Σχετικά Άρθρα
Υποκρισία Yermak: Οι ΗΠΑ πρέπει να επιτηρήσουν την εκεχειρία στην Ουκρανία - Χαστούκι Zakharova: Την παραβιάζετε ούτως ή άλλως
Ρήγμα… στο Κίεβο – Ο πιστός Yermak απομακρύνεται από τον Zelensky
Κανείς δεν θα φανταζόταν ότι ο άνδρας, που άρχισε την καριέρα του πίσω από τις κάμερες ως παραγωγός ταινιών δράσης και θρίλερ, θα κατέληγε να είναι ο βασικός αρχιτέκτονας της ουκρανικής πολιτικής σκηνής εν καιρώ πολέμου. Ο λόγος για τον Andriy Yermak, το «δεξί χέρι» του Ουκρανού προέδρου, Volodymyr Zelensky, όχι απλώς διαχειρίζεται τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις και στρατηγικές, αλλά -όπως προκύπτει- στήνει αθόρυβα το πολιτικό παιχνίδι, που μπορεί να οδηγήσει στην πτώση του ανθρώπου που τον ανέδειξε, του Zelensky.
Από τα πρώτα βήματα της κοινής τους πορείας, ο Yermak εμφανίστηκε ως ο πιστός και αφοσιωμένος σύμμαχος του Zelensky, ο άνθρωπος που θα έφερνε τάξη και οργάνωση στο χάος της προεδρίας του πρώην κωμικού. Ωστόσο, καθώς η σύγκρουση με τη Ρωσία εξελισσόταν σε αδυσώπητο πόλεμο, ο ρόλος του Yermak πήρε μια νέα, σκοτεινότερη διάσταση. Όχι πια απλός βοηθός, αλλά ο κυρίαρχος σκηνοθέτης των πολιτικών και διπλωματικών κινήσεων που καθορίζουν το μέλλον της χώρας.
Η μεταμόρφωση αυτή συνοδεύτηκε από μια σειρά αμφιλεγόμενων αποφάσεων και πολιτικών ελιγμών, που έχουν προκαλέσει ανησυχίες τόσο στο εσωτερικό της κυβέρνησης όσο και στους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας. Απομακρύνσεις συνεργατών, κλείσιμο δρόμων σε πολιτικούς αντιπάλους, και μια αυξανόμενη συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του, είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που κάνουν πολλούς να βλέπουν τον Yermak ως το πραγματικό «αφεντικό» της Ουκρανίας — και πιθανό διάδοχο του Zelensky.
Παράλληλα, οι φήμες και οι υποψίες περί προσωπικών φιλοδοξιών και πολιτικών σχεδίων για το μέλλον πολλαπλασιάζονται. Κάποιοι τον κατηγορούν ότι εκμεταλλεύεται την εμπιστοσύνη του προέδρου για να χτίσει το δικό του πολιτικό κεφάλαιο, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια δική του εποχή εξουσίας. Αυτή η διπλή φύση -πιστός υπηρέτης αλλά και φιλόδοξος παίκτης- καθιστά τον Yermak μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και επικίνδυνες φιγούρες στο ουκρανικό πολιτικό σκηνικό.
Το επεισόδιο στον Λευκό Οίκο
Όλοι θυμούνται τον Zelensky να γίνεται αντικείμενο χλευασμού από τους πιστούς του Trump για τη στρατιωτική του αμφίεση στη διαβόητη πλέον συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο τον Φεβρουάριο.
Αλλά οι περισσότεροι μάλλον έχουν ήδη ξεχάσει το αψεγάδιαστο κοστούμι του άνδρα που καθόταν στον καναπέ, δεξιά του Zelensky, του επιβλητικού προσωπάρχη του, Andriy Yermak. Μήπως ο Yermak σκεφτόταν ότι το αφεντικό του θα έπρεπε να είχε ακολουθήσει το δικό του παράδειγμα στην ενδυμασία; Ή μήπως ότι εκείνος θα είχε διαχειριστεί καλύτερα τη δύσκολη στιγμή; Αν αυτό σκεφτόταν, δεν θα το παραδεχόταν ποτέ.
Στην πραγματικότητα, είπε στο Politico ότι ήταν ο ίδιος ο Zelenskyy που του ζήτησε να φορέσει κοστούμι. «Πιθανότατα ήταν το πρώτο μου κοστούμι από την έναρξη της πλήρους εισβολής. Το αισθανόμουν σχεδόν ξένο, αλλά το συνηθίζω», έγραψε σε μια ανταλλαγή email. Και τι είχε στο μυαλό του κατά τη διάρκεια της έντονης αντιπαράθεσης; Η προτεραιότητα ήταν να πείσουμε τους Αμερικανούς ότι είναι προς το στρατηγικό τους συμφέρον να βοηθήσουν να σταματήσουν τους Ρώσους, εξήγησε ο Yermak. Ούτε ίχνος πρόθεσης να «πάρει το τιμόνι» καθώς οι διαπραγματεύσεις γλιστρούσαν στον πάγο.
Η απάντηση είναι τυπική για τον Yermak. Ο άλλοτε άγνωστος δικηγόρος και παραγωγός ταινιών Β' διαλογής -που πλέον βρίσκεται στο επίκεντρο της τριμερούς ειρηνευτικής διπλωματίας με Αμερικανούς και Ρώσους- παραμένει πιστός στο αφεντικό του. Σε παλαιότερη συνέντευξη στο Politico, τον αποκάλεσε με ενθουσιασμό «πρόεδρο του λαού». Τι άλλο θα μπορούσε να πει; Ο Yermak έχει ακολουθήσει την τροχιά του Zelensky για να γίνει ο δεύτερος ισχυρότερος άνδρας στην Ουκρανία — ίσως και ισότιμος.
Στο προσκήνιο
Το προφίλ του Yermak αναμένεται να ενισχυθεί τους επόμενους μήνες. Έχει διανύσει μεγάλη απόσταση από τις μέρες που παρήγαγε την ταινία πολεμικών τεχνών The Fight Rules και το θρίλερ The Line.
Σήμερα βρίσκεται στην αιχμή της ουκρανικής διπλωματίας και προσπαθεί να κρατήσει τους ευερέθιστους υποστηρικτές του Trump ικανοποιημένους — εν μέρει με προσεγμένη ενδυμασία.
Στις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη τον Μάιο, ο Yermak ηγήθηκε των συνομιλιών με συμμάχους και απέφυγε τις απευθείας επαφές με τους Ρώσους. Η Ρωσία έστειλε χαμηλόβαθμη αντιπροσωπεία, αλλά ο 53χρονος σύμβουλος από το Κίεβο συντόνισε τις θέσεις με ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Γερμανία, επιμένοντας ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι μια άνευ όρων κατάπαυση πυρός.
Αυτή την εβδομάδα ταξιδεύει στην Ουάσινγκτον, προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί την ενόχληση του Trump με τον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin για τους μαζικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς σε ουκρανικές πόλεις, περιλαμβανομένου του Κιέβου. Ο Trump χαρακτήρισε τον Putin «τρελό» για τις επιθέσεις και απείλησε με νέες κυρώσεις. «Οι κυρώσεις είναι η βασική προτεραιότητα», δήλωσε συνεργάτης του Yermak στο Politico.
Το ερώτημα είναι: Ποιο είναι το σχέδιό του; Καθώς επισκέπτεται δυτικές πρωτεύουσες για να προωθήσει την υπόθεση της Ουκρανίας, κάποιοι επικριτές του θεωρούν ότι εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να ενισχύσει το δικό του προφίλ. Ωστόσο, ο ίδιος το αρνείται κατηγορηματικά. «Μπήκα στην πολιτική μαζί με τον Volodymyr Zelensky και θα αποχωρήσω μαζί του», είπε. «Ο ρόλος μου είναι να τον βοηθώ να φέρει εις πέρας τα καθήκοντά του ως πρόεδρος. Δεν πρόκειται για καριέρα ή θέση για μένα».
Προς το παρόν, τουλάχιστον, ο Yermak είναι το δεξί χέρι του Zelensky... όχι διάδοχος. Ακόμη και σκληροί αντίπαλοι παραδέχονται ότι ο πρώην δικηγόρος ταιριάζει στο ρόλο του μεσάζοντα μεταξύ Ουκρανίας και των ρεαλιστών του Trump. «Καταλαβαίνει καλύτερα τους ανθρώπους του Trump απ’ ό,τι ο Zelensky», είπε ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Mykola Kniazhytskyi.
Ο Kniazhytskyi, που σπάνια λέει καλό λόγο για τον Yermak, επισήμανε ότι «ο Zelensky δεν έχει προσαρμοστεί αρκετά» στη νέα πραγματικότητα στην Ουάσινγκτον, ενώ ο Yermak φαίνεται πιο συντονισμένος. Αυτό που προκαλεί εκνευρισμό στην Ουκρανία είναι ότι, σύμφωνα με τον Kniazhytskyi, ο Yermak έχει τόση εξουσία όσο και ο Zelensky — και μάλιστα, χωρίς καμία λογοδοσία. «Η θέση του δεν προβλέπεται στο σύνταγμα», είπε. «Είναι ένα γκρίζο σημείο στην κυβέρνηση».
Στο ουκρανικό πολιτικό κατεστημένο, ο Yermak είναι γνωστός για την απολυταρχική προσέγγισή του στην εξουσία. «Προσπαθεί να ελέγξει τις υπηρεσίες ασφαλείας, την κυβέρνηση, τη βουλή, τα ΜΜΕ — όλους», είπε ένα υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, που ζήτησε να διατηρηθεί η ανωνυμία του. «Συγκεντρώνει περισσότερη εξουσία απ’ όσο θα έπρεπε να έχει ένας προσωπάρχης».
Άλλοι αναφέρουν πως είναι ικανός να αλλάζει πρόσωπο κατά βούληση. Όπως το έθεσε ένας σύμβουλος της προεδρίας: «Όταν είσαι στο δωμάτιο μαζί του, είναι πολύ πειστικός. Δείχνει ήρεμος, λογικός, ευγενικός. Αλλά μετά — μπορεί να σε διαλύσει. Όσοι του εναντιώνονται, απομακρύνονται αθόρυβα, χωρίς εξηγήσεις».
Η γνωριμία με Zelensky
Ο Yermak μοιράζεται το ίδιο προφίλ εξωτερικού παρατηρητή με τον Zelensky. Όταν οι δυο τους γνωρίστηκαν πριν από 13 χρόνια, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος είχε πολιτική εμπειρία.
Ο Zelensky ήταν ήδη γνωστός ως κωμικός και τηλεοπτικός σταρ, ενώ ο Yermak ήταν δικηγόρος που βοηθούσε Ουκρανούς παραγωγούς να πουλήσουν τα έργα τους σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά στούντιο.
Οι δυο τους έγιναν φίλοι και συνεργάτες. Ο Yermak έφερε νομικές γνώσεις και διεθνείς επαφές, ο Zelensky τη φήμη. Όταν ο Zelensky αποφάσισε να διεκδικήσει την προεδρία το 2019, ο Yermak ήταν μαζί του από την αρχή.
Μετά τη νίκη του Zelensky, ο Yermak τοποθετήθηκε επικεφαλής της διεθνούς πολιτικής του προέδρου και έναν χρόνο αργότερα έγινε επικεφαλής της προεδρικής διοίκησης.
Η επιρροή του δεν άργησε να γίνει αισθητή. Διπλωμάτες και δυτικοί αξιωματούχοι κατάλαβαν γρήγορα ότι, αν ήθελαν να φτάσουν στον Zelensky, έπρεπε πρώτα να περάσουν από τον Yermak. Όμως αυτή η επιρροή είχε και αρνητικό πρόσημο. Το 2021, Ουκρανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι σε πρεσβείες και υπηρεσίες πληροφοριών άρχισαν να εκφράζουν ανησυχίες ότι ο Yermak ενδεχομένως να λειτουργεί πιο πολύ για το προσωπικό του όφελος παρά για το δημόσιο συμφέρον.
Ένας Ουκρανός βουλευτής που παρακολουθούσε τις κινήσεις του είπε ότι ο Yermak «βλέπει τον εαυτό του ως ηγέτη ενός πατριωτικού, ελίτ κύκλου εξουσίας — όχι ως δημόσιο λειτουργό».
Μια βασική στιγμή ήταν όταν η κυβέρνηση του Zelenskyy αποφάσισε να αποχωρήσει από μια επιχείρηση που είχε οργανωθεί για τη σύλληψη Ρώσων μισθοφόρων της Wagner, οι οποίοι φέρονται να είχαν εμπλακεί στη συντριβή της πτήσης MH17 στην Ουκρανία το 2014. Η επιχείρηση, που είχε σχεδιαστεί από τις ουκρανικές υπηρεσίες ασφαλείας με τη στήριξη δυτικών εταίρων, ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Οι επικριτές κατηγόρησαν τον Yermak ότι εμπόδισε την αποστολή για να μην εξοργίσει τη Μόσχα, σε μια περίοδο που ο Zelensky προσπαθούσε να ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες με τη Ρωσία.
Ο Yermak απέρριψε κατηγορηματικά αυτές τις κατηγορίες, λέγοντας ότι είναι «ανοησίες» και ότι δεν είχε καμία συμμετοχή στην απόφαση. «Η ιστορία της Wagner είναι ένας μύθος που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί μου αντίπαλοι», δήλωσε.
Η υπόθεση, όμως, έδωσε το έναυσμα για πιο ευρύτερες συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο του και τη διαφάνεια στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Μερικοί αξιωματούχοι, τόσο στην Ουκρανία όσο και στις ΗΠΑ, άρχισαν να εκφράζουν επιφυλάξεις για την αξιοπιστία και τις προτεραιότητές του. «Είναι ευφυής, ξέρει πώς να διαχειρίζεται τους ανθρώπους και έχει την πλήρη εμπιστοσύνη του προέδρου», είπε ένας πρώην Αμερικανός διπλωμάτης. «Αλλά αυτό είναι και το πρόβλημα... O έλεγχος της εξουσίας απαιτεί θεσμούς, όχι μόνο εμπιστοσύνη».
Η Ρωσική εισβολή, ωστόσο, άλλαξε το σκηνικό. Ο Yermak έγινε απαραίτητος. Στην αρχή του πολέμου, ήταν αυτός που ήρθε σε επαφή με κορυφαίους συμβούλους στον Λευκό Οίκο και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να εξασφαλίσει στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη. Ήταν επίσης εκείνος που διαπραγματεύτηκε τις πρώτες ανταλλαγές αιχμαλώτων με τη Μόσχα.
Εκείνη την περίοδο, ορισμένοι Δυτικοί αξιωματούχοι εξέφρασαν ανησυχίες για τον αυξανόμενο ρόλο του Yermak — ιδίως όταν ο ίδιος επιχείρησε να αποκτήσει έλεγχο στη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια που κατευθυνόταν προς την Ουκρανία. Κάποιοι στο State Department και στο Κογκρέσο είδαν αυτόν τον έλεγχο ως ενδεχόμενη απειλή για τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα.
Όμως, σύμφωνα με έναν ανώτερο Ευρωπαίο διπλωμάτη, η κριτική αυτή δεν έλαβε υπόψη της την κρίσιμη συνθήκη υπό την οποία βρέθηκε η Ουκρανία: «Σε περιόδους πολέμου, οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται γρήγορα, από ανθρώπους στους οποίους έχεις εμπιστοσύνη. Ο Yermak ήταν αυτός ο άνθρωπος για τον Zelensky».
Ο Yermak συνέχισε να παίζει καθοριστικό ρόλο στο να εξασφαλιστεί η υποστήριξη της Δύσης, όχι μόνο στρατιωτικά αλλά και πολιτικά. Ήταν πρωτεργάτης στην προώθηση της λεγόμενης «φόρμουλας της ειρήνης» του Zelensky — ένα σχέδιο 10 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου, το οποίο περιλάμβανε την πλήρη απόσυρση των ρωσικών δυνάμεων και την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας.
Παράλληλα, ο Yermak ανέλαβε και τον ρόλο του υπερασπιστή της Ουκρανίας στη διεθνή σκηνή, συνεργαζόμενος με κυβερνήσεις και οργανισμούς για την απόδοση ευθυνών στη Ρωσία για εγκλήματα πολέμου και την αποκατάσταση των ζημιών.
Ο Yermak συμμετείχε επίσης ενεργά σε διαπραγματεύσεις για την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου, παίζοντας συχνά προσωπικό ρόλο στις πιο ευαίσθητες συνεννοήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιελάμβαναν Ουκρανούς μαχητές που είχαν υπερασπιστεί τη Μαριούπολη. Αυτές οι ανταλλαγές δεν είχαν μόνο στρατιωτική σημασία, αλλά ενίσχυαν και την ηθική των Ουκρανών.
Ο πρώην παραγωγός ταινιών γνώριζε καλά τη δύναμη της εικόνας και της αφήγησης. Δεν ήταν τυχαίο ότι κάθε επιτυχής επιστροφή αιχμαλώτων ενορχηστρωνόταν προσεκτικά, ώστε να προκαλέσει το μέγιστο συγκινησιακό αντίκτυπο στο ουκρανικό κοινό.
Λίγοι αξιωματούχοι κατάφεραν να διατηρηθούν στη θέση τους εάν ο Yermak επιθυμούσε την αποχώρησή τους
Ωστόσο, αυτή η στενή σχέση με την εξουσία και η κεντρική του θέση στη λήψη αποφάσεων δεν πέρασαν απαρατήρητες, ούτε εντός ούτε εκτός Ουκρανίας. Πρώην αξιωματούχοι της κυβέρνησης Zelensky, καθώς και αναλυτές και βουλευτές της αντιπολίτευσης, ανέφεραν ότι ο Yermak έχει μετατραπεί σε «πύλη» προς τον πρόεδρο, ελέγχοντας ποιος έχει πρόσβαση και ποια θέματα τίθενται προς συζήτηση.
Ορισμένοι κάνουν λόγο για υπερσυγκέντρωση εξουσίας. Ένας πρώην υπουργός το διατύπωσε ως εξής: «Δεν έχουμε λειτουργικό Υπουργικό Συμβούλιο. Αντί γι’ αυτό, έχουμε ένα είδος παρακυβέρνησης με επικεφαλής τον Yermak, που ελέγχει την ατζέντα του προέδρου και τον ίδιο τον πρόεδρο».
Έπειτα, υπάρχουν και οι «περίεργοι σύμβουλοι», — άνθρωποι που δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, δεν πληρώνονται από το κράτος, δεν υποχρεούνται να υποβάλουν δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης, και παρ' όλα αυτά επηρεάζουν κομβικές αποφάσεις. Κάποιοι εξ αυτών, έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις διαφθοράς, οι οποίες έκλεισαν πρόωρα με εντολή του Oleh Tatarov, βασικού αναπληρωτή στην προεδρική διοίκηση, που υπάγεται στον Yermak. Ο Tatarov, δικηγόρος, υπηρέτησε στο υπουργείο Εσωτερικών υπό το καθεστώς Yanukovych και αποπέμφθηκε μετά το Maidan — για να επανεμφανιστεί στην Bankova το 2022.
Λίγοι αξιωματούχοι κατάφεραν να διατηρηθούν στη θέση τους εάν ο Yermak επιθυμούσε την αποχώρησή τους. Μία σημαντική εξαίρεση είναι ο Kyrylo Budanov, επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, ο οποίος διατηρεί ανεξάρτητη πρόσβαση στον Zelensky — κάτι που, σύμφωνα με άτομα εντός της Bankova, προκαλεί δυσφορία στον Yermak.
Οι εκκαθαρίσεις και οι ανασχηματισμοί δεν έχουν καταλαγιάσει τις μακροχρόνιες ανησυχίες για τον προσωποκεντρικό -και, κατά ορισμένους, αυταρχικό- τρόπο διακυβέρνησης του Zelensky. Ο πρόεδρος έχει ελάχιστο ενδιαφέρον για θεσμικά σχήματα και επίσημες διαδικασίες. Όλα λειτουργούν με βάση την προσωπική σχέση, τον αυτοσχεδιασμό και συχνά τη στιγμή.
Όπως παρατηρεί ο Kniazhytskyi: «Ο Zelensky και ο Yermak έχουν υπονομεύσει τους θεσμούς και έχουν εγκαθιδρύσει μια διακυβέρνηση βασισμένη σε ανθρώπους που εμπιστεύονται».
Η αποχώρηση κάποιων ικανών προσώπων από την κυβέρνηση ή τον στρατό, όπως ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών Dmytro Kuleba και ο στρατηγός Valery Zaluzhny, ο οποίος συγκρούστηκε με τον Zelensky για τη στρατηγική του πολέμου, προκάλεσε ανησυχία εντός της χώρας. Η μονοπώληση της εξουσίας έχει προκαλέσει σιωπηρή δυσαρέσκεια και στους δυτικούς συμμάχους, οι οποίοι αποφεύγουν τη δημόσια κριτική για να μην προσφέρουν επιχειρήματα στη ρωσική προπαγάνδα.
Η Daria Kaleniuk, διευθύντρια του ΜΚΟ Anti-Corruption Action Center, δήλωσε: «Το πρόβλημα της Ουκρανίας δεν είναι πια οι ολιγάρχες. Ούτε καν η διαφθορά. Το βασικό πρόβλημα είναι το σύστημα διακυβέρνησης και το πώς έχει μονοπωληθεί η εξουσία».
Η Kaleniuk και άλλοι προειδοποιούν ότι ο Yermak ενσαρκώνει το πρόβλημα αυτό, όχι απλώς επειδή συγκεντρώνει υπερβολική εξουσία, αλλά επειδή η εξουσία αυτή δεν είναι διαφανής και δεν υπόκειται σε έλεγχο.
Ο ίδιος απορρίπτει τις επικρίσεις. Υποστηρίζει πως ο Zelensky παραμένει το αφεντικό — «είμαι υπεύθυνος μόνο για την εφαρμογή των αποφάσεών του» — και πως όλη η ομάδα του προεδρικού γραφείου λειτουργεί με βάση την εμπιστοσύνη και την κοινή ευθύνη. «Δεν είμαι πολιτικός. Δεν με ενδιαφέρει η δημοτικότητα», είπε. «Εργάζομαι για να τελειώσει ο πόλεμος. Και μετά… δεν ξέρω».
Ορισμένοι πιστεύουν ότι ξέρει ακριβώς τι θέλει: Nα γίνει ο επόμενος πρόεδρος της Ουκρανίας. Όταν του έθεσαν το ερώτημα, ο Yermak γέλασε — ένα σύντομο, σφιχτό γέλιο, περισσότερο αμυντικό παρά ειλικρινές. «Δεν το σκέφτομαι», είπε. Έπειτα κοντοστάθηκε για μια στιγμή. «Αλήθεια».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών