Όσοι έχουν δει μια πυρηνική έκρηξη από ασφαλή απόσταση τη χαρακτηρίζουν… όμορφη.
Όχι για το γνώριμο σύννεφο σε σχήμα μανιταριού, αλλά για το εκτυφλωτικό, πολύχρωμο φως που λούζει τα πάντα, μετατρέποντας τη νύχτα σε μέρα. Η πρώτη τεχνητή «ανατολή» συνέβη τον Ιούλιο του 1945, στην έρημο του Νέου Μεξικού, κατά τη διάρκεια της δοκιμής Trinity – της πρώτης πυρηνικής έκρηξης στην Ιστορία.
Πώς έμοιαζε αυτό το θέαμα για όσους το έζησαν; Και γιατί κάποιοι από αυτούς στοιχημάτιζαν ακόμα και στο τέλος του κόσμου;
Η γέννηση ενός «Gadget»
Στην ουσία της, μια ατομική βόμβα μοιάζει με ένα τεράστιο κανόνι. Αν πυροδοτήσεις ένα κομμάτι εμπλουτισμένου ουρανίου σε έναν στόχο από το ίδιο υλικό και ξεπεράσεις τη λεγόμενη κρίσιμη μάζα, η έκρηξη είναι αναπόφευκτη. Αυτός ήταν ο απλός σχεδιασμός της βόμβας τύπου «Little Boy», που δεν χρειάστηκε καν δοκιμή πριν τη ρίξουν στη Χιροσίμα.
Με το πλουτώνιο όμως τα πράγματα ήταν πιο περίπλοκα. Χρειαζόταν κάτι πιο εξελιγμένο από ένα «κανόνι».
Ο μαθηματικός Τζον φον Νόιμαν πρότεινε μια νέα μέθοδο: έναν εκρηκτικό φακό που θα συμπίεζε το πλουτώνιο ταυτόχρονα από όλες τις πλευρές. Η διάταξη αυτή απαιτούσε ακριβείς φυσικούς και μαθηματικούς υπολογισμούς, ειδικά εκρηκτικά και έναν εξαιρετικά περίπλοκο πυροκροτητή.
Το αποτέλεσμα αυτού του σχεδιασμού ονομάστηκε «Gadget» – ένα ταπεινό όνομα για μια συσκευή που θα άλλαζε τον κόσμο. Κανείς όμως δεν ήταν διατεθειμένος να τη ρίξει χωρίς πρώτα να βεβαιωθεί ότι… λειτουργεί.
Το στρατόπεδο στην έρημο
Η έρημος Jornada del Muerto («Διαδρομή του Νεκρού») στο Νέο Μεξικό, περίπου 250 χιλιόμετρα από το Λος Άλαμος, επιλέχθηκε ως πεδίο δοκιμών. Ένα αφιλόξενο μέρος, γεμάτο δηλητηριώδη φίδια και χωρίς καθόλου πόσιμο νερό. Το στρατόπεδο στήθηκε με κόπο, με το νερό να μεταφέρεται από πηγές 60 χιλιόμετρα μακριά. Τα βράδια, για να ξεχνούν τη ζέστη και την απομόνωση, οι εργάτες παρακολουθούσαν ταινίες ή έπαιζαν ομαδικά παιχνίδια.
Παρά τη μυστικότητα, το στρατόπεδο δέχτηκε… κατά λάθος επιθέσεις από αμερικανικά βομβαρδιστικά που το πέρασαν για πεδίο εκπαίδευσης. Ευτυχώς, οι βόμβες έπεσαν σε αποθήκες και στάβλους χωρίς να τραυματιστεί κανείς.
Τον Μάιο του 1945 έγινε μια «πρόβα»: ανατινάχτηκαν 100 τόνοι συνηθισμένων εκρηκτικών για να βαθμονομηθούν τα όργανα μέτρησης. Ήταν σαφές ότι οι πραγματικές δοκιμές θα απαιτούσαν πολύ περισσότερη υποδομή, εργαστήρια και εξοπλισμό – δεν ήταν ένα απλό πυροτέχνημα, αλλά ένα τεράστιο επιστημονικό πείραμα.
Στοιχήματα για το τέλος του κόσμου
Η δοκιμή της βόμβας ορίστηκε για τις 16 Ιουλίου 1945. Καθώς πλησίαζε η μέρα, οι επιστήμονες του Manhattan Project άρχισαν να στοιχηματίζουν. Ο Έντουαρντ Τέλερ, μετέπειτα «πατέρας» της βόμβας υδρογόνου, ήταν ο πιο αισιόδοξος: πόνταρε σε μια έκρηξη 45 κιλοτόνων. Προγραμμάτιζε μάλιστα να παρακολουθήσει όρθιος το θέαμα, φορώντας σκούρα γυαλιά κάτω από γυαλιά συγκόλλησης και… αντηλιακό, το οποίο μοίραζε στους συναδέλφους του.
Ο ίδιος ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ στοιχημάτισε σε κάτι πολύ μικρότερο – μόλις 0,3 κιλοτόνους, μια «ρουφηξιά» όπως τη χαρακτήρισε. Κάποιοι, όπως ο Νόρμαν Ράμσεϊ, πόνταραν στο απόλυτο μηδέν, στην πλήρη αποτυχία.
Και τότε, ο Ενρίκο Φέρμι –ο δημιουργός του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα– αστειεύτηκε μακάβρια: πρότεινε να στοιχηματίσουν αν η έκρηξη θα άναβε την ατμόσφαιρα, καταστρέφοντας όλον τον πλανήτη ή «μόνο» τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρότι οι υπολογισμοί είχαν δείξει ότι κάτι τέτοιο ήταν εξαιρετικά απίθανο, το αστείο τρόμαξε αρκετούς φρουρούς που ήθελαν να… μετατεθούν αλλού.
Το ξημέρωμα της Trinity
Στις 16 Ιουλίου, στις 05:29 τα ξημερώματα, η ιστορία άλλαξε. Στο μισοσκόταδο της ερήμου, το φως της έκρηξης ήταν τόσο εκτυφλωτικό που έμοιαζε με εκατοντάδες ήλιους να ανατέλλουν ταυτόχρονα.
Ο Ταξίαρχος Τόμας Φάρελ θυμήθηκε:
«Η γη γύρω μας πλημμύρισε από ένα καυτό φως, πολύ πιο λαμπρό από τον μεσημεριανό ήλιο. Ήταν χρυσό, μοβ, βιολετί, γκρι και μπλε. Φώτιζε κάθε κορυφή, κάθε σχισμή, κάθε βράχο. Ήταν τόσο όμορφο που δεν περιγράφεται – μόνο το βλέπεις».
Για λίγα δευτερόλεπτα, επικράτησε απόλυτη σιωπή. Μετά από σχεδόν ένα λεπτό, έφτασε το ωστικό κύμα – ένα βαθύ βουητό που συντάραξε τα πάντα. Κάποιοι παρατηρητές άρχισαν να μιλούν ψιθυριστά, άλλοι ξέσπασαν σε αυθόρμητους χορούς, σαν να συμμετείχαν σε αρχέγονο τελετουργικό φωτιάς.
Ο δημοσιογράφος Γουίλιαμ Λόρενς των New York Times έγραψε:
«Ήταν σαν οι άνθρωποι, ριζωμένοι σαν φυτά της ερήμου, να άρχισαν να χορεύουν στον ρυθμό ενός πρωτόγονου πανηγυριού, γιορτάζοντας τον ερχομό μιας νέας εποχής».
«Είμαι ο Θάνατος, καταστροφέας των κόσμων»
Ο Οπενχάιμερ, περήφανος αλλά και σιωπηλός, είπε μόνο: «Λειτούργησε». Χρόνια αργότερα αποκάλυψε τι πραγματικά σκέφτηκε εκείνη τη στιγμή:
«Ξέραμε ότι ο κόσμος δεν θα ήταν ποτέ ξανά ο ίδιος. Κάποιοι γέλασαν, κάποιοι έκλαψαν, οι περισσότεροι σώπασαν. Θυμήθηκα μια γραμμή από τη Μπαγκαβάντ Γκίτα:“Τώρα έγινα ο Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων.”»
Σε άλλο σημείο του ίδιου ινδουιστικού κειμένου, αναφέρεται: «Αν εκατοντάδες χιλιάδες ήλιοι ανατείλουν ταυτόχρονα στον ουρανό, το φως τους θα είναι σαν τη λάμψη του Υπέρτατου Κυρίου.»
Η δοκιμή Trinity απέδειξε ότι ο άνθρωπος είχε καταφέρει να μιμηθεί τις δυνάμεις του Ήλιου. Και από εκείνη τη στιγμή, η ανθρωπότητα μπήκε σε μια νέα, αμφίθυμη εποχή – την εποχή του πυρηνικού φόβου και της απεριόριστης ισχύος.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών