«Ο πόλεμος είναι η μεγαλύτερη υπόθεση του κράτους, η βάση της ζωής και του θανάτου, ο δρόμος προς την επιβίωση ή τον αφανισμό. Πρέπει να εξετάζεται και να αναλύεται σε βάθος».
— Sun-Tzu, Η Τέχνη του Πολέμου
Αν ο πόλεμος είναι «η μεγαλύτερη υπόθεση του κράτους», τότε ο πυρηνικός πόλεμος αποτελεί την πιο ακραία και επικίνδυνη μορφή σύγκρουσης.
Η προειδοποίηση του Sun-Tzu παραμένει επίκαιρη: σε έναν κόσμο όπου οι στρατιωτικές τεχνολογίες γίνονται συνεχώς πιο πολύπλοκες, ένα και μόνο λάθος μπορεί να επιφέρει ολέθριο αποτέλεσμα, σημειώνει σε ανάλυσή του το Modern Diplomacy.
H κινηματογραφική ταινία A House of Dynamite (2025), παρουσιάζει έναν αγνώστου προέλευσης πυρηνικό πύραυλο να κατευθύνεται προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Παρότι πρόκειται για μυθοπλασία, αναδεικνύει μια κρίσιμη πραγματικότητα: μια πυρηνική εκτόξευση μπορεί να γίνει είτε από πρόθεση είτε από ατύχημα ή κακό υπολογισμό — και όλες οι εκδοχές είναι δυνητικά καταστροφικές.
Έτσι αναδύεται το καίριο ερώτημα: Τι πρέπει να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και τα άλλα κράτη, πυρηνικά και μη, για να αποτρέψουν έναν πυρηνικό πόλεμο.
Σκόπιμος έναντι τυχαίου πυρηνικού πολέμου
Ο κίνδυνος ενός σκόπιμου πυρηνικού πλήγματος δεν είναι ίδιος με τον κίνδυνο ενός ακούσιου ή τυχαίου πυρηνικού επεισοδίου.
Είναι επικίνδυνη αυταπάτη να υποθέσουμε ότι οι αντίπαλοι δρουν πάντα ορθολογικά.
Ακόμα και ορθολογικοί ηγέτες μπορούν να κάνουν κρίσιμα λάθη.
Ακόμη και ένα εξελιγμένο αντιπυραυλικό σύστημα, όπως το αποκαλούμενο από τον Donald Trump «Golden Dome», δεν μπορεί να αποδώσει απόλυτη προστασία.
Με τα πυρηνικά όπλα, οτιδήποτε λιγότερο από το 100% σε αξιοπιστία μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή.
Ο πυρηνικός κίνδυνος δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά μέρος ενός μόνιμου αγώνα επιβίωσης μέσα σε ένα διεθνές σύστημα χωρίς κεντρική εξουσία — μια παγκόσμια «κατάσταση φύσης».
Σε τέτοιο περιβάλλον, τα κράτη συχνά παρακάμπτουν το διεθνές δίκαιο, ιδίως όταν η εκάστοτε ηγεσία το απορρίπτει ανοιχτά.
Η αναγκαιότητα της στρατηγικής θεωρίας
Επειδή δεν έχει υπάρξει ποτέ πραγματικός πυρηνικός πόλεμος (οι επιθέσεις σε Hiroshima και Nagasaki δεν αποτελούν παράδειγμα πυρηνικής ανταλλαγής), η επιστημονική αξιολόγηση του κινδύνου βασίζεται αναγκαστικά σε αφηρημένα μοντέλα. Παρ’ όλα αυτά, η θεωρητική προσέγγιση είναι αναντικατάστατη.
Χωρίς την υπόθεση ότι οι αντίπαλοι ενεργούν ορθολογικά, δεν μπορεί να υπάρξει συνεκτική θεωρία πυρηνικής στρατηγικής.
Όμως η ιστορία μάς διδάσκει ότι η ορθολογικότητα δεν είναι ποτέ εγγυημένη.
Πρόσθετες απειλές προκύπτουν από κυβερνοεπιθέσεις, τεχνικές βλάβες και ανθρώπινα σφάλματα — συχνά σε συνδυασμούς που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ή να ελέγξει έγκαιρα.
Η επικίνδυνη λογική της «κυριαρχίας στην κλιμάκωση»
Οι διεθνείς κρίσεις είναι αναπόφευκτες.
Οι μεγάλες δυνάμεις διατηρούν την ισχύ τους επιδεικνύοντας ικανότητα να ελέγχουν την κλιμάκωση χωρίς να οδηγηθούν σε πυρηνική σύγκρουση.
Πρόκειται για μια αξεπέραστα λεπτή ισορροπία, όπου τα λάθη δεν συγχωρούνται και δεν μπορούν να ανατραπούν.
Από το 1945, η «ισορροπία ισχύος» έχει μετατραπεί σε «ισορροπία τρόμου».
Και ειδικά όταν μόνο μία πλευρά διαθέτει πυρηνικά όπλα, ο κίνδυνος ακούσιου πυρηνικού πολέμου αυξάνεται δραματικά.
Ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση των κρίσεων στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο έντασης και η ενίσχυση προστατευτικών «ανασχέσεων» απέναντι σε σφάλματα, κυβερνοεπιθέσεις ή παρεξηγήσεις.
Η νέα εποχή πυρηνικών απειλών
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επικεντρωθούν ιδιαίτερα σε μια πιθανή επανεκκίνηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Ένα πυρηνικό Ιράν θα ενθάρρυνε πιθανότατα πυρηνικό εξοπλισμό από Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο και Τουρκία, ενώ θα ενίσχυε τον ρόλο του Πακιστάν ως πυρηνικού παράγοντα με πρόσθετες συγκρούσεις συμφερόντων.
Η Κίνα διατηρεί το δικαίωμα να προσαρτήσει την Ταϊβάν με στρατιωτική βία.
Το Πακιστάν και το Ισραήλ, ήδη πυρηνικά, παραμένουν εκτός της Συνθήκης Μη Διάδοσης.
Σε αυτό το περιβάλλον, το Ισραήλ θα μπορούσε να εξετάσει μια πιο ανοικτή επίδειξη της πυρηνικής του ισχύος, εγκαταλείποντας σταδιακά την «πυρηνική αμφισημία» για χάρη της αποτροπής της Τεχεράνης.
Η τελική ευθύνη
Είναι κρίσιμο να διακρίνουμε ανάμεσα σε σκόπιμο πυρηνικό πόλεμο, ακούσιο πυρηνικό πόλεμο από ατύχημα, ακούσιο πυρηνικό πόλεμο από λανθασμένη αντίληψη ή παρερμηνεία. Και οι τρεις μορφές αποτελούν ύψιστη απειλή.
Σε κλιμακούμενη σύγκρουση, μια πλευρά μπορεί να θεωρήσει ένα περιορισμένο πλήγμα ως αρχή ολοκληρωτικού πολέμου και να απαντήσει με μαζική πυρηνική επίθεση, χωρίς ποτέ να είχε υπάρξει πρόθεση για κάτι τέτοιο.
Σε ένα διεθνές σύστημα ανταγωνισμών, όπου η τεχνολογία αυξάνει την ευθραυστότητα, η αποτροπή και η επικινδυνότητα συνυπάρχουν σε λεπτή ισορροπία. Το πιο τρομακτικό είναι ότι ακόμα και ορθολογικοί ηγέτες, ενεργώντας ορθολογικά, μπορεί να οδηγηθούν άθελά τους σε πυρηνικό ολοκαύτωμα.
Η πρώτη ευθύνη της αμερικανικής ηγεσίας είναι πνευματική:
να κατανοήσει σε βάθος τη διαφορά μεταξύ σκόπιμης και ακούσιας πυρηνικής σύγκρουσης και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις.
Χωρίς αυτή τη θεμελιώδη κατανόηση, οποιαδήποτε υπόσχεση του Αμερικανού προέδρου για «peace through strength» θα παραμένει απλώς ένα κλισέ.
Σύμφωνα με τη σοφία του Sun-Tzu, ο κόσμος βρίσκεται ανάμεσα σε επιβίωση και αφανισμό — και η ορθή σκέψη είναι πλέον θέμα ζωής και θανάτου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών