Γιατί ο πλούτος σπάνια επιβιώνει μετά τα εγγόνια…
Όταν ο Cornelius Vanderbilt πέθανε το 1877, άφησε πίσω του περιουσία που σήμερα ισοδυναμεί με περίπου 100 δισ. δολάρια.
Κι όμως, λιγότερο από έναν αιώνα αργότερα, σε οικογενειακή επανένωση το 1973, κανένα από τα εγγόνια του δεν είχε καν το status του εκατομμυριούχου.
Από τις μεταξωτές μανσέτες πίσω στα σηκωμένα μανίκια, σε μόλις τρεις γενιές.
Αποδεικνύεται ότι ο πλούτος… δεν είναι κληρονομικός.
Πώς, όμως, «καταστρέφεις» 100 δισ. δολάρια;
Υπάρχει ένας νόμος — όχι νομικός, αλλά φυσικός — που το εξηγεί απόλυτα.
Ονομάζεται εντροπία, και σημαίνει πως όλα τείνουν φυσικά από την τάξη προς το χάος, αν δεν επεμβαίνεις διαρκώς με προσπάθεια.
Ο πάγος λιώνει, το ουίσκι εξατμίζεται, τα αρχοντικά καταρρέουν αν δεν φτιάχνεις τις διαρροές.
Οι οικογενειακές περιουσίες; Ίδια λογική.
Το μοτίβο
Ο ιστορικός Will Durant είχε παρατηρήσει το μοτίβο: Οι κοινωνίες ανεβαίνουν, ακμάζουν και τελικά καταρρέουν μέσα στο χάος.
Η οικογενειακή περιουσία ακολουθεί την ίδια τροχιά.
Η ευημερία κορυφώνεται λίγο πριν κάποιος πει: «Ε, ας αγοράσουμε ίδια γιοτ».
Αυτή είναι η εντροπία — ο σιωπηλός δολοφόνος των οικονομικών κληρονομιών.
Υπάρχουν βέβαια και οι οικογένειες που καταλαβαίνουν ότι ο πλούτος δεν είναι απλώς καταπιστεύματα και ισολογισμοί — είναι καύσιμο για ουσιαστική διαχείριση.
Αντιστέκονται ενεργά στην εντροπία, αξιοποιώντας το επιχειρηματικό τους ένστικτο για να λύσουν μερικά από τα πιο δύσκολα προβλήματα της ανθρωπότητας.
Όταν ο πλούτος γίνεται εργαλείο με σκοπό — και όχι απλώς παθητική κληρονομιά — τότε η εντροπία αρχίζει να χάνει τη δύναμή της.
Όχι για πάντα, αλλά για αρκετό διάστημα ώστε να έχει σημασία.
Ο κανόνας
Η κατάρρευση της οικογενειακής περιουσίας των Vanderbilt δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό.
Ο Huntington Hartford II, κληρονόμος της αλυσίδας Great Atlantic & Pacific Tea Co., διαχειρίστηκε την περιουσία του λες και ήταν εχθρός που έπρεπε να νικηθεί: αλόγιστες επενδύσεις, πολυτελή πάρτι και γάμοι τόσο πολυδάπανοι που κανείς δεν μπόρεσε να τους παρακολουθήσει.
Η εντροπία δεν του πήρε απλώς τα χρήματα — τον βοήθησε να τα «θάψει».
Το μάθημα; Τα χρήματα δεν αυτοδιαχειρίζονται — τουλάχιστον όχι υπέρ σου.
Η εντροπία περιμένει υπομονετικά, έτοιμη να μετατρέψει την τάξη σε χάος.
Και αυτό αφορά όχι μόνο τους δισεκατομμυριούχους.
Ακόμα και μικρές κληρονομιές — ένα σπίτι, λίγες αποταμιεύσεις — μπορούν να χαθούν ταχύτατα αν αφεθούν χωρίς σχέδιο.
Αφήνοντας τα περιουσιακά στοιχεία στην τύχη ισοδυναμεί με το να τα παραδώσεις απευθείας στον πιο ανεύθυνο συγγενή σου — ίδιο αποτέλεσμα, λιγότερες εκπλήξεις.
Το μέγεθος της περιουσίας έχει μικρότερη σημασία από τον τρόπο που την προστατεύεις από την αταξία.
Τα μαθήματα που δεν έγιναν
Ο Cornelius Vanderbilt ήταν το κλασικό πρότυπο του επιχειρηματία πρώτης γενιάς — από εκείνους που δεν θεωρούν τον ανταγωνισμό κάτι καλό, αλλά κάτι που πρέπει να συνθλίψεις.
Γεννημένος φτωχός, παράτησε το σχολείο στα 11 και στα 16 δανείστηκε 100 δολάρια από τη μητέρα του για να αγοράσει το πρώτο του καράβι, το “Swiftsure”.
Το μετέτρεψε γρήγορα σε φέρι που όχι μόνο ανταγωνιζόταν, αλλά συνέτριβε τους αντιπάλους του με εξαιρετικά χαμηλά ναύλα.
Σύντομα μυρίστηκε τις σιδηροδρομικές μεταφορές — πιο μεγάλες, πιο γρήγορες, πιο κερδοφόρες.
Δεν έπαιζε απλώς Monopoly· είχε στην ιδιοκτησία του ολόκληρο το ταμπλό.
Στο απόγειό του, ήλεγχε τη New York Central Railroad και κατείχε ο ίδιος το 1/9 όλου του κυκλοφορούντος χρήματος στην Αμερική.
Όμως έκανε ένα κλασικό λάθος: αφιέρωσε τόση ενέργεια στο να φτιάξει την περιουσία του, που ξέχασε να διδάξει στους απογόνους του πώς να τη διατηρούν.
Η δεύτερη γενιά — οι «διαχειριστές» — έκανε ειλικρινή προσπάθεια.
Ο γιος του, William Vanderbilt, ήταν προσεκτικός, επιφυλακτικός και… βαρετός σαν δημοτικό ομόλογο.
Για λίγο διπλασίασε την οικογενειακή περιουσία, αλλά η διαχείριση σπάνια έχει τη σπίθα της δημιουργίας.
Η εντροπία είχε ήδη μπει αθόρυβα, είχε πιάσει θέση στον καναπέ και είχε βολευτεί.
Οι εγγονοί του Vanderbilt, γεννημένοι πλούσιοι και καλομαθημένοι, έκαναν τη σπατάλη άθλημα.
Ύστερα ήρθε η τρίτη γενιά — οι περιβόητοι «σπάταλοι».
Γεννημένοι μέσα στα πλούτη και την ευκολία, οι εγγονοί του Vanderbilt έκαναν τη σπατάλη τρόπο ζωής.
Αρχοντικά, γιοτ, ακριβά διαζύγια και καταστροφικές επενδύσεις έγιναν το σήμα κατατεθέν τους.
Τα χρήματα εξαφανίζονταν πιο γρήγορα κι από δωρεάν μπύρες σε φοιτητικό πάρτι. Και πριν
περάσει πολύς καιρός, η μεγάλη περιουσία είχε διαλυθεί σε άχρηστα μικροποσά.
«Affluenza»
Αυτό δεν είναι μόνο η ιστορία των Vanderbilt.
Ψυχολόγοι και οικονομολόγοι το λένε “affluenza” — μια κατάσταση όπου η ανέξοδη άνεση διαβρώνει τα κίνητρα, όσο γρήγορα σκουριάζει ο χάλυβας στη θάλασσα.
Οι κοινωνιολόγοι προειδοποιούν πως όσο μεγαλώνει μια οικογένεια, τόσο αραιώνει η συνοχή της, δυσκολεύοντας τη διατήρηση του πλούτου.
Είναι ένας διαχρονικός κύκλος που περιγράφεται τέλεια με την παλιά παροιμία:
«Οι δύσκολοι καιροί γεννούν δυνατούς ανθρώπους. Οι δυνατοί άνθρωποι δημιουργούν καλούς καιρούς.
Οι καλοί καιροί γεννούν αδύναμους ανθρώπους. Οι αδύναμοι άνθρωποι φέρνουν δύσκολους καιρούς.»
Οι Vanderbilt έπαιξαν το σενάριο ακριβώς όπως γράφτηκε, κάθε γενιά αναλαμβάνοντας τον ρόλο της — από τον σκληροτράχηλο επιχειρηματία, στον καλοαναθρεμμένο κληρονόμο.
Το παράδειγμα των Rothschild
Αλλά η μοίρα δεν είναι γραμμένη με ανεξίτηλο μελάνι. Ρίξτε μια ματιά στους Rothschilds, τους θρυλικούς τραπεζίτες που ξεπήδησαν από το σκληρό εβραϊκό γκέτο της Φρανκφούρτης.
Δεν βασίστηκαν στην τύχη. Έγραψαν σιδερένιους κανόνες για το ποιον θα παντρευτεί ποιος, ποιος θα κληρονομήσει τι, και τι θεωρείται αποδεκτή συμπεριφορά — ο συγγραφέας Niall Ferguson αποκαλεί αυτούς τους κανόνες το «μυστικό τους συστατικό» για να αποφύγουν τη βαρύτητα της εντροπίας για πάνω από δύο αιώνες.
Ή δείτε τους Rockefellers. Η οικογένεια κατάλαβε νωρίς ότι η καλύτερη άμυνα ενάντια στην παρακμή ήταν να ενσωματώσει τη φιλανθρωπία και τη συνειδητή διαχείριση πλούτου στο DNA της.
Παρέδιδαν σε κάθε γενιά μια αποστολή μεγαλύτερη από το να μετράει τα λεφτά της. Έδιναν σκοπό, όχι προνόμιο.
Κανόνες για μια κληρονομιά που αντέχει στον χρόνο
Οι οικογένειες που αγνοούν αυτά τα μαθήματα δεν χάνουν μόνο χρήματα – χάνουν κάτι πολύ πιο πολύτιμο.
Η εντροπία δεν είναι μοίρα – είναι προειδοποίηση.
Ακόμη κι αν δεν έχετε περιουσία δισεκατομμυρίων, έχετε κάτι που αξίζει να προστατευτεί.
Είτε είναι το πατρικό σπίτι, οι αποταμιεύσεις για σύνταξη, είτε η ψαρόβαρκα του παππού, οι κανόνες για την αντιμετώπιση της εντροπίας είναι οι ίδιοι:
Μιλήστε ξεκάθαρα: Αόριστες οδηγίες για την κληρονομιά είναι σαν να δίνεις τα κλειδιά του αυτοκινήτου σ’ ένα 12χρονο και να εύχεσαι για το καλύτερο. Γράψτε τα ξεκάθαρα.
Μιλήστε ανοιχτά για τα χρήματα: Τα μυστικά γεννούν υποψίες, οι υποψίες καβγάδες, και οι γιορτές μετατρέπονται σε πεδίο μάχης.
Διδάξτε υπευθυνότητα: Ο Warren Buffett έβαλε τα παιδιά του να δουλέψουν σε χωράφια πριν τους δώσει ένα σεντ. Ήξερε ότι τα χρήματα χωρίς προσπάθεια είναι σαν δυναμίτης χωρίς οδηγίες — διασκεδαστικός στην αρχή, μετά… χάος.
Καταγράψτε τα: Ακόμη κι ένα απλό διαθήκη ή καταπίστευμα μπορεί να σώσει τους κληρονόμους σας από μια εμφάνιση στο “Judge Judy”.
Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια: Ένας ψύχραιμος ειδικός που μπορεί να πει «όχι» χωρίς συναισθηματισμούς αξίζει κάθε ευρώ.
Δημιουργήστε οικογενειακά projects: Ακόμη και μικρές κοινές δράσεις ή φιλανθρωπίες ενώνουν τις γενιές και κρατούν την εντροπία μακριά.
Οι οικογένειες που διατηρούν τα περιουσιακά τους στοιχεία και τη συνοχή τους καταλαβαίνουν ότι η διαχείριση πλούτου είναι ενεργό καθήκον – μια συνεχής προσπάθεια από wills, trusts και ειλικρινές οικογενειακές συζητήσεις.
www.bankingnews.gr
Κι όμως, λιγότερο από έναν αιώνα αργότερα, σε οικογενειακή επανένωση το 1973, κανένα από τα εγγόνια του δεν είχε καν το status του εκατομμυριούχου.
Από τις μεταξωτές μανσέτες πίσω στα σηκωμένα μανίκια, σε μόλις τρεις γενιές.
Αποδεικνύεται ότι ο πλούτος… δεν είναι κληρονομικός.
Πώς, όμως, «καταστρέφεις» 100 δισ. δολάρια;
Υπάρχει ένας νόμος — όχι νομικός, αλλά φυσικός — που το εξηγεί απόλυτα.
Ονομάζεται εντροπία, και σημαίνει πως όλα τείνουν φυσικά από την τάξη προς το χάος, αν δεν επεμβαίνεις διαρκώς με προσπάθεια.
Ο πάγος λιώνει, το ουίσκι εξατμίζεται, τα αρχοντικά καταρρέουν αν δεν φτιάχνεις τις διαρροές.
Οι οικογενειακές περιουσίες; Ίδια λογική.
Το μοτίβο
Ο ιστορικός Will Durant είχε παρατηρήσει το μοτίβο: Οι κοινωνίες ανεβαίνουν, ακμάζουν και τελικά καταρρέουν μέσα στο χάος.
Η οικογενειακή περιουσία ακολουθεί την ίδια τροχιά.
Η ευημερία κορυφώνεται λίγο πριν κάποιος πει: «Ε, ας αγοράσουμε ίδια γιοτ».
Αυτή είναι η εντροπία — ο σιωπηλός δολοφόνος των οικονομικών κληρονομιών.
Υπάρχουν βέβαια και οι οικογένειες που καταλαβαίνουν ότι ο πλούτος δεν είναι απλώς καταπιστεύματα και ισολογισμοί — είναι καύσιμο για ουσιαστική διαχείριση.
Αντιστέκονται ενεργά στην εντροπία, αξιοποιώντας το επιχειρηματικό τους ένστικτο για να λύσουν μερικά από τα πιο δύσκολα προβλήματα της ανθρωπότητας.
Όταν ο πλούτος γίνεται εργαλείο με σκοπό — και όχι απλώς παθητική κληρονομιά — τότε η εντροπία αρχίζει να χάνει τη δύναμή της.
Όχι για πάντα, αλλά για αρκετό διάστημα ώστε να έχει σημασία.
Ο κανόνας
Η κατάρρευση της οικογενειακής περιουσίας των Vanderbilt δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό.
Ο Huntington Hartford II, κληρονόμος της αλυσίδας Great Atlantic & Pacific Tea Co., διαχειρίστηκε την περιουσία του λες και ήταν εχθρός που έπρεπε να νικηθεί: αλόγιστες επενδύσεις, πολυτελή πάρτι και γάμοι τόσο πολυδάπανοι που κανείς δεν μπόρεσε να τους παρακολουθήσει.
Η εντροπία δεν του πήρε απλώς τα χρήματα — τον βοήθησε να τα «θάψει».
Το μάθημα; Τα χρήματα δεν αυτοδιαχειρίζονται — τουλάχιστον όχι υπέρ σου.
Η εντροπία περιμένει υπομονετικά, έτοιμη να μετατρέψει την τάξη σε χάος.
Και αυτό αφορά όχι μόνο τους δισεκατομμυριούχους.
Ακόμα και μικρές κληρονομιές — ένα σπίτι, λίγες αποταμιεύσεις — μπορούν να χαθούν ταχύτατα αν αφεθούν χωρίς σχέδιο.
Αφήνοντας τα περιουσιακά στοιχεία στην τύχη ισοδυναμεί με το να τα παραδώσεις απευθείας στον πιο ανεύθυνο συγγενή σου — ίδιο αποτέλεσμα, λιγότερες εκπλήξεις.
Το μέγεθος της περιουσίας έχει μικρότερη σημασία από τον τρόπο που την προστατεύεις από την αταξία.
Τα μαθήματα που δεν έγιναν
Ο Cornelius Vanderbilt ήταν το κλασικό πρότυπο του επιχειρηματία πρώτης γενιάς — από εκείνους που δεν θεωρούν τον ανταγωνισμό κάτι καλό, αλλά κάτι που πρέπει να συνθλίψεις.
Γεννημένος φτωχός, παράτησε το σχολείο στα 11 και στα 16 δανείστηκε 100 δολάρια από τη μητέρα του για να αγοράσει το πρώτο του καράβι, το “Swiftsure”.
Το μετέτρεψε γρήγορα σε φέρι που όχι μόνο ανταγωνιζόταν, αλλά συνέτριβε τους αντιπάλους του με εξαιρετικά χαμηλά ναύλα.
Σύντομα μυρίστηκε τις σιδηροδρομικές μεταφορές — πιο μεγάλες, πιο γρήγορες, πιο κερδοφόρες.
Δεν έπαιζε απλώς Monopoly· είχε στην ιδιοκτησία του ολόκληρο το ταμπλό.
Στο απόγειό του, ήλεγχε τη New York Central Railroad και κατείχε ο ίδιος το 1/9 όλου του κυκλοφορούντος χρήματος στην Αμερική.
Όμως έκανε ένα κλασικό λάθος: αφιέρωσε τόση ενέργεια στο να φτιάξει την περιουσία του, που ξέχασε να διδάξει στους απογόνους του πώς να τη διατηρούν.
Η δεύτερη γενιά — οι «διαχειριστές» — έκανε ειλικρινή προσπάθεια.
Ο γιος του, William Vanderbilt, ήταν προσεκτικός, επιφυλακτικός και… βαρετός σαν δημοτικό ομόλογο.
Για λίγο διπλασίασε την οικογενειακή περιουσία, αλλά η διαχείριση σπάνια έχει τη σπίθα της δημιουργίας.
Η εντροπία είχε ήδη μπει αθόρυβα, είχε πιάσει θέση στον καναπέ και είχε βολευτεί.
Οι εγγονοί του Vanderbilt, γεννημένοι πλούσιοι και καλομαθημένοι, έκαναν τη σπατάλη άθλημα.
Ύστερα ήρθε η τρίτη γενιά — οι περιβόητοι «σπάταλοι».
Γεννημένοι μέσα στα πλούτη και την ευκολία, οι εγγονοί του Vanderbilt έκαναν τη σπατάλη τρόπο ζωής.
Αρχοντικά, γιοτ, ακριβά διαζύγια και καταστροφικές επενδύσεις έγιναν το σήμα κατατεθέν τους.
Τα χρήματα εξαφανίζονταν πιο γρήγορα κι από δωρεάν μπύρες σε φοιτητικό πάρτι. Και πριν
περάσει πολύς καιρός, η μεγάλη περιουσία είχε διαλυθεί σε άχρηστα μικροποσά.
«Affluenza»
Αυτό δεν είναι μόνο η ιστορία των Vanderbilt.
Ψυχολόγοι και οικονομολόγοι το λένε “affluenza” — μια κατάσταση όπου η ανέξοδη άνεση διαβρώνει τα κίνητρα, όσο γρήγορα σκουριάζει ο χάλυβας στη θάλασσα.
Οι κοινωνιολόγοι προειδοποιούν πως όσο μεγαλώνει μια οικογένεια, τόσο αραιώνει η συνοχή της, δυσκολεύοντας τη διατήρηση του πλούτου.
Είναι ένας διαχρονικός κύκλος που περιγράφεται τέλεια με την παλιά παροιμία:
«Οι δύσκολοι καιροί γεννούν δυνατούς ανθρώπους. Οι δυνατοί άνθρωποι δημιουργούν καλούς καιρούς.
Οι καλοί καιροί γεννούν αδύναμους ανθρώπους. Οι αδύναμοι άνθρωποι φέρνουν δύσκολους καιρούς.»
Οι Vanderbilt έπαιξαν το σενάριο ακριβώς όπως γράφτηκε, κάθε γενιά αναλαμβάνοντας τον ρόλο της — από τον σκληροτράχηλο επιχειρηματία, στον καλοαναθρεμμένο κληρονόμο.
Το παράδειγμα των Rothschild
Αλλά η μοίρα δεν είναι γραμμένη με ανεξίτηλο μελάνι. Ρίξτε μια ματιά στους Rothschilds, τους θρυλικούς τραπεζίτες που ξεπήδησαν από το σκληρό εβραϊκό γκέτο της Φρανκφούρτης.
Δεν βασίστηκαν στην τύχη. Έγραψαν σιδερένιους κανόνες για το ποιον θα παντρευτεί ποιος, ποιος θα κληρονομήσει τι, και τι θεωρείται αποδεκτή συμπεριφορά — ο συγγραφέας Niall Ferguson αποκαλεί αυτούς τους κανόνες το «μυστικό τους συστατικό» για να αποφύγουν τη βαρύτητα της εντροπίας για πάνω από δύο αιώνες.
Ή δείτε τους Rockefellers. Η οικογένεια κατάλαβε νωρίς ότι η καλύτερη άμυνα ενάντια στην παρακμή ήταν να ενσωματώσει τη φιλανθρωπία και τη συνειδητή διαχείριση πλούτου στο DNA της.
Παρέδιδαν σε κάθε γενιά μια αποστολή μεγαλύτερη από το να μετράει τα λεφτά της. Έδιναν σκοπό, όχι προνόμιο.
Κανόνες για μια κληρονομιά που αντέχει στον χρόνο
Οι οικογένειες που αγνοούν αυτά τα μαθήματα δεν χάνουν μόνο χρήματα – χάνουν κάτι πολύ πιο πολύτιμο.
Η εντροπία δεν είναι μοίρα – είναι προειδοποίηση.
Ακόμη κι αν δεν έχετε περιουσία δισεκατομμυρίων, έχετε κάτι που αξίζει να προστατευτεί.
Είτε είναι το πατρικό σπίτι, οι αποταμιεύσεις για σύνταξη, είτε η ψαρόβαρκα του παππού, οι κανόνες για την αντιμετώπιση της εντροπίας είναι οι ίδιοι:
Μιλήστε ξεκάθαρα: Αόριστες οδηγίες για την κληρονομιά είναι σαν να δίνεις τα κλειδιά του αυτοκινήτου σ’ ένα 12χρονο και να εύχεσαι για το καλύτερο. Γράψτε τα ξεκάθαρα.
Μιλήστε ανοιχτά για τα χρήματα: Τα μυστικά γεννούν υποψίες, οι υποψίες καβγάδες, και οι γιορτές μετατρέπονται σε πεδίο μάχης.
Διδάξτε υπευθυνότητα: Ο Warren Buffett έβαλε τα παιδιά του να δουλέψουν σε χωράφια πριν τους δώσει ένα σεντ. Ήξερε ότι τα χρήματα χωρίς προσπάθεια είναι σαν δυναμίτης χωρίς οδηγίες — διασκεδαστικός στην αρχή, μετά… χάος.
Καταγράψτε τα: Ακόμη κι ένα απλό διαθήκη ή καταπίστευμα μπορεί να σώσει τους κληρονόμους σας από μια εμφάνιση στο “Judge Judy”.
Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια: Ένας ψύχραιμος ειδικός που μπορεί να πει «όχι» χωρίς συναισθηματισμούς αξίζει κάθε ευρώ.
Δημιουργήστε οικογενειακά projects: Ακόμη και μικρές κοινές δράσεις ή φιλανθρωπίες ενώνουν τις γενιές και κρατούν την εντροπία μακριά.
Οι οικογένειες που διατηρούν τα περιουσιακά τους στοιχεία και τη συνοχή τους καταλαβαίνουν ότι η διαχείριση πλούτου είναι ενεργό καθήκον – μια συνεχής προσπάθεια από wills, trusts και ειλικρινές οικογενειακές συζητήσεις.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών