Οι σύγχρονες φαντασίες για το μέλλον περιορίζονται συνήθως σε τρία θέματα: την κατάκτηση του διαστήματος, την τεχνητή νοημοσύνη σε αντιουτοπική μορφή και την προσπάθεια "επιστροφής" στο παρελθόν, το οποίο στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ.
Ο 20ός αιώνας έμεινε στην ιστορία ως η εποχή κατά την οποία η ανθρωπότητα έθετε τις βάσεις για την οικοδόμηση των εικόνων του μέλλοντος.
Μηχανικοί και οραματιστές, φουτουριστές σχεδίαζαν σκηνές για την κατάκτηση του διαστήματος, τις πόλεις του μέλλοντος και την τεχνολογική πρόοδο.
Ωστόσο, ο 21ος αιώνας αποδείχθηκε πιο προσεκτικός και σκεπτικιστής.
Ο συγγραφέας William Gibson, δημιουργός του κλασικού "Neuromancer", χαρακτήρισε αυτό το φαινόμενο ως «κόπωση από το μέλλον».
Ανέφερε ότι σπάνια σκεφτόμαστε πλέον τον 22ο αιώνα, ενώ οι σύγχρονες εικόνες του μέλλοντος αντικατοπτρίζουν περισσότερο τις ανησυχίες του παρόντος παρά εμπνευσμένες ιδέες για το μέλλον.
Τα λάθη του παρελθόντος και η ρεαλιστική ματιά
Ο Gibson αναγνώρισε ότι πολλές από τις προβλέψεις των οραματιστών του παρελθόντος αποδείχτηκαν λανθασμένες.
Το πλαστικό, για παράδειγμα, κάποτε θεωρούνταν θαυμαστό υλικό που άνοιγε νέους ορίζοντες, ενώ σήμερα η μακροχρόνια του διάρκεια έχει προκαλέσει οικολογική καταστροφή.
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι οι εικόνες του μέλλοντος συχνά δεν αντέχουν στη σύγκρουση με την πραγματικότητα, και γι’ αυτό η πίστη στην πρόοδο γίνεται λιγότερο απόλυτη.
Η νοσταλγία ως υποκατάστατο του μέλλοντος
Οι σύγχρονες φαντασίες για το μέλλον περιορίζονται συνήθως σε τρία θέματα: την κατάκτηση του διαστήματος, την τεχνητή νοημοσύνη σε αντιουτοπική μορφή και την προσπάθεια "επιστροφής" στο παρελθόν, το οποίο στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ.
Ο φόβος για τις κλιματικές αλλαγές και η αβεβαιότητα κάνουν το μέλλον να φαίνεται κλειστό και όχι ανοιχτό.
Ο πρώην αντιδήμαρχος του Παρισιού Jean-Louis Missika τόνισε ότι όταν το μέλλον φαίνεται απειλητικό, οι άνθρωποι αναζητούν καταφύγιο στο εξιδανικευμένο παρελθόν, στον «χρυσό αιώνα» που λειτουργεί ως κουκούλι προστασίας από τις ανησυχίες.
Κοινωνικά δίκτυα και η αποσπασματικότητα του χρόνου
Ένας ακόμη παράγοντας που οδηγεί σε στασιμότητα της φαντασίας είναι η ροή εικόνων και ιδεών στα κοινωνικά δίκτυα.
Οι ροές περιεχομένου προκαλούν συνεχείς εναλλαγές ανάμεσα σε διαφορετικές εποχές και στυλ, δημιουργώντας νοσταλγία και εμποδίζοντας τη δημιουργία συνεκτικών εικόνων του μέλλοντος.
Το αποτέλεσμα είναι ότι παρακολουθούμε ατελείωτο «ξελάσπωμα» παλιών εικόνων αντί για νέους αφηγηματικούς δρόμους.
Προσπάθειες νέων κινημάτων
Δεν μπορούμε να πούμε ότι ο 21ος αιώνας δεν πρότεινε νέες ιδέες.
Ένα παράδειγμα είναι ο solarpunk — μια πολιτιστική κατεύθυνση που γεννήθηκε τη δεκαετία του 2000 στο Tumblr.
Αυτή η κατεύθυνση βασίζεται στην ελπίδα για οικολογική βιωσιμότητα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αρμονία με τη φύση.
Ωστόσο, παρά την δημοτικότητα ορισμένων πρωτοβουλιών, από τη στιγμή που τα smartphones έγιναν το κύριο μέσο μαζικής επικοινωνίας, καμία νέα αντίληψη για το μέλλον δεν έχει εδραιωθεί στη συλλογική φαντασία.
Το μέλλον ως πηγή αλλαγών
Ο συγγραφέας του άρθρου στο περιοδικό New Scientist σημειώνει: Η εργασία με την εικόνα του μέλλοντος μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο για αλλαγές.
Όταν φανταζόμαστε την κοινωνία που θέλουμε να οικοδομήσουμε, αυτό γίνεται κίνητρο για δράση.
Έτσι συνέβη με το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα ή με το διάσημο τηλεοπτικό σόου "Star Trek", που ενέπνευσε μηχανικούς και επιστήμονες.
Ενεργειακή μετάβαση και τοπικές πρακτικές
Σήμερα, ο κόσμος βιώνει την μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Αυτό προκαλεί ανησυχία σε πολλούς, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει λόγους για αισιοδοξία.
Νέες πρακτικές ήδη αναπτύσσονται: ηλιακοί συλλέκτες στις στέγες σπιτιών στο Πακιστάν, κινήματα «μεταβατικών πόλεων» που επανασχεδιάζουν την οικονομία και τον πολιτισμό, τοπικές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία βιώσιμων κοινοτήτων.
Όλα αυτά δείχνουν ότι το μέλλον διαμορφώνεται εδώ και τώρα.
Το πρόβλημα της απουσίας σύνθεσης
Ωστόσο, η κύρια πρόκληση είναι ότι όλες αυτές οι πρωτοβουλίες παραμένουν αποσπασματικές.
Μας λείπει μια συνεκτική αφήγηση που θα συνδέσει τις διάσπαρτες καινοτομίες σε μια ενιαία εικόνα, θα τις ενσωματώσει στο κοινωνικό πλαίσιο και θα δημιουργήσει μια γέφυρα μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος.
Τέσσερις αντιλήψεις για το μέλλον
Στο νέο της βιβλίο «Δημιουργώντας Ελπίδα: Πώς τα Όνειρα Διαμορφώνουν το Μέλλον Μας», η Sarah Hausley προσδιορίζει τέσσερις προσεγγίσεις που ήδη διαμορφώνονται:
Το μέλλον πέρα από τον άνθρωπο — επαναπροσδιορισμός της θέσης μας στη φύση.
Αντί-ανάπτυξη — εναλλακτική λύση στη συνεχιζόμενη επέκταση της οικονομίας.
Solarpunk — πολιτιστικές πρακτικές βασισμένες στην οικολογική ελπίδα.
Metaverse — ψηφιακοί χώροι που επεκτείνουν την εμπειρία.
Αυτές οι αντιλήψεις δεν καλύπτουν όλες τις δυνατότητες, αλλά δείχνουν ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται νέες ιδέες που θα ενώνουν τη φαντασία μας και θα κάνουν ξανά τη συζήτηση για το μέλλον πηγή έμπνευσης.
www.bankingnews.gr
Μηχανικοί και οραματιστές, φουτουριστές σχεδίαζαν σκηνές για την κατάκτηση του διαστήματος, τις πόλεις του μέλλοντος και την τεχνολογική πρόοδο.
Ωστόσο, ο 21ος αιώνας αποδείχθηκε πιο προσεκτικός και σκεπτικιστής.
Ο συγγραφέας William Gibson, δημιουργός του κλασικού "Neuromancer", χαρακτήρισε αυτό το φαινόμενο ως «κόπωση από το μέλλον».
Ανέφερε ότι σπάνια σκεφτόμαστε πλέον τον 22ο αιώνα, ενώ οι σύγχρονες εικόνες του μέλλοντος αντικατοπτρίζουν περισσότερο τις ανησυχίες του παρόντος παρά εμπνευσμένες ιδέες για το μέλλον.
Τα λάθη του παρελθόντος και η ρεαλιστική ματιά
Ο Gibson αναγνώρισε ότι πολλές από τις προβλέψεις των οραματιστών του παρελθόντος αποδείχτηκαν λανθασμένες.
Το πλαστικό, για παράδειγμα, κάποτε θεωρούνταν θαυμαστό υλικό που άνοιγε νέους ορίζοντες, ενώ σήμερα η μακροχρόνια του διάρκεια έχει προκαλέσει οικολογική καταστροφή.
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι οι εικόνες του μέλλοντος συχνά δεν αντέχουν στη σύγκρουση με την πραγματικότητα, και γι’ αυτό η πίστη στην πρόοδο γίνεται λιγότερο απόλυτη.
Η νοσταλγία ως υποκατάστατο του μέλλοντος
Οι σύγχρονες φαντασίες για το μέλλον περιορίζονται συνήθως σε τρία θέματα: την κατάκτηση του διαστήματος, την τεχνητή νοημοσύνη σε αντιουτοπική μορφή και την προσπάθεια "επιστροφής" στο παρελθόν, το οποίο στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ.
Ο φόβος για τις κλιματικές αλλαγές και η αβεβαιότητα κάνουν το μέλλον να φαίνεται κλειστό και όχι ανοιχτό.
Ο πρώην αντιδήμαρχος του Παρισιού Jean-Louis Missika τόνισε ότι όταν το μέλλον φαίνεται απειλητικό, οι άνθρωποι αναζητούν καταφύγιο στο εξιδανικευμένο παρελθόν, στον «χρυσό αιώνα» που λειτουργεί ως κουκούλι προστασίας από τις ανησυχίες.
Κοινωνικά δίκτυα και η αποσπασματικότητα του χρόνου
Ένας ακόμη παράγοντας που οδηγεί σε στασιμότητα της φαντασίας είναι η ροή εικόνων και ιδεών στα κοινωνικά δίκτυα.
Οι ροές περιεχομένου προκαλούν συνεχείς εναλλαγές ανάμεσα σε διαφορετικές εποχές και στυλ, δημιουργώντας νοσταλγία και εμποδίζοντας τη δημιουργία συνεκτικών εικόνων του μέλλοντος.
Το αποτέλεσμα είναι ότι παρακολουθούμε ατελείωτο «ξελάσπωμα» παλιών εικόνων αντί για νέους αφηγηματικούς δρόμους.
Προσπάθειες νέων κινημάτων
Δεν μπορούμε να πούμε ότι ο 21ος αιώνας δεν πρότεινε νέες ιδέες.
Ένα παράδειγμα είναι ο solarpunk — μια πολιτιστική κατεύθυνση που γεννήθηκε τη δεκαετία του 2000 στο Tumblr.
Αυτή η κατεύθυνση βασίζεται στην ελπίδα για οικολογική βιωσιμότητα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αρμονία με τη φύση.
Ωστόσο, παρά την δημοτικότητα ορισμένων πρωτοβουλιών, από τη στιγμή που τα smartphones έγιναν το κύριο μέσο μαζικής επικοινωνίας, καμία νέα αντίληψη για το μέλλον δεν έχει εδραιωθεί στη συλλογική φαντασία.
Το μέλλον ως πηγή αλλαγών
Ο συγγραφέας του άρθρου στο περιοδικό New Scientist σημειώνει: Η εργασία με την εικόνα του μέλλοντος μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο για αλλαγές.
Όταν φανταζόμαστε την κοινωνία που θέλουμε να οικοδομήσουμε, αυτό γίνεται κίνητρο για δράση.
Έτσι συνέβη με το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα ή με το διάσημο τηλεοπτικό σόου "Star Trek", που ενέπνευσε μηχανικούς και επιστήμονες.
Ενεργειακή μετάβαση και τοπικές πρακτικές
Σήμερα, ο κόσμος βιώνει την μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Αυτό προκαλεί ανησυχία σε πολλούς, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει λόγους για αισιοδοξία.
Νέες πρακτικές ήδη αναπτύσσονται: ηλιακοί συλλέκτες στις στέγες σπιτιών στο Πακιστάν, κινήματα «μεταβατικών πόλεων» που επανασχεδιάζουν την οικονομία και τον πολιτισμό, τοπικές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία βιώσιμων κοινοτήτων.
Όλα αυτά δείχνουν ότι το μέλλον διαμορφώνεται εδώ και τώρα.
Το πρόβλημα της απουσίας σύνθεσης
Ωστόσο, η κύρια πρόκληση είναι ότι όλες αυτές οι πρωτοβουλίες παραμένουν αποσπασματικές.
Μας λείπει μια συνεκτική αφήγηση που θα συνδέσει τις διάσπαρτες καινοτομίες σε μια ενιαία εικόνα, θα τις ενσωματώσει στο κοινωνικό πλαίσιο και θα δημιουργήσει μια γέφυρα μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος.
Τέσσερις αντιλήψεις για το μέλλον
Στο νέο της βιβλίο «Δημιουργώντας Ελπίδα: Πώς τα Όνειρα Διαμορφώνουν το Μέλλον Μας», η Sarah Hausley προσδιορίζει τέσσερις προσεγγίσεις που ήδη διαμορφώνονται:
Το μέλλον πέρα από τον άνθρωπο — επαναπροσδιορισμός της θέσης μας στη φύση.
Αντί-ανάπτυξη — εναλλακτική λύση στη συνεχιζόμενη επέκταση της οικονομίας.
Solarpunk — πολιτιστικές πρακτικές βασισμένες στην οικολογική ελπίδα.
Metaverse — ψηφιακοί χώροι που επεκτείνουν την εμπειρία.
Αυτές οι αντιλήψεις δεν καλύπτουν όλες τις δυνατότητες, αλλά δείχνουν ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται νέες ιδέες που θα ενώνουν τη φαντασία μας και θα κάνουν ξανά τη συζήτηση για το μέλλον πηγή έμπνευσης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών