Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αυστραλίας για επένδυση ύψους 3 δισ. δολαρίων σε έργα κρίσιμων ορυκτών και σπάνιων γαιών αποτελεί μια ουσιαστική κίνηση της Δύσης για τη μείωση της εξάρτησης από την Κίνα σε στρατηγικά ζωτικούς πόρους.
Παρά την αισιοδοξία που εξέφρασε η Ουάσιγκτον, η οποία χαρακτήρισε τη συμφωνία ως «σημείο καμπής» στη διαφοροποίηση της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού, μια πιο προσεκτική ανάλυση δείχνει πως η εδραιωμένη κυριαρχία της Κίνας στην εξόρυξη, τη διύλιση και την παραγωγή μαγνητών από σπάνιες γαίες θα παραμείνει ουσιαστικά αδιαμφισβήτητη στο άμεσο μέλλον, σημειώνει το Modern Diplomacy
Η στρατηγική σημασία των σπάνιων γαιών
Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements – REEs) είναι απαραίτητες για την τεχνολογία του 21ου αιώνα: από την καθαρή ενέργεια και τα ηλεκτρικά οχήματα έως τα συστήματα άμυνας και τους ημιαγωγούς. Αν και τα στοιχεία αυτά είναι σχετικά άφθονα στη γη, η πολύπλοκη και ρυπογόνος διαδικασία εξόρυξης και επεξεργασίας καθιστά την παραγωγή τους δύσκολη και ακριβή.
Τα τελευταία 30 χρόνια, η Κίνα έχει αποκτήσει σχεδόν απόλυτο έλεγχο της αλυσίδας αξίας, διαθέτοντας πλέον 90% της παγκόσμιας δυναμικότητας επεξεργασίας, 69% της εξόρυξης και 98% της παραγωγής μαγνητών, σύμφωνα με στοιχεία της Goldman Sachs (2024).
Η κυριαρχία αυτή έχει μετατραπεί σε στρατηγικό εργαλείο πίεσης. Το Πεκίνο έχει επανειλημμένα αποδείξει πως μπορεί να «οπλοποιήσει» τις πρώτες ύλες, επιβάλλοντας περιορισμούς στις εξαγωγές γαλλίου, γραφίτη και μαγνητών σπάνιων γαιών — γεγονός που εντείνει την ανησυχία της Δύσης για την ασφάλεια των εφοδιαστικών αλυσίδων.
Οι αδυναμίες της Δύσης
Παρά τις προσπάθειες των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της Ε.Ε. να μειώσουν την εξάρτησή τους, η Δύση υπολείπεται σε τεχνολογία και υποδομές.
Η απουσία ώριμων εγκαταστάσεων διύλισης και παραγωγής μαγνητών, οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί και οι χρονοβόρες εγκρίσεις έργων καθυστερούν τις επενδύσεις.
Επιπλέον, η Κίνα επωφελείται από κρατικές επιδοτήσεις, φθηνή ενέργεια και πλήρως καθετοποιημένες βιομηχανικές δομές, γεγονός που συντρίβει τον ανταγωνισμό και καθιστά δύσκολη τη βιωσιμότητα δυτικών εταιρειών χωρίς κρατική στήριξη.
Η συμφωνία ΗΠΑ–Αυστραλίας
Στις 20 Οκτωβρίου 2025, ο Πρόεδρος Donald Trump ανακοίνωσε τη νέα διμερή συμφωνία με την Αυστραλία, ύψους 3 δισ. δολαρίων, για την εξερεύνηση, εξόρυξη και επεξεργασία κρίσιμων ορυκτών.
Η συμφωνία περιλαμβάνει μηχανισμό εγγύησης τιμών, ώστε να διασφαλιστεί η κερδοφορία των δυτικών παραγωγών απέναντι στον κινεζικό ανταγωνισμό.
Σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, οι αμερικανικές επενδύσεις θα μπορούσαν να «ξεκλειδώσουν» αποθέματα αξίας άνω των 53 δισ. δολαρίων στην Αυστραλία. Η Τράπεζα Εξαγωγών–Εισαγωγών των ΗΠΑ (EXIM) έχει ήδη εκδώσει επτά επιστολές ενδιαφέροντος συνολικού ύψους 2,2 δισ. δολαρίων προς αυστραλιανές εταιρείες όπως η Arafura Rare Earths, που αναπτύσσει το έργο Nolans στη Δυτική Αυστραλία.
Ωστόσο, η βιομηχανική ασυμμετρία με την Κίνα παραμένει τεράστια.
Αναλυτές, όπως ο Dan Morgan της Barrenjoey, εκφράζουν επιφυλάξεις για την ταχύτητα της υλοποίησης: «Το να είναι κάποια έργα έτοιμα έως το 2027 θα ήταν εξαιρετικά φιλόδοξο».
Αντίστοιχα, ο Dylan Kelly της Terra Capital επισημαίνει ότι η τρέχουσα τιμή του οξειδίου NdPr «δεν αντικατοπτρίζει βιώσιμη αγορά», υπογραμμίζοντας την ανάγκη για μηχανισμούς στήριξης.
Οι παρατηρήσεις αυτές δείχνουν ότι η πολιτική βούληση δεν αρκεί· οι γεωλογικές και τεχνολογικές προκλήσεις απαιτούν χρόνο, κεφάλαια και τεχνογνωσία.
Η συμφωνία εντάσσεται στη στρατηγική αναδιάταξη της ισχύος στον Ινδο–Ειρηνικό, όπου τα κρίσιμα ορυκτά θεωρούνται πλέον στρατηγικά εργαλεία επιρροής.
Για τις ΗΠΑ, πρόκειται για μέρος της προσπάθειας απο-κινδυνοποίησης των εφοδιαστικών αλυσίδων, ενώ για την Αυστραλία είναι διπλή πρόκληση — οικονομική ευκαιρία αλλά και στρατηγική δέσμευση απέναντι στην Ουάσιγκτον, που μπορεί να τεντώσει τις σχέσεις της με το Πεκίνο, τον μεγαλύτερο εμπορικό της εταίρο.
Η συμφωνία δεν πρόκειται να ανατρέψει άμεσα την κυριαρχία της Κίνας.
Ωστόσο, αποτελεί σημαντικό συμβολικό και θεσμικό βήμα προς τη δημιουργία εναλλακτικών αλυσίδων εφοδιασμού.
Μακροπρόθεσμα, εάν συνοδευτεί από κοινές πολιτικές για τεχνολογία, περιβάλλον και αγορά, μπορεί να θέσει τα θεμέλια για δυτική αυτάρκεια στα στρατηγικά ορυκτά.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών