Πίσω από τις επενδύσεις-χρυσάφι, μια κοινωνία ερείπιο
Προειδοποίηση προς τους Ευρωπαίους —και ιδίως προς τους Γερμανούς— απευθύνει με άρθρο του στο Project Syndicate o οικονομολόγος και πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης…
Τι τους προτείνει; να μην πέσουν στην παγίδα του να μιμηθούν το «ελληνικό success story», που, όπως επισημαίνει, είναι περισσότερο εικονική πραγματικότητα παρά ουσιαστικό.
Πιο συγκεκριμένα, όπως υποστηρίζει, η Ελλάδα παρουσιάζεται διεθνώς ως μια εντυπωσιακή περίπτωση ανάκαμψης, από «αποτυχημένο κράτος» σε πρότυπο μεταρρυθμίσεων και επιδόσεων. Όμως, κατά την άποψή του, η πραγματικότητα είναι διαφορετική και επικίνδυνη.
Και για αυτό οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι που κινδυνεύουν να υποστούν όσα υπέστη η Ελλάδα, ας μην εξαπατηθούν προσπαθώντας να μιμηθούν το… ελληνικό success story, σημειώνει και προσθέτει:
Σήμερα, η Ελλάδα είναι το νέο Ελ Ντοράντο των χρηματοπιστωτικών κύκλων. Έρχονται, αγοράζουν ένα κόκκινο στεγαστικό δάνειο στο 5% της ονομαστικής του αξίας, πετούν έξω την οικογένεια που ζει στο υποθηκευμένο διαμέρισμα, το πουλάνε στο 50% της αξίας του δανείου και –ιδού– αποκομίζουν δεκαπλάσια απόδοση.
Στη συνέχεια, επενδύουν μέρος των κερδών σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, απολαμβάνοντας ένα ωραίο, χωρίς ρίσκο περιθώριο αποδόσεων έναντι των γερμανικών ομολόγων, χάρη στη συνεχιζόμενη στήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο ελληνικό δημόσιο χρέος.
Οι μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις απολαμβάνουν επίσης τη χρυσή λάμψη της Ελλάδας.
Με δάνεια από ελληνικές τράπεζες –που ανακεφαλαιοποιήθηκαν από τους Έλληνες φορολογούμενους μέσω τεράστιων δανείων από άλλους Ευρωπαίους φορολογούμενους– μια κρατική γερμανική εταιρεία αγόρασε 14 κερδοφόρα αεροδρόμια (μεταξύ των οποίων της Μυκόνου και της Σαντορίνης), τα ανακαίνισε με ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονταν για την Ελλάδα, και τώρα εισπράττει εντυπωσιακές αποδόσεις που επαναπατρίζονται στη Γερμανία μέσω Λουξεμβούργου.
Την ίδια στιγμή, μια νέα φούσκα χρέους τροφοδοτεί ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους από τον μέσο όρο της ΕΕ, σπρώχνοντας τη χώρα πίσω στην παράνοια των μεσαίων 2000s – όταν όλος ο δυτικός χρηματοοικονομικός Τύπος πανηγύριζε την ένταξη της Ελλάδας στον «σκληρό πυρήνα» της Ευρώπης.
Αν είσαι στο επάγγελμα του να βγάζεις χρήμα από το χρήμα χωρίς να παράγεις πραγματική νέα αξία, τι να μη σου αρέσει; Η Ελλάδα είναι το καμάρι σου.
Γιατί να αφήσεις τη ζοφερή πραγματικότητα της πλειονότητας των Ελλήνων να σου χαλάσει τη διάθεση;
Γιατί να νοιαστείς που, ενώ το εθνικό εισόδημα σε ευρώ είναι περίπου το ίδιο με του 2009, το συνολικό διαθέσιμο πραγματικό εισόδημα είναι 41% χαμηλότερο και οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί κατά 30%;
Γιατί να σε απασχολήσουν οι οφειλές των πολιτών προς το κράτος, που έχουν εκτοξευθεί από το 21,5% του ΑΕΠ το 2009 στο 49,2% σήμερα, ή η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, που μετά την ιδιωτικοποίηση έχει αυξηθεί κατά 85%, ή τα ενοίκια που έχουν εκτιναχθεί κατά 93% την ίδια περίοδο;
Άλλοι αναπτυξιακοί δείκτες δείχνουν την ίδια εικόνα.
Ο αριθμός των γεννήσεων κατέρρευσε από 118.000 το 2009 σε λιγότερες από 63.000 το 2024, ενώ η Ελλάδα έπεσε 53 θέσεις στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα.
«Για τους χρηματοδότες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, αυτοί οι θλιβεροί αριθμοί μοιάζουν με ενοχλητικό θόρυβο γύρω από ένα υπέροχο σήμα: τις θεαματικές αποδόσεις τους.
Και η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε – γι’ αυτό και αυτό το άρθρο δεν αφορά πραγματικά τους Έλληνες.
Είναι, μάλλον, μια υπενθύμιση και μια προειδοποίηση προς τους φίλους μου στη Γερμανία» γράφει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
Ανάπτυξη βασισμένη στο χρέος
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο, μετά την εισαγωγή του ευρώ το 1999, οι αγορές αποφάσισαν ότι ήταν καλή ιδέα να υποστηρίξουν μια ανάπτυξη βασισμένη στο χρέος αλλά χωρίς παραγωγικό αντίκρισμα στην ήδη αποβιομηχανοποιούμενη ελληνική οικονομία.
Αρχικά ανταμείφθηκαν πλουσιοπάροχα με υψηλές αποδόσεις που αντανακλούσαν υψηλούς –αλλά μη βιώσιμους– ρυθμούς ανάπτυξης.
Το φαινόμενο αυτό προσείλκυσε τους χρηματοδότες του κόσμου στην Ελλάδα, οι οποίοι και της απέδωσαν αξιολογήσεις triple-A στο δημόσιο και ιδιωτικό της χρέος.
Ώσπου ήρθε η ώρα του λογαριασμού, που μετατράπηκε σε τραγωδία το 2008 με την κρίση των ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ που λίγο έλειψε να καταρρεύσει την παγκόσμια οικονομία.
Και τώρα στη Γερμανία. Μετά από μια δεκαετία σχεδόν μηδενικών παραγωγικών επενδύσεων, η χώρα έχει ήδη εισέλθει σε τροχιά αποβιομηχάνισης.
Αυτή την εβδομάδα, η γερμανική κυβέρνηση, αφού κατήργησε τον συνταγματικό «κόφτη χρέους» τον Μάρτιο, έπεισε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγκρίνει τον προϋπολογισμό της, ο οποίος απαιτεί νέο χρέος ύψους 850 δισ. ευρώ (ή 20% του ΑΕΠ) για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Αυτό το κύμα χρέους είναι προβληματικό, διότι θα δαπανηθεί για τομείς που δεν θα παράγουν νέο εισόδημα (όπως εξοπλιστικά προγράμματα και βασική συντήρηση υποδομών όπως οι σιδηρόδρομοι).
Για να πείσει την Επιτροπή να εγκρίνει αυτή την κατάφωρη παραβίαση των ορίων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η Γερμανία έκανε κάτι εξαιρετικό.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ελλάδα είχε πείσει την ΕΕ και τους οίκους αξιολόγησης ότι οι μη παραγωγικές επενδύσεις, πέρα από τα όρια του Συμφώνου, ήταν καλή ιδέα. Σήμερα, η Γερμανική κυβέρνηση έπεισε την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις προβλέψεις υψηλότερης ανάπτυξης – παρότι οι ίδιες αυτές προβλέψεις βασίζονταν στην έγκριση του νέου χρέους!
Είναι δυνατόν να το εννοούν σοβαρά; Δεν έχουν διδαχθεί τίποτα από το ελληνικό δράμα των μέσων της δεκαετίας του 2000; διερωτάται ο Βαρουφάκης.
Αν και σίγουρα θα υπάρξει ένα ξέσπασμα ανάπτυξης από το κύμα νέου χρέους, δεν βλέπουν ότι αυτές οι δαπάνες δεν θα παραγάγουν μακροπρόθεσμα βιώσιμο εισόδημα;
Ίσως η Γερμανία, σε αντίθεση με την Ελλάδα τότε, να γλιτώσει από μια νέα παγκόσμια κρίση.
Ακόμα κι έτσι, τη στιγμή που η Ευρώπη πιέζεται ανάμεσα στους δασμούς του Προέδρου Trump και τις ποιοτικές, τεχνολογικά προηγμένες εξαγωγές της Κίνας, είναι εξαιρετικά ανεύθυνο η Γερμανία να επιδεικνύει την ίδια αδιαφορία για την ποιότητα των χρεοχρηματοδοτούμενων επενδύσεων, όπως έκανε η Ελλάδα πριν 20 χρόνια.
Ήταν τότε η λάθος πολιτική για να απεγκλωβιστεί η Ελλάδα από την υπανάπτυξη και είναι σήμερα η λάθος πολιτική για να βγει η Γερμανία από τη δική της ύφεση.
Όμως τα μαθήματα από την Ελλάδα δεν τελειώνουν εδώ.
Αν θυμηθούμε τους απάνθρωπους όρους συνθηκολόγησης που επέβαλαν οι πιστωτές στην Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία της, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια «πεσμένη» Γερμανία ως το νέο, ακόμη πιο επικερδές Ελ Ντοράντο των παγκόσμιων χρηματοδοτών.
«Εκεί, και πάλι, η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού θα υποφέρει από φτώχεια και ταπείνωση, την ώρα που ο οικονομικός Τύπος θα επευφημεί το success story» καταλήγει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Τι τους προτείνει; να μην πέσουν στην παγίδα του να μιμηθούν το «ελληνικό success story», που, όπως επισημαίνει, είναι περισσότερο εικονική πραγματικότητα παρά ουσιαστικό.
Πιο συγκεκριμένα, όπως υποστηρίζει, η Ελλάδα παρουσιάζεται διεθνώς ως μια εντυπωσιακή περίπτωση ανάκαμψης, από «αποτυχημένο κράτος» σε πρότυπο μεταρρυθμίσεων και επιδόσεων. Όμως, κατά την άποψή του, η πραγματικότητα είναι διαφορετική και επικίνδυνη.
Και για αυτό οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι που κινδυνεύουν να υποστούν όσα υπέστη η Ελλάδα, ας μην εξαπατηθούν προσπαθώντας να μιμηθούν το… ελληνικό success story, σημειώνει και προσθέτει:
Σήμερα, η Ελλάδα είναι το νέο Ελ Ντοράντο των χρηματοπιστωτικών κύκλων. Έρχονται, αγοράζουν ένα κόκκινο στεγαστικό δάνειο στο 5% της ονομαστικής του αξίας, πετούν έξω την οικογένεια που ζει στο υποθηκευμένο διαμέρισμα, το πουλάνε στο 50% της αξίας του δανείου και –ιδού– αποκομίζουν δεκαπλάσια απόδοση.
Στη συνέχεια, επενδύουν μέρος των κερδών σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, απολαμβάνοντας ένα ωραίο, χωρίς ρίσκο περιθώριο αποδόσεων έναντι των γερμανικών ομολόγων, χάρη στη συνεχιζόμενη στήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο ελληνικό δημόσιο χρέος.
Οι μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις απολαμβάνουν επίσης τη χρυσή λάμψη της Ελλάδας.
Με δάνεια από ελληνικές τράπεζες –που ανακεφαλαιοποιήθηκαν από τους Έλληνες φορολογούμενους μέσω τεράστιων δανείων από άλλους Ευρωπαίους φορολογούμενους– μια κρατική γερμανική εταιρεία αγόρασε 14 κερδοφόρα αεροδρόμια (μεταξύ των οποίων της Μυκόνου και της Σαντορίνης), τα ανακαίνισε με ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονταν για την Ελλάδα, και τώρα εισπράττει εντυπωσιακές αποδόσεις που επαναπατρίζονται στη Γερμανία μέσω Λουξεμβούργου.
Την ίδια στιγμή, μια νέα φούσκα χρέους τροφοδοτεί ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους από τον μέσο όρο της ΕΕ, σπρώχνοντας τη χώρα πίσω στην παράνοια των μεσαίων 2000s – όταν όλος ο δυτικός χρηματοοικονομικός Τύπος πανηγύριζε την ένταξη της Ελλάδας στον «σκληρό πυρήνα» της Ευρώπης.
Αν είσαι στο επάγγελμα του να βγάζεις χρήμα από το χρήμα χωρίς να παράγεις πραγματική νέα αξία, τι να μη σου αρέσει; Η Ελλάδα είναι το καμάρι σου.
Γιατί να αφήσεις τη ζοφερή πραγματικότητα της πλειονότητας των Ελλήνων να σου χαλάσει τη διάθεση;
Γιατί να νοιαστείς που, ενώ το εθνικό εισόδημα σε ευρώ είναι περίπου το ίδιο με του 2009, το συνολικό διαθέσιμο πραγματικό εισόδημα είναι 41% χαμηλότερο και οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί κατά 30%;
Γιατί να σε απασχολήσουν οι οφειλές των πολιτών προς το κράτος, που έχουν εκτοξευθεί από το 21,5% του ΑΕΠ το 2009 στο 49,2% σήμερα, ή η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, που μετά την ιδιωτικοποίηση έχει αυξηθεί κατά 85%, ή τα ενοίκια που έχουν εκτιναχθεί κατά 93% την ίδια περίοδο;
Άλλοι αναπτυξιακοί δείκτες δείχνουν την ίδια εικόνα.
Ο αριθμός των γεννήσεων κατέρρευσε από 118.000 το 2009 σε λιγότερες από 63.000 το 2024, ενώ η Ελλάδα έπεσε 53 θέσεις στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα.
«Για τους χρηματοδότες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, αυτοί οι θλιβεροί αριθμοί μοιάζουν με ενοχλητικό θόρυβο γύρω από ένα υπέροχο σήμα: τις θεαματικές αποδόσεις τους.
Και η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε – γι’ αυτό και αυτό το άρθρο δεν αφορά πραγματικά τους Έλληνες.
Είναι, μάλλον, μια υπενθύμιση και μια προειδοποίηση προς τους φίλους μου στη Γερμανία» γράφει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
Ανάπτυξη βασισμένη στο χρέος
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο, μετά την εισαγωγή του ευρώ το 1999, οι αγορές αποφάσισαν ότι ήταν καλή ιδέα να υποστηρίξουν μια ανάπτυξη βασισμένη στο χρέος αλλά χωρίς παραγωγικό αντίκρισμα στην ήδη αποβιομηχανοποιούμενη ελληνική οικονομία.
Αρχικά ανταμείφθηκαν πλουσιοπάροχα με υψηλές αποδόσεις που αντανακλούσαν υψηλούς –αλλά μη βιώσιμους– ρυθμούς ανάπτυξης.
Το φαινόμενο αυτό προσείλκυσε τους χρηματοδότες του κόσμου στην Ελλάδα, οι οποίοι και της απέδωσαν αξιολογήσεις triple-A στο δημόσιο και ιδιωτικό της χρέος.
Ώσπου ήρθε η ώρα του λογαριασμού, που μετατράπηκε σε τραγωδία το 2008 με την κρίση των ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ που λίγο έλειψε να καταρρεύσει την παγκόσμια οικονομία.
Και τώρα στη Γερμανία. Μετά από μια δεκαετία σχεδόν μηδενικών παραγωγικών επενδύσεων, η χώρα έχει ήδη εισέλθει σε τροχιά αποβιομηχάνισης.
Αυτή την εβδομάδα, η γερμανική κυβέρνηση, αφού κατήργησε τον συνταγματικό «κόφτη χρέους» τον Μάρτιο, έπεισε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγκρίνει τον προϋπολογισμό της, ο οποίος απαιτεί νέο χρέος ύψους 850 δισ. ευρώ (ή 20% του ΑΕΠ) για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Αυτό το κύμα χρέους είναι προβληματικό, διότι θα δαπανηθεί για τομείς που δεν θα παράγουν νέο εισόδημα (όπως εξοπλιστικά προγράμματα και βασική συντήρηση υποδομών όπως οι σιδηρόδρομοι).
Για να πείσει την Επιτροπή να εγκρίνει αυτή την κατάφωρη παραβίαση των ορίων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η Γερμανία έκανε κάτι εξαιρετικό.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ελλάδα είχε πείσει την ΕΕ και τους οίκους αξιολόγησης ότι οι μη παραγωγικές επενδύσεις, πέρα από τα όρια του Συμφώνου, ήταν καλή ιδέα. Σήμερα, η Γερμανική κυβέρνηση έπεισε την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις προβλέψεις υψηλότερης ανάπτυξης – παρότι οι ίδιες αυτές προβλέψεις βασίζονταν στην έγκριση του νέου χρέους!
Είναι δυνατόν να το εννοούν σοβαρά; Δεν έχουν διδαχθεί τίποτα από το ελληνικό δράμα των μέσων της δεκαετίας του 2000; διερωτάται ο Βαρουφάκης.
Αν και σίγουρα θα υπάρξει ένα ξέσπασμα ανάπτυξης από το κύμα νέου χρέους, δεν βλέπουν ότι αυτές οι δαπάνες δεν θα παραγάγουν μακροπρόθεσμα βιώσιμο εισόδημα;
Ίσως η Γερμανία, σε αντίθεση με την Ελλάδα τότε, να γλιτώσει από μια νέα παγκόσμια κρίση.
Ακόμα κι έτσι, τη στιγμή που η Ευρώπη πιέζεται ανάμεσα στους δασμούς του Προέδρου Trump και τις ποιοτικές, τεχνολογικά προηγμένες εξαγωγές της Κίνας, είναι εξαιρετικά ανεύθυνο η Γερμανία να επιδεικνύει την ίδια αδιαφορία για την ποιότητα των χρεοχρηματοδοτούμενων επενδύσεων, όπως έκανε η Ελλάδα πριν 20 χρόνια.
Ήταν τότε η λάθος πολιτική για να απεγκλωβιστεί η Ελλάδα από την υπανάπτυξη και είναι σήμερα η λάθος πολιτική για να βγει η Γερμανία από τη δική της ύφεση.
Όμως τα μαθήματα από την Ελλάδα δεν τελειώνουν εδώ.
Αν θυμηθούμε τους απάνθρωπους όρους συνθηκολόγησης που επέβαλαν οι πιστωτές στην Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία της, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια «πεσμένη» Γερμανία ως το νέο, ακόμη πιο επικερδές Ελ Ντοράντο των παγκόσμιων χρηματοδοτών.
«Εκεί, και πάλι, η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού θα υποφέρει από φτώχεια και ταπείνωση, την ώρα που ο οικονομικός Τύπος θα επευφημεί το success story» καταλήγει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών