Ανάλυση του Παύλου Ελευθεριάδη, βοηθού καθηγητή Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που φιλοξενείται στο τεύχος Νοεμβρίου/Δεκεμβρίου του Foreign Affairs
Με τον πιο γλαφυρό τρόπο περιγράφει την ανισότητα και το πελατειακό σύστημα στην Ελλάδα νέα ανάλυση του Παύλου Ελευθεριάδη, βοηθού καθηγητή Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που φιλοξενείται στο τεύχος Νοεμβρίου/Δεκεμβρίου του Foreign Affairs.
Σύμφωνα με την πολυσέλιδη ανάλυση, ενώ οι απλοί πολίτες υπέφεραν υπό το βάρος της λιτότητας, η κυβέρνηση εμφανίζεται στάσιμη στις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Η ελληνική οικονομία παραμένει μία από τις λιγότερο ανοικτές στην Ευρώπη και, κατά συνέπεια, μια από τις λιγότερο ανταγωνιστικές.
Είναι επίσης μια από τις πιο άνισες.
Η Ελλάδα έχει αποτύχει να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα, επειδή η ελίτ της χώρας έχει έννομο συμφέρον να διατηρηθούν τα πράγματα ως έχουν.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια χούφτα από πλούσιες οικογένειες - μια επί της ουσίας ολιγαρχία - έχει κυριαρχήσει στην ελληνική πολιτική.
Αυτές οι ελίτ έχουν διατηρήσει τις θέσεις τους μέσω του ελέγχου των μέσων μαζικής ενημέρωσης και μέσω της ευνοιοκρατίας που επικρατεί, ενώ μοιράζονται τα "λάφυρα" της εξουσίας με τους πολιτικούς της χώρας.
Οι Έλληνες βουλευτές, με τη σειρά τους, είχαν στην κατοχή τους στην εξουσία, επιβραβεύοντας ένα μικρό αριθμό επαγγελματικών ενώσεων και συνδικάτων του δημόσιου τομέα, ώστε να υποστηρίζουν το status quo, τονίζει ο Ελευθεριάδης.
Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν είναι οικονομική ανάπτυξη αλλά η πολιτική ανισότητα.
Προς όφελος των λίγων ευνοούμενων, το δυσκίνητο νομικό πλαίσιο και ο δυσλειτουργικός δημόσιος τομέας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητα.
Η φτώχεια αυξάνεται και η διαφθορά εξακολουθεί να υφίσταται.
Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει επίσης νέους κινδύνους.
Εν τω μεταξύ, οι ολιγάρχες εξακολουθούν να επωφελούνται σε βάρος της χώρας τους και της υπόλοιπης Ευρώπης.
Αυτό είναι η Ελλάδα
Ο Ελευθεριάδης αποδίδει την έλευση της κρίσης όχι στο ότι οι ελληνικές τράπεζες ήταν υπερχρεωμένες, όπως ήταν αλλού, αλλά επειδή η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή (2004-2009), έχασε τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών.
Το 2003, λίγο πριν ο Καραμανλής αναλάβει την εξουσία, το χρέος ήταν περίπου στο 97% του ΑΕΠ, ενώ στο τέλος της θητείας του, το ποσοστό αυτό είχε διογκωθεί σε σχεδόν 130%.
Την ίδια περίοδο αυξήθηκε ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία αυξήθηκαν σημαντικά, όπως και εκείνες για συντάξεις.
Σύμφωνα με τον Ελευθεριάδη, ο Καραμανλής δεν ενήργησε τόσο πολύ από απερισκεψία αλλά περισσότερο από αδυναμία.
Τρεις δυνάμεις περιόρισαν σημαντικά τα περιθώρια για ελιγμούς.
Η πρώτη ήταν η δημόσια διοίκηση, η οποία ήταν ανίκανη να φέρει εις πέρας κάθε είδους μεταρρύθμιση.
Η δεύτερη ήταν η Βουλή, το οποίο βρισκόταν σε αντίθεση με την όποια κυβερνητική πρόθεση, ώστε να μη θιγούν τα συμφέροντα που εξυπηρετούσε η πλειονότητα των βουλευτών.
Αλλά το μεγαλύτερο εμπόδιο για τις μεταρρυθμίσεις Καραμανλή ήταν η αντίδραση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Οι περισσότεροι Έλληνες ενημερώνονται από την τηλεόραση, τα οποία όλα ελέγχονται από γνωστούς επιχειρηματίες, με μερίδιο πάνω από το 90% της αγοράς.
Κάποιοι από τους ιδιοκτήτες στηρίζονται στις κρατικές συμβάσεις και άδειες.
Οι περισσότεροι έχουν στα χέρια τους σε ένα ευρύ φάσμα επιχειρήσεων που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την κρατική πατρωνία.
Για παράδειγμα, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, ένας κύριος επενδυτής στο μεγαλύτερο τηλεοπτικό σταθμό στην Ελλάδα, το Mega, ελέγχει δύο εταιρείες πετρελαίου, τη Motor Oil Hellas και τη Vegas Oil & Gas, πέραν της σημαντικής συμμετοχής του στη μεγαλύτερη τράπεζα στην Ελλάδας, την Πειραιώς.
Άλλοι μέτοχοι του Mega ήταν ο Γιώργος Μπόμπολας, του οποίου οι επιχειρήσεις εξόρυξης χρυσού στηρίζεται σε κρατικές άδειες και του οποίου η κατασκευαστική εταιρεία ανέλαβε μεγάλο μέρος των εγκαταστάσεων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Τα παραδείγματα είναι πολλά, ενώ το σχεδόν το σύνολο των τηλεοπτικών σταθμών και εφημερίδων στην Ελλάδα, εδώ και καιρό, λειτουργεί με ζημία.
Αλλά, όπως διέρρευσε στα αμερικανικά διπλωματικά έγγραφα από το 2006, τους ιδιοκτήτες δεν τους νοιάζει.
Κρατούν τους σταθμούς στη ζωή "κατά κύριο λόγο για να ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή".
Με άλλα λόγια για να συνεχίσουν να επωφελούνται από την κυβέρνηση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια χώρα 11 εκατομμυρίων πολιτών έχουν τόσα πολλά τηλεοπτικά κανάλια και εφημερίδες.
Επαγγελματικές ομάδες
Ακριβώς όπως οι ολιγάρχες και οι πολιτικοί σύμμαχοί τους χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ για την αποφυγή του δημόσιου ελέγχου, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, δύο ομάδες ιδιαίτερα οργανωμένες έχουν ωφεληθεί.
Η πρώτη είναι οι επαγγελματικές ελίτ, όπως δικηγόροι, γιατροί, και μηχανικοί, και η δεύτερη οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, όπως η ΔΕΗ και ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος.
Οι συμμετοχές των ομάδων αυτών δεν είναι μεγάλες.
Η Ελλάδα έχει μόνο περίπου 40.000 δικηγόρους, 60.000 γιατρούς και 87.000 μηχανικούς.
Οι εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα αριθμούν περίπου 600.000.
Ωστόσο, αυτές οι ομάδες αξιοποιώντας την ικανότητά τους να προσελκύουν ψηφοφόρους στις βασικές αστικές εκλογικές περιφέρειες, έχουν κερδίσει σημαντικά προνόμια.
Για παράδειγμα, πολλοί επαγγελματικοί σύλλογοι μπορούν να καθορίζουν τις τιμές για τις βασικές υπηρεσίες, μια μορφή συμπαιγνίας, που είναι παράνομη σε πολλές οικονομίες.
Έχουν επίσης το δικαίωμα της αυτο-ρύθμισης.
Όταν προκύπτουν κατηγορίες των αθέμιτων πρακτικών, οι ίδιες οι ενώσεις έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να πειθαρχήσουν τα μέλη τους.
Η σύνδεση Ελλάδας - Ευρώπης
Σήμερα, πάνω από το 90% των ανέργων δεν λαμβάνουν καμία κυβερνητική βοήθεια, το 20% των παιδιών εκτιμάται ότι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και εκατομμύρια δεν έχουν ασφάλιση υγείας.
Επιπλέον, μετά από επτά χρόνια ύφεσης, κανένα από τα μεγάλα πολιτικά κόμματα δεν έχει προτείνει σοβαρές μεταρρυθμίσεις στο κράτος πρόνοιας και στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, προκειμένου να επιτευχθεί καθολική κάλυψη.
Δεν έχει ακόμη παρουσιαστεί ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να προσφέρει δωρεάν γεύματα σε δημόσια σχολεία.
Οι Έλληνες έχουν αρχίσει να κλίνουν προς ριζοσπαστικές πολιτικές κινήσεις.
Η Χρυσή Αυγή, ένα κόμμα νεοφασίστικο με εμφανή αντι-μεταναστευτική και αντι-ευρωπαϊκή πλατφόρμα, κέρδισε 18 έδρες στις βουλευτικές εκλογές του 2012.
Τον Σεπτέμβριο του 2013, οι ελληνικές αρχές συνέλαβαν τον ιδρυτή της, Νίκο Μιχαλολιάκο, με την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης.
Εν τω μεταξύ, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος προηγείται στις δημοσκοπήσεις θέλει να αποτινάξει την ευρωπαϊκή συμφωνία διάσωσης της Ελλάδας, να εθνικοποιήσει τις τράπεζες της χώρας, και να κόψει τους δεσμούς της με το ΝΑΤΟ.
Διασώζοντας τη χώρας χωρίς θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, η τρόικα κατάφερε μόνο να ενισχύσει το status quo.
Ακόμα χειρότερα, η τρόικα κατάφερε να βάλει χέρι στις τσέπες εκείνων που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κατάρρευση.
Τα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης είχαν παρόμοια επίδραση σε όλες τις μικρότερες οικονομίες της Ευρωζώνης.
Εν τω μεταξύ, στις Βρυξέλλες η ηγεσία έχει αποδειχθεί ανίκανη να καταπολεμήσει της ευνοιοκρατία και την εγκληματικότητα.
Τώρα ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει φέρει τις οικονομίες της ηπείρου πιο κοντά από ποτέ, επομένως κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να αδιαφορεί για ό, τι συμβαίνει σε άλλους.
Χωρίς την αντιμετώπιση των ανισότητων στην Ελλάδα, η Ευρώπη δεν θα μπορέσει ποτέ να βρει πλήρως το δρόμο της εξόδου από την κρίση, καταλήγει ο Ελευθεριάδης.
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με την πολυσέλιδη ανάλυση, ενώ οι απλοί πολίτες υπέφεραν υπό το βάρος της λιτότητας, η κυβέρνηση εμφανίζεται στάσιμη στις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Η ελληνική οικονομία παραμένει μία από τις λιγότερο ανοικτές στην Ευρώπη και, κατά συνέπεια, μια από τις λιγότερο ανταγωνιστικές.
Είναι επίσης μια από τις πιο άνισες.
Η Ελλάδα έχει αποτύχει να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα, επειδή η ελίτ της χώρας έχει έννομο συμφέρον να διατηρηθούν τα πράγματα ως έχουν.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια χούφτα από πλούσιες οικογένειες - μια επί της ουσίας ολιγαρχία - έχει κυριαρχήσει στην ελληνική πολιτική.
Αυτές οι ελίτ έχουν διατηρήσει τις θέσεις τους μέσω του ελέγχου των μέσων μαζικής ενημέρωσης και μέσω της ευνοιοκρατίας που επικρατεί, ενώ μοιράζονται τα "λάφυρα" της εξουσίας με τους πολιτικούς της χώρας.
Οι Έλληνες βουλευτές, με τη σειρά τους, είχαν στην κατοχή τους στην εξουσία, επιβραβεύοντας ένα μικρό αριθμό επαγγελματικών ενώσεων και συνδικάτων του δημόσιου τομέα, ώστε να υποστηρίζουν το status quo, τονίζει ο Ελευθεριάδης.
Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν είναι οικονομική ανάπτυξη αλλά η πολιτική ανισότητα.
Προς όφελος των λίγων ευνοούμενων, το δυσκίνητο νομικό πλαίσιο και ο δυσλειτουργικός δημόσιος τομέας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητα.
Η φτώχεια αυξάνεται και η διαφθορά εξακολουθεί να υφίσταται.
Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει επίσης νέους κινδύνους.
Εν τω μεταξύ, οι ολιγάρχες εξακολουθούν να επωφελούνται σε βάρος της χώρας τους και της υπόλοιπης Ευρώπης.
Αυτό είναι η Ελλάδα
Ο Ελευθεριάδης αποδίδει την έλευση της κρίσης όχι στο ότι οι ελληνικές τράπεζες ήταν υπερχρεωμένες, όπως ήταν αλλού, αλλά επειδή η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή (2004-2009), έχασε τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών.
Το 2003, λίγο πριν ο Καραμανλής αναλάβει την εξουσία, το χρέος ήταν περίπου στο 97% του ΑΕΠ, ενώ στο τέλος της θητείας του, το ποσοστό αυτό είχε διογκωθεί σε σχεδόν 130%.
Την ίδια περίοδο αυξήθηκε ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία αυξήθηκαν σημαντικά, όπως και εκείνες για συντάξεις.
Σύμφωνα με τον Ελευθεριάδη, ο Καραμανλής δεν ενήργησε τόσο πολύ από απερισκεψία αλλά περισσότερο από αδυναμία.
Τρεις δυνάμεις περιόρισαν σημαντικά τα περιθώρια για ελιγμούς.
Η πρώτη ήταν η δημόσια διοίκηση, η οποία ήταν ανίκανη να φέρει εις πέρας κάθε είδους μεταρρύθμιση.
Η δεύτερη ήταν η Βουλή, το οποίο βρισκόταν σε αντίθεση με την όποια κυβερνητική πρόθεση, ώστε να μη θιγούν τα συμφέροντα που εξυπηρετούσε η πλειονότητα των βουλευτών.
Αλλά το μεγαλύτερο εμπόδιο για τις μεταρρυθμίσεις Καραμανλή ήταν η αντίδραση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Οι περισσότεροι Έλληνες ενημερώνονται από την τηλεόραση, τα οποία όλα ελέγχονται από γνωστούς επιχειρηματίες, με μερίδιο πάνω από το 90% της αγοράς.
Κάποιοι από τους ιδιοκτήτες στηρίζονται στις κρατικές συμβάσεις και άδειες.
Οι περισσότεροι έχουν στα χέρια τους σε ένα ευρύ φάσμα επιχειρήσεων που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την κρατική πατρωνία.
Για παράδειγμα, ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, ένας κύριος επενδυτής στο μεγαλύτερο τηλεοπτικό σταθμό στην Ελλάδα, το Mega, ελέγχει δύο εταιρείες πετρελαίου, τη Motor Oil Hellas και τη Vegas Oil & Gas, πέραν της σημαντικής συμμετοχής του στη μεγαλύτερη τράπεζα στην Ελλάδας, την Πειραιώς.
Άλλοι μέτοχοι του Mega ήταν ο Γιώργος Μπόμπολας, του οποίου οι επιχειρήσεις εξόρυξης χρυσού στηρίζεται σε κρατικές άδειες και του οποίου η κατασκευαστική εταιρεία ανέλαβε μεγάλο μέρος των εγκαταστάσεων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Τα παραδείγματα είναι πολλά, ενώ το σχεδόν το σύνολο των τηλεοπτικών σταθμών και εφημερίδων στην Ελλάδα, εδώ και καιρό, λειτουργεί με ζημία.
Αλλά, όπως διέρρευσε στα αμερικανικά διπλωματικά έγγραφα από το 2006, τους ιδιοκτήτες δεν τους νοιάζει.
Κρατούν τους σταθμούς στη ζωή "κατά κύριο λόγο για να ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή".
Με άλλα λόγια για να συνεχίσουν να επωφελούνται από την κυβέρνηση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια χώρα 11 εκατομμυρίων πολιτών έχουν τόσα πολλά τηλεοπτικά κανάλια και εφημερίδες.
Επαγγελματικές ομάδες
Ακριβώς όπως οι ολιγάρχες και οι πολιτικοί σύμμαχοί τους χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ για την αποφυγή του δημόσιου ελέγχου, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, δύο ομάδες ιδιαίτερα οργανωμένες έχουν ωφεληθεί.
Η πρώτη είναι οι επαγγελματικές ελίτ, όπως δικηγόροι, γιατροί, και μηχανικοί, και η δεύτερη οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, όπως η ΔΕΗ και ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος.
Οι συμμετοχές των ομάδων αυτών δεν είναι μεγάλες.
Η Ελλάδα έχει μόνο περίπου 40.000 δικηγόρους, 60.000 γιατρούς και 87.000 μηχανικούς.
Οι εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα αριθμούν περίπου 600.000.
Ωστόσο, αυτές οι ομάδες αξιοποιώντας την ικανότητά τους να προσελκύουν ψηφοφόρους στις βασικές αστικές εκλογικές περιφέρειες, έχουν κερδίσει σημαντικά προνόμια.
Για παράδειγμα, πολλοί επαγγελματικοί σύλλογοι μπορούν να καθορίζουν τις τιμές για τις βασικές υπηρεσίες, μια μορφή συμπαιγνίας, που είναι παράνομη σε πολλές οικονομίες.
Έχουν επίσης το δικαίωμα της αυτο-ρύθμισης.
Όταν προκύπτουν κατηγορίες των αθέμιτων πρακτικών, οι ίδιες οι ενώσεις έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να πειθαρχήσουν τα μέλη τους.
Η σύνδεση Ελλάδας - Ευρώπης
Σήμερα, πάνω από το 90% των ανέργων δεν λαμβάνουν καμία κυβερνητική βοήθεια, το 20% των παιδιών εκτιμάται ότι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και εκατομμύρια δεν έχουν ασφάλιση υγείας.
Επιπλέον, μετά από επτά χρόνια ύφεσης, κανένα από τα μεγάλα πολιτικά κόμματα δεν έχει προτείνει σοβαρές μεταρρυθμίσεις στο κράτος πρόνοιας και στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, προκειμένου να επιτευχθεί καθολική κάλυψη.
Δεν έχει ακόμη παρουσιαστεί ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να προσφέρει δωρεάν γεύματα σε δημόσια σχολεία.
Οι Έλληνες έχουν αρχίσει να κλίνουν προς ριζοσπαστικές πολιτικές κινήσεις.
Η Χρυσή Αυγή, ένα κόμμα νεοφασίστικο με εμφανή αντι-μεταναστευτική και αντι-ευρωπαϊκή πλατφόρμα, κέρδισε 18 έδρες στις βουλευτικές εκλογές του 2012.
Τον Σεπτέμβριο του 2013, οι ελληνικές αρχές συνέλαβαν τον ιδρυτή της, Νίκο Μιχαλολιάκο, με την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης.
Εν τω μεταξύ, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος προηγείται στις δημοσκοπήσεις θέλει να αποτινάξει την ευρωπαϊκή συμφωνία διάσωσης της Ελλάδας, να εθνικοποιήσει τις τράπεζες της χώρας, και να κόψει τους δεσμούς της με το ΝΑΤΟ.
Διασώζοντας τη χώρας χωρίς θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, η τρόικα κατάφερε μόνο να ενισχύσει το status quo.
Ακόμα χειρότερα, η τρόικα κατάφερε να βάλει χέρι στις τσέπες εκείνων που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κατάρρευση.
Τα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης είχαν παρόμοια επίδραση σε όλες τις μικρότερες οικονομίες της Ευρωζώνης.
Εν τω μεταξύ, στις Βρυξέλλες η ηγεσία έχει αποδειχθεί ανίκανη να καταπολεμήσει της ευνοιοκρατία και την εγκληματικότητα.
Τώρα ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει φέρει τις οικονομίες της ηπείρου πιο κοντά από ποτέ, επομένως κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να αδιαφορεί για ό, τι συμβαίνει σε άλλους.
Χωρίς την αντιμετώπιση των ανισότητων στην Ελλάδα, η Ευρώπη δεν θα μπορέσει ποτέ να βρει πλήρως το δρόμο της εξόδου από την κρίση, καταλήγει ο Ελευθεριάδης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών