Και οι δύο χώρες έχουν υψηλό χρέος, το οποίο αναπόφευκτα θα κουρευτεί, ενώ η λιτότητα έχει οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης και αύξησης της σχέσης χρέος-προς-ΑΕΠ
Σε μία σύγκριση του Πουέρτο Ρίκο με την Ελλάδα προχωρά ο πρώην υπ. Οικονομικών της Χιλής και πρώην υποψήφιος για την προεδρία της χώρας, Andres Velasco, με άρθρο του στο Project Syndicate.
Συγκεκριμένα, ο Velasco, καθηγητής για θέματα Πρακτικών στη Διεθνή Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Columbia, τονίζει ότι οι δύο χώρες έχουν αρκετές ομοιότητες στις οικονομικές τους κρίσεις που τις έφτασαν στα όρια της χρεοκοπίας, με το υψηλό χρέος να είναι το μεγάλο βάρος που κουβαλούν και οι δύο και για το οποίο είναι αναπόφευκτο ότι θα πρέπει να υπάρξει μία σημαντική ελάφρυνσή του από τους πιστωτές.
Παράλληλα, τονίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει μία πολιτική ανάπτυξης και για τις δύο χώρες, καθώς η πολιτική λιτότητας έχει οδηγήσει τις οικονομίες τους σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης και αύξησης της σχέσης χρέος-προς-ΑΕΠ.
Αναλυτικά, ο κ. Velasco αναφέρει τα εξής στο άρθρο του:
Υπήρχε κάποια στιγμή που κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το Πουέρτο Ρίκο, εν μέσω της καταστροφική κρίσης χρέους, επέστρεφε στις Λατινικές του ρίζες.
Στο κάτω κάτω, οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής ήταν κάποτε οι ηγέτες της υπερχρέωσης.
Αλλά τώρα το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ βρίσκεται πάνω από το 100% του ΑΕΠ και το Ντιτρόιτ μόλις χρεοκόπησε.
Ίσως το Πουέρτο Ρίκο, επιτέλους, γίνεται πιο αμερικανικό.
Ή ίσως γίνεται πιο ευρωπαϊκό, δεδομένων των ομοιοτήτων στο πρόβλημα του χρέους του με εκείνο της Ελλάδας.
Έπειτα από την υιοθέτηση του ευρώ, η Ελλάδα μπορούσε να δανειστεί με επιτόκια όχι πολύ υψηλότερα από εκείνα που δανείζονταν οι ευρωπαϊκές χώρες του Βορρά, ακόμη και αν η νομισματική πολιτική της χώρας δεν είχε καμία σχέση με εκείνες της Γερμανίας ή της Φινλανδίας.
Το αποτέλεσμα ήταν η συσσώρευση ενός υπέρογκου χρέους για την χρηματοδότηση των δαπανών και όχι των επενδύσεων.
Το Πουέρτο Ρίκο, μία αμερικανική περιοχή, επίσης μπορούσε να δανείζεται πάρα πολλά επί μακρό διάστημα.
Τα κυβερνητικά ομόλογα εξαιρούνται του φόρου οπουδήποτε στις ΗΠΑ και γι' αυτό αποτελούν ιδιαίτερα ελκυστικά προϊόντα για τους αμερικανούς επενδυτές, οι οποίοι, παρά την όλο και πιο επικίνδυνη κατάσταση των οικονομικών του νησιού, έχουν κάνει πάρτι με αυτά.
Οπότε, όπως αναφέρει το Bloomberg, το Πουέρτο Ρίκο έχει μεγαλύτερο χρέος, άνω των 70 δισ. δολ., από οποιαδήποτε άλλη πολιτεία των ΗΠΑ, εκτός από την Καλιφόρνια και τη Νέα Υόρκη, ενώ η οικονομία του είναι μικρότερη από εκείνη του Κάνσας.
Μία άλλη ομοιότητα έχει να κάνει με τις σχετικές τιμές.
Όταν εγκατέλειψε τη δραχμή, η Ελλάδα δεν μπορούσε πλέον να υποτιμήσει το νόμισμά της ώστε να μειώσει την αξία των εγχώριων μισθών έναντι των ξένων νομισμάτων και με αυτό τον τρόπο να αυξήσει τις εξαγωγές.
Με το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, το εμπορικό έλλειμμα εκτοξεύθηκε, όπως έγινε και με την ανεργία.
Παρόμοια και η περίπτωση του Πουέρτο Ρίκο, αλλά με μία διαφορά που κάνει πολύ πιο σοβαρή την κατάσταση.
Το νησί χρησιμοποιεί το αμερικανικό δολάριο και το αμερικανικό Κογκρέσο επέβαλε στο Πουέρτο Ρίκο τον ελάχιστο ομοσπονδιακό μισθό, αν και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι περίπου το μισό από εκείνο της φτωχότερης πολιτείας των ΗΠΑ.
Η ελευθερία των Πορτορικανών να κινούνται στην ενδοχώρα δεν ήταν αρκετή να εμποδίσουν την ανεργία να καταστεί ένα μόνιμο πρόβλημα: από 11% πριν την κρίση του 2008 στην κορύφωση του 17% το 2010 και πάνω από 12% στα πιο πρόσφατα στοιχεία.
Όπως και στην Ελλάδα, πολλές ευθύνες και κατηγορίες μπορούν να μοιραστούν.
Οι επικριτές δείχνουν τις κακές βάσεις των προϋπολογισμών, τα ασαφή λογιστικά και την ανεξέλεγκτη εθνικιστική χρηματοοικονομική πολιτική μεταξύ των πολιτικών του νησιού.
Το Πουέρτο Ρίκο και οι ηγέτες του μπορούν να διδαχθούν τρία μαθήματα από την Ελλάδα/
Πρώτον, δεν υπάρχει νόημα να προσποιείται κανείς ότι μπορεί να αποφευχθεί η μείωση του χρέους.
Και όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, οι κινήσεις πρέπει να είναι επαρκώς τολμηρές για να τακτοποιηθεί το πρόβλημα του υπέρογκου χρέους και να προσελκυστούν ιδιωτικές επενδύσεις.
Η Ε.Ε. αμφιταλαντευόταν για πολλά χρόνια προτού παραδεχτεί ότι πρέπει να διαγραφούν ιδιωτικά δάνεια στην Ελλάδα.
Έπειτα διαπραγματεύτηκε ένα ανεπαρκές κούρεμα του χρέους και κατέληξε να άγεται και να αμφιταλαντεύεται και πάλι, καταφεύγοντας σε λογιστικά τρικ προκειμένου να αποφύγει να διαγράψει ευρωπαϊκά δάνεια του δημόσιου τομέα.
Η ιστορία θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετική εάν η αναγκαιότητα μίας σημαντικής διαγραφής του χρέους είχε γίνει δεκτή προκαταβολικά.
Το ίδιο ισχύει και για το Πουέρτο Ρίκο, εκτός του ότι, και πάλι, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη, χάρις στις ιδιοτροπίες των αμερικανικών νόμων.
Το Πουέρτο Ρίκο δεν μπορεί να κηρύξει χρεοκοπία υπό το Κεφάλαιο 9 του πτωχευτικού κώδικα (ούτε και μαία από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ).
Πρόσφατα το Πουέρτο Ρίκο προσπάθησε να εφαρμόσει μία νομοθεσία που στηρίχτηκε στο Κεφάλαιο 9, η οποία θα επέτρεπε στο νησί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους των δημοσίων εταιρειών και της αυτοδιοίκησης, αλλά οι πιστωτές αντιστάθηκαν και προσέφυγαν στο δικαστήριο, με το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ να αναμένεται να αποφανθεί μέχρι το τέλος Ιουνίου επί του θέματος.
Οπότε το πως θα γίνει η ελάφρυνση του χρέους του Πουέρτο Ρίκο παραμένει ασαφές.
Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα γίνει και όταν αυτό συμβεί θα ήταν καλό να αφορά μεγάλο ποσοστό του χρέους.
Το δεύτερο μάθημα είναι ότι οι χαράσσοντες την οικονομική πολιτική θα πρέπει να βάλουν την οικονομία σε ένα βιώσιμο μονοπάτι, αναγνωρίζοντας ότι η λιτότητα από μόνη της δεν είναι η απάντηση.
Η οικονομία του Πουέρτο Ρίκο συρρικνώνεται από πριν από την οικονομική κρίση και οι περικοπές δαπανών και οι αυξήσεις φόρων έχουν χειροτερέψει την κατάσταση.
Το νησί κινδυνεύει να έχει τη μοίρα της Ελλάδας, με την αναλογία χρέος προς ΑΕΠ να συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς η λιτότητα επιδεινώνει την ύφεση.
Αντί βοήθειας, οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο προτείνουν να επιβάλουν στο νησί μία επιτροπή οικονομικού ελέγχου, όπως εκείνη που τοποθετήθηκε στην πολιτεία της Ουάσινγκτον το 1995, όταν η πολιτεία αντιμετώπιζε προβλήματα.
Αυτό είναι πολύ κακή ιδέα, καθώς μία τέτοια όχι μόνο θα αποτελέσει δείγμα «αποικιοκρατίας» και θα είναι πολιτικά μη βιώσιμη, αλλά το όλο σχέδιο δεν θα είχε την απαραίτητη ευελιξία που απαιτείται.
Μία πολύ καλύτερη λύση είναι η πολιτική χρηματοοικονομικής υπευθυνότητας που εφαρμόζεται από χώρες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, όπως η Νέα Ζηλανδία, η Σουηδία, η Κολομβία και η Χιλή.
Η βασική ιδέα είναι να κρατηθούν τα έξοδα χαμηλότερα από όσα έσοδα αναμένεται να συγκεντρώσει η κυβέρνηση από φόρους μακροπρόθεσμα, ενώ επιτρέπονται τα ελλείμματα όταν η οικονομία λειτουργεί χαμηλότερα από τις δυνατότητές της και τα φορολογικά έσοδα είναι παράλογα χαμηλά.
Στη Χιλή ο κανόνας αυτός επέτρεψε στην κυβέρνηση να αποπληρώσει το χρέος της σταδιακά και τελικά να καταστεί η χώρα καθαρός δανειστής, την ίδια ώρα που μείωσε τη μεταβλητότητα στις δημόσιες επενδύσεις και την παραγωγή.
Το τρίτο μάθημα από την Ελλάδα είναι ότι τα παιχνίδια με τα οικονομικά δεδομένα δεν είναι αρκετά.
Οι χώρες με υψηλό χρέος χρειάζονται και μία σοβαρή στρατηγική ανάπτυξης.
Το Πουέρτο Ρίκο δεν αποτελεί εξαίρεση.
Επί μακρόν η οικονομία του νησιού αναπτύχθηκε χάρις των κινήτρων για τους φόρους των επιχειρήσεων.
Αλλά, από το 1996 και έπειτα, το αμερικανικό Κογκρέσο ακύρωσε τις εκπτώσεις φόρων, χωρίς να παρουσιάσει κάποιο σχέδιο για την ανάπτυξη του νησιού.
Αντίθετα, το Πουέρτο Ρίκο βρίσκεται εγκλωβισμένο σε μία νομοθεσία που επιβάλει όλο το εμπόριο με την ενδοχώρα να πραγματοποιείται με ακριβά αμερικανικά πλοία, αυξάνοντας τα μεταφορικά κόστη και υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν.
Το Πουέρτο Ρίκο δεν θα αποπληρώσει το χρέος του, ακόμη και ότι απομείνει μετά την ελάφρυνση του χρέους, εκτός αν η οικονομία αρχίζει να αναπτύσσεται.
Οι αμερικανοί πιστωτές και οι νομοθέτες πρέπει να αποδεχθούν αυτή την πραγματικότητα και να ενεργήσουν αναλόγως.
www.bankingnews.gr
Συγκεκριμένα, ο Velasco, καθηγητής για θέματα Πρακτικών στη Διεθνή Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Columbia, τονίζει ότι οι δύο χώρες έχουν αρκετές ομοιότητες στις οικονομικές τους κρίσεις που τις έφτασαν στα όρια της χρεοκοπίας, με το υψηλό χρέος να είναι το μεγάλο βάρος που κουβαλούν και οι δύο και για το οποίο είναι αναπόφευκτο ότι θα πρέπει να υπάρξει μία σημαντική ελάφρυνσή του από τους πιστωτές.
Παράλληλα, τονίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει μία πολιτική ανάπτυξης και για τις δύο χώρες, καθώς η πολιτική λιτότητας έχει οδηγήσει τις οικονομίες τους σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης και αύξησης της σχέσης χρέος-προς-ΑΕΠ.
Αναλυτικά, ο κ. Velasco αναφέρει τα εξής στο άρθρο του:
Υπήρχε κάποια στιγμή που κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το Πουέρτο Ρίκο, εν μέσω της καταστροφική κρίσης χρέους, επέστρεφε στις Λατινικές του ρίζες.
Στο κάτω κάτω, οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής ήταν κάποτε οι ηγέτες της υπερχρέωσης.
Αλλά τώρα το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ βρίσκεται πάνω από το 100% του ΑΕΠ και το Ντιτρόιτ μόλις χρεοκόπησε.
Ίσως το Πουέρτο Ρίκο, επιτέλους, γίνεται πιο αμερικανικό.
Ή ίσως γίνεται πιο ευρωπαϊκό, δεδομένων των ομοιοτήτων στο πρόβλημα του χρέους του με εκείνο της Ελλάδας.
Έπειτα από την υιοθέτηση του ευρώ, η Ελλάδα μπορούσε να δανειστεί με επιτόκια όχι πολύ υψηλότερα από εκείνα που δανείζονταν οι ευρωπαϊκές χώρες του Βορρά, ακόμη και αν η νομισματική πολιτική της χώρας δεν είχε καμία σχέση με εκείνες της Γερμανίας ή της Φινλανδίας.
Το αποτέλεσμα ήταν η συσσώρευση ενός υπέρογκου χρέους για την χρηματοδότηση των δαπανών και όχι των επενδύσεων.
Το Πουέρτο Ρίκο, μία αμερικανική περιοχή, επίσης μπορούσε να δανείζεται πάρα πολλά επί μακρό διάστημα.
Τα κυβερνητικά ομόλογα εξαιρούνται του φόρου οπουδήποτε στις ΗΠΑ και γι' αυτό αποτελούν ιδιαίτερα ελκυστικά προϊόντα για τους αμερικανούς επενδυτές, οι οποίοι, παρά την όλο και πιο επικίνδυνη κατάσταση των οικονομικών του νησιού, έχουν κάνει πάρτι με αυτά.
Οπότε, όπως αναφέρει το Bloomberg, το Πουέρτο Ρίκο έχει μεγαλύτερο χρέος, άνω των 70 δισ. δολ., από οποιαδήποτε άλλη πολιτεία των ΗΠΑ, εκτός από την Καλιφόρνια και τη Νέα Υόρκη, ενώ η οικονομία του είναι μικρότερη από εκείνη του Κάνσας.
Μία άλλη ομοιότητα έχει να κάνει με τις σχετικές τιμές.
Όταν εγκατέλειψε τη δραχμή, η Ελλάδα δεν μπορούσε πλέον να υποτιμήσει το νόμισμά της ώστε να μειώσει την αξία των εγχώριων μισθών έναντι των ξένων νομισμάτων και με αυτό τον τρόπο να αυξήσει τις εξαγωγές.
Με το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, το εμπορικό έλλειμμα εκτοξεύθηκε, όπως έγινε και με την ανεργία.
Παρόμοια και η περίπτωση του Πουέρτο Ρίκο, αλλά με μία διαφορά που κάνει πολύ πιο σοβαρή την κατάσταση.
Το νησί χρησιμοποιεί το αμερικανικό δολάριο και το αμερικανικό Κογκρέσο επέβαλε στο Πουέρτο Ρίκο τον ελάχιστο ομοσπονδιακό μισθό, αν και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι περίπου το μισό από εκείνο της φτωχότερης πολιτείας των ΗΠΑ.
Η ελευθερία των Πορτορικανών να κινούνται στην ενδοχώρα δεν ήταν αρκετή να εμποδίσουν την ανεργία να καταστεί ένα μόνιμο πρόβλημα: από 11% πριν την κρίση του 2008 στην κορύφωση του 17% το 2010 και πάνω από 12% στα πιο πρόσφατα στοιχεία.
Όπως και στην Ελλάδα, πολλές ευθύνες και κατηγορίες μπορούν να μοιραστούν.
Οι επικριτές δείχνουν τις κακές βάσεις των προϋπολογισμών, τα ασαφή λογιστικά και την ανεξέλεγκτη εθνικιστική χρηματοοικονομική πολιτική μεταξύ των πολιτικών του νησιού.
Το Πουέρτο Ρίκο και οι ηγέτες του μπορούν να διδαχθούν τρία μαθήματα από την Ελλάδα/
Πρώτον, δεν υπάρχει νόημα να προσποιείται κανείς ότι μπορεί να αποφευχθεί η μείωση του χρέους.
Και όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, οι κινήσεις πρέπει να είναι επαρκώς τολμηρές για να τακτοποιηθεί το πρόβλημα του υπέρογκου χρέους και να προσελκυστούν ιδιωτικές επενδύσεις.
Η Ε.Ε. αμφιταλαντευόταν για πολλά χρόνια προτού παραδεχτεί ότι πρέπει να διαγραφούν ιδιωτικά δάνεια στην Ελλάδα.
Έπειτα διαπραγματεύτηκε ένα ανεπαρκές κούρεμα του χρέους και κατέληξε να άγεται και να αμφιταλαντεύεται και πάλι, καταφεύγοντας σε λογιστικά τρικ προκειμένου να αποφύγει να διαγράψει ευρωπαϊκά δάνεια του δημόσιου τομέα.
Η ιστορία θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετική εάν η αναγκαιότητα μίας σημαντικής διαγραφής του χρέους είχε γίνει δεκτή προκαταβολικά.
Το ίδιο ισχύει και για το Πουέρτο Ρίκο, εκτός του ότι, και πάλι, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη, χάρις στις ιδιοτροπίες των αμερικανικών νόμων.
Το Πουέρτο Ρίκο δεν μπορεί να κηρύξει χρεοκοπία υπό το Κεφάλαιο 9 του πτωχευτικού κώδικα (ούτε και μαία από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ).
Πρόσφατα το Πουέρτο Ρίκο προσπάθησε να εφαρμόσει μία νομοθεσία που στηρίχτηκε στο Κεφάλαιο 9, η οποία θα επέτρεπε στο νησί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους των δημοσίων εταιρειών και της αυτοδιοίκησης, αλλά οι πιστωτές αντιστάθηκαν και προσέφυγαν στο δικαστήριο, με το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ να αναμένεται να αποφανθεί μέχρι το τέλος Ιουνίου επί του θέματος.
Οπότε το πως θα γίνει η ελάφρυνση του χρέους του Πουέρτο Ρίκο παραμένει ασαφές.
Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα γίνει και όταν αυτό συμβεί θα ήταν καλό να αφορά μεγάλο ποσοστό του χρέους.
Το δεύτερο μάθημα είναι ότι οι χαράσσοντες την οικονομική πολιτική θα πρέπει να βάλουν την οικονομία σε ένα βιώσιμο μονοπάτι, αναγνωρίζοντας ότι η λιτότητα από μόνη της δεν είναι η απάντηση.
Η οικονομία του Πουέρτο Ρίκο συρρικνώνεται από πριν από την οικονομική κρίση και οι περικοπές δαπανών και οι αυξήσεις φόρων έχουν χειροτερέψει την κατάσταση.
Το νησί κινδυνεύει να έχει τη μοίρα της Ελλάδας, με την αναλογία χρέος προς ΑΕΠ να συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς η λιτότητα επιδεινώνει την ύφεση.
Αντί βοήθειας, οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο προτείνουν να επιβάλουν στο νησί μία επιτροπή οικονομικού ελέγχου, όπως εκείνη που τοποθετήθηκε στην πολιτεία της Ουάσινγκτον το 1995, όταν η πολιτεία αντιμετώπιζε προβλήματα.
Αυτό είναι πολύ κακή ιδέα, καθώς μία τέτοια όχι μόνο θα αποτελέσει δείγμα «αποικιοκρατίας» και θα είναι πολιτικά μη βιώσιμη, αλλά το όλο σχέδιο δεν θα είχε την απαραίτητη ευελιξία που απαιτείται.
Μία πολύ καλύτερη λύση είναι η πολιτική χρηματοοικονομικής υπευθυνότητας που εφαρμόζεται από χώρες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, όπως η Νέα Ζηλανδία, η Σουηδία, η Κολομβία και η Χιλή.
Η βασική ιδέα είναι να κρατηθούν τα έξοδα χαμηλότερα από όσα έσοδα αναμένεται να συγκεντρώσει η κυβέρνηση από φόρους μακροπρόθεσμα, ενώ επιτρέπονται τα ελλείμματα όταν η οικονομία λειτουργεί χαμηλότερα από τις δυνατότητές της και τα φορολογικά έσοδα είναι παράλογα χαμηλά.
Στη Χιλή ο κανόνας αυτός επέτρεψε στην κυβέρνηση να αποπληρώσει το χρέος της σταδιακά και τελικά να καταστεί η χώρα καθαρός δανειστής, την ίδια ώρα που μείωσε τη μεταβλητότητα στις δημόσιες επενδύσεις και την παραγωγή.
Το τρίτο μάθημα από την Ελλάδα είναι ότι τα παιχνίδια με τα οικονομικά δεδομένα δεν είναι αρκετά.
Οι χώρες με υψηλό χρέος χρειάζονται και μία σοβαρή στρατηγική ανάπτυξης.
Το Πουέρτο Ρίκο δεν αποτελεί εξαίρεση.
Επί μακρόν η οικονομία του νησιού αναπτύχθηκε χάρις των κινήτρων για τους φόρους των επιχειρήσεων.
Αλλά, από το 1996 και έπειτα, το αμερικανικό Κογκρέσο ακύρωσε τις εκπτώσεις φόρων, χωρίς να παρουσιάσει κάποιο σχέδιο για την ανάπτυξη του νησιού.
Αντίθετα, το Πουέρτο Ρίκο βρίσκεται εγκλωβισμένο σε μία νομοθεσία που επιβάλει όλο το εμπόριο με την ενδοχώρα να πραγματοποιείται με ακριβά αμερικανικά πλοία, αυξάνοντας τα μεταφορικά κόστη και υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν.
Το Πουέρτο Ρίκο δεν θα αποπληρώσει το χρέος του, ακόμη και ότι απομείνει μετά την ελάφρυνση του χρέους, εκτός αν η οικονομία αρχίζει να αναπτύσσεται.
Οι αμερικανοί πιστωτές και οι νομοθέτες πρέπει να αποδεχθούν αυτή την πραγματικότητα και να ενεργήσουν αναλόγως.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών