Οι επιστήμονες εξέτασαν δύο άψογα διατηρημένες μούμιες, που χρονολογούνται έως και 7.000 ετών
Κάποτε, οι άψυχοι αμμόλοφοι της Σαχάρας έδωσαν τη θέση τους σε καταπράσινες κοιλάδες γεμάτες με λίμνες που έσφυζαν από ζωή.
Πρόσφατες γενετικές μελέτες μούμιων από το Τακαρκόρι της Λιβύης έδωσαν την πρώτη ματιά στο παρελθόν αυτής της ξεχασμένης εποχής και ανασύνθεσαν την ιστορία ενός λαού, του οποίου την ύπαρξη η επιστήμη δεν είχε καν υποψιαστεί.
Τι βρέθηκε κάτω από την άμμο;
Οι επιστήμονες εξέτασαν δύο άψογα διατηρημένες μούμιες, που χρονολογούνται έως και 7.000 ετών. Παρά το ζεστό και ξηρό κλίμα, το οποίο συνήθως καταστρέφει βιολογικό υλικό, κατάφεραν να εξαγάγουν και να αλληλουχήσουν ολόκληρα τα γονιδιώματά τους. Αυτό σηματοδότησε μια σημαντική ανακάλυψη στην αρχαιογενετική — έναν κλάδο που συνδυάζει την αρχαιολογία και τη γενετική.
«Ξεκινήσαμε με αυτούς τους δύο σκελετούς επειδή ήταν πολύ καλά διατηρημένοι — δέρμα, σύνδεσμοι, ιστοί», δήλωσε ο αρχαιολόγος Σαβίνο ντι Λέρνια.
Τα λείψανα ανακαλύφθηκαν το 2003 στο απομακρυσμένο βραχώδες καταφύγιο Τακαρκόρι, στα βουνά Tadrart Acacus της νοτιοδυτικής Λιβύης. Εκεί, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν 15 πτώματα — κυρίως γυναικών και παιδιών — που ζούσαν στις όχθες πρώην υδάτινων σωμάτων. Τα στοιχεία για την αλιεία και την εκτροφή προβάτων υποδηλώνουν μια ανεπτυγμένη οικονομία και έναν καθιστικό τρόπο ζωής.
Ένα γενετικό μυστήριο 50.000 ετών
Η λεπτομερής ανάλυση DNA αποκάλυψε ότι αυτές οι γυναίκες ανήκαν σε έναν προηγουμένως άγνωστο κλάδο της ανθρωπότητας. Οι επιστήμονες τον ονόμασαν «πληθυσμό-φάντασμα». Αποκλίνει από τους προγόνους των σύγχρονων Αφρικανών, που ζούσαν νότια της Σαχάρας πριν από περίπου 50.000 χρόνια, και παρέμεινε εντελώς απομονωμένος από τότε. Αυτή η ανακάλυψη αμφισβήτησε προηγούμενες αντιλήψεις σχετικά με τις αρχαίες ανθρώπινες μεταναστεύσεις σε όλη την ήπειρο.
«Την εποχή που ζούσαν, αυτοί οι άνθρωποι ήταν σχεδόν σαν ζωντανά απολιθώματα — σαν κάτι που δεν θα έπρεπε να βρίσκεται εκεί», δήλωσε ο καθηγητής Γιοχάνες Κράουζε.
Προηγουμένως, το 2019, οι επιστήμονες ήταν σε θέση να ανακατασκευάσουν μόνο το μιτοχονδριακό DNA, αλλά τώρα έχουν λάβει δεδομένα για ολόκληρο το γονιδίωμα, επιτρέποντάς τους να εντοπίσουν την προέλευσή του με πρωτοφανή ακρίβεια. Το αποτέλεσμα επιβεβαίωσε ότι η απομόνωση διήρκεσε δεκάδες χιλιετίες.
Πώς ήταν η Σαχάρα πριν από επτά χιλιάδες χρόνια
Πριν από χιλιάδες χρόνια, η Σαχάρα δεν ήταν έρημος· ήταν μια ακμάζουσα σαβάνα με λίμνες, ποτάμια και ζώα — συμπεριλαμβανομένων ιπποπόταμων και ελεφάντων. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτήν την περίοδο «Πράσινη Σαχάρα». Οι άνθρωποι κυνηγούσαν, ψάρευαν και καλλιεργούσαν, όπως αποδεικνύεται από πολυάριθμα αντικείμενα και βραχογραφίες.
Το εύρημα από το Τακαρκόρι προσφέρει μια εικόνα για τη ζωή εκείνη την εποχή: εκλεπτυσμένη κεραμική, κοσμήματα και ερείπια κατοικιών. Όλα αυτά μαρτυρούν μια σύνθετη κουλτούρα και ενεργές κοινωνικές συνδέσεις — παρά τη γενετική απομόνωση.
Πολιτιστικοί δεσμοί παρά την απομόνωση
Το παράδοξο της ανακάλυψης είναι ότι η γενετική απομόνωση δεν σήμαινε πολιτισμική απομόνωση. Αντιθέτως, τα ευρήματα υποδεικνύουν εκτεταμένες ανταλλαγές με άλλες περιοχές της Αφρικής.
«Γνωρίζουμε τώρα ότι ήταν απομονωμένοι γενετικά, αλλά όχι πολιτισμικά. Υπάρχουν πολλές συνδέσεις που γνωρίζουμε από διαφορετικά μέρη της ηπείρου, επειδή έχουμε κεραμική από την υποσαχάρια Αφρική, έχουμε κεραμική από την κοιλάδα του Νείλου και ούτω καθεξής», εξήγησε ο αρχαιολόγος Σαβίνο ντι Λέρνια.
Η κεραμική που βρέθηκε στο Τακαρκόρι παρουσιάζει ομοιότητες με εκείνη που βρέθηκε στην κοιλάδα του Νείλου και σε άλλες αφρικανικές περιοχές. Αυτό επιβεβαιώνει ότι οι αρχαίοι λαοί αντάλλασσαν γνώσεις και τεχνολογίες, ακόμη και αν δεν διασταυρώνονταν γενετικά. Έτσι εξαπλώθηκε η κτηνοτροφία — όχι μέσω της μετανάστευσης, αλλά μέσω της πολιτιστικής διάχυσης.
www.bankingnews.gr
Πρόσφατες γενετικές μελέτες μούμιων από το Τακαρκόρι της Λιβύης έδωσαν την πρώτη ματιά στο παρελθόν αυτής της ξεχασμένης εποχής και ανασύνθεσαν την ιστορία ενός λαού, του οποίου την ύπαρξη η επιστήμη δεν είχε καν υποψιαστεί.
Τι βρέθηκε κάτω από την άμμο;
Οι επιστήμονες εξέτασαν δύο άψογα διατηρημένες μούμιες, που χρονολογούνται έως και 7.000 ετών. Παρά το ζεστό και ξηρό κλίμα, το οποίο συνήθως καταστρέφει βιολογικό υλικό, κατάφεραν να εξαγάγουν και να αλληλουχήσουν ολόκληρα τα γονιδιώματά τους. Αυτό σηματοδότησε μια σημαντική ανακάλυψη στην αρχαιογενετική — έναν κλάδο που συνδυάζει την αρχαιολογία και τη γενετική.
«Ξεκινήσαμε με αυτούς τους δύο σκελετούς επειδή ήταν πολύ καλά διατηρημένοι — δέρμα, σύνδεσμοι, ιστοί», δήλωσε ο αρχαιολόγος Σαβίνο ντι Λέρνια.
Τα λείψανα ανακαλύφθηκαν το 2003 στο απομακρυσμένο βραχώδες καταφύγιο Τακαρκόρι, στα βουνά Tadrart Acacus της νοτιοδυτικής Λιβύης. Εκεί, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν 15 πτώματα — κυρίως γυναικών και παιδιών — που ζούσαν στις όχθες πρώην υδάτινων σωμάτων. Τα στοιχεία για την αλιεία και την εκτροφή προβάτων υποδηλώνουν μια ανεπτυγμένη οικονομία και έναν καθιστικό τρόπο ζωής.
Ένα γενετικό μυστήριο 50.000 ετών
Η λεπτομερής ανάλυση DNA αποκάλυψε ότι αυτές οι γυναίκες ανήκαν σε έναν προηγουμένως άγνωστο κλάδο της ανθρωπότητας. Οι επιστήμονες τον ονόμασαν «πληθυσμό-φάντασμα». Αποκλίνει από τους προγόνους των σύγχρονων Αφρικανών, που ζούσαν νότια της Σαχάρας πριν από περίπου 50.000 χρόνια, και παρέμεινε εντελώς απομονωμένος από τότε. Αυτή η ανακάλυψη αμφισβήτησε προηγούμενες αντιλήψεις σχετικά με τις αρχαίες ανθρώπινες μεταναστεύσεις σε όλη την ήπειρο.
«Την εποχή που ζούσαν, αυτοί οι άνθρωποι ήταν σχεδόν σαν ζωντανά απολιθώματα — σαν κάτι που δεν θα έπρεπε να βρίσκεται εκεί», δήλωσε ο καθηγητής Γιοχάνες Κράουζε.
Προηγουμένως, το 2019, οι επιστήμονες ήταν σε θέση να ανακατασκευάσουν μόνο το μιτοχονδριακό DNA, αλλά τώρα έχουν λάβει δεδομένα για ολόκληρο το γονιδίωμα, επιτρέποντάς τους να εντοπίσουν την προέλευσή του με πρωτοφανή ακρίβεια. Το αποτέλεσμα επιβεβαίωσε ότι η απομόνωση διήρκεσε δεκάδες χιλιετίες.
Πώς ήταν η Σαχάρα πριν από επτά χιλιάδες χρόνια
Πριν από χιλιάδες χρόνια, η Σαχάρα δεν ήταν έρημος· ήταν μια ακμάζουσα σαβάνα με λίμνες, ποτάμια και ζώα — συμπεριλαμβανομένων ιπποπόταμων και ελεφάντων. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτήν την περίοδο «Πράσινη Σαχάρα». Οι άνθρωποι κυνηγούσαν, ψάρευαν και καλλιεργούσαν, όπως αποδεικνύεται από πολυάριθμα αντικείμενα και βραχογραφίες.
Το εύρημα από το Τακαρκόρι προσφέρει μια εικόνα για τη ζωή εκείνη την εποχή: εκλεπτυσμένη κεραμική, κοσμήματα και ερείπια κατοικιών. Όλα αυτά μαρτυρούν μια σύνθετη κουλτούρα και ενεργές κοινωνικές συνδέσεις — παρά τη γενετική απομόνωση.
Πολιτιστικοί δεσμοί παρά την απομόνωση
Το παράδοξο της ανακάλυψης είναι ότι η γενετική απομόνωση δεν σήμαινε πολιτισμική απομόνωση. Αντιθέτως, τα ευρήματα υποδεικνύουν εκτεταμένες ανταλλαγές με άλλες περιοχές της Αφρικής.
«Γνωρίζουμε τώρα ότι ήταν απομονωμένοι γενετικά, αλλά όχι πολιτισμικά. Υπάρχουν πολλές συνδέσεις που γνωρίζουμε από διαφορετικά μέρη της ηπείρου, επειδή έχουμε κεραμική από την υποσαχάρια Αφρική, έχουμε κεραμική από την κοιλάδα του Νείλου και ούτω καθεξής», εξήγησε ο αρχαιολόγος Σαβίνο ντι Λέρνια.
Η κεραμική που βρέθηκε στο Τακαρκόρι παρουσιάζει ομοιότητες με εκείνη που βρέθηκε στην κοιλάδα του Νείλου και σε άλλες αφρικανικές περιοχές. Αυτό επιβεβαιώνει ότι οι αρχαίοι λαοί αντάλλασσαν γνώσεις και τεχνολογίες, ακόμη και αν δεν διασταυρώνονταν γενετικά. Έτσι εξαπλώθηκε η κτηνοτροφία — όχι μέσω της μετανάστευσης, αλλά μέσω της πολιτιστικής διάχυσης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών