Και οι δύο χώρες χρησιμοποιούν στρατιωτική ισχύ, με προσοχή ως ώρας, και σύμφωνα με άγραφους κανόνες, στοχεύοντας στην αποτροπή της κλιμάκωσης, ωστόσο, ο ιστορικός τους ανταγωνισμός, ή ο... αστάθμητος παράγοντας, δεν εγγυάται πως δοθέντων των συνθηκών δεν θα δοκιμάσουν τα ύστατα όπλα.
Η στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έρχεται να επεκτείνει ανατολικά το μέτωπο του πολέμου σε ένα τόξο που ξεκινά από την Ουκρανία, περνά από την Μέση Ανατολή για να καταλήξει στην Ινδική Υποήπειρο, με μία σημαντική διαφορά: «δοκιμάζει» ανοιχτά τις κόκκινες γραμμές του πυρηνικού ανταγωνισμού σε μια περιοχή ιδιαίτερα εύθραυστη.
Με περίπου 170 πυρηνικές κεφαλές η καθεμία, η Ινδία και το Πακιστάν έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη προσέγγιση στον ένοπλο ανταγωνισμό.
Και οι δύο χώρες χρησιμοποιούν στρατιωτική ισχύ, με προσοχή ως ώρας, και σύμφωνα με άγραφους κανόνες, στοχεύοντας στην αποτροπή της κλιμάκωσης, ωστόσο, ο ιστορικός τους ανταγωνισμός, ή ο... αστάθμητος παράγοντας, δεν εγγυάται πως δοθέντων των συνθηκών δεν θα δοκιμάσουν τα ύστατα όπλα.
Ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών — ο πόλεμος του Κάρκιλ το 1999 — πραγματοποιήθηκε υπό την σκιά των επιτυχημένων πυρηνικών δοκιμών που έκαναν και οι δύο χώρες το προηγούμενο έτος και χαρακτήρισε μια νέα εποχή υπερβολικής προσοχής: χρησιμοποιήθηκαν μόνο δυνάμεις εδάφους.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι άγραφοι κανόνες έχουν χαλαρώσει, με τις δύο χώρες να χρησιμοποιούν όπλα και τακτικές που δεν είχαν παρατηρηθεί στην μετα-πυρηνική εποχή. Η αεροπορική ισχύς εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2019, με επιθέσεις στο Balacot που πλήγωσαν αδιαμφισβήτητο πακιστανικό έδαφος για πρώτη φορά σε σχεδόν μισό αιώνα.
Οι πρόσφατες συγκρούσεις ξεκίνησαν επίσης με αεροπορικές επιθέσεις, που εξαπέλυσε η Ινδία κατά του Πακιστάν και του Πακιστανικού Κασμίρ.
Αλλά οι επιθέσεις, που σύμφωνα με το Ισλαμαμπάντ σκότωσαν 32 ανθρώπους, ήταν πιο βαθιές στο Πακιστάν από ποτέ — μία εκ των οποίων 100 χιλιόμετρα από τα σύνορα — και συντονισμένες σε πολλαπλούς στόχους, συμπεριλαμβανομένων αστικών περιοχών.
«Ένα πολύ σημαντικό όριο που και η Ινδία και το Πακιστάν έχουν σεβαστεί ήταν η χρήση αεροπορικής ισχύος μεταξύ τους.
Αυτή η πηγή αυτοσυγκράτησης, νομίζω, έχει εξαφανιστεί εντελώς», δήλωσε ο Ankit Panda, από το Carnegie Endowment for International Peace και συγγραφέας του βιβλίου The New Nuclear Age το 2025.
Αποδεκτές... αεροπορικές επιδρομές
«Η Ινδία και το Πακιστάν βρίσκονται σε μια φάση όπου τέτοιες μικρές συγκρούσεις, στις οποίες χρησιμοποιούν αεροπορική ισχύ ο ένας εναντίον του άλλου, φαίνεται ότι είναι αποδεκτές και για τις δύο πλευρές», προσθέτει.
Πριν από τις δημόσιες πυρηνικές δοκιμές τους το 1998, οι πόλεμοι μεταξύ των χωρών ήταν πολύ πιο έντονοι και περιλάμβαναν πλήρης στρατιωτική σύγκρουση, με χιλιάδες θύματα από κάθε πλευρά. Ωστόσο, στην μετα-πυρηνική εποχή, το αποτρεπτικό αποτέλεσμα των πυρηνικών όπλων τους είχε τους κάνει να το ξανασκεφτούν πριν προχωρήσουν σε κλιμάκωση.
Ο Muhammad Aurangzeb, υπουργός Οικονομικών του Πακιστάν, περιέγραψε το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του ως τον «μεγάλο εξισωτή», που βοηθά στην προστασία του Πακιστάν από τον πολύ μεγαλύτερο γείτονά του.
Πυρηνικές δυνάμεις
«Αυτές είναι δύο χώρες με πυρηνικά όπλα.
Για μένα, αυτός είναι ο μεγάλος εξισωτής», δήλωσε στην εφημερίδα Financial Times την Τετάρτη.
«Αυτό θα πρέπει να οδηγήσει σε αποτροπή και από τις δύο πλευρές…
Δεν θα πρέπει ποτέ να φτάσουμε σε αυτό το σημείο».
(Τα πυρηνικά οπλοστάσια των δύο χωρών σε απεικόνιση των Financial Times)
30 χρόνια συγκρούσεων
Αλλά σχεδόν τρεις δεκαετίες καλά διαχειριζόμενων — σχεδόν χορογραφημένων — συγκρούσεων ίσως έχουν ναρκώσει και τις δύο πλευρές στο να πιστεύουν ότι η κλιμάκωση μπορεί πάντα να ελεγχθεί.
Οι αυξανόμενες εντάσεις που τροφοδοτούν τη γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ του Ισλαμικού Πακιστάν και της Ινδίας, που κυριαρχείται από τους Ινδουιστές, έχουν επίσης ασκήσει πίεση στις στρατιωτικές ηγεσίες τους για να παραβλέψουν τα προηγούμενα και να δοκιμάσουν τα όρια όταν προσαρμόζουν τις απαντήσεις τους.
Η Elizabeth Threlkeld, μέλος του Washington-based Stimson Center, δήλωσε ότι οι αμοιβαίες υποψίες και κατηγορίες που υπάρχουν και στις δύο πλευρές «καθιστούν πιο δύσκολη την αποκλιμάκωση… και κινδυνεύουν να οδηγήσουν σε κλιμάκωση μετά από μελλοντικές επιθέσεις [τρομοκρατών]».
Η Threlkeld παρατήρησε ότι ο κίνδυνος θα αυξάνονταν αν οι διασυνοριακές στρατιωτικές επιθέσεις γίνονταν «πιο κανονικοποιημένες» ως τρόπος για να απαντούν οι δύο χώρες στην εσωτερική τρομοκρατία.
Δυτικοί διπλωμάτες στο Πακιστάν ανέφεραν ότι και οι δύο χώρες θέλουν το ζήτημα της ξένης υποστήριξης σε τρομοκρατικές οργανώσεις να περιληφθεί σε οποιαδήποτε μεγαλύτερη συμφιλίωση ή συνεργασία, όπως σε θέματα στρατιωτικά ή πυρηνικά.
Δοκιμασμένη πυρηνική σταθερότητα
Η Maleeha Lodhi, πρώην Πρέσβης του Πακιστάν στις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ και τώρα πολιτική αναλύτρια, αναγνώρισε ότι η «σταθερότητα» της πυρηνικής αποτροπής «έχει δοκιμαστεί» από κάθε πλευρά, αλλά πάντα εντός ορίων.
«Ο περιορισμένος πόλεμος κάτω από την πυρηνική απειλή είναι επικίνδυνος, αλλά και οι δύο πλευρές έχουν εμπλακεί σ’ αυτό στο παρελθόν και γνωρίζουν πότε να σταματήσουν», δήλωσε.
Σύντομα μετά την αντεπίθεση της Ινδίας στο Πακιστάν, η «κόκκινη γραμμή» μεταξύ των στρατιωτικών αρχηγών των επιχειρήσεων των δύο χωρών χρησιμοποιήθηκε, υποδεικνύοντας ότι ένα σημαντικό κανάλι αποκλιμάκωσης είναι ανοιχτό, πρόσθεσε.
Αλλά ελάχιστοι αμφισβητούν ότι άλλες κόκκινες γραμμές — όπως η αποφυγή χρήσης βαλλιστικών πυραύλων ή η σύγκρουση στη θάλασσα — θα παραβιαστούν αν η παρούσα σύγκρουση μεταξύ των γειτόνων συνεχιστεί για πολύ ακόμα.
Η «πυρηνική σήμανση» έχει επίσης γίνει πιο συχνή.
Αν και οι δύο χώρες διαθέτουν περίπου τον ίδιο αριθμό πυρηνικών κεφαλών, η Ινδία καταβάλλει έντονες προσπάθειες να βελτιώσει τα συστήματα εκτόξευσής τους.
Το 2019, το πυρηνικό υποβρύχιο βαλλιστικών πυραύλων της Ινδίας αποστράγγισε τους σωλήνες εκτόξευσης του — μια ορατή ένδειξη ετοιμότητας — κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στα σύνορα, σύμφωνα με τον Panda.
Όμως, έχει ήδη ναυπηγήσει δύο υποβρύχια ικανά να φέρουν και να εκτοξεύσουν πυρηνικούς βαλλιστικούς πυραύλους, ενώ ένα τρίτο βρίσκεται σε φάση δοκιμών.
Παράλληλα, η Ινδία έχει πραγματοποιήσει με επιτυχία δοκιμή ενός νέου πυραύλου MIRV (Multiple Independently targetable Reentry Vehicle), δηλαδή πυραύλου με δυνατότητα μεταφοράς και εκτόξευσης πολλαπλών πυρηνικών κεφαλών προς διαφορετικούς στόχους.
Το Πακιστάν, εν τω μεταξύ, δοκίμασε δύο βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς ικανούς να φέρουν τακτικά πυρηνικά όπλα λίγες μέρες πριν την επίθεση της Τετάρτης.
Φόβοι για τυχαία... πυρηνική κλιμάκωση
Η χρήση τέτοιων όπλων παραμένει ένα εφιαλτικό σενάριο, όπως και το ενδεχόμενο ήττας σε συμβατικό πόλεμο — κάτι που το Πακιστάν βίωσε το 1971, όταν ο πόλεμος με την Ινδία είχε ως αποτέλεσμα τον γεωπολιτικό ακρωτηριασμό του και τη δημιουργία του Μπανγκλαντές.
«Θέλουν να βλέπουν τα πυρηνικά όπλα ως αποτρεπτικό παράγοντα», δήλωσε δυτικός αξιωματούχος με έδρα τη Νότια Ασία.
«Σίγουρα, κανείς από τις δύο πλευρές δεν επιθυμεί να πλησιάσει αυτό το όριο.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αποκλείεται μια επικίνδυνη παρεξήγηση ή λανθασμένος υπολογισμός.»
Ο Panda πρόσθεσε ότι «ο φόβος της πυρηνικής κλιμάκωσης παραμένει πάνω από τους ηγέτες της Ινδίας και του Πακιστάν», σημειώνοντας ότι το «καλό νέο» είναι ότι οι ηγέτες και των δύο χωρών χρησιμοποιούν τις συγκρούσεις για να επιτύχουν ουσιαστικά πολιτικούς στόχους «ενώ επίσης προετοιμάζονται για αποκλιμάκωση».
«Το κακό νέο είναι ότι η ικανότητά τους να ελέγξουν την ακολουθία των γεγονότων σε μια γρήγορα εξελισσόμενη κρίση σαν αυτή, καλύπτεται με... ομίχλη.
Επιπτώσεις...
Ένας ανεξέλεγκτος και ευρύς πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν δεν θα περιοριζόταν στα σύνορα του Κασμίρ, ούτε μεταξύ τους.
Η μελλοντική σταθερότητα της Κεντρικής Ασίας περνά από ένα εύθραυστο μονοπάτι διπλωματίας, ουδετερότητας και ισορροπημένων συμμαχιών, ανατρέποντας εμπορικές οδούς, καθυστερώντας έργα υποδομής και ενισχύοντας τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις, γενικότερα την πολεμική ατμόσφαιρα περιφερειακά.
Η Κεντρική Ασία θα πληγεί άμεσα, με ανατροπές σε εμπορικές ροές, ενεργειακά έργα και την ήδη εύθραυστη ασφάλεια της περιοχής.
Οι πιθανές πυρηνικές επιπτώσεις, οι ροές προσφύγων και η κατάρρευση της περιφερειακής συνεργασίας θα μπορούσαν να πλήξουν σοβαρά την οικονομική ανάπτυξη, την ασφάλεια και την επισιτιστική σταθερότητα της Κεντρικής Ασίας.
Εμπλοκή Εξωτερικών Δυνάμεων
Η Κίνα, η Ρωσία και οι ΗΠΑ ενδέχεται να εκμεταλλευτούν την κρίση για να ενισχύσουν την παρουσίας τους, επεκτείνουν και ενδυναμώσουν την επιρροή τους, οδηγώντας σε όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ τους και σε μια επικίνδυνη πολυμετωπική αναμέτρηση.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας (σ.σ. Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν) ήδη βρίσκονται στο επίκεντρο ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.
Μια σύρραξη θα μπορούσε να εντείνει την εμπλοκή αυτών των δυνάμεων, παρόλο που η Ρωσία είναι απορροφημένη στην Ουκρανία, η Τουρκία στη Συρία και οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και στο μέτωπο κατά της Κίνας.
Οικονομική Αιμορραγία και Ενεργειακή Αστάθεια
Η σύγκρουση θα μπορούσε να διακόψει βασικές διαδρομές εμπορίου και ενέργειας όπως το China–Pakistan Economic Corridor (CPEC) και τον Trans-Afghan Railway, με καθυστερήσεις σε υποδομές δισεκατομμυρίων και ακύρωση συμφωνιών, όπως η TAPI (αγωγός φυσικού αερίου Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία) και το έργο CASA-1000.
Οικονομίες όπως του Ουζμπεκιστάν, του Τατζικιστάν και του Τουρκμενιστάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από γεωργικές εξαγωγές, οι οποίες απειλούνται άμεσα από την κλιματική αποσταθεροποίηση που θα μπορούσε να προκαλέσει μια πυρηνική ανταλλαγή μεταξύ Νέου Δελχί και Ισλαμαμπάντ.
Μεγάλοι παίκτες, Μεγάλες επιδιώξεις
Κίνα:
Η Κίνα, στενή σύμμαχος του Πακιστάν (συνδιαμορφωτής στην πραγματικότητα, του σύγχρονου Πακιστάν) και χρηματοδότης του προγράμματος China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) ύψους $65 δισ., πιθανότατα θα ενίσχυε τη διείσδυσή της στην Κεντρική Ασία, για να εξασφαλίσει εμπορικές διόδους και να μειώσει την ινδική επιρροή.
Το 2023, οι εμπορικές ροές Κίνας–Κεντρικής Ασίας ανήλθαν στα $89 δισ., αυξημένες κατά 27% σε σχέση με το 2022, με $60 δισ. να αφορούν κινεζικές εξαγωγές.
Εξαιτίας της εμπλοκής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το Πεκίνο ίσως αποκτήσει μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά όπλων της Κεντρικής Ασίας, ξεπερνώντας τον μέχρι τώρα ρόλο του που περιοριζόταν σε αντικατασκοπεία και κοινή εκπαίδευση στο Τατζικιστάν.
Ρωσία:
Σύμμαχος της Ινδίας (με ισχυρούς δεσμούς στην περιοχή μέσω της Collective Security Treaty Organization (CSTO), και βασικός της προμηθευτής όπλων (με $60 δισ. πωλήσεις την τελευταία 20ετία), πιθανότατα θα χρησιμοποιούσε τη σύρραξη για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της συνεργασίες και να χρησιμοποιήσει την κρίση για να αποτρέψει την κινεζική διείσδυση, και να ενισχύσει τα σύνορα της Κεντρικής Ασίας και να αυξήσει την ανταλλαγή πληροφοριών.
Παράλληλα, η Μόσχα δήλωσε πως θα βοηθήσει το καθεστώς των Ταλιμπάν στον πόλεμο κατά του Islamic State–Khorasan Province (IS-K).
ΗΠΑ:
Μπορείγια ανταγωνιζόμενες Μόσχα και Πεκίνο.
Οι ΗΠΑ μπορεί να αξιοποιήσουν την αποσταθεροποίηση να στραφούν προς το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν να ενισχύσουν δεσμούς με τα κράτη, να περιορίσουν την επιρροή Ρωσίας και Κίνας, προσφέροντας οικονομική ή στρατιωτική βοήθεια.
Μια ιστορική επίσκεψη του Donald Trump στην περιοχή θα μπορούσε να σημάνει στροφή της Ουάσιγκτον προς την Κεντρική Ασία.
Αφγανιστάν: Η Λερναία Ύδρα της ασφάλειας
Το Αφγανιστάν, συνορεύοντας με το Πακιστάν κινδυνεύει να μετατραπεί σε κόμβο μεγάλης αστάθειας και κρίσης, εκτός από κράτος παρίας.
Οι δεσμοί των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν με τους Πακιστανούς Ταλιμπάν (TTP - Tehrik-i-Taliban Pakistan) απειλεί να ανοίξει δεύτερο μέτωπο για το Πακιστάν, ενώ η δράση ομάδων όπως το Islamic State – Khorasan Province (IS-K) μπορεί να διαχυθεί σε Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν, επανενεργοποιώντας δίκτυα όπως το Islamic Movement of Uzbekistan (IMU), που σίγουρα θα το εκμεταλλευτούν, ίσως και να πυροδοτήσουν έναν διπλό πόλεμο για το Ισλαμαμπάντ.
Αν και υπάρχουν διπλωματικές επαφές για αποκλιμάκωση, η απειλή παραμένει.
Η αστάθεια πιθανώς να φτάσει στην Κεντρική Ασία μέσω προσφυγικών ροών, ενδυνάμωσης εξτρεμιστών και καθυστερήσεων σε αναπτυξιακά έργα όπως:
Σιδηρόδρομος Trans-Afghan
Αγωγός φυσικού αερίου TAPI
Ενεργειακό έργο CASA-1000
Πυρηνικός εφιάλτης
Ινδία και Πακιστάν διαθέτουν από λιγότερα από 200 πυρηνικά όπλα.
Ακόμη και περιορισμένη πυρηνική ανταλλαγή θα προκαλούσε ανθρωπιστική, οικολογική και κλιματική καταστροφή.
Καταστροφικές κλιματικές συνέπειες
Αγροτικές απώλειες στην Κεντρική Ασία
Πτώση εξαγωγών λόγω φόβων ραδιενεργού ρύπανσης
Η γεωργία, στο Ουζμπεκιστάν, που συμβάλλει με 25% στο ΑΕΠ και απασχολεί αντίστοιχο ποσοστό εργατικού δυναμικού θα δεχθεί τεράστιο πλήγμα και οι επιπτώσεις θα είναι πολιτικά εκρηκτικές.
Οι δυτικοί άνεμοι δεν θα εμποδίσουν τις φήμες περί «ραδιενεργής μόλυνσης» των προϊόντων, καταστρέφοντας εξαγωγές και τρομοκρατώντας καταναλωτές.
Μεταναστευτικά ρεύματα και κοινωνική έκρηξη
Η μαζική ροή προσφύγων από το Πακιστάν ή το Αφγανιστάν προς το Τατζικιστάν θα πιέσει τις σχεδόν ανύπαρκτες υποδομές, προκαλώντας εντάσεις, κοινωνικές συγκρούσεις και πιθανή εθνοτική βία.
Ακρωτηριασμός διαδρομών:
Ο πόλεμος θα μπορούσε να κόψει ζωτικές εμπορικές αρτηρίες όπως:
CPEC: Από την Xinjiang της Κίνας στο λιμάνι Gwadar του Πακιστάν (περνά από διαφιλονικούμενες ζώνες στο Κασμίρ)
INSTC: Το ινδικό μονοπάτι προς Κεντρική Ασία μέσω Ιράν και Αφγανιστάν.
Ασφαλιστικές εταιρείες ίσως αναστείλουν καλύψεις για αεροπλάνα και φορτηγά, «παγώνοντας» συμφωνίες όπως εκείνη Πακιστάν–Καζακστάν για διαμετακομιστικό εμπόριο.
Αντιθέσεις, ευθυγραμμίσεις και γεωπολιτικός διχασμός
Ο πόλεμος ίσως διχάσει την Κεντρική Ασία:
Ορισμένα κράτη (π.χ. Τουρκμενιστάν) να στραφούν στην Κίνα
Άλλα (π.χ. Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν) στη Δύση ή τη Ρωσία
Η ανάγκη για ασφάλεια θα οδηγήσει σε αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες και περιορισμό πολιτικών ελευθεριών.
Η ένταση θα οξύνει την ανακατανομή ισχύος: η Ινδία, που εισάγει ουράνιο από το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν για το πυρηνικό της πρόγραμμα, μπορεί να πιέσει για αφοσίωση. Η Ρωσία θα αξιοποιήσει το SCO και την CSTO, η Κίνα θα προσφέρει περισσότερη χρηματοδότηση, ενώ οι ΗΠΑ ενδέχεται να αναζητήσουν ρόλο «ειρηνοποιού», επιδιώκοντας ταυτόχρονα την αποδυνάμωση του Ιράν και της Ρωσίας.
Τα κράτη της περιοχής θα παλέψουν να διατηρήσουν ισορροπίες, χωρίς να διακινδυνεύσουν κρίσιμες εμπορικές σχέσεις: φάρμακα και εμβόλια από την Ινδία, τρόφιμα από το Πακιστάν.
Κατάρρευση του SCO και του οράματος Ενιαίας Αγοράς στην Ασία
Το Σύμφωνο της Σαγκάης ή Shanghai Cooperation Organization (SCO), που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Κίνας, την ύψιστη συμβολή της Ρωσίας, την συμμετοχή όλων των κρατών της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, πλήν του ουδέτερου Τουρκμενιστάν, της «Ελβετίας» της Κεντρικής Ασίας), την συμμετοχή της Ινδίας ως συμμάχου της Ρωσίας και του Πακιστάν ως συμμάχου της Κίνας, κατ'αναλογία συμμαχιών του Ιράν και της Λευκορωσίας, κινδυνεύει με παράλυση.
Η αύξηση της έντασης Πεκίνου–Νέου Δελχί εντός της SCO θα μειώσει κάθε δυνατότητα για συντονισμένη δράση ή μεσολάβηση.
Η Ασία και ο κόσμος μπροστά σε μια κατακλυσμιαία σύγκρουση
Η Ινδία είχε επενδύσει στην Κεντρική Ασία μέσω της στρατηγικής Connect Central Asia Policy και της ανάπτυξης του λιμένα Chabahar στο Ιράν.
Ωστόσο, οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν έχουν παγώσει το σχέδιο.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας εισάγουν φάρμακα από την Ινδία, τρόφιμα από το Πακιστάν, και εξάγουν ουράνιο στην Ινδία.
Μακροπρόθεσμα, βλέπουν στην Ινδία έναν στρατηγικό εταίρο υψηλής τεχνολογίας, όμως δεν έχουν λόγο να εχθρεύονται το Πακιστάν.
www.bankingnews.gr
Με περίπου 170 πυρηνικές κεφαλές η καθεμία, η Ινδία και το Πακιστάν έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη προσέγγιση στον ένοπλο ανταγωνισμό.
Και οι δύο χώρες χρησιμοποιούν στρατιωτική ισχύ, με προσοχή ως ώρας, και σύμφωνα με άγραφους κανόνες, στοχεύοντας στην αποτροπή της κλιμάκωσης, ωστόσο, ο ιστορικός τους ανταγωνισμός, ή ο... αστάθμητος παράγοντας, δεν εγγυάται πως δοθέντων των συνθηκών δεν θα δοκιμάσουν τα ύστατα όπλα.
Ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών — ο πόλεμος του Κάρκιλ το 1999 — πραγματοποιήθηκε υπό την σκιά των επιτυχημένων πυρηνικών δοκιμών που έκαναν και οι δύο χώρες το προηγούμενο έτος και χαρακτήρισε μια νέα εποχή υπερβολικής προσοχής: χρησιμοποιήθηκαν μόνο δυνάμεις εδάφους.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι άγραφοι κανόνες έχουν χαλαρώσει, με τις δύο χώρες να χρησιμοποιούν όπλα και τακτικές που δεν είχαν παρατηρηθεί στην μετα-πυρηνική εποχή. Η αεροπορική ισχύς εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2019, με επιθέσεις στο Balacot που πλήγωσαν αδιαμφισβήτητο πακιστανικό έδαφος για πρώτη φορά σε σχεδόν μισό αιώνα.
Οι πρόσφατες συγκρούσεις ξεκίνησαν επίσης με αεροπορικές επιθέσεις, που εξαπέλυσε η Ινδία κατά του Πακιστάν και του Πακιστανικού Κασμίρ.
Αλλά οι επιθέσεις, που σύμφωνα με το Ισλαμαμπάντ σκότωσαν 32 ανθρώπους, ήταν πιο βαθιές στο Πακιστάν από ποτέ — μία εκ των οποίων 100 χιλιόμετρα από τα σύνορα — και συντονισμένες σε πολλαπλούς στόχους, συμπεριλαμβανομένων αστικών περιοχών.
«Ένα πολύ σημαντικό όριο που και η Ινδία και το Πακιστάν έχουν σεβαστεί ήταν η χρήση αεροπορικής ισχύος μεταξύ τους.
Αυτή η πηγή αυτοσυγκράτησης, νομίζω, έχει εξαφανιστεί εντελώς», δήλωσε ο Ankit Panda, από το Carnegie Endowment for International Peace και συγγραφέας του βιβλίου The New Nuclear Age το 2025.
Αποδεκτές... αεροπορικές επιδρομές
«Η Ινδία και το Πακιστάν βρίσκονται σε μια φάση όπου τέτοιες μικρές συγκρούσεις, στις οποίες χρησιμοποιούν αεροπορική ισχύ ο ένας εναντίον του άλλου, φαίνεται ότι είναι αποδεκτές και για τις δύο πλευρές», προσθέτει.
Πριν από τις δημόσιες πυρηνικές δοκιμές τους το 1998, οι πόλεμοι μεταξύ των χωρών ήταν πολύ πιο έντονοι και περιλάμβαναν πλήρης στρατιωτική σύγκρουση, με χιλιάδες θύματα από κάθε πλευρά. Ωστόσο, στην μετα-πυρηνική εποχή, το αποτρεπτικό αποτέλεσμα των πυρηνικών όπλων τους είχε τους κάνει να το ξανασκεφτούν πριν προχωρήσουν σε κλιμάκωση.
Ο Muhammad Aurangzeb, υπουργός Οικονομικών του Πακιστάν, περιέγραψε το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του ως τον «μεγάλο εξισωτή», που βοηθά στην προστασία του Πακιστάν από τον πολύ μεγαλύτερο γείτονά του.
Πυρηνικές δυνάμεις
«Αυτές είναι δύο χώρες με πυρηνικά όπλα.
Για μένα, αυτός είναι ο μεγάλος εξισωτής», δήλωσε στην εφημερίδα Financial Times την Τετάρτη.
«Αυτό θα πρέπει να οδηγήσει σε αποτροπή και από τις δύο πλευρές…
Δεν θα πρέπει ποτέ να φτάσουμε σε αυτό το σημείο».
(Τα πυρηνικά οπλοστάσια των δύο χωρών σε απεικόνιση των Financial Times)
30 χρόνια συγκρούσεων
Αλλά σχεδόν τρεις δεκαετίες καλά διαχειριζόμενων — σχεδόν χορογραφημένων — συγκρούσεων ίσως έχουν ναρκώσει και τις δύο πλευρές στο να πιστεύουν ότι η κλιμάκωση μπορεί πάντα να ελεγχθεί.
Οι αυξανόμενες εντάσεις που τροφοδοτούν τη γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ του Ισλαμικού Πακιστάν και της Ινδίας, που κυριαρχείται από τους Ινδουιστές, έχουν επίσης ασκήσει πίεση στις στρατιωτικές ηγεσίες τους για να παραβλέψουν τα προηγούμενα και να δοκιμάσουν τα όρια όταν προσαρμόζουν τις απαντήσεις τους.
Η Elizabeth Threlkeld, μέλος του Washington-based Stimson Center, δήλωσε ότι οι αμοιβαίες υποψίες και κατηγορίες που υπάρχουν και στις δύο πλευρές «καθιστούν πιο δύσκολη την αποκλιμάκωση… και κινδυνεύουν να οδηγήσουν σε κλιμάκωση μετά από μελλοντικές επιθέσεις [τρομοκρατών]».
Η Threlkeld παρατήρησε ότι ο κίνδυνος θα αυξάνονταν αν οι διασυνοριακές στρατιωτικές επιθέσεις γίνονταν «πιο κανονικοποιημένες» ως τρόπος για να απαντούν οι δύο χώρες στην εσωτερική τρομοκρατία.
Δυτικοί διπλωμάτες στο Πακιστάν ανέφεραν ότι και οι δύο χώρες θέλουν το ζήτημα της ξένης υποστήριξης σε τρομοκρατικές οργανώσεις να περιληφθεί σε οποιαδήποτε μεγαλύτερη συμφιλίωση ή συνεργασία, όπως σε θέματα στρατιωτικά ή πυρηνικά.
Δοκιμασμένη πυρηνική σταθερότητα
Η Maleeha Lodhi, πρώην Πρέσβης του Πακιστάν στις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ και τώρα πολιτική αναλύτρια, αναγνώρισε ότι η «σταθερότητα» της πυρηνικής αποτροπής «έχει δοκιμαστεί» από κάθε πλευρά, αλλά πάντα εντός ορίων.
«Ο περιορισμένος πόλεμος κάτω από την πυρηνική απειλή είναι επικίνδυνος, αλλά και οι δύο πλευρές έχουν εμπλακεί σ’ αυτό στο παρελθόν και γνωρίζουν πότε να σταματήσουν», δήλωσε.
Σύντομα μετά την αντεπίθεση της Ινδίας στο Πακιστάν, η «κόκκινη γραμμή» μεταξύ των στρατιωτικών αρχηγών των επιχειρήσεων των δύο χωρών χρησιμοποιήθηκε, υποδεικνύοντας ότι ένα σημαντικό κανάλι αποκλιμάκωσης είναι ανοιχτό, πρόσθεσε.
Αλλά ελάχιστοι αμφισβητούν ότι άλλες κόκκινες γραμμές — όπως η αποφυγή χρήσης βαλλιστικών πυραύλων ή η σύγκρουση στη θάλασσα — θα παραβιαστούν αν η παρούσα σύγκρουση μεταξύ των γειτόνων συνεχιστεί για πολύ ακόμα.
Η «πυρηνική σήμανση» έχει επίσης γίνει πιο συχνή.
Αν και οι δύο χώρες διαθέτουν περίπου τον ίδιο αριθμό πυρηνικών κεφαλών, η Ινδία καταβάλλει έντονες προσπάθειες να βελτιώσει τα συστήματα εκτόξευσής τους.
Το 2019, το πυρηνικό υποβρύχιο βαλλιστικών πυραύλων της Ινδίας αποστράγγισε τους σωλήνες εκτόξευσης του — μια ορατή ένδειξη ετοιμότητας — κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στα σύνορα, σύμφωνα με τον Panda.
Όμως, έχει ήδη ναυπηγήσει δύο υποβρύχια ικανά να φέρουν και να εκτοξεύσουν πυρηνικούς βαλλιστικούς πυραύλους, ενώ ένα τρίτο βρίσκεται σε φάση δοκιμών.
Παράλληλα, η Ινδία έχει πραγματοποιήσει με επιτυχία δοκιμή ενός νέου πυραύλου MIRV (Multiple Independently targetable Reentry Vehicle), δηλαδή πυραύλου με δυνατότητα μεταφοράς και εκτόξευσης πολλαπλών πυρηνικών κεφαλών προς διαφορετικούς στόχους.
Το Πακιστάν, εν τω μεταξύ, δοκίμασε δύο βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς ικανούς να φέρουν τακτικά πυρηνικά όπλα λίγες μέρες πριν την επίθεση της Τετάρτης.
Φόβοι για τυχαία... πυρηνική κλιμάκωση
Η χρήση τέτοιων όπλων παραμένει ένα εφιαλτικό σενάριο, όπως και το ενδεχόμενο ήττας σε συμβατικό πόλεμο — κάτι που το Πακιστάν βίωσε το 1971, όταν ο πόλεμος με την Ινδία είχε ως αποτέλεσμα τον γεωπολιτικό ακρωτηριασμό του και τη δημιουργία του Μπανγκλαντές.
«Θέλουν να βλέπουν τα πυρηνικά όπλα ως αποτρεπτικό παράγοντα», δήλωσε δυτικός αξιωματούχος με έδρα τη Νότια Ασία.
«Σίγουρα, κανείς από τις δύο πλευρές δεν επιθυμεί να πλησιάσει αυτό το όριο.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αποκλείεται μια επικίνδυνη παρεξήγηση ή λανθασμένος υπολογισμός.»
Ο Panda πρόσθεσε ότι «ο φόβος της πυρηνικής κλιμάκωσης παραμένει πάνω από τους ηγέτες της Ινδίας και του Πακιστάν», σημειώνοντας ότι το «καλό νέο» είναι ότι οι ηγέτες και των δύο χωρών χρησιμοποιούν τις συγκρούσεις για να επιτύχουν ουσιαστικά πολιτικούς στόχους «ενώ επίσης προετοιμάζονται για αποκλιμάκωση».
«Το κακό νέο είναι ότι η ικανότητά τους να ελέγξουν την ακολουθία των γεγονότων σε μια γρήγορα εξελισσόμενη κρίση σαν αυτή, καλύπτεται με... ομίχλη.
Επιπτώσεις...
Ένας ανεξέλεγκτος και ευρύς πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν δεν θα περιοριζόταν στα σύνορα του Κασμίρ, ούτε μεταξύ τους.
Η μελλοντική σταθερότητα της Κεντρικής Ασίας περνά από ένα εύθραυστο μονοπάτι διπλωματίας, ουδετερότητας και ισορροπημένων συμμαχιών, ανατρέποντας εμπορικές οδούς, καθυστερώντας έργα υποδομής και ενισχύοντας τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις, γενικότερα την πολεμική ατμόσφαιρα περιφερειακά.
Η Κεντρική Ασία θα πληγεί άμεσα, με ανατροπές σε εμπορικές ροές, ενεργειακά έργα και την ήδη εύθραυστη ασφάλεια της περιοχής.
Οι πιθανές πυρηνικές επιπτώσεις, οι ροές προσφύγων και η κατάρρευση της περιφερειακής συνεργασίας θα μπορούσαν να πλήξουν σοβαρά την οικονομική ανάπτυξη, την ασφάλεια και την επισιτιστική σταθερότητα της Κεντρικής Ασίας.
Εμπλοκή Εξωτερικών Δυνάμεων
Η Κίνα, η Ρωσία και οι ΗΠΑ ενδέχεται να εκμεταλλευτούν την κρίση για να ενισχύσουν την παρουσίας τους, επεκτείνουν και ενδυναμώσουν την επιρροή τους, οδηγώντας σε όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ τους και σε μια επικίνδυνη πολυμετωπική αναμέτρηση.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας (σ.σ. Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν) ήδη βρίσκονται στο επίκεντρο ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.
Μια σύρραξη θα μπορούσε να εντείνει την εμπλοκή αυτών των δυνάμεων, παρόλο που η Ρωσία είναι απορροφημένη στην Ουκρανία, η Τουρκία στη Συρία και οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και στο μέτωπο κατά της Κίνας.
Οικονομική Αιμορραγία και Ενεργειακή Αστάθεια
Η σύγκρουση θα μπορούσε να διακόψει βασικές διαδρομές εμπορίου και ενέργειας όπως το China–Pakistan Economic Corridor (CPEC) και τον Trans-Afghan Railway, με καθυστερήσεις σε υποδομές δισεκατομμυρίων και ακύρωση συμφωνιών, όπως η TAPI (αγωγός φυσικού αερίου Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία) και το έργο CASA-1000.
Οικονομίες όπως του Ουζμπεκιστάν, του Τατζικιστάν και του Τουρκμενιστάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από γεωργικές εξαγωγές, οι οποίες απειλούνται άμεσα από την κλιματική αποσταθεροποίηση που θα μπορούσε να προκαλέσει μια πυρηνική ανταλλαγή μεταξύ Νέου Δελχί και Ισλαμαμπάντ.
Μεγάλοι παίκτες, Μεγάλες επιδιώξεις
Κίνα:
Η Κίνα, στενή σύμμαχος του Πακιστάν (συνδιαμορφωτής στην πραγματικότητα, του σύγχρονου Πακιστάν) και χρηματοδότης του προγράμματος China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) ύψους $65 δισ., πιθανότατα θα ενίσχυε τη διείσδυσή της στην Κεντρική Ασία, για να εξασφαλίσει εμπορικές διόδους και να μειώσει την ινδική επιρροή.
Το 2023, οι εμπορικές ροές Κίνας–Κεντρικής Ασίας ανήλθαν στα $89 δισ., αυξημένες κατά 27% σε σχέση με το 2022, με $60 δισ. να αφορούν κινεζικές εξαγωγές.
Εξαιτίας της εμπλοκής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το Πεκίνο ίσως αποκτήσει μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά όπλων της Κεντρικής Ασίας, ξεπερνώντας τον μέχρι τώρα ρόλο του που περιοριζόταν σε αντικατασκοπεία και κοινή εκπαίδευση στο Τατζικιστάν.
Ρωσία:
Σύμμαχος της Ινδίας (με ισχυρούς δεσμούς στην περιοχή μέσω της Collective Security Treaty Organization (CSTO), και βασικός της προμηθευτής όπλων (με $60 δισ. πωλήσεις την τελευταία 20ετία), πιθανότατα θα χρησιμοποιούσε τη σύρραξη για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της συνεργασίες και να χρησιμοποιήσει την κρίση για να αποτρέψει την κινεζική διείσδυση, και να ενισχύσει τα σύνορα της Κεντρικής Ασίας και να αυξήσει την ανταλλαγή πληροφοριών.
Παράλληλα, η Μόσχα δήλωσε πως θα βοηθήσει το καθεστώς των Ταλιμπάν στον πόλεμο κατά του Islamic State–Khorasan Province (IS-K).
ΗΠΑ:
Μπορείγια ανταγωνιζόμενες Μόσχα και Πεκίνο.
Οι ΗΠΑ μπορεί να αξιοποιήσουν την αποσταθεροποίηση να στραφούν προς το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν να ενισχύσουν δεσμούς με τα κράτη, να περιορίσουν την επιρροή Ρωσίας και Κίνας, προσφέροντας οικονομική ή στρατιωτική βοήθεια.
Μια ιστορική επίσκεψη του Donald Trump στην περιοχή θα μπορούσε να σημάνει στροφή της Ουάσιγκτον προς την Κεντρική Ασία.
Αφγανιστάν: Η Λερναία Ύδρα της ασφάλειας
Το Αφγανιστάν, συνορεύοντας με το Πακιστάν κινδυνεύει να μετατραπεί σε κόμβο μεγάλης αστάθειας και κρίσης, εκτός από κράτος παρίας.
Οι δεσμοί των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν με τους Πακιστανούς Ταλιμπάν (TTP - Tehrik-i-Taliban Pakistan) απειλεί να ανοίξει δεύτερο μέτωπο για το Πακιστάν, ενώ η δράση ομάδων όπως το Islamic State – Khorasan Province (IS-K) μπορεί να διαχυθεί σε Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν, επανενεργοποιώντας δίκτυα όπως το Islamic Movement of Uzbekistan (IMU), που σίγουρα θα το εκμεταλλευτούν, ίσως και να πυροδοτήσουν έναν διπλό πόλεμο για το Ισλαμαμπάντ.
Αν και υπάρχουν διπλωματικές επαφές για αποκλιμάκωση, η απειλή παραμένει.
Η αστάθεια πιθανώς να φτάσει στην Κεντρική Ασία μέσω προσφυγικών ροών, ενδυνάμωσης εξτρεμιστών και καθυστερήσεων σε αναπτυξιακά έργα όπως:
Σιδηρόδρομος Trans-Afghan
Αγωγός φυσικού αερίου TAPI
Ενεργειακό έργο CASA-1000
Πυρηνικός εφιάλτης
Ινδία και Πακιστάν διαθέτουν από λιγότερα από 200 πυρηνικά όπλα.
Ακόμη και περιορισμένη πυρηνική ανταλλαγή θα προκαλούσε ανθρωπιστική, οικολογική και κλιματική καταστροφή.
Καταστροφικές κλιματικές συνέπειες
Αγροτικές απώλειες στην Κεντρική Ασία
Πτώση εξαγωγών λόγω φόβων ραδιενεργού ρύπανσης
Η γεωργία, στο Ουζμπεκιστάν, που συμβάλλει με 25% στο ΑΕΠ και απασχολεί αντίστοιχο ποσοστό εργατικού δυναμικού θα δεχθεί τεράστιο πλήγμα και οι επιπτώσεις θα είναι πολιτικά εκρηκτικές.
Οι δυτικοί άνεμοι δεν θα εμποδίσουν τις φήμες περί «ραδιενεργής μόλυνσης» των προϊόντων, καταστρέφοντας εξαγωγές και τρομοκρατώντας καταναλωτές.
Μεταναστευτικά ρεύματα και κοινωνική έκρηξη
Η μαζική ροή προσφύγων από το Πακιστάν ή το Αφγανιστάν προς το Τατζικιστάν θα πιέσει τις σχεδόν ανύπαρκτες υποδομές, προκαλώντας εντάσεις, κοινωνικές συγκρούσεις και πιθανή εθνοτική βία.
Ακρωτηριασμός διαδρομών:
Ο πόλεμος θα μπορούσε να κόψει ζωτικές εμπορικές αρτηρίες όπως:
CPEC: Από την Xinjiang της Κίνας στο λιμάνι Gwadar του Πακιστάν (περνά από διαφιλονικούμενες ζώνες στο Κασμίρ)
INSTC: Το ινδικό μονοπάτι προς Κεντρική Ασία μέσω Ιράν και Αφγανιστάν.
Ασφαλιστικές εταιρείες ίσως αναστείλουν καλύψεις για αεροπλάνα και φορτηγά, «παγώνοντας» συμφωνίες όπως εκείνη Πακιστάν–Καζακστάν για διαμετακομιστικό εμπόριο.
Αντιθέσεις, ευθυγραμμίσεις και γεωπολιτικός διχασμός
Ο πόλεμος ίσως διχάσει την Κεντρική Ασία:
Ορισμένα κράτη (π.χ. Τουρκμενιστάν) να στραφούν στην Κίνα
Άλλα (π.χ. Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν) στη Δύση ή τη Ρωσία
Η ανάγκη για ασφάλεια θα οδηγήσει σε αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες και περιορισμό πολιτικών ελευθεριών.
Η ένταση θα οξύνει την ανακατανομή ισχύος: η Ινδία, που εισάγει ουράνιο από το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν για το πυρηνικό της πρόγραμμα, μπορεί να πιέσει για αφοσίωση. Η Ρωσία θα αξιοποιήσει το SCO και την CSTO, η Κίνα θα προσφέρει περισσότερη χρηματοδότηση, ενώ οι ΗΠΑ ενδέχεται να αναζητήσουν ρόλο «ειρηνοποιού», επιδιώκοντας ταυτόχρονα την αποδυνάμωση του Ιράν και της Ρωσίας.
Τα κράτη της περιοχής θα παλέψουν να διατηρήσουν ισορροπίες, χωρίς να διακινδυνεύσουν κρίσιμες εμπορικές σχέσεις: φάρμακα και εμβόλια από την Ινδία, τρόφιμα από το Πακιστάν.
Κατάρρευση του SCO και του οράματος Ενιαίας Αγοράς στην Ασία
Το Σύμφωνο της Σαγκάης ή Shanghai Cooperation Organization (SCO), που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Κίνας, την ύψιστη συμβολή της Ρωσίας, την συμμετοχή όλων των κρατών της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, πλήν του ουδέτερου Τουρκμενιστάν, της «Ελβετίας» της Κεντρικής Ασίας), την συμμετοχή της Ινδίας ως συμμάχου της Ρωσίας και του Πακιστάν ως συμμάχου της Κίνας, κατ'αναλογία συμμαχιών του Ιράν και της Λευκορωσίας, κινδυνεύει με παράλυση.
Η αύξηση της έντασης Πεκίνου–Νέου Δελχί εντός της SCO θα μειώσει κάθε δυνατότητα για συντονισμένη δράση ή μεσολάβηση.
Η Ασία και ο κόσμος μπροστά σε μια κατακλυσμιαία σύγκρουση
Η Ινδία είχε επενδύσει στην Κεντρική Ασία μέσω της στρατηγικής Connect Central Asia Policy και της ανάπτυξης του λιμένα Chabahar στο Ιράν.
Ωστόσο, οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν έχουν παγώσει το σχέδιο.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας εισάγουν φάρμακα από την Ινδία, τρόφιμα από το Πακιστάν, και εξάγουν ουράνιο στην Ινδία.
Μακροπρόθεσμα, βλέπουν στην Ινδία έναν στρατηγικό εταίρο υψηλής τεχνολογίας, όμως δεν έχουν λόγο να εχθρεύονται το Πακιστάν.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών