Από το 1957, όταν ο Sputnik 1 εγκαινίασε την εποχή του Διαστήματος, η αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης (SETI) δεν σταμάτησε ποτέ. Δεκαετίες παρακολούθησης με ραδιοτηλεσκόπια δεν έφεραν αποτέλεσμα, κυρίως επειδή η μέθοδος στοχεύει μόνο σε πολιτισμούς «Τύπου ΙΙ» που αξιοποιούν την ενέργεια ενός ολόκληρου άστρου. Ο αστροφυσικός Alexander Panov εξηγεί στη Gazeta.Ru ότι για να βρούμε πολιτισμούς σαν τον δικό μας (Τύπου Ι), πρέπει να αλλάξουμε στρατηγική
Στις 4 Οκτωβρίου 1957, με την εκτόξευση του Sputnik 1 σε τροχιά γύρω από τη Γη, η ανθρωπότητα μπήκε επίσημα στην εποχή του Διαστήματος.
Αλλά αν εμείς φτάσαμε στο διάστημα, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν κι άλλοι πολιτισμοί στον γαλαξία;
Οι αστρονόμοι του προγράμματος SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence) προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να απαντήσουν στο ερώτημα, «ακούγοντας» τον ουρανό με ραδιοκεραίες.
Ο αστροφυσικός και μέλος του SETI Alexander Panov εξήγησε στη Gazeta.Ru τι ακριβώς ελπίζουν να ακούσουν και γιατί, μέχρι στιγμής, δεν βρήκαν τίποτα.
Πώς ξεκίνησε το SETI
Η ιδέα δεν προέκυψε από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, αλλά από την ανάπτυξη των ραδιοτηλεσκοπίων τη δεκαετία του ’50. Οι γιγάντιες κεραίες που μελετούσαν το σύμπαν μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιηθούν και ως πλανητικά ραντάρ.
Το περίφημο παρατηρητήριο Arecibo στο Puerto Rico, για παράδειγμα, έκανε μετρήσεις του Ερμή με αυτόν τον τρόπο.
Οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι τα ισχυρά παλμικά σήματα αυτών των ραντάρ θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και για διαστρική επικοινωνία. Το SETI ουσιαστικά γεννήθηκε το 1959, όταν οι αστρονόμοι Philip Morrison και Giuseppe Cocconi δημοσίευσαν την πρώτη μελέτη με συχνότητες και στόχους.
Γιατί δεν έχουμε ακούσει τίποτα
Αρχικά υπήρχε η πεποίθηση ότι η επικοινωνία θα ήταν εύκολη: αφού οι νόμοι της φύσης είναι ίδιοι παντού, τότε όπου υπάρχει ζωή θα προκύψει και νοημοσύνη, που θα ανακαλύψει το ραδιόφωνο και την αστρονομία και θα προσπαθήσει να επικοινωνήσει.
Όμως, δεκαετίες ακροάσεων δεν απέδωσαν ούτε ένα σήμα.
Από τεχνικής άποψης, η ανίχνευση τέτοιων σημάτων είναι σχεδόν αδύνατη: τα τηλεοπτικά ή ραδιοφωνικά σήματα μπορούν να γίνουν αντιληπτά μόνο σε απόσταση λίγων ετών φωτός, ενώ ο κοντινότερος πιθανός πολιτισμός εκτιμάται ότι απέχει περίπου χίλια έτη φωτός.
Για να εντοπιστεί σήμα από τόσο μακριά, θα χρειαζόταν διαστημικό τηλεσκόπιο 50 χιλιομέτρων σε διάμετρο.
Το αδιέξοδο του ραδιοσήματος
Μέχρι σήμερα, το SETI έχει «ακούσει» περίπου 4.000–5.000 άστρα. Για να υπάρχει έστω και μηδενική πιθανότητα επιτυχίας, θα έπρεπε να έχουν σαρωθεί τουλάχιστον ένα εκατομμύριο.
Στην πραγματικότητα, τονίζει ο Panov, «δεν έχουμε καν αρχίσει σοβαρά την αναζήτηση».
Επιπλέον, η μεθοδολογία αυτή αφορά μόνο πολιτισμούς Τύπου ΙΙ της κλίμακας του Nikolai Kardashev, δηλαδή πολιτισμούς που αξιοποιούν την ενέργεια ενός ολόκληρου άστρου.
Αντίθετα, πολιτισμοί σαν τον δικό μας (Τύπου Ι), που χρησιμοποιούν απλώς την ενέργεια του πλανήτη τους, θα εξέπεμπαν πολύ πιο σπάνια και στοχευμένα σήματα.
Το «πολιτισμικό πεδίο»
Ο Panov προτείνει ένα διαφορετικό σενάριο: οι πολιτισμοί μπορεί να σχηματίζουν ένα «γαλαξιακό πολιτισμικό πεδίο».
Δηλαδή, όταν ένας πολιτισμός λάβει σήμα από άλλον, το αναμεταδίδει, προσθέτοντας τη δική του γνώση.
Έτσι δημιουργείται ένα διαχρονικό δίκτυο πληροφορίας, που θα μπορούσε να επιβιώσει ακόμη κι αν ο αρχικός πολιτισμός εξαφανιστεί.
Η ρωσική ανατροπή
Παρά την απαισιοδοξία, ο Panov θεωρεί ότι υπήρξε πρόσφατα μια πραγματική πρόοδος στη Ρωσία. Αντί για ραδιοκύματα, οι επιστήμονες στρέφονται στα οπτικά σήματα, δηλαδή τα λέιζερ.
Στην κοιλάδα Tunka κοντά στη λίμνη Βαϊκάλη, το ερευνητικό κέντρο TAIGA (και ειδικά το όργανο TAIGA-HiSCORE) έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο ανιχνευτών σε έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, ικανό να εντοπίζει φωτεινές αναλαμπές από το διάστημα.
Αρχικά σχεδιάστηκε για την παρατήρηση κοσμικών ακτίνων, αλλά αποδείχθηκε ιδανικό και για τον εντοπισμό εξωγήινων οπτικών σημάτων.
Σε αντίθεση με τα ραδιοτηλεσκόπια, το όργανο αυτό έχει τεράστιο πεδίο θέασης, έναν κώνο 60 μοιρών, και μπορεί να εντοπίζει την κατεύθυνση προέλευσης του φωτός.
«Αν τέτοια όργανα εγκατασταθούν σε διάφορα σημεία της Γης», καταλήγει ο Panov, «θα μπορούμε να σαρώσουμε ολόκληρο τον ουρανό συνεχώς. Και τότε, για πρώτη φορά, το SETI θα έχει πραγματικές πιθανότητες να ανιχνεύσει έναν εξωγήινο πολιτισμό».
www.bankingnews.gr
Αλλά αν εμείς φτάσαμε στο διάστημα, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν κι άλλοι πολιτισμοί στον γαλαξία;
Οι αστρονόμοι του προγράμματος SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence) προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να απαντήσουν στο ερώτημα, «ακούγοντας» τον ουρανό με ραδιοκεραίες.
Ο αστροφυσικός και μέλος του SETI Alexander Panov εξήγησε στη Gazeta.Ru τι ακριβώς ελπίζουν να ακούσουν και γιατί, μέχρι στιγμής, δεν βρήκαν τίποτα.
Πώς ξεκίνησε το SETI
Η ιδέα δεν προέκυψε από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, αλλά από την ανάπτυξη των ραδιοτηλεσκοπίων τη δεκαετία του ’50. Οι γιγάντιες κεραίες που μελετούσαν το σύμπαν μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιηθούν και ως πλανητικά ραντάρ.
Το περίφημο παρατηρητήριο Arecibo στο Puerto Rico, για παράδειγμα, έκανε μετρήσεις του Ερμή με αυτόν τον τρόπο.
Οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι τα ισχυρά παλμικά σήματα αυτών των ραντάρ θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και για διαστρική επικοινωνία. Το SETI ουσιαστικά γεννήθηκε το 1959, όταν οι αστρονόμοι Philip Morrison και Giuseppe Cocconi δημοσίευσαν την πρώτη μελέτη με συχνότητες και στόχους.
Γιατί δεν έχουμε ακούσει τίποτα
Αρχικά υπήρχε η πεποίθηση ότι η επικοινωνία θα ήταν εύκολη: αφού οι νόμοι της φύσης είναι ίδιοι παντού, τότε όπου υπάρχει ζωή θα προκύψει και νοημοσύνη, που θα ανακαλύψει το ραδιόφωνο και την αστρονομία και θα προσπαθήσει να επικοινωνήσει.
Όμως, δεκαετίες ακροάσεων δεν απέδωσαν ούτε ένα σήμα.
Από τεχνικής άποψης, η ανίχνευση τέτοιων σημάτων είναι σχεδόν αδύνατη: τα τηλεοπτικά ή ραδιοφωνικά σήματα μπορούν να γίνουν αντιληπτά μόνο σε απόσταση λίγων ετών φωτός, ενώ ο κοντινότερος πιθανός πολιτισμός εκτιμάται ότι απέχει περίπου χίλια έτη φωτός.
Για να εντοπιστεί σήμα από τόσο μακριά, θα χρειαζόταν διαστημικό τηλεσκόπιο 50 χιλιομέτρων σε διάμετρο.
Το αδιέξοδο του ραδιοσήματος
Μέχρι σήμερα, το SETI έχει «ακούσει» περίπου 4.000–5.000 άστρα. Για να υπάρχει έστω και μηδενική πιθανότητα επιτυχίας, θα έπρεπε να έχουν σαρωθεί τουλάχιστον ένα εκατομμύριο.
Στην πραγματικότητα, τονίζει ο Panov, «δεν έχουμε καν αρχίσει σοβαρά την αναζήτηση».
Επιπλέον, η μεθοδολογία αυτή αφορά μόνο πολιτισμούς Τύπου ΙΙ της κλίμακας του Nikolai Kardashev, δηλαδή πολιτισμούς που αξιοποιούν την ενέργεια ενός ολόκληρου άστρου.
Αντίθετα, πολιτισμοί σαν τον δικό μας (Τύπου Ι), που χρησιμοποιούν απλώς την ενέργεια του πλανήτη τους, θα εξέπεμπαν πολύ πιο σπάνια και στοχευμένα σήματα.
Το «πολιτισμικό πεδίο»
Ο Panov προτείνει ένα διαφορετικό σενάριο: οι πολιτισμοί μπορεί να σχηματίζουν ένα «γαλαξιακό πολιτισμικό πεδίο».
Δηλαδή, όταν ένας πολιτισμός λάβει σήμα από άλλον, το αναμεταδίδει, προσθέτοντας τη δική του γνώση.
Έτσι δημιουργείται ένα διαχρονικό δίκτυο πληροφορίας, που θα μπορούσε να επιβιώσει ακόμη κι αν ο αρχικός πολιτισμός εξαφανιστεί.
Η ρωσική ανατροπή
Παρά την απαισιοδοξία, ο Panov θεωρεί ότι υπήρξε πρόσφατα μια πραγματική πρόοδος στη Ρωσία. Αντί για ραδιοκύματα, οι επιστήμονες στρέφονται στα οπτικά σήματα, δηλαδή τα λέιζερ.
Στην κοιλάδα Tunka κοντά στη λίμνη Βαϊκάλη, το ερευνητικό κέντρο TAIGA (και ειδικά το όργανο TAIGA-HiSCORE) έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο ανιχνευτών σε έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, ικανό να εντοπίζει φωτεινές αναλαμπές από το διάστημα.
Αρχικά σχεδιάστηκε για την παρατήρηση κοσμικών ακτίνων, αλλά αποδείχθηκε ιδανικό και για τον εντοπισμό εξωγήινων οπτικών σημάτων.
Σε αντίθεση με τα ραδιοτηλεσκόπια, το όργανο αυτό έχει τεράστιο πεδίο θέασης, έναν κώνο 60 μοιρών, και μπορεί να εντοπίζει την κατεύθυνση προέλευσης του φωτός.
«Αν τέτοια όργανα εγκατασταθούν σε διάφορα σημεία της Γης», καταλήγει ο Panov, «θα μπορούμε να σαρώσουμε ολόκληρο τον ουρανό συνεχώς. Και τότε, για πρώτη φορά, το SETI θα έχει πραγματικές πιθανότητες να ανιχνεύσει έναν εξωγήινο πολιτισμό».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών