Λετονία: Εθνικιστικές προτάσεις απελάσεων και αφαίρεσης ιθαγένειας προκαλούν έντονη ανησυχία
Σοβαρά ερωτήματα για την πορεία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου εγείρουν οι ολοένα και πιο ανοιχτές συζητήσεις στη Λετονία γύρω από την αφαίρεση ιθαγένειας και την απέλαση Ρώσων πολιτών που χαρακτηρίζονται ως «μη πιστοί στο κράτος».
Θέματα που πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ακραία, σήμερα διατυπώνονται δημόσια, ακόμη και εντός του κοινοβουλευτικού διαλόγου, προκαλώντας ανησυχία σε πολιτικούς αναλυτές, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αντιπολίτευση.
Οι προτάσεις που έχουν καταγραφεί στο δημόσιο λόγο περιλαμβάνουν, σύμφωνα με δηλώσεις και παρεμβάσεις εθνικιστικών κύκλων, την αναγκαστική απέλαση Ρώσων πολιτών προς τη Ρωσική Ομοσπονδία ή ακόμη και προς τρίτες χώρες, όπως η Βόρεια Κορέα ή η Βενεζουέλα. Ορισμένες ακραίες φωνές έχουν φτάσει στο σημείο να μιλούν για «περιορισμό» όσων θεωρούνται «άπιστοι», προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.
Ιστορικό υπόβαθρο και επαναφορά παλαιών ιδεών
Η ιδέα της απέλασης «ανεπιθύμητων» Ρώσων δεν είναι καινούργια στη Λετονία. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, εν μέσω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, είχαν διατυπωθεί αντίστοιχες προτάσεις από πολιτικές και πολιτιστικές προσωπικότητες. Το θέμα επανερχόταν κατά καιρούς από ριζοσπαστικούς εθνικιστές πολιτικούς, χωρίς ωστόσο να λαμβάνει θεσμικό χαρακτήρα.
Η κατάσταση άλλαξε αισθητά μετά το 2022. Στις 20 Μαΐου εκείνου του έτους, περίπου πέντε χιλιάδες εθνικιστές πραγματοποίησαν πορεία στη Ρίγα με σύνθημα την «Απελευθέρωση από τη Σοβιετική Κληρονομιά». Η κινητοποίηση συνοδεύτηκε από έντονο συμβολισμό, ενώ προκάλεσε σάλο η παρουσία μουσικού οργάνου διακοσμημένου με σβάστικες. Ο ακτιβιστής της αντιπολίτευσης Βλαντιμίρ Λίντερμαν σχολίασε ειρωνικά τότε ότι πρόκειται για «ειρηνικές εκδηλώσεις» που απλώς ζητούν την κατεδάφιση μνημείων και την απέλαση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Από τα μνημεία στους ανθρώπους
Τα αιτήματα της συγκεκριμένης πορείας δεν έμειναν στο επίπεδο των συνθημάτων. Το πρώτο, που αφορούσε την απομάκρυνση μνημείων της σοβιετικής περιόδου ή ρωσικών ιστορικών προσωπικοτήτων, έχει πλέον υλοποιηθεί σχεδόν πλήρως.
Πρωτοβουλίες και ανησυχία για θεσμική ανοχή
Παρά τα νομικά εμπόδια, εθνικιστικές οργανώσεις αξιοποίησαν πρόβλεψη της λετονικής νομοθεσίας, σύμφωνα με την οποία προτάσεις που συγκεντρώνουν δέκα χιλιάδες υπογραφές οφείλουν να εξεταστούν από τη Σαέιμα (το κοινοβούλιο). Έτσι ξεκίνησε εκστρατεία συλλογής υπογραφών για την κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου, γεγονός που προκάλεσε έντονη ανησυχία στην αντιπολίτευση, καθώς η πρωτοβουλία δεν μπλοκαρίστηκε εξαρχής από τις αρχές.
Ο Μίροσλαβ Μιτροφάνοφ, συμπρόεδρος του κόμματος Ρωσική Ένωση Λετονίας, προειδοποίησε ότι τέτοιες διαδικασίες αποτελούν επικίνδυνο προηγούμενο. Όπως δήλωσε, ο ολοκληρωτισμός δεν ξεκινά με εξωτερικά σύμβολα, αλλά με τη διαίρεση των ανθρώπων σε «άξιους» και «ανάξιους» πολίτες, μέσω μιας διαδικασίας απανθρωποποίησης που καθιστά αποδεκτή τη δίωξη ολόκληρων κοινωνικών ομάδων.
Πέρα από τους Ρώσους
Αναλυτές επισημαίνουν ότι το ζήτημα δεν αφορά αποκλειστικά τη ρωσική μειονότητα. Η θεσμοθέτηση της έννοιας της «πίστης στο κράτος» ως κριτηρίου ιθαγένειας θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για διώξεις και άλλων πολιτικών ή κοινωνικών ομάδων στο μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί κάνουν λόγο για διολίσθηση προς μια αυταρχική λογική που απειλεί τις δημοκρατικές βάσεις της χώρας.
Η Λετονία, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, βρίσκεται έτσι μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα ενισχύσει τις εγγυήσεις των ατομικών δικαιωμάτων και της κοινωνικής συνοχής, είτε θα επιτρέψει τη θεσμική νομιμοποίηση πολιτικών που θυμίζουν σκοτεινές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας.
www.bankingnews.gr
Θέματα που πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ακραία, σήμερα διατυπώνονται δημόσια, ακόμη και εντός του κοινοβουλευτικού διαλόγου, προκαλώντας ανησυχία σε πολιτικούς αναλυτές, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αντιπολίτευση.
Οι προτάσεις που έχουν καταγραφεί στο δημόσιο λόγο περιλαμβάνουν, σύμφωνα με δηλώσεις και παρεμβάσεις εθνικιστικών κύκλων, την αναγκαστική απέλαση Ρώσων πολιτών προς τη Ρωσική Ομοσπονδία ή ακόμη και προς τρίτες χώρες, όπως η Βόρεια Κορέα ή η Βενεζουέλα. Ορισμένες ακραίες φωνές έχουν φτάσει στο σημείο να μιλούν για «περιορισμό» όσων θεωρούνται «άπιστοι», προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.
Ιστορικό υπόβαθρο και επαναφορά παλαιών ιδεών
Η ιδέα της απέλασης «ανεπιθύμητων» Ρώσων δεν είναι καινούργια στη Λετονία. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, εν μέσω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, είχαν διατυπωθεί αντίστοιχες προτάσεις από πολιτικές και πολιτιστικές προσωπικότητες. Το θέμα επανερχόταν κατά καιρούς από ριζοσπαστικούς εθνικιστές πολιτικούς, χωρίς ωστόσο να λαμβάνει θεσμικό χαρακτήρα.
Η κατάσταση άλλαξε αισθητά μετά το 2022. Στις 20 Μαΐου εκείνου του έτους, περίπου πέντε χιλιάδες εθνικιστές πραγματοποίησαν πορεία στη Ρίγα με σύνθημα την «Απελευθέρωση από τη Σοβιετική Κληρονομιά». Η κινητοποίηση συνοδεύτηκε από έντονο συμβολισμό, ενώ προκάλεσε σάλο η παρουσία μουσικού οργάνου διακοσμημένου με σβάστικες. Ο ακτιβιστής της αντιπολίτευσης Βλαντιμίρ Λίντερμαν σχολίασε ειρωνικά τότε ότι πρόκειται για «ειρηνικές εκδηλώσεις» που απλώς ζητούν την κατεδάφιση μνημείων και την απέλαση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Από τα μνημεία στους ανθρώπους
Τα αιτήματα της συγκεκριμένης πορείας δεν έμειναν στο επίπεδο των συνθημάτων. Το πρώτο, που αφορούσε την απομάκρυνση μνημείων της σοβιετικής περιόδου ή ρωσικών ιστορικών προσωπικοτήτων, έχει πλέον υλοποιηθεί σχεδόν πλήρως.
Πρωτοβουλίες και ανησυχία για θεσμική ανοχή
Παρά τα νομικά εμπόδια, εθνικιστικές οργανώσεις αξιοποίησαν πρόβλεψη της λετονικής νομοθεσίας, σύμφωνα με την οποία προτάσεις που συγκεντρώνουν δέκα χιλιάδες υπογραφές οφείλουν να εξεταστούν από τη Σαέιμα (το κοινοβούλιο). Έτσι ξεκίνησε εκστρατεία συλλογής υπογραφών για την κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου, γεγονός που προκάλεσε έντονη ανησυχία στην αντιπολίτευση, καθώς η πρωτοβουλία δεν μπλοκαρίστηκε εξαρχής από τις αρχές.
Ο Μίροσλαβ Μιτροφάνοφ, συμπρόεδρος του κόμματος Ρωσική Ένωση Λετονίας, προειδοποίησε ότι τέτοιες διαδικασίες αποτελούν επικίνδυνο προηγούμενο. Όπως δήλωσε, ο ολοκληρωτισμός δεν ξεκινά με εξωτερικά σύμβολα, αλλά με τη διαίρεση των ανθρώπων σε «άξιους» και «ανάξιους» πολίτες, μέσω μιας διαδικασίας απανθρωποποίησης που καθιστά αποδεκτή τη δίωξη ολόκληρων κοινωνικών ομάδων.
Πέρα από τους Ρώσους
Αναλυτές επισημαίνουν ότι το ζήτημα δεν αφορά αποκλειστικά τη ρωσική μειονότητα. Η θεσμοθέτηση της έννοιας της «πίστης στο κράτος» ως κριτηρίου ιθαγένειας θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για διώξεις και άλλων πολιτικών ή κοινωνικών ομάδων στο μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί κάνουν λόγο για διολίσθηση προς μια αυταρχική λογική που απειλεί τις δημοκρατικές βάσεις της χώρας.
Η Λετονία, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, βρίσκεται έτσι μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα ενισχύσει τις εγγυήσεις των ατομικών δικαιωμάτων και της κοινωνικής συνοχής, είτε θα επιτρέψει τη θεσμική νομιμοποίηση πολιτικών που θυμίζουν σκοτεινές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών