Το Ιράν βρίσκεται στο χείλος μιας σοβαρής οικονομικής ύφεσης, με αναλυτές να προειδοποιούν για ταυτόχρονη ύφεση και υπερπληθωρισμό, μετά την επαναφορά των κυρώσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις 28 Σεπτεμβρίου.
Οι κυρώσεις επιβλήθηκαν μετά την κατάρρευση των συνομιλιών σχετικά με τα πυρηνικά και τα προγράμματα βαλλιστικών πυραύλων της Τεχεράνης.
Οι διπλωματικές οδοί παραμένουν θεωρητικά ανοιχτές, όμως ο ανώτατος ηγέτης Ayatollah Ali Khamenei απέρριψε την πρόταση του προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump για νέα συμφωνία.
Ιρανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η Ουάσιγκτον, οι δυτικοί της σύμμαχοι και το Ισραήλ χρησιμοποιούν τις κυρώσεις για να προκαλέσουν αναταραχή και να απειλήσουν την επιβίωση του καθεστώτος.
Στο εσωτερικό, η κυβέρνηση πραγματοποιεί έκτακτες συνεδριάσεις για να αποτρέψει την οικονομική κατάρρευση και να συγκρατήσει τη λαϊκή οργή, καθώς ο πληθωρισμός, η ανεργία και η διαφθορά αυξάνονται.
Ωστόσο, αξιωματούχοι παραδέχονται κατ’ ιδίαν ότι «οι διαδηλώσεις είναι αναπόφευκτες», καθώς η δημόσια δυσαρέσκεια διογκώνεται και τα περιθώρια δράσης του κράτους περιορίζονται, σύμφωνα με το Reuters.
Οι πιέσεις στην οικονομία αυξάνονται
Η επαναφορά των διεθνών κυρώσεων έχει προκαλέσει νέους κραδασμούς στη ήδη εύθραυστη οικονομία του Ιράν.
Το ριάλ κατρακύλησε στο ιστορικό χαμηλό του 1,1 εκατομμυρίου ανά δολάριο, από 920.000 τον Αύγουστο.
Ο πληθωρισμός εκτιμάται μεταξύ 40% και 50%, διαβρώνοντας τη αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η ιρανική οικονομία, που αναμενόταν να σημειώσει μικρή ανάπτυξη, προβλέπεται πλέον να συρρικνωθεί κατά 1,7% το 2025 και 2,8% το 2026.
Ο πετρελαϊκός τομέας —η κύρια πηγή εσόδων της Τεχεράνης— βρίσκεται εκ νέου υπό πίεση.
Αν και η Κίνα παραμένει ο μεγαλύτερος αγοραστής ιρανικού πετρελαίου, οι κυρώσεις ενδέχεται να την ωθήσουν να μειώσει τις εισαγωγές ή να απαιτήσει μεγαλύτερες εκπτώσεις, ώστε να αποφύγει σύγκρουση με την Ουάσιγκτον. Κάθε απώλεια ενός δολαρίου στην τιμή του πετρελαίου ισοδυναμεί με περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια λιγότερα έσοδα ετησίως για το Ιράν.
Ο οικονομολόγος Umud Shokri προειδοποιεί ότι οι συνέπειες θα είναι «σοβαρές και πολυδιάστατες», επιδεινώνοντας τις «δομικές και χρηματοπιστωτικές αδυναμίες» της χώρας.
Η στρατηγική της «οικονομίας αντίστασης»
Η ηγεσία του Ιράν ενισχύει τη λεγόμενη «οικονομία αντίστασης», προωθώντας την αυτάρκεια και τη στενότερη συνεργασία με Κίνα, Ρωσία και περιφερειακούς συμμάχους.
Η Μόσχα και το Πεκίνο επανέλαβαν τη στήριξή τους στο δικαίωμα του Ιράν για ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, καταδικάζοντας τις πρόσφατες επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ σε ιρανικές εγκαταστάσεις.
Ωστόσο, αυτές οι συμμαχίες προσφέρουν περιορισμένη οικονομική ανακούφιση. Το εμπόριο μέσω ανταλλαγών, οι περιορισμένοι χρηματοοικονομικοί δίαυλοι και οι κυρώσεις στις ιρανικές τράπεζες συνεχίζουν να στραγγαλίζουν τη ρευστότητα και την ανάπτυξη. Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι τέτοιες τακτικές μπορεί να επιτρέψουν στο Ιράν να επιβιώσει βραχυπρόθεσμα, αλλά δεν μπορούν να στηρίξουν έναν πληθυσμό 92 εκατομμυρίων ανθρώπων υπό συνθήκες αυξανόμενης απομόνωσης.
Η καθημερινότητα των πολιτών και η κοινωνική αγανάκτηση
Οι απλοί Ιρανοί σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος της κρίσης.
Οι πραγματικοί μισθοί καταρρέουν και τα βασικά αγαθά —από το κρέας και το ρύζι μέχρι τη στέγη και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας— έχουν γίνει απλησίαστα.
Ένας δημόσιος υπάλληλος στην Τεχεράνη που κερδίζει το ισοδύναμο των 300 δολαρίων τον μήνα λέει ότι η οικογένειά του «δυσκολεύεται ακόμη και να πληρώσει το ενοίκιο και τα δίδακτρα».
Μια εργάτρια σε εργοστάσιο στη Σιράζ αναφέρει ότι η οικογένειά της δεν μπορεί πλέον να αγοράσει κρέας «ούτε μία φορά τον μήνα».
Οι ιστορίες αυτές αντικατοπτρίζουν μια γενικευμένη οικονομική απελπισία που διαπερνά επαγγελματίες, μικροεμπόρους και αγρότες.
Οι αρχές φοβούνται ότι η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου θα μπορούσε να πυροδοτήσει νέες διαδηλώσεις, παρόμοιες με εκείνες του 2017, 2019 και 2022, όταν τα οικονομικά αιτήματα μετατράπηκαν σε πολιτική αμφισβήτηση.
Πετρέλαιο και ενέργεια: το εύθραυστο σωσίβιο
Παρά τις κυρώσεις, το πετρέλαιο παραμένει η κύρια πηγή εσόδων της Τεχεράνης, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 25% του ΑΕΠ το 2024. Ωστόσο, οι περιορισμοί στις τραπεζικές συναλλαγές και τις θαλάσσιες μεταφορές απειλούν να παραλύσουν τον τομέα.
Αν η Κίνα, υπό αμερικανική πίεση, μειώσει τις εισαγωγές, η ικανότητα εξαγωγής του Ιράν θα μπορούσε να καταρρεύσει, προκαλώντας νομισματική κρίση, ελλείψεις ενέργειας και αδυναμία του κράτους να πληρώσει τους δημοσίους υπαλλήλους ή να εισάγει βασικά αγαθά — με αποτέλεσμα τον κίνδυνο πλήρους οικονομικής κατάρρευσης.
Διπλωματικές συνέπειες
Η κατάρρευση των πυρηνικών διαπραγματεύσεων έχει απομονώσει περαιτέρω την Τεχεράνη, ενώ οι πρόσφατες επιθέσεις του Ισραήλ σε ιρανικές εγκαταστάσεις έχουν οξύνει την ένταση.
Η Ρωσία και η Κίνα εξακολουθούν να παρέχουν διπλωματική κάλυψη, αλλά καμία δεν είναι πρόθυμη να αναλάβει το οικονομικό βάρος του Ιράν. Χωρίς διπλωματική πρόοδο, η χώρα κινδυνεύει να μετατραπεί σε «οικονομία-παρία», εξαρτημένη από ελάχιστους εταίρους και αποκομμένη από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η κυβέρνηση Trump, από την πλευρά της, θεωρεί τις κυρώσεις μοχλό πίεσης για μια πιο σκληρή συμφωνία, αν και η κλιμάκωση της έντασης καθιστά οποιαδήποτε ανανέωση του διαλόγου ολοένα και πιο απίθανη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών