Οι εντάσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα έχουν εισέλθει ξανά στη πιο επικίνδυνη φάση της τελευταίας δεκαετίας.
Περιστατικά με κανόνια νερού, επιθέσεις με λέιζερ και ακόμη και συγκρούσεις πλοίων μεταξύ Κίνας και Φιλιππίνων καταγράφονται σχεδόν κάθε μήνα από τις αρχές του 2023. Πίσω από αυτά τα γεγονότα δεν βρίσκεται μια περιστασιακή κινεζική αντίδραση, αλλά μια σταθερή στρατηγική «σαλαμοποίησης», η οποία μεταβάλλει σταδιακά την περιφερειακή πραγματικότητα μέχρι να μετατοπιστεί ολόκληρη η στρατηγική ισορροπία υπέρ του Πεκίνου.
Η στρατηγική αυτή δεν είναι απλώς στρατιωτικός ελιγμός, αλλά άμεση συνέχεια μιας αιώνων κινεζικής στρατηγικής κουλτούρας.
Η έννοια της στρατηγικής κουλτούρας, όπως την αναλύουν οι Johnston (1995) και Gray (1999), επισημαίνει ότι η στρατηγική ενός έθνους πηγάζει από την ιστορία του, την ταυτότητά του και τις συλλογικές του εμπειρίες.
Η Κίνα αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της στρατηγικής κουλτούρας στη σύγχρονη γεωπολιτική συμπεριφορά, σημειώνει το Modern Diplomacy.
Η κληρονομιά της σκέψης του Sun Tzu, η μνήμη του αιώνα ταπείνωσης, το όραμα της εθνικής αναζωογόνησης και η στρατιωτική αρχή της ενεργητικής άμυνας αποτελούν το υπόβαθρο της κινεζικής στρατηγικής στη Νότια Σινική Θάλασσα.
Στην κινεζική στρατηγική κουλτούρα, η μεγαλύτερη νίκη δεν είναι η σύγκρουση, αλλά η αλλαγή του τοπίου χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός. Μια «κομψή» νίκη είναι εκείνη που ο αντίπαλος αντιλαμβάνεται πολύ αργά.
«Η ύψιστη τέχνη του πολέμου είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη» — Sun Tzu, The Art of War
Ο Sun Tzu διατύπωσε μια αρχή που παραμένει πυλώνας της κινεζικής στρατηγικής σκέψης: η κατάκτηση χωρίς μάχη είναι η ανώτερη μορφή νίκης.
Στη σημερινή εποχή, αυτή η αρχή ενσωματώνεται στις ναυτικές επιχειρήσεις της Κίνας.
Η χρήση σκαφών της ακτοφυλακής, ναυτικών πολιτοφυλακών και η κατασκευή τεχνητών νησιών δεν στοχεύουν σε μια θεαματική, άμεση επικράτηση, αλλά στη διαμόρφωση μιας νέας πραγματικότητας μέσω μικρών, συστηματικών βημάτων.
Η στρατηγική της «σαλαμοποίησης» είναι η σύγχρονη εφαρμογή αυτής της φιλοσοφίας.
Ιστορικό τραύμα και η αξίωση αποκατάστασης δικαιωμάτων
Η μνήμη του αιώνα ταπείνωσης (1839–1949) εξακολουθεί να διαμορφώνει τη στρατηγική ψυχολογία του Πεκίνου. Μια έρευνα του Pew Research Center το 2020 έδειξε ότι το 87% των Κινέζων πιστεύουν πως η χώρα τους έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τις ιστορικές της αξιώσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα.
Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα έχει ενσωματώσει πολιτικά αυτή τη μνήμη στο αφήγημα της εθνικής αναζωογόνησης, μετατρέποντας τη Νότια Σινική Θάλασσα σε σύμβολο αποκατάστασης της εθνικής αξιοπρέπειας πέρα από το πεδίο των εδαφικών διεκδικήσεων.
Η «σαλαμοποίηση» της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα
Η στρατηγική σαλαμοποίησης κορυφώνεται στις καθημερινές επιχειρήσεις της Κίνας, ιδίως απέναντι στις Φιλιππίνες. Τα τελευταία δύο χρόνια, οι κινήσεις της έχουν μετατραπεί από επιθετικές περιπολίες σε συστηματικές χαμηλής έντασης επιχειρήσεις που επαναλαμβάνονται σχεδόν κάθε μήνα.
Η Φιλιππινέζικη Ακτοφυλακή κατέγραψε πάνω από έντεκα επιθέσεις με κανόνια νερού το 2023 και 2024, μερικές αρκετά ισχυρές ώστε να προκαλέσουν ζημιές σε σκάφη και τραυματισμούς. Τον Φεβρουάριο και τον Αύγουστο του 2023, κινεζικά σκάφη χρησιμοποίησαν στρατιωτικού επιπέδου λέιζερ προκαλώντας προσωρινές οπτικές βλάβες σε μέλη πληρώματος. Παρότι αυτά τα περιστατικά φαίνονται μικρής κλίμακας, στέλνουν ισχυρό μήνυμα: το Πεκίνο ορίζει τον ρυθμό των εξελίξεων, ενώ οι Φιλιππίνες απλώς αντιδρούν.
Μια ακόμη κλιμάκωση αφορά σκόπιμες συγκρούσεις μεταξύ πλοίων. Το Reuters ανέφερε ότι από τον Οκτώβριο 2023 έως τα μέσα του 2024, σημειώθηκαν τουλάχιστον έξι συγκρούσεις γύρω από το Second Thomas Shoal. Οι κινήσεις αυτές δεν ήταν ατυχήματα αλλά υπολογισμένες προσπάθειες να παρεμποδιστεί ο ανεφοδιασμός του BRP Sierra Madre, ενός παλαιού πλοίου που οι Φιλιππίνες ακινητοποίησαν στο σημείο το 1999 για να ενισχύσουν τις διεκδικήσεις τους. Με την παρεμπόδιση των εφοδίων, το Πεκίνο δεν χρειάζεται να ξεκινήσει πόλεμο: αρκεί να αποδυναμώσει την ικανότητα των Φιλιππίνων να διατηρήσουν την παρουσία τους. Αυτή είναι η επιτομή της «ειρηνικής πίεσης»: ασκείται καταναγκασμός χωρίς να ξεπερνιέται το όριο που θα ενεργοποιούσε τη συμφωνία αμοιβαίας άμυνας Φιλιππίνων–ΗΠΑ.
Ο «Σκιώδης Στόλος»
Η μεγαλύτερη δύναμη της Κίνας δεν βρίσκεται απαραίτητα στην τεχνολογία, αλλά στη χρήση της People’s Armed Forces Maritime Militia (PAFMM). Σε έκθεση του Office of Naval Intelligence (2023) αναφέρεται ότι πάνω από 300 πλοία πολιτοφυλακής δραστηριοποιούνται ενεργά στην περιοχή. Παρουσιάζονται ως αλιευτικά σκάφη, αλλά στην πραγματικότητα είναι εκπαιδευμένα και χρηματοδοτούνται από το κράτος. Περιπολούν περιοχές όπως το Whitsun Reef, δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα: δεν είναι Κινέζοι στρατιώτες, αλλά «πολίτες» που βρίσκονται εκεί. Αυτό δημιουργεί ασάφεια στο διεθνές δίκαιο και μειώνει τη νομιμοποίηση των διεκδικήσεων του ASEAN, προσφέροντας στην Κίνα ένα οικονομικά αποδοτικό αλλά αποτελεσματικό μέσο πίεσης.
Από το 2014, η Κίνα έχει δημιουργήσει πάνω από 3.200 εκτάρια τεχνητής ξηράς στα Σπράτλι, σύμφωνα με το Center for Strategic and International Studies (CSIS–Asia). Αυτές οι κατασκευές δεν είναι πλέον απλώς προσχώσεις: περιλαμβάνουν ραντάρ, υπόστεγα αεροσκαφών, συστήματα πυραύλων HQ-9 και YJ-12, καθώς και διάδρομο 3.000 μέτρων για τα μαχητικά της PLA. Η κατασκευή προχώρησε σταδιακά ώστε να αποφευχθεί διεθνής κατακραυγή, αλλά το τελικό αποτέλεσμα είναι καθοριστικό: το Πεκίνο εγκατέστησε ένα δίκτυο στρατιωτικών βάσεων στο κέντρο της Νοτιοανατολικής Ασίας χωρίς να πυροβολήσει ούτε μία φορά.
Ο Χάρτης των «Οκτώ Γραμμών»
Η στρατηγική αυτή κορυφώθηκε τον Αύγουστο του 2023, όταν η Κίνα εξέδωσε έναν νέο χάρτη με την οκταπλή διακεκομμένη γραμμή. Παρότι φαινόταν μια διοικητική αναθεώρηση, είχε σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες: διεύρυνε τις κινεζικές θαλάσσιες αξιώσεις σε περιοχές όπου δεν υπήρχε προηγούμενη ενεργή διαμάχη. Ο χάρτης αυτός παρέχει στο εσωτερικό της χώρας μια νομιμοποιητική βάση για μελλοντικές επιχειρήσεις, παρουσιάζοντας τις κινήσεις του Πεκίνου ως επιβολή νόμιμων «ιστορικών δικαιωμάτων».
Οι επιπτώσεις είναι άμεσες στην περιοχή. Οι Φιλιππίνες, ο κύριος στόχος της κινεζικής πίεσης, έχουν ενισχύσει τη συνεργασία τους με τις ΗΠΑ, αυξάνοντας σε εννέα τις βάσεις του προγράμματος EDCA το 2023 — τη μεγαλύτερη στρατηγική τους μετατόπιση εδώ και δεκαετίες.
Το Βιετνάμ επιταχύνει τον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεών του, αυξάνοντας τον αμυντικό του προϋπολογισμό στα 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 (SIPRI). Η Ινδονησία ενισχύει τις δυνάμεις Natuna Besar και διευρύνει τις κοινές ασκήσεις με συμμάχους, διατηρώντας ταυτόχρονα στάση «στρατηγικής ανεξαρτησίας».
Ωστόσο, το ASEAN δεν παρουσιάζει ενιαίο μέτωπο. Η Μαλαισία και το Μπρουνέι τηρούν πιο ευέλικτη στάση, ενώ το Λάος και η Καμπότζη ευθυγραμμίζονται περισσότερο με το Πεκίνο. Αυτή η διάσπαση αποδυναμώνει το περιφερειακό μπλοκ και διευκολύνει την Κίνα να προωθεί διμερή, ευνοϊκότερα πλαίσια συνεργασίας.
Στρατηγική Μακράς Πνοής
Η κινεζική στρατηγική στη Νότια Σινική Θάλασσα δεν αποτελεί μια αιφνίδια επέκταση, αλλά το αποτέλεσμα μιας μακράς, υπομονετικής και μεθοδικής πολιτικής. Αξιοποιώντας μια στρατηγική κουλτούρα που δίνει έμφαση στη σταδιακή δράση και την κυριαρχία χωρίς άμεση σύγκρουση, το Πεκίνο έχει ήδη μεταβάλει το περιφερειακό status quo χωρίς να οδηγηθεί σε πόλεμο. Κάθε μικρό βήμα συνεισφέρει στο συνολικό αποτέλεσμα.
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η Κίνα αλλάζει τη Νότια Σινική Θάλασσα, αλλά μέχρι ποιο σημείο οι χώρες της περιοχής είναι διατεθειμένες να επιτρέψουν αυτή την αλλαγή πριν η ειρήνη εξαφανιστεί πλήρως από το τραπέζι.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών