Η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με ίσως τη βαθύτερη δημογραφική μεταμόρφωση που έχει ποτέ καταγραφεί.
Οι πληθυσμοί των δυτικών χωρών, που κορυφώθηκαν τον 19ο και 20ό αιώνα, εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα σταθεροποιούνται ή ακόμη και μειώνονται.
Στο βόρειο τμήμα του πλανήτη—που περιλαμβάνει την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, τη Ρωσία, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα—η υπογεννητικότητα σαρώνει.
Οι πληθυσμοί συρρικνώνονται και ταυτόχρονα γερνούν.
Κάποτε δημογραφικές υπερδυνάμεις όπως η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ρωσία και η Ιαπωνία βρίσκονται πλέον αντιμέτωπες με το φάσμα μιας ξαφνικής πληθυσμιακής κατάρρευσης.
Η μετανάστευση «καμουφλάρει» την παρακμή
Η διεθνής μετανάστευση αποκρύπτει μέρος αυτής της αλλαγής, σημειώνει σε ανάλυσή του το Modern Diplomacy.
Η Γερμανία, για παράδειγμα, φαίνεται πληθυσμιακά σταθερή. Ωστόσο, αυτή η ισορροπία κρύβει μια βαθιά εσωτερική μεταμόρφωση: ο αριθμός των εθνοτικών Γερμανών μειώνεται, ενώ η όποια αύξηση οφείλεται στη μετανάστευση και στις υψηλότερες γεννήσεις οικογενειών μεταναστευτικής προέλευσης.
Η υπογεννητικότητα είναι παγκόσμια—αλλά άνισα κατανεμημένη
Η γονιμότητα μειώνεται παντού. Η αστικοποίηση, η εκπαίδευση και η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας οδηγούν σταθερά σε μικρότερες οικογένειες. Όμως η ταχύτητα της πτώσης διαφέρει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή.
Στη Δυτική Ευρώπη, ο μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα κυμαίνεται γύρω στο 1,5, ενώ σε ορισμένες μεγάλες πόλεις πέφτει κάτω από το 1,0.
Στον αντίποδα, σε τμήματα της Αφρικής και της Νότιας Ασίας η γονιμότητα παραμένει υψηλή.
Στον Νίγηρα, για παράδειγμα, ο μέσος δείκτης γονιμότητας μειώθηκε από επτά παιδιά το 2000 στα έξι σήμερα—πτώση μεν, αλλά πολύ μακριά από τα ευρωπαϊκά επίπεδα.
Έτσι, ενώ ο Βορράς συρρικνώνεται, μεγάλο μέρος της Αφρικής και της Ασίας συνεχίζει να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Ο πληθυσμός της Αφρικής, περίπου 1,5 δισ. σήμερα, αναμένεται να φτάσει τα 3,2 δισ. σε περίπου 45 χρόνια.
Μέχρι το 2070, σχεδόν οι μισοί άνθρωποι του πλανήτη θα είναι Αφρικανοί.
Η ταχεία άνοδος του μουσουλμανικού πληθυσμού
Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί συγκαταλέγονται επίσης στις ταχύτερα αυξανόμενες ομάδες.
Σήμερα περίπου το 25% της ανθρωπότητας είναι μουσουλμάνοι· μέσα σε 25 χρόνια αναμένεται να ξεπεράσουν το 30%.
Μέχρι το 2070, τουλάχιστον ένας στους τρεις ανθρώπους—και ίσως σχεδόν ένας στους δύο—θα είναι μουσουλμάνος.
Μεταξύ 2050 και 2070, ο πληθυσμός της Υεμένης προβλέπεται να ξεπεράσει αυτόν της Βρετανίας ή της Γαλλίας. Το Αφγανιστάν ίσως υπερβεί τα 80 εκατομμύρια, ενώ το Ιράκ τα 100 εκατομμύρια.
Η Μέση Ανατολή, κάποτε αραιοκατοικημένη έρημος, στα μέσα του αιώνα θα έχει πληθυσμό κατά 50% μεγαλύτερο από αυτόν της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Βορράς γερνά — ο Νότος βράζει από νεανικότητα
Η ανθρωπότητα βιώνει ταυτόχρονα την απότομη πτώση της γονιμότητας στον Βορρά και την ταχύτερη αύξηση πληθυσμού στην ιστορία στον Νότο.
Το αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο: οι μεταναστευτικές πιέσεις θα ενταθούν.
Η Αφρική, που ήδη δυσκολεύεται να θρέψει 1,5 δισ. ανθρώπους, δεν μπορεί να συντηρήσει πάνω από 3 δισ.· η μαζική μετανάστευση προς τον Βορρά είναι σχεδόν βέβαιη.
Το ίδιο και χώρες όπως το Αφγανιστάν: με πληθυσμό που μπορεί να φτάσει τα 80 εκατομμύρια, εκατομμύρια άνθρωποι θα κινηθούν βόρεια αναζητώντας ευκαιρίες και επιβίωση.
Οι τρεις κινητήρες της παγκόσμιας αύξησης
Σήμερα, τρεις περιοχές ευθύνονται σχεδόν για όλη την παγκόσμια πληθυσμιακή αύξηση:
η Αφρική, ο μουσουλμανικός κόσμος και η Ινδία.
Μέχρι το 2070, θα έχουν προσθέσει πάνω από 3 δισ. ανθρώπους. Τα δύο τρίτα της ανθρωπότητας θα είναι Αφρικανοί, μουσουλμάνοι ή Ινδοί. Αν ακόμη κι ένα δισεκατομμύριο από αυτούς κινηθούν προς τον Βορρά, η δημογραφική και πολιτική ισορροπία της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής θα αλλάξει πέρα από κάθε αναγνώριση.
Αυτό το μέλλον δεν είναι μακρινό—έχει ήδη αρχίσει. Η Ευρώπη και η Αμερική βιώνουν βαθιές δημογραφικές και πολιτικές μετατοπίσεις.
Η άνοδος του Donald Trump στις ΗΠΑ και των λαϊκιστικών κινημάτων στην Ευρώπη αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, αντίδραση σε αυτές τις αλλαγές.
Ήδη από τη δεκαετία του 1960, δυτικές κυβερνήσεις και οργανισμοί προώθησαν τον οικογενειακό προγραμματισμό σε Ασία και Αφρική για να μετριάσουν την αύξηση του πληθυσμού. Δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια — χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Μια σιωπηλή, αόρατη μετανάστευση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, θυμίζοντας τις Μεγάλες Μεταναστεύσεις που αναδιαμόρφωσαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μερικοί δημογράφοι κάνουν ρητές συγκρίσεις.
Ο Donald Trump και Ευρωπαίοι λαϊκιστές όπως Geert Wilders, Marine Le Pen και το AfD στη Γερμανία παρουσιάζουν τη μετανάστευση ως εισβολή.
Όμως το μάθημα της Ρώμης δεν είναι ότι η μετανάστευση την κατέστρεψε, αλλά ότι απέτυχε να ενσωματώσει και να προσαρμοστεί.
Η ανάμειξη των εξωτερικών λαών με τον ρωμαϊκό κόσμο δημιούργησε τελικά τα θεμέλια της σύγχρονης Ευρώπης.
Ίσως ο μελλοντικός μεγάλος πολιτισμός να προκύψει από αντίστοιχη σύνθεση—ανάμεσα στους μετανάστες της Αφρικής και της Ασίας και τις γηρασμένες κοινωνίες του Βορρά.
Κανένα τείχος δεν μπορεί να σταματήσει τις τεκτονικές αλλαγές
Ο Trump μπορεί να χτίζει τείχη και οι Ευρωπαίοι ηγέτες να ενισχύουν τα σύνορα, όμως μια μετανάστευση τέτοιας κλίμακας δεν μπορεί να αναχαιτιστεί.
Ακόμη και αν μετακινηθεί μόνο ένα μικρό μέρος των δισεκατομμυρίων του Νότου, κανένα εμπόδιο δεν θα τους συγκρατήσει.
Και ειρωνικά, καθώς οι κοινωνίες του Βορρά γερνούν και αποψιλώνονται, ίσως σύντομα ανταγωνίζονται για να προσελκύσουν μετανάστες ώστε να διατηρήσουν τις οικονομίες και τα κοινωνικά τους συστήματα
Η ίδια η μετανάστευση, που πολλοί στη Δύση θεωρούν τη μεγαλύτερη απειλή της, ενδέχεται να αποδειχθεί η απάντηση στα βαθύτερα προβλήματά της,καταλήγει η ανάλυση.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών