Σχετικά Άρθρα
Κάτι πολύ μεγάλο θα συμβεί - Ο Putin πάει στην Κίνα και θα μείνει εκεί 4 ολόκληρες μέρες - Δεν έχει ξαναγίνει
Εγγυήσεις ασφαλείας - Η Ουκρανία στη φάκα του Putin – Η κόκκινη γραμμή για δυτικό στρατό και το «τυρί» του Άρθρου 5
Τρομερή αποκάλυψη για σχέδιο Putin: Πόλεμος στην Ουκρανία έως το καλοκαίρι του 2026 – Η Ρωσία τα θέλει όλα, δεν θα σταματήσει
Η Αρκτική θερμαίνεται σχεδόν τέσσερις φορές γρηγορότερα από τον υπόλοιπο πλανήτη. Αυτό που κάποτε ήταν ένα παγωμένο, απρόσιτο σύνορο, μετατρέπεται τώρα σε μία από τις πιο σκληρά αμφισβητούμενες περιοχές του κόσμου.
Το λιώσιμο των πάγων στη θάλασσα ανοίγει νέες ναυτιλιακές οδούς, αποκαλύπτει ανεκμετάλλευτα αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών, και δημιουργεί ένα νέο πεδίο γεωπολιτικών ελιγμών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, Ρωσία, Κίνα και ΗΠΑ κινούνται η μία γύρω από την άλλη με ένα μείγμα συνεργασίας και αντιπαλότητας.
Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ρωσία στέλνει αντιφατικά μηνύματα. Από τη μία πλευρά, ο πρόεδρος, Vladimir Putin, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι εξετάζει κοινά έργα με την Ουάσιγκτον στην Αρκτική και ακόμη και στην Αλάσκα.
Από την άλλη, η Ρωσία έχει επανεκκινήσει επιστημονικές αποστολές με την Κίνα, μια κίνηση που υπογραμμίζει την αυξανόμενη συνεργασία τους στις πολικές περιοχές.
Την ίδια στιγμή, η Κίνα προχωρά με τη δική της στρατηγική, στέλνοντας στόλο παγοθραυστικών και ερευνητικών σκαφών, κάτι που έχει προκαλέσει ανησυχία στην Ουάσιγκτον.
Συνολικά, αυτές οι κινήσεις αποκαλύπτουν ότι η Αρκτική έχει μετατραπεί σε πεδίο δοκιμής για ένα περίπλοκο τρίγωνο συνεργασίας, ανταγωνισμού και καχυποψίας μεταξύ των τριών δυνάμεων.
Το άνοιγμα Putin σε ΗΠΑ
Μιλώντας σε πρόσφατο φόρουμ, ο Vladimir Putin υιοθέτησε έναν ασυνήθιστα συμφιλιωτικό τόνο. Είπε ότι η Ρωσία «συζητά με Αμερικανούς εταίρους τη δυνατότητα συνεργασίας» όχι μόνο στη δική της αρκτική ζώνη, αλλά και στην Αλάσκα.
Υπαινίχθηκε ότι η πρόσφατη συνάντησή του με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump στην Αλάσκα ήταν παραγωγική, προσφέροντας την ευκαιρία για τη δημιουργία βάσης καλύτερων σχέσεων μετά από χρόνια αντιπαράθεσης.
Ωστόσο, ο Putin φρόντισε να μεταθέσει το βάρος της προόδου στη Δύση. Τόνισε ότι πολλά εξαρτώνται από την προθυμία της Ουάσιγκτον να προχωρήσει, αν και υποστήριξε ότι έχουν ήδη γίνει κάποια μικρά βήματα. Με άλλα λόγια, έδειξε ότι η Ρωσία δεν θέλει να δει την Αρκτική να μετατρέπεται σε παγωμένο πεδίο μάχης και εμφανίζεται –τουλάχιστον δημόσια– ανοιχτή στη συνεργασία.
Για τη Ρωσία, μια τέτοια προσέγγιση έχει λογική. Η Ρωσία ελέγχει σχεδόν τη μισή αρκτική ακτογραμμή και εξαρτάται από την περιοχή για τη μακροπρόθεσμη οικονομική της στρατηγική. Η ανάπτυξη έργων πετρελαίου και φυσικού αερίου, η επέκταση των ναυτιλιακών οδών και η κατοχύρωση κυριαρχίας σε τεράστιες εκτάσεις πάγου και θάλασσας αποτελούν κεντρικά στοιχεία των σχεδίων του Κρεμλίνου.
Ταυτόχρονα, οι δυτικές κυρώσεις και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν περιορίσει τις επιλογές της Ρωσίας. Η συνεργασία με τις ΗΠΑ σε ζητήματα όπως η αρκτική επιστήμη ή οι αποστολές έρευνας και διάσωσης μπορεί να είναι ένας τρόπος να μειωθούν οι εντάσεις χωρίς μεγαλύτερες πολιτικές παραχωρήσεις.
Ρωσία και Κίνα: Μια πολική συνεργασία που αναβιώνει
Ενώ ο Putin μιλούσε για συνεργασία με την Ουάσιγκτον, η Ρωσία αναζωπύρωνε παράλληλα τη συνεργασία της με την Κίνα στη θάλασσα. Για πρώτη φορά εδώ και πέντε χρόνια, οι δύο χώρες ξεκίνησαν κοινή ωκεανογραφική αποστολή, στέλνοντας 25 επιστήμονες με το ερευνητικό πλοίο Akademik M.A. Lavrentyev.
Η αποστολή, διάρκειας 45 ημερών, επικεντρώνεται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα βαθιά θαλάσσια περιβάλλοντα της Θάλασσας του Μπέρρινγκ και του βορειοδυτικού Ειρηνικού. Οι ερευνητές σκοπεύουν να μελετήσουν πώς αυτά τα οικοσυστήματα αντέδρασαν σε περιβαλλοντικές αλλαγές τα τελευταία 126.000 χρόνια, μια περίοδο γνωστή ως Ύστερο Τεταρτογενές.
Είναι η ένατη τέτοια αποστολή από το 2010, αλλά η πρώτη μετά την πανδημία, η οποία είχε διακόψει τις επιστημονικές ανταλλαγές.
Κινέζοι αξιωματούχοι παρουσίασαν την αποστολή ως απόδειξη της «κοινής δέσμευσης για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής και την προώθηση της αιχμής της θαλάσσιας επιστήμης». Πάνω από 110 Κινέζοι επιστήμονες έχουν συμμετάσχει σε αυτές τις κοινές αποστολές από το 2010, και η συνεργασία εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια ενσωμάτωσης της κινεζικής τεχνογνωσίας στην αρκτική έρευνα.
Αλλά δεν πρόκειται μόνο για επιστήμη. Από το 2019, Ρωσία και Κίνα έχουν ιδρύσει κοινό εργαστήριο για πολικές τεχνολογίες, ενώ οι ακτοφυλακές τους έχουν πραγματοποιήσει ακόμη και κοινές περιπολίες σε αρκτικά ύδατα.
Οι ερευνητικές αποστολές αποτελούν έναν πολιτικά ασφαλή τρόπο εμβάθυνσης των δεσμών, ενώ ταυτόχρονα οικοδομούν την τεχνογνωσία που θα χρειαστούν και οι δύο πλευρές αν θέλουν να εκμεταλλευτούν εμπορικά την Αρκτική.
Ο στόλος του Πεκίνου κινείται βόρεια
Η Κίνα, ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στη συνεργασία με τη Ρωσία. Στις αρχές του μήνα, ένας στόλος πέντε κινεζικών παγοθραυστικών και ερευνητικών σκαφών εισήλθε στον Αρκτικό Ωκεανό περνώντας από τα Στενά του Μπέρρινγκ.
Τα πλοία περιλάμβαναν το Xue Long 2 (Snow Dragon 2), ένα υπερσύγχρονο πολικό ερευνητικό παγοθραυστικό, καθώς και άλλα σκάφη εξοπλισμένα με βαθυσκάφη και εργαστήρια.
Σύμφωνα με δεδομένα παρακολούθησης, τα πλοία έφτασαν σε απόσταση 290 ναυτικών μιλίων από την Αλάσκα — αρκετά κοντά ώστε η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ να στείλει αεροσκάφη και ένα περιπολικό για να παρακολουθήσουν τις κινήσεις τους. Αμερικανοί αξιωματούχοι τόνισαν ότι τα σκάφη παρέμειναν σε διεθνή ύδατα, αλλά δεν έκρυψαν την ανησυχία τους.
Από την πλευρά του, το Πεκίνο υποστήριξε ότι το ταξίδι ήταν απολύτως νόμιμο. Κινέζοι αναλυτές επεσήμαναν ότι, σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η αποκλειστική οικονομική ζώνη μιας χώρας εκτείνεται μόνο 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές της.
Αφού τα κινεζικά πλοία βρίσκονταν σχεδόν 90 ναυτικά μίλια πέρα από αυτό το όριο, υποστήριξαν ότι η Ουάσιγκτον δεν είχε λόγο να διαμαρτυρηθεί.
Παρόλα αυτά, ο χρόνος και η κλίμακα της επιχείρησης προκάλεσαν ερωτήματα. Την τελευταία δεκαετία, η Κίνα έχει αυτοχαρακτηριστεί ως «κράτος σχεδόν-αρκτικό», ένας όρος που πολλοί στην Ουάσιγκτον θεωρούν ευκαιριακό.
Με το να οικοδομεί έναν από τους μεγαλύτερους στόλους πολικών ερευνητικών πλοίων στον κόσμο, το Πεκίνο δείχνει ότι σκοπεύει να είναι μακροπρόθεσμος παίκτης στην Αρκτική, παρότι δεν διαθέτει έδαφος εκεί.
Γιατί έχει σημασία η Αρκτική
Η αναστάτωση γύρω από μια χούφτα ερευνητικά πλοία μπορεί να φαίνεται υπερβολική, αλλά η Αρκτική βρίσκεται όλο και πιο στο επίκεντρο της παγκόσμιας στρατηγικής.
Το λιώσιμο των πάγων ανοίγει δύο μεγάλες ναυτιλιακές οδούς: τη Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή κατά μήκος των ακτών της Ρωσίας και το Βορειοδυτικό Πέρασμα μέσω του καναδικού αρκτικού αρχιπελάγους. Και οι δύο υπόσχονται να μειώσουν τους χρόνους μεταφοράς μεταξύ Ασίας και Ευρώπης κατά χιλιάδες χιλιόμετρα σε σύγκριση με την παραδοσιακή διαδρομή μέσω της Διώρυγας του Σουέζ.
Για την Κίνα, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το θαλάσσιο εμπόριο, οι συντομότερες και φθηνότερες διαδρομές είναι εξαιρετικά ελκυστικές. Για τη Ρωσία, ο έλεγχος της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής προσφέρει τόσο οικονομικά οφέλη όσο και στρατηγική επιρροή. Για τις ΗΠΑ, ο κίνδυνος είναι ότι αυτές οι δύο δυνάμεις μπορεί να καθορίσουν τους κανόνες σε μια περιοχή που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν κοινό αγαθό.
Πέρα από τη ναυτιλία, η Αρκτική διαθέτει τεράστια αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών. Εκτιμάται ότι το 13% του παγκόσμιου ανεκμετάλλευτου πετρελαίου και το 30% του ανεκμετάλλευτου φυσικού αερίου μπορεί να βρίσκονται κάτω από τον αρκτικό βυθό. Καθώς οι πάγοι υποχωρούν, ο ανταγωνισμός για την εκμετάλλευση αυτών των πόρων πιθανότατα θα ενταθεί.
Σε αυτό προστίθεται και η στρατιωτική διάσταση. Η Ρωσία διαθέτει ήδη δεκάδες πολικά πλοία, συμπεριλαμβανομένων πυρηνοκίνητων παγοθραυστικών, και έχει επαναλειτουργήσει σοβιετικές βάσεις κατά μήκος της βόρειας ακτής της. Η Κίνα δεν έχει βάσεις στην Αρκτική, αλλά οικοδομεί την ικανότητα να προβάλλει παρουσία.
Οι ΗΠΑ, αντίθετα, διαθέτουν μόνο λίγα γηραιά παγοθραυστικά, αν και το Κογκρέσο έχει πρόσφατα εγκρίνει δισεκατομμύρια για την κατασκευή νέων.
Το άγρυπνο μάτι της Ουάσιγκτον
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι γνωρίζουν πολύ καλά τι διακυβεύεται. Το 2023, το Πεντάγωνο αναθεώρησε τη στρατηγική του για την Αρκτική, προειδοποιώντας ότι η στενότερη συνεργασία μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου στην περιοχή θα μπορούσε να υπονομεύσει την ασφάλεια των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.
Η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ, ήδη επιβαρυμένη με παγκόσμιες αποστολές, έχει αναλάβει να εντείνει την επιτήρηση των αρκτικών υδάτων.
Όταν ο κινεζικός στόλος πέρασε τα Στενά του Μπέρρινγκ, οι αμερικανικές δυνάμεις αντέδρασαν με έναν συνδυασμό προσοχής και αυτοσυγκράτησης. Αεροσκάφη και περιπολικά πλοία παρακολουθούσαν τα κινεζικά σκάφη, αλλά δεν παρενέβησαν άμεσα. Οι αξιωματούχοι τόνισαν ότι η ελευθερία ναυσιπλοΐας ισχύει για όλα τα κράτη, ακόμη κι αν παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στις προθέσεις του Πεκίνου.
Η πραγματικότητα είναι ότι η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει ένα δίλημμα. Δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τα κινεζικά ερευνητικά πλοία δεν έχουν δικαίωμα να επιχειρούν σε διεθνή ύδατα, χωρίς να υπονομεύσει την ίδια την αρχή της ελευθερίας ναυσιπλοΐας στην οποία βασίζεται το αμερικανικό ναυτικό αλλού, ιδίως στη Νότια Σινική Θάλασσα.
Ωστόσο, το να επιτρέψει στο Πεκίνο να επεκτείνει σταθερά το αποτύπωμά του στην Αρκτική χωρίς αντίδραση εγκυμονεί τον κίνδυνο να δημιουργηθεί ένα νέο status quo που θα ευνοεί Κίνα και Ρωσία.
Συνεργασία ή σύγκρουση;
Προς το παρόν, η Αρκτική αποτελεί σκηνικό προσεκτικών μηνυμάτων παρά άμεσης αντιπαράθεσης. Η Ρωσία κρατά ανοιχτές τις γραμμές με τις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα εμβαθύνει τους δεσμούς της με την Κίνα.
Το Πεκίνο πιέζει δυναμικά για να καθιερωθεί ως νόμιμος παίκτης στην Αρκτική μέσω της επιστήμης και της εξερεύνησης. Η Ουάσιγκτον απαντά με επιτήρηση, νέες επενδύσεις σε παγοθραυστικά και μια πιο οξεία στρατηγική εστίαση στις πολικές περιοχές.
Η ένταση έγκειται στη διττή χρήση σχεδόν όλων όσων συμβαίνουν στην Αρκτική. Ένα ερευνητικό παγοθραυστικό μπορεί επίσης να χαρτογραφήσει τον βυθό για μελλοντική εξόρυξη πόρων. Μια κοινή κλιματική έρευνα μπορεί επίσης να δοκιμάσει συστήματα πλοήγησης ή εξοπλισμό σε ακραίες συνθήκες. Η επιστημονική συνεργασία είναι πραγματική, αλλά το στρατηγικό υπόβαθρο εξίσου ισχυρό.
Καθώς οι πάγοι λιώνουν, η σημασία της Αρκτικής θα αυξάνεται. Το ερώτημα είναι αν η περιοχή θα εξελιχθεί σε ζώνη αντιπαλότητας, όπου οι μεγάλες δυνάμεις θα δοκιμάζουν την αποφασιστικότητά τους, ή σε πεδίο συνεργασίας, όπου η επιστήμη και οι κοινές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή θα δημιουργήσουν χώρο για διάλογο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών