Ο Γιάνης Βαρουφάκης υπογραμμίζει ότι η απομάκρυνση της Αριστεράς από την ταξική πάλη και η αδυναμία της να εκπροσωπήσει τα πραγματικά συμφέροντα των εργαζομένων έχουν αφήσει ένα τεράστιο πολιτικό κενό
Η εργατική τάξη, κάποτε πυλώνας της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, σήμερα μοιάζει με ένα φάντασμα του παρελθόντος.
Από τις εργατικές γειτονιές του νότιου Πειραιά μέχρι τα πρώην «κόκκινα» προάστια του Παρισιού, η παραδοσιακή βάση της Αριστεράς δείχνει να χάνει το έδαφός της, ενώ οι ανάγκες και οι φωνές των εργαζομένων παραμένουν ανεκπλήρωτες.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης υπογραμμίζει ότι η απομάκρυνση της Αριστεράς από την ταξική πάλη και η αδυναμία της να εκπροσωπήσει τα πραγματικά συμφέροντα των εργαζομένων έχουν αφήσει ένα τεράστιο πολιτικό κενό – ένα κενό που πλέον απειλεί να καθορίσει τις κοινωνικές και εκλογικές εξελίξεις στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
«Ένα φάντασμα στοιχειώνει τη Δύση – το φάντασμα μιας εργατικής τάξης της οποίας το πολιτικό σπίτι έχει κλείσει και έχει μείνει χωρίς εκπροσώπηση.
Για δεκαετίες, δελεασμένες από τα «τραγούδια της τρίτης οδού» των Bill Clinton, Tony Blair και Gerhard Schroeder, οι δυνάμεις της κεντροαριστεράς απέρριψαν τη ρητορική της ταξικής πάλης.
Αλλά στην προσπάθειά τους να γίνουν σεβαστοί και να αποδείξουν ότι είναι πιο αποτελεσματικοί και δίκαιοι διαχειριστές του καπιταλισμού, σταμάτησαν να μιλούν για εκμετάλλευση και επέλεξαν να αγνοήσουν την εγγενή αντιπαλότητα –ακόμη και τη βία– στη σχέση κεφαλαίου-εργασίας.
Εξαφάνισαν τις λέξεις, τις συνήθειες, τον τρόπο ύπαρξης και τις φιλοδοξίες των εργαζομένων από τον πολιτικό λόγο εντελώς.
Και στη συνέχεια περιέθαλψαν τους πρώην ψηφοφόρους τους ως απαράδεκτους» σημειώνει ο Βαρουφάκης και προσθέτει:
«Όταν η κοινωνική κινητικότητα προ τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα και η ανέχεια καταλαμβάνουν εκτεταμένες περιοχές όπου η κάποτε περήφανη εργατική τάξη τώρα νιώθει εγκαταλελειμμένη, και από τις οποίες τα καθιερωμένα κόμματα αποστρέφουν τα μάτια τους, γεννιέται μια επιθυμία για ένα νέο σχέδιο αποκατάστασης της αξιοπρέπειας – για ένα αφήγημα που αντιπαραθέτει ένα συλλογικό «εμείς» σε ένα ισχυρό «αυτοί».
Πριν από μια δεκαετία, ένας δηλητηριώδης αφηγητής με εμπειρία ενός αιώνα στο να καλύπτει τέτοια κενά εισήλθε σε αυτό το νέο κενό: η ξενοφοβική άκρα δεξιά.
Κινήματα και ηγέτες που οι κεντρώοι αδέξια χαρακτήριζαν λαϊκιστές δεν δημιούργησαν αυτή την επιθυμία – απλώς την εκμεταλλεύτηκαν με τον κυνισμό ενός έμπειρου μονοπωλητή που ανακαλύπτει μια ανεκμετάλλευτη αγορά.
Από τις εργατικές περιοχές του νότιου Πειραιά, λίγα βήματα από εκεί που γράφω αυτό το κείμενο, μέχρι τα πρώην «κόκκινα» προάστια του Παρισιού ή της Μασσαλίας, μπορούμε να δούμε εκλογικά μπλοκ να μετακινούνται από κομμουνιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σε αυτά που δημιούργησαν οι πολιτικοί κληρονόμοι του Μουσολίνι και του Χίτλερ.
Όπως οι πρόγονοί τους, αυτοί οι πολιτικοί χαμαιλέοντες εμφανίζονται ως οι σημαιοφόροι μιας εκδιωγμένης εργατικής τάξης.
Στην Αμερική, λευκοί υπερεθνικιστές, χριστιανοί φονταμενταλιστές, τεχνοφεουδαρχικοί άρχοντες και απογοητευμένοι πρώην ψηφοφόροι των Δημοκρατικών συντονίζονται παθιασμένα σε έναν συνασπισμό που έχει κερδίσει τον Λευκό Οίκο δύο φορές».
Η σύγκριση
Σύμφωνα με τον Βαρουφάκη, η σύγκριση, που πολλοί κάνουν, με την περίοδο μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων μπορεί να μας παραπλανήσει αν δεν είμαστε προσεκτικοί, αλλά είναι εύστοχη.
Και ενώ η τάση της Αριστεράς να αποκαλεί όλους τους συντηρητικούς ή κεντρώους αντιπάλους φασίστες είναι αδικαιολόγητη, το γεγονός παραμένει ότι η κινητικότητα προς τα δεξιά πλέον βρίσκεται στον αέρα.
Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;
Όταν η εργατική τάξη εγκαταλείφθηκε σε ολόκληρη τη Δύση, ήταν εύκολο να αποκατασταθεί η ελπίδα της με την υπόσχεση μιας εθνικής αναγέννησης βασισμένης σε μια φανταστική Χρυσή Εποχή.
Μόλις δόθηκε το δόλωμα, το επόμενο βήμα ήταν να εκτραπεί η οργή τους από τις κοινωνικοοικονομικές δυνάμεις που τους οδήγησαν στη φτώχεια σε κάποια ασαφή συνωμοσία – «παγκοσμιοποιητές», το «βαθύ κράτος» ή κάποιο σχέδιο του George Soros για να τους «αντικαταστήσει» στη δική τους γη.
Εκμεταλλευόμενοι το πάθος που προέκυψε, οι πολιτικοί της δεξιάς άρχισαν να στοχεύουν τις φιλελεύθερες ελίτ, τους τραπεζίτες, τους πλούσιους ξένους στο εξωτερικό και τους δυστυχισμένους ξένους στο εσωτερικό – ανθρώπους που μπορούν να παρουσιαστούν ως καταπατητές της Χρυσής Εποχής και εμπόδια στην εθνική αναγέννηση.
Aπόρριψη της ταξικής πάλης
Όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος, «τότε (και μόνο τότε) έρχεται η απόρριψη της ταξικής πάλης, αποκλείοντας την πολιτική εκπροσώπηση των οικονομικών συμφερόντων της εργατικής τάξης.
Στη δεκαετία του 2020, όπως και τη δεκαετία του 1920, η άκρα δεξιά ανήλθε στην εξουσία πάνω σε αυτή τη διαδικασία.
Δεν συνέβη μέσα σε μια νύχτα. Η διαδικασία απώλειας της εργατικής τάξης, αρχικά προς την απελπισία και τελικά προς τη φασιστική νοοτροπία, ξεκίνησε με το τέλος του Μπρέτον Γουντς το 1971.
Αλλά τι πυροδότησε τη μεταμόρφωση της άκρας δεξιάς από ένα κίνημα διαμαρτυρίας εντός της συντηρητικής πολιτικής σε μια αυτόνομη δύναμη που αναλαμβάνει την εξουσία, κατεδαφίζει αναίσχυντα τις αστικές φιλελεύθερες θεσμικές δομές και ξεκινά ένα σχέδιο εξόντωσης του «πολιτισμικού μπολσεβικισμού»;
Δύο εξελίξεις ξεχωρίζουν. Πρώτον, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η στιγμή του 1929 για τη γενιά μας, οδήγησε τους κεντρώους στην εξουσία να επιβάλουν σκληρή λιτότητα στην εργατική τάξη, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνονταν σοσιαλιστική, κρατικά χρηματοδοτούμενη αλληλεγγύη προς τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Δεύτερον, όπως και τη δεκαετία του 1920 και του 1930, οι κεντρώοι και οι μη φασιστές συντηρητικοί φοβόντουσαν και μισούσαν τη δημοκρατική Αριστερά περισσότερο από τη Δεξιά.
Το μάθημα για την Αριστερά είναι οδυνηρά σαφές. Το να εστιάζει αποκλειστικά σε ταυτότητες – φυλή και φύλο – αγνοώντας την υλική πραγματικότητα της τάξης, είναι στρατηγικό λάθος.
Είναι σαν να απογυμνώνεται μπροστά σε έναν εχθρό που έχει οπλίσει την ίδια αφήγηση που τα κόμματα της κεντροαριστεράς εγκατέλειψαν.
«Η εναλλακτική είναι να παραμείνουμε θεατές στη δική μας πολιτική τραγωδία, παρακολουθώντας καθώς οι ξεχασμένοι άνθρωποι της Αριστεράς οδηγούνται να πολεμήσουν σε μια δεξιά φαντασίωση εθνικής καθαρότητας.
Η εργατική τάξη έχει σημασία. Ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να ενεργούμε σαν να έχει» σημειώνει ο οικονομολόγος.
www.bankingnews.gr
Από τις εργατικές γειτονιές του νότιου Πειραιά μέχρι τα πρώην «κόκκινα» προάστια του Παρισιού, η παραδοσιακή βάση της Αριστεράς δείχνει να χάνει το έδαφός της, ενώ οι ανάγκες και οι φωνές των εργαζομένων παραμένουν ανεκπλήρωτες.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης υπογραμμίζει ότι η απομάκρυνση της Αριστεράς από την ταξική πάλη και η αδυναμία της να εκπροσωπήσει τα πραγματικά συμφέροντα των εργαζομένων έχουν αφήσει ένα τεράστιο πολιτικό κενό – ένα κενό που πλέον απειλεί να καθορίσει τις κοινωνικές και εκλογικές εξελίξεις στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
«Ένα φάντασμα στοιχειώνει τη Δύση – το φάντασμα μιας εργατικής τάξης της οποίας το πολιτικό σπίτι έχει κλείσει και έχει μείνει χωρίς εκπροσώπηση.
Για δεκαετίες, δελεασμένες από τα «τραγούδια της τρίτης οδού» των Bill Clinton, Tony Blair και Gerhard Schroeder, οι δυνάμεις της κεντροαριστεράς απέρριψαν τη ρητορική της ταξικής πάλης.
Αλλά στην προσπάθειά τους να γίνουν σεβαστοί και να αποδείξουν ότι είναι πιο αποτελεσματικοί και δίκαιοι διαχειριστές του καπιταλισμού, σταμάτησαν να μιλούν για εκμετάλλευση και επέλεξαν να αγνοήσουν την εγγενή αντιπαλότητα –ακόμη και τη βία– στη σχέση κεφαλαίου-εργασίας.
Εξαφάνισαν τις λέξεις, τις συνήθειες, τον τρόπο ύπαρξης και τις φιλοδοξίες των εργαζομένων από τον πολιτικό λόγο εντελώς.
Και στη συνέχεια περιέθαλψαν τους πρώην ψηφοφόρους τους ως απαράδεκτους» σημειώνει ο Βαρουφάκης και προσθέτει:
«Όταν η κοινωνική κινητικότητα προ τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα και η ανέχεια καταλαμβάνουν εκτεταμένες περιοχές όπου η κάποτε περήφανη εργατική τάξη τώρα νιώθει εγκαταλελειμμένη, και από τις οποίες τα καθιερωμένα κόμματα αποστρέφουν τα μάτια τους, γεννιέται μια επιθυμία για ένα νέο σχέδιο αποκατάστασης της αξιοπρέπειας – για ένα αφήγημα που αντιπαραθέτει ένα συλλογικό «εμείς» σε ένα ισχυρό «αυτοί».
Πριν από μια δεκαετία, ένας δηλητηριώδης αφηγητής με εμπειρία ενός αιώνα στο να καλύπτει τέτοια κενά εισήλθε σε αυτό το νέο κενό: η ξενοφοβική άκρα δεξιά.
Κινήματα και ηγέτες που οι κεντρώοι αδέξια χαρακτήριζαν λαϊκιστές δεν δημιούργησαν αυτή την επιθυμία – απλώς την εκμεταλλεύτηκαν με τον κυνισμό ενός έμπειρου μονοπωλητή που ανακαλύπτει μια ανεκμετάλλευτη αγορά.
Από τις εργατικές περιοχές του νότιου Πειραιά, λίγα βήματα από εκεί που γράφω αυτό το κείμενο, μέχρι τα πρώην «κόκκινα» προάστια του Παρισιού ή της Μασσαλίας, μπορούμε να δούμε εκλογικά μπλοκ να μετακινούνται από κομμουνιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σε αυτά που δημιούργησαν οι πολιτικοί κληρονόμοι του Μουσολίνι και του Χίτλερ.
Όπως οι πρόγονοί τους, αυτοί οι πολιτικοί χαμαιλέοντες εμφανίζονται ως οι σημαιοφόροι μιας εκδιωγμένης εργατικής τάξης.
Στην Αμερική, λευκοί υπερεθνικιστές, χριστιανοί φονταμενταλιστές, τεχνοφεουδαρχικοί άρχοντες και απογοητευμένοι πρώην ψηφοφόροι των Δημοκρατικών συντονίζονται παθιασμένα σε έναν συνασπισμό που έχει κερδίσει τον Λευκό Οίκο δύο φορές».
Η σύγκριση
Σύμφωνα με τον Βαρουφάκη, η σύγκριση, που πολλοί κάνουν, με την περίοδο μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων μπορεί να μας παραπλανήσει αν δεν είμαστε προσεκτικοί, αλλά είναι εύστοχη.
Και ενώ η τάση της Αριστεράς να αποκαλεί όλους τους συντηρητικούς ή κεντρώους αντιπάλους φασίστες είναι αδικαιολόγητη, το γεγονός παραμένει ότι η κινητικότητα προς τα δεξιά πλέον βρίσκεται στον αέρα.
Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;
Όταν η εργατική τάξη εγκαταλείφθηκε σε ολόκληρη τη Δύση, ήταν εύκολο να αποκατασταθεί η ελπίδα της με την υπόσχεση μιας εθνικής αναγέννησης βασισμένης σε μια φανταστική Χρυσή Εποχή.
Μόλις δόθηκε το δόλωμα, το επόμενο βήμα ήταν να εκτραπεί η οργή τους από τις κοινωνικοοικονομικές δυνάμεις που τους οδήγησαν στη φτώχεια σε κάποια ασαφή συνωμοσία – «παγκοσμιοποιητές», το «βαθύ κράτος» ή κάποιο σχέδιο του George Soros για να τους «αντικαταστήσει» στη δική τους γη.
Εκμεταλλευόμενοι το πάθος που προέκυψε, οι πολιτικοί της δεξιάς άρχισαν να στοχεύουν τις φιλελεύθερες ελίτ, τους τραπεζίτες, τους πλούσιους ξένους στο εξωτερικό και τους δυστυχισμένους ξένους στο εσωτερικό – ανθρώπους που μπορούν να παρουσιαστούν ως καταπατητές της Χρυσής Εποχής και εμπόδια στην εθνική αναγέννηση.
Aπόρριψη της ταξικής πάλης
Όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος, «τότε (και μόνο τότε) έρχεται η απόρριψη της ταξικής πάλης, αποκλείοντας την πολιτική εκπροσώπηση των οικονομικών συμφερόντων της εργατικής τάξης.
Στη δεκαετία του 2020, όπως και τη δεκαετία του 1920, η άκρα δεξιά ανήλθε στην εξουσία πάνω σε αυτή τη διαδικασία.
Δεν συνέβη μέσα σε μια νύχτα. Η διαδικασία απώλειας της εργατικής τάξης, αρχικά προς την απελπισία και τελικά προς τη φασιστική νοοτροπία, ξεκίνησε με το τέλος του Μπρέτον Γουντς το 1971.
Αλλά τι πυροδότησε τη μεταμόρφωση της άκρας δεξιάς από ένα κίνημα διαμαρτυρίας εντός της συντηρητικής πολιτικής σε μια αυτόνομη δύναμη που αναλαμβάνει την εξουσία, κατεδαφίζει αναίσχυντα τις αστικές φιλελεύθερες θεσμικές δομές και ξεκινά ένα σχέδιο εξόντωσης του «πολιτισμικού μπολσεβικισμού»;
Δύο εξελίξεις ξεχωρίζουν. Πρώτον, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η στιγμή του 1929 για τη γενιά μας, οδήγησε τους κεντρώους στην εξουσία να επιβάλουν σκληρή λιτότητα στην εργατική τάξη, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνονταν σοσιαλιστική, κρατικά χρηματοδοτούμενη αλληλεγγύη προς τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Δεύτερον, όπως και τη δεκαετία του 1920 και του 1930, οι κεντρώοι και οι μη φασιστές συντηρητικοί φοβόντουσαν και μισούσαν τη δημοκρατική Αριστερά περισσότερο από τη Δεξιά.
Το μάθημα για την Αριστερά είναι οδυνηρά σαφές. Το να εστιάζει αποκλειστικά σε ταυτότητες – φυλή και φύλο – αγνοώντας την υλική πραγματικότητα της τάξης, είναι στρατηγικό λάθος.
Είναι σαν να απογυμνώνεται μπροστά σε έναν εχθρό που έχει οπλίσει την ίδια αφήγηση που τα κόμματα της κεντροαριστεράς εγκατέλειψαν.
«Η εναλλακτική είναι να παραμείνουμε θεατές στη δική μας πολιτική τραγωδία, παρακολουθώντας καθώς οι ξεχασμένοι άνθρωποι της Αριστεράς οδηγούνται να πολεμήσουν σε μια δεξιά φαντασίωση εθνικής καθαρότητας.
Η εργατική τάξη έχει σημασία. Ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να ενεργούμε σαν να έχει» σημειώνει ο οικονομολόγος.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών