Υπό αμφισβήτηση τίθενται τα θεμέλια της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης
Σχετικά Άρθρα
Τους ξεμπρόστιασε - Η Εσθονία αποκαλύπτει το βρώμικο σχέδιο της Δύσης, διαψεύδει το ΝΑΤΟ: Η Ρωσία δεν ετοιμάζει επίθεση
Αμήχανη παρακολουθεί η Ευρώπη, να ξαναγράφεται η Ιστορία χωρίς εκείνη. Οι πρόεδροι των ΗΠΑ και της Ρωσίας, Donald Trump και Vladimir Putin σχεδιάζουν τον νέο γεωπολιτικό χάρτη, αφήνοντας την ΕΕ να αντιμετωπίσει σκληρές αλήθειες: Δεν μπορεί να αμυνθεί μόνη της, χάνει τη βιομηχανική και στρατηγική της ισχύ, και δεν συμμετέχει στις αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον της.
Σ’ αυτή τη νέα πραγματικότητα, η ήπειρος δεν είναι πλέον πρωταγωνίστρια αλλά θεατής, ενώ οι ισχυροί άξονες ΗΠΑ–Ρωσίας αναδιαμορφώνουν την εξουσία και τις συμμαχίες.
1. Η αποσύνθεση: Πώς η Ευρώπη έχασε τον έλεγχο της δικής της αρχιτεκτονικής ασφάλειας
Η φωτογραφία του Steve Witkoff με τον Vladimir Putin στη Μόσχα δεν είναι απλώς ένα ακόμη επεισόδιο στο μακρύ χρονικό της άτυπης αμερικανικής διπλωματίας. Είναι σύμβολο κάτι πολύ πιο καθοριστικού: Tης οριστικής διάβρωσης της ευρωατλαντικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας που αγκύρωσε την Ευρώπη από το 1945. Η Ευρώπη βρίσκεται πλέον στη θέση του θεατή σε μια διαπραγμάτευση που αφορά άμεσα το μέλλον της, χωρίς όμως να διαθέτει ουσιαστική φωνή.
Για δεκαετίες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπέθεταν ότι το περιβάλλον ασφάλειάς τους ήταν εγγυημένο από τρεις πυλώνες: την αμερικανική στρατιωτική υπεροχή, τη συνοχή του NATO και μια Ρωσία που μπορούσε ταυτόχρονα να περιοριστεί και να περιθωριοποιηθεί. Ο πόλεμος στην Ουκρανία διατήρησε προσωρινά αυτή την ψευδαίσθηση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ερμήνευσε τη ρωσική εισβολή ως επιβεβαίωση της μεταψυχροπολεμικής ατλαντικής τάξης, ως απόδειξη ότι η Ευρώπη χρειαζόταν περισσότερο NATO, περισσότερη αμερικανική ηγεσία, περισσότερες αμυντικές δαπάνες και στενότερη ιδεολογική ευθυγράμμιση με την Ουάσιγκτον.
Η τραγωδία της Ευρώπης δεν είναι ότι αποκλείεται από τις διαπραγματεύσεις, που διαμορφώνουν το ίδιο της το μέλλον, αλλά ότι δεν έχει ακόμη πλήρως αντιληφθεί το βάθος αυτού του αποκλεισμού.
Καθώς όμως η σύγκρουση εισερχόταν στα μεταγενέστερα στάδιά της και νέες πολιτικές δυναμικές αναδύονταν στην Ουάσιγκτον, μια βαθύτερη πραγματικότητα έγινε ορατή: το ευρωπαϊκό όραμα ασφάλειας δεν ήταν ευθυγραμμισμένο με τη μακροπρόθεσμη στρατηγική τροχιά των ΗΠΑ. Κι αυτό διότι, η Ουάσιγκτον επιδιώκει την ανάσχεση της Κίνας, ενώ η Ευρώπη επιδιώκει την ανάσχεση της Ρωσίας. Η Ουάσιγκτον στρέφεται προς τον Ινδο-Ειρηνικό, ενώ η Ευρώπη προσκολλάται στο ανατολικό της μέτωπο. Η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει τη Ρωσία ως δυνητικό συμπαίκτη στην παγκόσμια εξόρυξη πόρων, στην ανάπτυξη της Αρκτικής και στη στρατηγική εξισορρόπηση· η Ευρώπη συνεχίζει να πλαισιώνει τη Ρωσία ως μόνιμο υπαρξιακό εχθρό.
Το αποτέλεσμα είναι μια μορφή στρατηγικής ασυμφωνίας, με την Ευρώπη να εξακολουθεί να λειτουργεί εντός μιας αρχιτεκτονικής στην οποία η Ουάσιγκτον δεν πιστεύει πλέον πλήρως.
Η αμερικανική στροφή, ο ευρωπαϊκός πανικός
Η επιστροφή του Donald Trump στη διεθνή σκηνή επιτάχυνε δραματικά αυτή τη διάσταση. Η στρατηγική επανανοηματοδότηση της Ρωσίας από τον Trump, ως περιουσιακού στοιχείου και όχι ως αντιπάλου, έθεσε την Ευρώπη σε κατάσταση σχεδόν πανικού. Η προθυμία του να υπονομεύσει τις δεσμεύσεις του NATO, η έκδηλη δυσπιστία του προς τους Ευρωπαίους ηγέτες και η αντίληψή του για τη γεωπολιτική ως επιχειρηματική διπλωματία εντείνουν το στρατηγικό άγχος της Ευρώπης.
Η ταπείνωση της Ευρώπης από τον Trump είναι σκόπιμη. Στέλνοντας τον Witkoff, έναν σύμβουλο χωρίς διπλωματικές υποχρεώσεις, επανειλημμένα στη Μόσχα, ενώ αγνοεί το Κίεβο, ο Trump σηματοδοτεί ότι το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί. Η ειρηνευτική διαδικασία δεν θα διαμεσολαβηθεί μέσω Βρυξελλών, Βερολίνου ή Παρισιού, θα διαμεσολαβηθεί μέσω ενός άξονα Ουάσιγκτον–Μόσχας, παρακάμπτοντας πλήρως τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η άρνηση της Ευρώπης να συνομιλήσει με τη Μόσχα ερμηνεύεται στο Κρεμλίνο όχι ως στάση αρχών αλλά ως στρατηγική αυτοϋπονόμευση. Και η Ουάσιγκτον, αντιλαμβανόμενη την ευκαιρία, είναι πρόθυμη να εκμεταλλευτεί αυτό το ρήγμα.
Όπως είχαν προειδοποιήσει πολλοί αναλυτές, τόσο επικριτικοί όσο και πιο επιεικείς, η Ευρώπη ανακαλύπτει πολύ αργά ότι η ασφάλειά της δεν μπορεί να διατηρηθεί μέσω ηθικής ρητορικής, κυρώσεων ή επανεξοπλισμού χωρίς βιομηχανικά θεμέλια. Η Ευρώπη θέλει να ανασχέσει τη Ρωσία, αλλά δεν διαθέτει πλέον τα πολιτικά, στρατιωτικά ή οικονομικά εργαλεία για να το πράξει.
2. Οι dealmakers: Πώς ο Trump, ο Putin και τα επιχειρηματικά δίκτυα διαγράφουν την Ευρώπη από το ίδιο της το μέλλον
Η «διπλωματία εκκρεμούς» του Witkoff αντιπροσωπεύει μια δομική μετατόπιση: Η διπλωματία δεν αποτελεί πλέον πεδίο των υπουργείων Εξωτερικών, αλλά των πολιτικών οικογενειών, των εταιρικών διαμεσολαβητών και των συμμαχιών γύρω από φυσικούς πόρους. Γι' αυτό η παρουσία του Kushner στη Μόσχα έχει τόσο μεγάλη σημασία. Οι συνομιλίες του Δεκεμβρίου δεν ήταν απλώς διαπραγματεύσεις υψηλού επιπέδου, ήταν η ανάδυση ενός νέου συστήματος γεωπολιτικής πρακτικής, όπου η εμπιστοσύνη μεταξύ ατομικών δικτύων ισχύος υπερισχύει των θεσμικών πρωτοκόλλων.
Το πρότυπο Trump–Putin στηρίζεται σε τρεις αρχές:
(i) εμπορική λογική αντί ιδεολογικής αντιπαράθεσης,
(ii) εξόρυξη πόρων ως θεμέλιο της γεωπολιτικής σταθερότητας,
(iii) διμερής εμπιστοσύνη αντί πολυμερών θεσμών.
Αυτό είναι βαθιά ταπεινωτικό για την Ευρώπη, η οποία παραδοσιακά αναζητούσε νομιμοποίηση μέσω της πολυμέρειας. Για την Ουάσιγκτον και τη Μόσχα, όμως, ο αποκλεισμός της Ευρώπης δεν αποτελεί παράλειψη αλλά δομικό στοιχείο. Η παλιά ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας βασιζόταν στην κεντρικότητα της Ευρώπης. Η νέα δεν το κάνει.
Η οικονομική καρδιά της νέας αρχιτεκτονικής
Η αναδυόμενη συνεννόηση ΗΠΑ-Ρωσίας εδράζεται σε τέσσερις οικονομικούς πυλώνες:
– Αρκτική και Βόρεια Θαλάσσια Οδός: Κοινή συμμετοχή στην εκμετάλλευση ορυκτών, υδρογονανθράκων και σπάνιων γαιών. Οι ΗΠΑ υστερούν σημαντικά έναντι της Ρωσίας σε παγοθραυστική ικανότητα και υποδομές στην Αρκτική, και η συνεργασία αποτελεί ρεαλιστική λύση.
– Ενεργειακοί διάδρομοι και μεταπολεμική ανοικοδόμηση: Αμερικανοί επενδυτές βλέπουν τη ρωσική ενέργεια ως υποτιμημένη μεθοριακή αγορά. Παράλληλα, η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, ενδεχομένως χρηματοδοτούμενη από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες για αμερικανικές κατασκευαστικές και ενεργειακές εταιρείες.
– Επανένταξη των ρωσικών υδρογονανθράκων στις παγκόσμιες αγορές: Μακροπρόθεσμος αμερικανικός στόχος, τόσο για τη σταθεροποίηση των παγκόσμιων τιμών ενέργειας όσο και για τη διαχείριση της αυξανόμενης κινεζικής επιρροής επί της Ρωσίας.
– Αντικατάσταση της στρατιωτικής λογικής του NATO με οικονομική αλληλεξάρτηση: Ο πυρήνας της σκέψης του Trump είναι η οικοδόμηση ενός άξονα Ουάσιγκτον–Μόσχας βασισμένου στην κερδοφορία, μειώνοντας έτσι τα κίνητρα για ένοπλη αντιπαράθεση.
Οι 3 σκληρές αλήθειες για την Ευρώπη
Διότι η Ευρώπη έχει δέσει τη βιομηχανική της βάση με τις κυρώσεις, την αποανθρακοποίηση και την αμερικανική στρατιωτική εξάρτηση, με αποτέλεσμα να είναι πλέον δομικά ασθενέστερη τόσο από την Ουάσιγκτον όσο και από τη Μόσχα στη νέα διαμόρφωση.
Η Ευρώπη ανακαλύπτει τρεις επώδυνες αλήθειες:
– Δεν μπορεί να αμυνθεί χωρίς τις ΗΠΑ. Οι ευρωπαϊκοί πυλώνες του NATO στερούνται πυρομαχικών, βιομηχανικής δυναμικότητας και προηγμένης στρατιωτικής τεχνολογίας.
– Οι κυρώσεις αποδυνάμωσαν περισσότερο την Ευρώπη απ’ ό,τι τη Ρωσία. Ενεργοβόρες βιομηχανίες στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ιταλία μετεγκαθίστανται στις ΗΠΑ. Η αποβιομηχάνιση στην Ευρώπη βρίσκεται σε εξέλιξη.
– Οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις δεν θα περιλάβουν την Ευρώπη ως συνδιαμορφωτή. Η Ευρώπη θα λάβει το τελικό κείμενο, αλλά δεν θα κληθεί να το διαμορφώσει.
Γι’ αυτό οι Ευρωπαίοι είναι εξοργισμένοι: η αρχιτεκτονική ασφάλειας που όρισε την ήπειρο ξαναγράφεται πίσω από την πλάτη τους...
3. Μετά την Ουκρανία: Πώς μπορεί να μοιάζει η νέα ευρωπαϊκή τάξη ασφάλειας
Το NATO δεν θα εξαφανιστεί. Είναι υπερβολικά θεσμοθετημένο, υπερβολικά ισχυρό συμβολικά για τους Ευρωπαίους και υπερβολικά χρήσιμο για τις αμερικανικές βάσεις και τις εξαγωγές οπλικών συστημάτων. Όμως θα υποβαθμιστεί, μετατρεπόμενο από τον πυρήνα της ευρωπαϊκής τάξης ασφάλειας σε δευτερεύον πλαίσιο, όλο και πιο εξαρτημένο από: την πολιτική βούληση των ΗΠΑ, έναν κατακερματισμένο ευρωπαϊκό αμυντικό τομέα, τη μειωμένη αμερικανική διάθεση για ευρωπαϊκές δεσμεύσεις και ένα modus vivendi ΗΠΑ–Ρωσίας που η Ευρώπη δεν ελέγχει.
Υπό προεδρία Trump, το NATO έχει καταστεί μια συναλλακτική ομπρέλα και όχι μια στρατηγική συμμαχία. Η αξιοπιστία του θα εξαρτάται πλήρως από την προσωπική σχέση Trump–Putin, κάτι που η Ευρώπη απεχθάνεται, διότι της αφαιρεί κάθε αίσθηση αυτενέργειας.
Ο αντίκτυπος του πολέμου και της επερχόμενης ειρήνης στο ευρωπαϊκό μέλλον
Η σύγκρουση στην Ουκρανία αποκάλυψε τις δομικές ευαλωτότητες της Ευρώπης: έλλειψη πυρομαχικών, έλλειψη παραγωγικής ικανότητας, υπερβολική εξάρτηση από κυρώσεις και στρατηγική ασυνέπεια. Η ειρήνη θα αποκαλύψει κάτι ακόμη πιο άβολο: η Ευρώπη δεν μπορεί να επιβάλει μόνη της τις συνέπειες της συμφωνίας.
Αν οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαμορφώσουν την τελική διευθέτηση, η Ευρώπη θα πρέπει είτε να την αποδεχθεί είτε να την απορρίψει και να αντιμετωπίσει μόνη της τις συνέπειες. Ούτε το Παρίσι ούτε το Βερολίνο είναι προετοιμασμένα για το δεύτερο σενάριο.
Η Ουκρανία, τραγικά, θα αποτελέσει το απόλυτο σημείο πίεσης. Η κυριαρχία της θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης από τρίτους. Η Ευρώπη το γνωρίζει, αλλά δεν μπορεί να το αλλάξει.
Μπορεί η Ευρώπη να κρατήσει την αρχιτεκτονική χωρίς τις ΗΠΑ;
Η ειλικρινής απάντηση είναι όχι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Η Ευρώπη στερείται αυτόνομης πυρηνικής αποτροπής, στρατιωτικοβιομηχανικού βάθους, συνεκτικής πολιτικής βούλησης, στρατηγικής συναίνεσης, ενεργειακής ασφάλειας, τεχνολογικής ισοτιμίας με τις ΗΠΑ και της ικανότητας να ανασχέσει τη Ρωσία χωρίς αμερικανική ηγεσία.
Η ιδέα της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας παραμένει φιλοδοξιακή ρητορική. Η ΕΕ διαθέτει στρατιωτικά εργαλεία, αλλά όχι στρατό. Διαθέτει φιλοδοξίες, αλλά όχι τη βιομηχανική βάση για να τις στηρίξει.
Ο ασιατικός αιώνας και η παρακμή της Ευρώπης
Όσο περισσότερο συγκλίνουν οικονομικά η Ουάσιγκτον και η Μόσχα, τόσο περισσότερο μειώνεται η παγκόσμια σημασία της Ευρώπης. Ο άξονας Ρωσίας–Κίνας ενισχύεται, η Ινδία αναδύεται ως πόλος εξισορρόπησης και οι BRICS διευρύνουν το οικονομικό και πολιτικό τους βάρος. Η Ευρώπη μετατρέπεται σε μια χερσόνησο μιας ευρασιατικής υπερηπείρου που δεν ελέγχει, όλο και πιο περιθωριακή στα παγκόσμια κέντρα ισχύος.
Το αν η Ασία μπορεί να προσφέρει σταθερότητα εξαρτάται από τα δίκτυα εμπιστοσύνης που διαμορφώνονται μεταξύ Πεκίνου, Μόσχας, Νέου Δελχί, Ριάντ και Τεχεράνης. Η Ευρώπη δεν αποτελεί μέρος αυτών των δικτύων.
Συμπέρασμα
Η τραγωδία της Ευρώπης δεν είναι ότι αποκλείεται από τις διαπραγματεύσεις που διαμορφώνουν το μέλλον της, αλλά ότι δεν έχει ακόμη πλήρως συνειδητοποιήσει το βάθος αυτού του αποκλεισμού.
Οι συναντήσεις στη Μόσχα δεν αποτελούν διαπραγμάτευση μεταξύ ίσων, αλλά μεταξύ συστημάτων ισχύος. Ο Trump και ο Putin κατανοούν ο ένας τον άλλον διότι μιλούν τη γλώσσα της συναλλακτικής γεωπολιτικής. Η Ευρώπη μιλά τη γλώσσα των κανόνων, των νόμων και των γραφειοκρατικών διαδικασιών, σε έναν κόσμο που δεν κυβερνάται πλέον από αυτά.
Μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας συντάσσεται, και δεν συντάσσεται στις Βρυξέλλες. Συντάσσεται στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα.
Η Ευρώπη οφείλει να αντιμετωπίσει ένα σκληρό ερώτημα: μπορεί μια ήπειρος που έχει χάσει τη στρατηγική της αυτενέργεια να την ανακτήσει πριν κλείσει ο επόμενος γεωπολιτικός κύκλος;
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών