BRICS: H Δύση ελπίζει σε ρήγμα μεταξύ Κίνας και Ινδίας ενώ ο Παγκόσμιος Νότος διαμορφώνει το αντίπαλο δέος της Δύσης

Η επόμενη δοκιμασία για το εάν οι ισχυρότεροι αντίπαλοι των ΗΠΑ μπορούν να υπονομεύσουν τον ρόλο τους ως παγκόσμιας υπερδύναμης θα έρθει με τη μορφή μιας μεγάλης διπλωματικής κίνησης στη Νότια Αφρική – όπου αναμένεται να γίνει μια επίδειξη ισχύος του παγκόσμιου Νότου που έμεινε έξω από το «παιχνίδι» της παγκοσμιοποίησης των ΗΠΑ
Την επόμενη εβδομάδα οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ομάδας κρατών των BRICS – Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική – θα παραβρεθούν στο Γιοχάνεσμπουργκ για μια μεγάλη σύνοδο κορυφής όπου Μόσχα και Πεκίνο στοχεύουν να εδραιώσουν ένα γεωπολιτικό και οικονομικό αντίβαρο στο διεθνές υπό την ηγεσία της Δύσης οικονομικό και πολιτικό σύστημα, σύμφωνα με δημοσίευμα του Foreign Policy την Παρασκευή 18 Αυγούστου.
Τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα επιθυμούν να δώσουν νέα πνοή στο μπλοκ των BRICS για να αναδείξουν κόσμο ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στις συμμαχίες και τους θεσμούς όπου ηγούνται οι ΗΠΑ, οι οποίες κυριαρχούν στις παγκόσμιες υποθέσεις για δεκαετίες διαμορφώνοντας στα μέτρα τους τον τρόπο λειτουργίας της παγκοσμιοποίησης ως ροή εμπορευμάτων και κεφαλαίου.
Παγκοσμίως υπάρχει σαφώς μια εντεινόμενη τάση για τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής λύσης στο σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ: περίπου 40 χώρες, από την Αργεντινή έως τη Σαουδική Αραβία έως το Καζακστάν, έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να ενταχθούν στους BRICS, ενώ περισσότεροι από 67 ηγέτες και παγκόσμιοι αξιωματούχοι έχουν προσκληθεί να τη σύνοδο κορυφής των ημερών BRICS την επόμενη εβδομάδα.
«Ο παγκόσμιος Νότος θα παρακολουθεί στενά τη σύνοδο κορυφής των BRICS την επόμενη εβδομάδα με την ελπίδα ότι η αυξανόμενη ομάδα αναδυόμενων και μεσαίων οικονομικών και γεωπολιτικών δυνάμεων θα σημειώσει πρόοδο στην κάλυψη των σημαντικών κενών που αφήνει η ατελής παγκόσμια διακυβέρνηση της Αμερικής», δήλωσε ο Sarang Shidore, διευθυντής του προγράμματος Global South στη δεξαμενή σκέψης του Ινστιτούτου Κουίνσι.
Παρόλο που οι αναδυόμενες οικονομίες υποφέρουν από τους κραδασμούς της πανδημίας και του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ουάσιγκτον έχει προσφέρει ελάχιστη υποστήριξη, αντ' αυτού διεξάγει μια επιθετική εκστρατεία αύξησης των επιτοκίων που έχει επιδεινώσει την οικονομική αναταραχή σε όλο τον κόσμο αυξάνοντας το κόστος της προμήθειας βασικών αγαθών και την εξυπηρέτηση του χρέους που είναι εκφρασμένο σε δολάρια για τα φτωχά κράτη - πολλαπλές είναι οι προειδοποιήσεις του ΔΝΤ, ως διεθνούς δανειστής ύστατης ανάγκης, για τον κίνδυνου ενός ντόμινο χρεοκοπιών που θα ξεκινήσεις από τα φτωχά κυρίως αφρικάνικά κράτη .
 
Οι μνήμες από το κίνημα των Αδέσμευτων

Η σύνοδος κορυφής της επόμενης εβδομάδας περιλαμβάνει σαφείς αναφορές τις ημέρες της Διάσκεψης του Μπαντούνγκ, η οποία συγκέντρωσε 29 κυβερνήσεις από την Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και έθεσε τις βάσεις για το Κίνημα των Αδεσμεύτων.
Όπως και τότε, οι BRICS χρησιμεύουν ως μια εναλλακτική, αν και ανώριμη ακόμη, προσπάθεια  να διαμορφωθεί ένα αντίπαλο δέος απέναντι στον «ηγεμόνα» της εποχής.
«Οι BRICS ανταποκρίθηκαν σε μια απαίτηση που δεν έχει ικανοποιηθεί αλλού», δήλωσε η Rebecca Ray, ερευνήτρια στο Κέντρο Παγκόσμιας Ανάπτυξης Πολιτικής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, η οποία σημείωσε ότι συμμετέχουν χώρες που δεν έχουν καν υποβάλει αίτηση για ένταξη στη σύνοδο του Γιοχάνεσμπουργκ.
«Το ερώτημα είναι: τι ρόλο πρέπει να διαδραματίσουν για να ανταποκριθούν σε αυτόν το στόχο;».

Οι εμπλοκές και τα διαφορετικά συμφέροντα

Δεν υπάρχει ακόμη σαφής απάντηση.
Και οι ειδικοί δεν αναμένουν ότι θα επιτευχθεί τέτοιο αποτέλεσμα στην επικείμενη σύνοδο κορυφής, καθώς ελάχιστες λεπτομέρειες για την ατζέντα ή συγκεκριμένα αποτελέσματα έχουν δημοσιοποιηθεί μέχρι στιγμής.
Οι χώρες της ομάδας των BRICS έχουν πολύ διαφορετικά εθνικά συμφέροντα και οι ασαφείς προτάσεις για την επέκταση της ιδιότητας μέλους και της οικονομικής επιρροής του μπλοκ φαίνεται να αποτυγχάνουν.
Η Ινδία και η Κίνα αντιμετωπίζουν σημαντικές αντιθέσεις στις διμερείς σχέσεις ενώ η πρώτη υφίσταται ασφυκτικές πιέσεις από τις ΗΠΑ να διατηρήσει μιας οπτική περί κοινότητας συμφερόντων με τη Δύση στην εξωτερική της πολιτική.
Η Νότια Αφρική βρίσκεται σε ένα δύσκολο σημείο σχετικά με τις σχέσεις της με τη Ρωσία εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία. και η Βραζιλία, παρά την ιστορικά αδέσμευτη εξωτερική της πολιτική, έχει κάνει ελάχιστα για να υπερασπιστεί τη Ρωσία και όσα εκείνη επιχειρεί αν διασφαλίσει με την ειδική σρατιωτική επιχείρηση που διεξάγει.
Όλες οι χώρες BRICS, ακόμη και η Κίνα, αντιμετωπίζουν αντίθετους ανέμους στις οικονομίες τους που κάνουν τα μελλοντικά σχέδια να αμφισβητήσουν την ομάδα των G7 υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στην κορυφή της παγκόσμιας οικονομίας ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο.
Η ομάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ένα «θετικό σημείο όπου εκπληρώνει τον ρόλο της να βοηθά τα μέλη να περιορίσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες σε κάποιο βαθμό, [και] ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ των BRICS», δήλωσε ο Oliver Stuenkel, καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Σχέσεων στο Βραζιλίας Fundação Getulio Vargas.
«Αλλά νομίζω ότι εάν υπάρχουν πιο φιλόδοξα σχέδια, αυτό αναπόφευκτα θα επιβαρύνει αυτήν την ομάδα και θα αποκαλύψει τις αποκλίσεις» ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι η Δύση επενδύει ότι οι αντιθέσεις συμφερόντων κυρίως μεταξύ Κίνας και Ινδίας θα προκαλέσουν σημαντικά ρήγματα και δεν θα διαμορφώσουν εν τέλει ένα αντίπαλον δέος στη αμερικανική ηγεμονία.
Για τη Ρωσία, η σύνοδος κορυφής των BRICS είναι μια ευκαιρία να δείξει ότι δεν χρειάζεται πλέον τη Δύση αφότου προσπάθησε να απομονώσει τη Μόσχα στην παγκόσμια σκηνή μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Αυτή η ευκαιρία, ωστόσο, συνοδεύεται από μια δυσάρεστη υποσημείωση: ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin δεν είναι πλέον αυτοπροσώπως παρών λόγω εντάλματος σύλληψης που εκδόθηκε εναντίον του από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.
Ως μέλος του ΔΠΔ, η Νότια Αφρική θα ήταν νομικά υποχρεωμένη να συμμορφωθεί με το ένταλμα σύλληψης.

Η de facto ηγεσία της Κίνας

Η Κίνα, με τη σειρά της, προσπαθεί να αναδειχθεί ως ο de facto ηγέτης του Παγκόσμιου Νότου και ο προτιμώμενος εταίρος των κρατών σε όλο τον κόσμο που αισθάνονται υποτιμημένα ή εγκαταλειμμένα από την Ουάσιγκτον και τους πιο ισχυρούς και πλούσιους συμμάχους της στην Ευρώπη και την Ασία.
Το Πεκίνο έχει πιέσει εδώ και καιρό για την επέκταση του ομίλου, παρόλο που οι φιλοδοξίες του έχουν συναντήσει αντίσταση από άλλα μέλη των BRICS.
«Η Κίνα είναι η μόνη χώρα που δεν ανησυχεί καθόλου για την αποδυνάμωση της ισχύος των χωρών των BRICS κατα τη επέκταση του μπλοκ σε περισσότερες χώρες», δήλωσε ο Stuenkel.
«Για την Κίνα, νομίζω ότι είναι πραγματικά λογικό να επεκταθεί, έτσι ώστε οι BRICS να μπορέσουν να γίνουν ένα στοιχείο μιας πιο «κινεζοκεντρικής» τάξης – ενός συστήματος υπό την ηγεσία της Κίνας διαφόρων δομών όπως η κινεζική πρωτοβουλία «Belt and Road». την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομής•και η τράπεζα BRICS», επισήμανε, αναφερόμενος στο κορυφαίο παγκόσμιο επενδυτικό πρόγραμμα της Κίνας σε υποδομές, στον πολυμερή δανειστή που υποστηρίζεται από την Κίνα και στη νεοσύστατη τράπεζα ανάπτυξης που ιδρύθηκε από τις χώρες BRICS πριν από σχεδόν μια δεκαετία.
Αλλά το Πεκίνο δυσκολεύτηκε περισσότερο προσελκύσει τα άλλα μέλη των BRICS, καθιστώντας τα αντικρουόμενα οράματά τους για το μέλλον της ομάδας ακόμη πιο ξεκάθαρα.
Η ιδέα της επέκτασης έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα την Ινδία και τη Βραζιλία, καθώς και οι δύο υπερηφανεύονται για την αποκλειστικότητα του ομίλου και φοβούνται ότι μια ανοιχτή πόρτα εισόδου θα μπορούσε να προκαλέσει περαιτέρω προβλήματα.

Η … γελοία ιδέα και το κοινό νόμισμα

«Η Βραζιλία είναι πολύ περήφανη για τη συμμετοχή της στους BRICS», δήλωσε ο Stuenkel.
«Αν είσαι μέλος ενός πολύ αποκλειστικού κλαμπ, είναι λογικό να μην θέλεις η ομάδα να είναι ανοιχτή σε όλους».
Μια βασική πρόταση που έγινε από ορισμένους ηγέτες πριν από τη σύνοδο κορυφής είναι η ανάπτυξη ενός κοινού νομίσματος BRICS για αντιστάθμιση έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, αν και αυτό δεν είναι στην ατζέντα της συνόδου κορυφής και οι ειδικοί είναι εξαιρετικά επιφυλακτικοί σχετικά με το σχέδιο.
Ο οικονομολόγος Jim O'Neill, ο οποίος επινόησε για πρώτη φορά τον όρο BRICS το 2001, χαρακτήρισε την ιδέα ενός νομίσματος BRICS «γελοία» και "παράλογη" νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
«Η ιδέα ότι πέντε χώρες με πολύ διαφορετικά συμφέροντα και οικονομικές δομές μπορούν κατά κάποιο τρόπο να σχηματίσουν μια αρκετά συνεκτική ένωση για να επεκτείνουν τη συμμαχία τους και να υπερασπιστούν αυτήν την τρελή ιδέα ενός νομίσματος BRICS μου φαίνεται πραγματικά τραβηγμένη», δήλωσε ο J. Peter Pham, ένας πρώην διπλωματικός επιτετραμμένος των ΗΠΑ στις αφρικανικές περιοχές κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Trump.
«Δεν περιμένω τίποτα ουσιαστικό από αυτή τη σύνοδο κορυφής, εκτός και αν θεωρείτε ότι η ίδια η έλλειψη ουσίας είναι πολιτικά ουσιαστική».
Αλλά ακόμη και χωρίς κοινό νόμισμα, το Πεκίνο χρησιμοποίησε τον όμιλο BRICS για να τροφοδοτήσει τη μακροχρόνια προσπάθειά του να διεθνοποιήσει το γιουάν και να μειώσει την εξάρτηση  της κιζεζικής οικονομίας από το δολάριο.
Ενόψει της συνόδου κορυφής των BRICS, ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας και της Αργεντινής, χρησιμοποίησαν το γιουάν στις διμερείς συναλλαγές τους για να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις σε δολάρια στα συναλλαγματικά τους αποθέματα και να διαμορφώσουν προνομιακές σχέσεις με το Πεκίνο.


Η δυναμική 

Αυτές οι προσπάθειες αναμένεται να συνεχιστούν πολύ μετά τη σύνοδο στο Γιοχάνεσμπουργκ, με τις χώρες BRICS να αναμένεται να συζητήσουν στη σύνοδο κορυφής πώς να αυξήσουν τη χρήση των τοπικών νομισμάτων στο πολυμερές μεταξύ τους εμπόριο.
Θα συζητήσουν επίσης ένα πιθανό κοινό σύστημα πληρωμών και επιτροπή επικεντρωμένη σε ένα κοινό νόμισμα – αν και οι ειδικοί δεν αναμένουν προκλήσεις για την υπάρχουσα παγκόσμια χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική.
Η συζήτηση για ένα κοινό νόμισμα BRICS είναι «στην πραγματικότητα μια έκφραση της επιθυμίας ορισμένων μερών του κόσμου να έχουν κάποιο αντίβαρο στις ΗΠΑ, την οικονομική τους ισχύ και το δολάριο», δήλωσε ο Daniel McDowell, ειδικός στη διεθνή πολιτική οικονομία στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών.
Αλλά «δεν βλέπω έναν κόσμο όπου στην πραγματικότητα θα συμβεί με τον τρόπο που κάποιοι ελπίζουν ότι θα συμβεί».

Συμπέρασμα: Ενώ ήδη η χειραφέτηση του παγκόσμιου Νότου έχει de facto ξεκινήσει, η Δύση ποντάρει στις φυσιολογικές αντιθέσεις συμφερόντων εντός των BRICS – και κυρίως μεταξύ της Κίνας και της Ινδίας – προκειμένου να επιβεβαιώσει το μέλλον της παγκοσμιοποίησης που διαμορφώθηκε μετά το 1989 με τη σφραγίδα και την επιρροή των ΗΠΑ.
Οι εξελίξεις όμως κινούνται στην αντίθεση κατεύθυνση.

www.bankingnews.gr