Όταν μιλάμε για κοινωφελή ιδρύματα και για το Ζάππειο, δεν μιλάμε απλώς για ακίνητα, ισολογισμούς ή νομικά σχήματα, μιλάμε για κάτι βαθύτερο: για τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία συνομιλεί με το παρελθόν της και, ταυτόχρονα, αποφασίζει πώς θα επενδύσει στο μέλλον της, είπε από το βήμα της Βουλής ο Κυριάκος Πιερρακάκης, επί του «σχεδίου νόμου για τις κοινωφελείς περιουσίες και ιδρύματα, τις σχολάζουσες κληρονομιές και δωρεές προς το Δημόσιο».
Σύμφωνα με τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, τα κοινωφελή ιδρύματα γεννήθηκαν από μια γενιά ανθρώπων που πίστευε ότι ο πλούτος συνιστά κοινωνική ευθύνη πέρα από προσωπικό δικαίωμα. «Οι ιδρυτές άφησαν περιουσίες ώστε να λειτουργούν ενεργά, να κινούνται, να αποδίδουν και να επιστρέφουν αξία στην κοινωνία. Η ουσία της βούλησής τους ήταν σαφής: όχι η ακινησία, αλλά η διαρκής προσφορά».Ωστόσο, στη χώρα μας, για πολλά χρόνια, αυτή η βούληση παγιδεύτηκε. Στο όνομα της προστασίας συγκροτήθηκε ένα σύστημα που τελικά προστάτευε κυρίως την αδράνεια. Στο όνομα του ελέγχου, αποδεχθήκαμε τη στασιμότητα. Σημαντικές κοινωφελείς περιουσίες έμεναν αδρανείς, καθώς έλειπαν τα κατάλληλα εργαλεία για τη λειτουργική αξιοποίησή τους. Η αδράνεια δεν ήταν απλώς διοικητική δυσλειτουργία αλλά νοοτροπία, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο χωρίς δράση να σημαίνει χαμένη κοινωνική αξία και ακύρωση της πρόθεσης των διαθετών.
Το νέο πλαίσιο για τα κοινωφελή ιδρύματα θέτει στο επίκεντρο τρία βασικά στοιχεία: γνώση, διαφάνεια και δράση. Μέσω του Ενιαίου Ηλεκτρονικού Μητρώου Κοινωφελών Περιουσιών, το κράτος αποκτά πλήρη και δημόσια εικόνα όλων των ιδρυμάτων, των περιουσιών τους, των διοικήσεων και των πράξεών τους. Η διαφάνεια παύει να είναι απλώς διακήρυξη καλών προθέσεων και γίνεται κανόνας της καθημερινότητας.Το νομοσχέδιο ορίζει σαφώς την αδράνεια και ενεργοποιεί διαδικασίες επανεκκίνησης όταν ένα ίδρυμα παραμένει ανενεργό ή δεν κατευθύνει ουσιαστικό μέρος των εσόδων του στον κοινωφελή σκοπό του.
Εδώ αποκτά καθοριστικό ρόλο ο νέος φορέας διαχείρισης αδρανών περιουσιών και κληρονομιών, που ενεργεί προσωρινά για να διασφαλίσει ότι η αδράνεια δεν παγιώνεται και οι περιουσίες επιστρέφουν στην κοινωνία.
Καινοτομία για τις σχολάζουσες κληρονομιές
Σημαντική καινοτομία είναι η εισαγωγή ψηφιακών πλατφορμών για σχολάζουσες κληρονομιές και δωρεές προς το Δημόσιο, που απλοποιούν διαδικασίες ετών και επιτρέπουν την ταχύτερη αξιοποίηση των αδρανών περιουσιών, ώστε να εκπληρώνουν τον αρχικό κοινωφελή σκοπό τους. Όπως τόνισε ο Υπουργός, «ιδρύματα από τον 19ο αιώνα παρέμεναν αναξιοποίητα λόγω ενός θεσμικού πλαισίου που δεν είχε προσαρμοστεί στο σήμερα». Το νέο πλαίσιο έρχεται να επανερμηνεύσει την αρχική πρόθεση και να αποδώσει πραγματικό κοινωνικό έργο.
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται το Ζάππειο, σύμβολο μετάβασης από το χθες στο σήμερα. Το νέο σχήμα διοίκησης δεν αλλοιώνει τον δημόσιο χαρακτήρα του· αντίθετα, τον ενισχύει, επιτρέποντας ενεργειακές και τεχνικές παρεμβάσεις και βελτίωση της λειτουργικότητας για την προετοιμασία του χώρου εν όψει της ελληνικής προεδρίας το 2027.
Μέτρα αποκατάστασης για τους πληγέντες από το Μάτι και τη Μάνδρα
Παράλληλα, το νομοσχέδιο περιλαμβάνει μέτρα αποκατάστασης για τους πληγέντες από το Μάτι και τη Μάνδρα. Η Πολιτεία παραχώρησε στα θύματα και τους συγγενείς τους αποζημιώσεις και ειδική σύνταξη 1.700 ευρώ μηνιαίως, αφορολόγητη, ακατάσχετη και εφ’ όρου ζωής για τους δικαιούχους. Επίσης, διαγράφηκαν οφειλές προς Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία και ΟΤΑ, διατηρώντας πλήρως τον ασφαλιστικό χρόνο. Οι εγκαυματίες έχουν πλήρη κάλυψη νοσηλείας και ψυχολογική στήριξη.
Ο Υπουργός επισήμανε ότι το κράτος μπορεί και οφείλει να μαθαίνει από τα λάθη του, με παραδείγματα όπως η δημιουργία του αριθμού έκτακτης ανάγκης 112. Παράλληλα, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους αποκτά πλέον υπεύθυνο και κοινωνικά δίκαιο ρόλο, με δυνατότητα παραίτησης του Δημοσίου από άσκοπες ή προδήλως χαμένες δίκες.
Συνολικά, το νομοσχέδιο αντικαθιστά τη σιωπή της αδράνειας με τη δυναμική της προσφοράς. Τα κοινωφελή ιδρύματα και το Ζάππειο γίνονται παράδειγμα ενός κράτους που μετατρέπει τη μνήμη σε δράση και την κληρονομιά σε αποτέλεσμα, ενώ η αποκατάσταση των πληγέντων ενισχύει την αξιοπιστία και τη θεσμική σοβαρότητα του κράτους.
Όπως τόνισε ο Κυριάκος Πιερρακάκης, «η μεγαλύτερη τιμή προς αυτούς που άφησαν πίσω τις κοινωφελείς περιουσίες είναι η αξιοποίηση της παρακαταθήκης τους και η διασφάλιση ότι η Πολιτεία είναι παρούσα, δίκαιη και αποτελεσματική».
Σχόλια αναγνωστών