Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Joe Biden κάποτε δεσμεύτηκε να καταστήσει τη Σαουδική Αραβία «παρία».
Τώρα η Ουάσιγκτον ίσως να κάνει το αντίθετο, προσφέροντας στο Ριάντ μια αμερικανική εγγύηση ασφάλειας που θα μπορούσε να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Θα αποτελούσε μία από τις πιο ραγδαίες ανατροπές στην αμερικανική εξωτερική πολιτική εδώ και δεκαετίες.
Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Mohamed bin Salman, de facto ηγέτης του βασιλείου, φθάνει στην Ουάσιγκτον με πρόθεση να αγοράσει προηγμένα συστήματα αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας, καθώς και F-35, μαχητικά που σήμερα στη Μέση Ανατολή διαθέτει μόνο το Ισραήλ.
Ο πρόεδρος Trump επανέλαβε πρόσφατα την επιθυμία του να δει τη Σαουδική Αραβία, περιφερειακή δύναμη στη Μέση Ανατολή, να αναγνωρίζει το Ισραήλ, εντασσόμενη στις λεγόμενες συμφωνίες του Αβραάμ.
Και, σύμφωνα με ρεπορτάζ του ειδησεογραφικού ιστότοπου Axios, το Ισραήλ θέλει οποιαδήποτε πώληση F-35 στο βασίλειο να έχει απαραίτητη προϋπόθεση την αναγνώριση.
Η στροφή μετά την «στρατηγική κατανόηση» των ΗΠΑ με το Κατάρ
Η αλλαγή αυτή ακολουθεί την πρόσφατα ανακοινωμένη «στρατηγική κατανόηση» του Προέδρου Donald Trump με το Κατάρ, έναν εταίρο που φιλοξενεί τη μεγάλη αεροπορική βάση Al Udeid, αλλά ποτέ δεν υπήρξε σύμμαχος βάσει συνθήκης, εξηγεί το Modern Diplomacy.
Το εκτελεστικό διάταγμα δεσμεύτηκε ότι οι ΗΠΑ θα «θεωρούν οποιαδήποτε ένοπλη επίθεση» στο Κατάρ ως «απειλή για την ειρήνη και ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών». Η δήλωση θύμιζε το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αλλά χωρίς επικύρωση από τη Γερουσία παραμένει πολιτική, όχι νόμος.
Η διάκριση αυτή είναι κρίσιμη. Παρά τη συχνή χρήση του όρου «συμμαχίες», οι ΗΠΑ διαθέτουν σχετικά λίγες δεσμευτικές αμυντικές συνθήκες — επίσημες, επικυρωμένες συμφωνίες που τις υποχρεώνουν να επέμβουν εάν ένας σύμμαχος δεχθεί επίθεση. Πέρα από το ΝΑΤΟ, περιλαμβάνουν διμερείς συνθήκες με την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και τις Φιλιππίνες, καθώς και το πλαίσιο ANZUS με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Αυτές οι νομικά δεσμευτικές δεσμεύσεις υπερβαίνουν κυβερνήσεις και αποτελούν τον πυρήνα της αμερικανικής αξιοπιστίας.
Εταίρος δεν σημαίνει σύμμαχος
Αντίθετα, το καθεστώς «Major Non-NATO Ally» προσφέρει αμυντική συνεργασία και πρόσβαση σε αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό αλλά καμία εγγύηση στρατιωτικής επέμβασης. Είναι συνεργασία, όχι δέσμευση.
Η διαφορά αυτή έχει πραγματικές συνέπειες.
Το 1994, το Μνημόνιο της Βουδαπέστης προσέφερε στην Ουκρανία «διαβεβαιώσεις» και όχι εγγυήσεις ασφάλειας, με αντάλλαγμα την παράδοση του πυρηνικού της οπλοστασίου. Όταν η Ρωσία εισέβαλε το 2014, οι υποσχέσεις αποδείχθηκαν ανεφάρμοστες. Το μάθημα αυτό δεν περνά απαρατήρητο από τον Πρίγκιπα Διαδόχο Mohammed bin Salman, καθώς προετοιμάζεται για την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον στις 17–19 Νοεμβρίου.
Θα ζητήσει κάτι που να αντέχει στον χρόνο — μια εγγύηση που δεν θα εξαφανιστεί με την αλλαγή κυβέρνησης.
Τι χρειάζεται μια αξιόπιστη συμφωνία ΗΠΑ–Σαουδικής Αραβίας
Για να είναι πιστευτό, ένα τέτοιο σύμφωνο πρέπει να στηρίζεται σε πιο στέρεη βάση από ένα εκτελεστικό διάταγμα.
Το Δόγμα Carter το 1980 προειδοποίησε ότι «οποιαδήποτε απόπειρα εξωτερικής δύναμης να αποκτήσει έλεγχο του Περσικού Κόλπου θα θεωρηθεί επίθεση στα ζωτικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών». Ουσιαστικά επέκτεινε την αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας στον Κόλπο.
Ωστόσο, το Ριάντ θυμάται το 2019, όταν ιρανικά drones έπληξαν τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας στο Abqaiq και στο Khurais, μειώνοντας προσωρινά στο μισό την παγκόσμια παραγωγή.
Η Ουάσιγκτον καταδίκασε την επίθεση αλλά δεν αντέδρασε στρατιωτικά.
Για τους Σαουδάραβες, αυτή η αυτοσυγκράτηση αποκάλυψε το χάσμα μεταξύ δηλωμένης πολιτικής και πραγματικής αποτροπής.
Η μεταβαλλόμενη στρατηγική ισορροπία
Η στρατηγική ισορροπία αλλάζει.
Το Ιράν έχει αντέξει αμερικανικά και ισραηλινά πλήγματα και σημαντικές απώλειες των proxies του, αλλά το καθεστώς επιμένει.
Η Hezbollah, η Hamas, οι Houthis και οι σύμμαχοί τους είναι αποδυναμωμένοι αλλά όχι εξουδετερωμένοι.
Καθώς η προσοχή της Ουάσιγκτον μετατοπίζεται προς την Ασία και τη Δυτική Ημισφαίρια, η Τεχεράνη μπορεί να ανασυνταχθεί με βοήθεια από την Κίνα ή τη Ρωσία, που επιδιώκουν να αντισταθμίσουν την αμερικανική ισχύ. Η φιλοδοξία του Ιράν να κυριαρχήσει στην περιοχή έχει καθυστερήσει — δεν έχει εξαλειφθεί.
Αυτό το πλαίσιο θα χρησιμοποιήσει ο bin Salman για να αξιολογήσει οποιαδήποτε αμερικανική πρόταση. Μια αξιόπιστη συνεργασία ασφαλείας πρέπει να αποτρέπει το Ιράν, να καθησυχάζει τους επενδυτές και να ευθυγραμμίζεται με το Vision 2030 της Σαουδικής Αραβίας. Αλλά σύμφωνα με το Σύνταγμα των ΗΠΑ, μια αμυντική συνθήκη απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων στη Γερουσία — ένα αβέβαιο ενδεχόμενο στη σημερινή πολωμένη πολιτική κατάσταση. Οι συνταγματάρχες το σχεδίασαν έτσι: έχοντας δει πώς οι ενσωματωμένες συμμαχίες της Ευρώπης οδήγησαν χώρες σε πολέμους, έκαναν τη σύναψη συνθηκών δύσκολη, ώστε μόνο οι πιο μόνιμες δεσμεύσεις να δεσμεύουν τη χώρα.
Σχεδόν ογδόντα χρόνια πριν, ο Πρόεδρος Franklin D. Roosevelt συνάντησε τον Βασιλιά Abdulaziz στο USS Quincy στη Μεγάλη Πικρή Λίμνη της Αιγύπτου.
Η συνάντηση αυτή δημιούργησε την άρρητη κατανόηση που όρισε τις σχέσεις ΗΠΑ–Σαουδικής Αραβίας επί δεκαετίες: αμερικανική προστασία με αντάλλαγμα τη σαουδαραβική σταθερότητα και το πετρέλαιο.
Το Δόγμα Carter αργότερα κωδικοποίησε αυτή την αρχή.
Αυτό που επιδιώκει τώρα ο bin Salman είναι ο εκσυγχρονισμός της — μια ξεκάθαρη επιβεβαίωση ότι οι ΗΠΑ παραμένουν ο τελικός εγγυητής της ασφάλειας του Κόλπου.
Το δίλημμα της Ουάσιγκτον
Για τις ΗΠΑ, ο υπολογισμός είναι περίπλοκος.
Μια τέτοια δέσμευση θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια ιστορική εξομάλυνση σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ — το επόμενο μεγάλο βήμα μετά τις Abraham Accords — και να επαναβεβαιώσει την αμερικανική ηγεσία σε μια περιοχή όπου η Κίνα αυξάνει την επιρροή της.
Αλλά θα έδενε επίσης τις ΗΠΑ πιο στενά με μια ασταθή περιοχή, σε μια εποχή όπου οι Αμερικανοί ψηφοφόροι δεν επιθυμούν νέες διεθνείς εμπλοκές.
Στρατηγικό όραμα ή άλλη μία χάρτινη υπόσχεση;
Η προοπτική μιας νέας συμφωνίας ασφάλειας ΗΠΑ–Σαουδικής Αραβίας είναι ταυτόχρονα στρατηγική και συμβολική.
Αν γίνει σωστά, μπορεί να θεμελιώσει μια εποχή πραγματιστικής συνεργασίας, να προωθήσει βήματα προς την ειρήνη στη Γάζα και να εδραιώσει μια σταθερή ισορροπία δυνάμεων.
Αν γίνει λάθος, μπορεί να δημιουργήσει άλλη μία ψευδαίσθηση προστασίας — που θα καταρρεύσει όταν δοκιμαστεί, όπως συνέβη στην Ουκρανία.
Από «παρίας» σε εταίρο αποτελεί εντυπωσιακή διαδρομή για το Ριάντ.
Το αν αυτή η εταιρική σχέση θα αντέξει θα εξαρτηθεί από το αν η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη να δώσει μια πραγματική δέσμευση ή απλώς μια ακόμη διακήρυξη προορισμένη να χαθεί στη θάλασσα του Κόλπου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών