Γιάνης Βαρουφάκης: Ο... θρήνος ενός Ευρωπαίου - Η ευρωπαϊκή δημοκρατία θα παραμείνει μια απάτη, έχει χρηματοδοτήσει αηδίες

Οι ήρεμες μέρες του Αυγούστου είναι η ιδανική στιγμή για να σκεφτείς τη χρονιά που έρχεται. Όταν κοιτάζω το ημερολόγιό μου για το 2024, οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως το μεγαλύτερο γεγονός της χρονιάς. Δυστυχώς, αποτυγχάνουν να με εμπνεύσουν όπως έκαναν πριν από πέντε χρόνια.
Το 2019 υπέβαλα υποψηφιότητα για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη Γερμανία. Το DiEM25, το πανευρωπαϊκό μας κίνημα, ήθελε να τονίσει ότι η ευρωπαϊκή δημοκρατία θα παραμείνει μια απάτη, εκτός αν γίνει πλήρως διεθνική. Το 2024, τέτοιες χειρονομίες δεν έχουν καν συμβολικό νόημα.
Η πίεση που αισθάνομαι είναι αφόρητη, καθώς σκέφτομαι τις ευρωεκλογές τον προσεχή Ιούνιο, δεν οφείλεται σε απώλεια ενδιαφέροντος για την ευρωπαϊκή πολιτική ή τις πρόσφατες πολιτικές ήττες. Αυτό που με καταπονεί είναι η δυσκολία να φανταστώ αν οι σπόροι της δημοκρατίας θα ριζώσουν κάποτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι Ευρωπαίοι «πιστοί» θα με βρίζουν μάλιστα τώρα που το είπα αυτό. 
Πώς τολμώ να περιγράψω την ΕΕ ως έναν χώρο χωρίς δημοκρατία όταν διοικείται από ένα Συμβούλιο που αποτελείται από εκλεγμένους πρωθυπουργούς και προέδρους, μια Επιτροπή που διορίζεται από εκλεγμένες εθνικές κυβερνήσεις και ένα κοινοβούλιο που εκλέγεται απευθείας από τους λαούς της Ευρώπης; ενώ έχει παράλληλα την εξουσία να απολυθεί η διορισμένη Επιτροπή;
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα οποιασδήποτε δημοκρατίας σε βαθιά άνισες κοινωνίες είναι οι θεσμοί που έχουν σχεδιαστεί για να εμποδίζουν κάθε ανθρώπινη αλληλεπίδραση με την εξουσία.
Για να κρατηθεί μακριά ο δεσποτισμός (τυραννία), η διακριτική εξουσία της εκτελεστικής εξουσίας πρέπει να ελαχιστοποιηθεί με μια κυρίαρχη πολιτική με μέσα που θα οδηγούν στη μείωσή της.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ παρέχουν αυτά τα εργαλεία στις πολιτικές τους. Όσο περιορισμένες κι αν είναι οι επιλογές τους, οι πολίτες μιας χώρας διατηρούν την εξουσία να θεωρούν τα εκλεγμένα όργανα υπόλογα για τις αποφάσεις τους. 
Δυστυχώς, αυτό είναι αδύνατο σε επίπεδο ΕΕ.
Όταν οι ηγέτες μας επιστρέφουν στη χώρα μετά από οποιαδήποτε συνεδρίαση του Συμβουλίου της ΕΕ, επιρρίπτουν αμέσως την ευθύνη για τις δυσμενείς αποφάσεις, κατηγορώντας τους συναδέλφους τους στο Συμβούλιο: «Ήταν το καλύτερο που μπορούσα να διαπραγματευτώ», σηκώνοντας τους ώμους τους.
Αξιωματούχοι της ΕΕ, σύμβουλοι, λομπίστες και στελέχη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το γνωρίζουν καλά αυτό. Έχουν συνηθίσει να περιμένουν από τους εκπροσώπους των κρατών μελών να ακολουθήσουν τους κανόνες και να πουν στα εθνικά τους κοινοβούλια ότι, αν και διαφώνησαν με τις αποφάσεις του Συμβουλίου, ήταν πολύ «υπεύθυνοι» και προσηλωμένοι στην ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη».
Και εκεί βρίσκεται το δημοκρατικό έλλειμμα της Ε.Ε.
Οι κρίσιμες πολιτικές που τα περισσότερα μέλη του Συμβουλίου συχνά απορρίπτουν, περνούν εύκολα και δεν υπάρχει κράτος που να μπορεί να κρίνει το ίδιο το Συμβούλιο, να το θεωρήσει δηλαδή υπεύθυνο και, τελικά, να το απορρίψει ως σώμα.
Όταν το Συμβούλιο καταλήξει σε μια σχεδόν μονομερή συμφωνία (όπως αυτή μεταξύ των πρωθυπουργών της Ισπανίας και της Ολλανδίας, Pedro Sánchez και Mark Rutte, για τη μεταρρύθμιση του δημοσιονομικού συμφώνου της ΕΕ), οι εθνικές εκλογές, που δεν επικεντρώνονται ποτέ σε αποφάσεις σε επίπεδο ΕΕ, μπορούν να «εξαφανίσουν» το θέμα.
Τίποτα από αυτά δεν είναι καινούργιο. Σήμερα όμως είμαι πιο εκνευρισμένος, γιατί τρεις εξελίξεις κατέστρεψαν εντελώς την ιδέα της ΕΕ ως αποτελεσματικής δύναμης για το καλό εντός και εκτός Ευρώπης.
Αρχικά χάσαμε κάθε ελπίδα ότι το κοινό χρέος θα μπορούσε να λειτουργήσει ως η «κόλλα» που θα μετέτρεπε τον ευρωπαϊκό μας Οργανισμό σε κάτι πιο κοντά σε μια συνεκτική δημοκρατική ομοσπονδία.
Ναι, η πανδημία οδήγησε τη Γερμανία, τελικά, να αποδεχθεί την έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους. Όμως, όπως προειδοποίησα τότε, οι πολιτικές συνθήκες υπό τις οποίες διέρρευσαν τα κεφάλαια ήταν το όνειρο ενός ευρωσκεπτικιστή που έγινε πραγματικότητα. Και το αποτέλεσμα; Αντί για ένα πρώτο βήμα προς την απαραίτητη δημοσιονομική ένωση, το NextGenerationEU (το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης για την Πανδημία) απέκλεισε αυτή την ιδέα.
Δεύτερον, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταπνίξει τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες για στρατηγική αυτονομία από τις ΗΠΑ, οι οποίες, παρά την εύνοια μετά την ήττα του Donald Trump το 2020, συνεχίζουν να θεωρούν την ΕΕ ως αντίπαλο που πρέπει να περιοριστεί.
Ό,τι κι αν πιστεύει κανείς ότι πρέπει να περιέχει μια ειρηνευτική συμφωνία Ουκρανίας-Ρωσίας, αυτό που είναι αναμφισβήτητο γεγονός είναι η ασχετοσύνη της ΕΕ κατά τη διπλωματική διαδικασία που οδηγεί σε αυτήν.
Τρίτον, δεν υπάρχει πλέον κανένας ισχυρισμός ότι η ΕΕ είναι προμηθευτής αρχών κοσμοπολιτισμού.
Οι Ευρωπαίοι περιφρόνησαν τις προεκλογικές συγκεντρώσεις του Trump «Φτιάξτε το Τείχος», αλλά η ΕΕ έχει αποδειχτεί πιο έμπειρη στο χτίσιμο τειχών από ποτέ. Στα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, στον μαροκινό θύλακα της Ισπανίας, στα ανατολικά σύνορα της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας, στην έρημο της Λιβύης και τώρα στην Τυνησία, η ΕΕ έχει χρηματοδοτήσει αηδίες που μόνο ο Trump θα μπορούσε να ζηλέψει.
Και δεν ακούγεται λέξη για την παράνομη συμπεριφορά των λιμενικών μας, που λειτουργούν υπό την αιγίδα του Frontex (οργανισμός ελέγχου των συνόρων της ΕΕ), που αναμφίβολα έχει συμβάλει σε χιλιάδες θανάτους στη Μεσόγειο.
Μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019, ο φιλελεύθερος Τύπος εξέφρασε ανακούφιση που η ακροδεξιά της Ευρώπης δεν τα πήγε τόσο καλά όσο φοβόταν.
Αλλά ξέχασαν ότι, σε αντίθεση με τους φασίστες του Μεσοπολέμου, οι νέοι ακροδεξιοί δεν χρειάζεται να κερδίσουν εκλογές.
Η μεγάλη τους δύναμη είναι ότι αποκτούν εξουσία, κερδίζουν ή χάνουν, καθώς τα συμβατικά κόμματα πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο για να αγκαλιάσουν τη ξενοφοβία, μετά τον αυταρχισμό και, τέλος, τον ολοκληρωτισμό.
Για να το θέσω αλλιώς, οι αυταρχικοί Ευρωπαίοι ηγέτες όπως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Orban δεν χρειάζεται να σηκώσουν το δάχτυλο για να διαδώσουν τη σοβινιστική τους πίστη σε όλη την ΕΕ και τις Βρυξέλλες.
Αυτές δεν είναι οι σκέψεις ενός ευρωσκεπτικιστή που πιστεύει ότι η ευρωπαϊκή δημοκρατία είναι αδύνατη. Είναι ο θρήνος ενός Ευρωπαίου.
Είδαμε την ταχεία οικονομική παρακμή της Ευρώπης και τα δημοκρατικά (και ηθικά) ελλείμματά της να αναπτύσσονται παράλληλα.
Παρά τους ενδοιασμούς μου, είναι εύκολη απόφαση για μένα να θέσω ξανά υποψηφιότητα στις ευρωεκλογές –αυτή τη φορά στην Ελλάδα με το MeRA25– ακριβώς επειδή οι ενδοιασμοί μου πρέπει να βγουν στον αέρα κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Το παράδοξο είναι ότι πρέπει να πείσω τον εαυτό μου ότι η εκλογική πολιτική της ΕΕ αξίζει τον κόπο πριν μπορέσω να πείσω οποιονδήποτε άλλον.