Μια ήπειρος που δεν μπορεί πια να κυβερνηθεί έχει γίνει η Ευρώπη
Πολιτικοί ηγέτες σε ολόκληρη την Ευρώπη δείχνουν όλο και περισσότερο ανίκανοι να παίρνουν αποφάσεις – ή ακόμα και να τις εφαρμόζουν.
Ο Keir Starmer στο Ηνωμένο Βασίλειο και ο Emmanuel Macron στη Γαλλία είναι ίσως οι πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις, αλλά από τη Χάγη ως τη Βαρσοβία και από το Βερολίνο ως τη Μαδρίτη όλες οι κυβερνήσεις φαίνονται να συμβιώνουν με όλο και αυξανόμενη αδυναμία.
Το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου αντιμετωπίζει ένα τοξικό μείγμα: επιβαρυμένους προϋπολογισμούς, γραφειοκρατία που κινείται με ρυθμού… χελώνας, κοινοβούλια διχασμένα σε δεκάδες ομάδες, ενεργητική και πολωτική αντιπολίτευση από τα άκρα, και διαφωνίες που πολλές φορές μεταφέρονται στους δρόμους.
Στη Γαλλία, τα συνδικάτα ετοιμάζονται να παραλύσουν τη χώρα σε διαδηλώσεις, διαμαρτυρόμενα για τα μέτρα περικοπής των δημόσιων δαπανών.
Κανόνας η ακυβερνησία
Η αίσθηση της αδυναμίας στην εξουσία γίνεται ο κανόνας.
Παράλληλα, η εικόνα του Donald Trump στις ΗΠΑ – με την κατάχρηση διαταγμάτων που δοκιμάζουν τα συνταγματικά όρια – μοιάζει πανηγυρικό παράδειγμα για το πώς πιθανόν πολλοί ηγέτες στο Ευρωπαϊκό σκηνικό να αισθάνονται.
Για τις κυβερνήσεις που προσπαθούν να διατηρήσουν ένα κέντρο πολιτικό που συρρικνώνεται, η πρόφαση του «καθημερινού κυβερνά» εκτοπίζεται σταδιακά από μια σιωπηρή παραδοχή: ότι κάποια στάση αδράνειας και πολιτικής αναποφασιστικότητας πιθανόν να ήρθε για να μείνει.
Αυτό το πολιτικό τέλμα ίσως οδηγήσει σε πανικό, με την ακροδεξιά να παρουσιάζει ισχυρές δημοσκοπικές επιδόσεις στις επικείμενες εκλογές σε Γερμανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Τι αποτυπώνεται στα ομόλογα
Οι αγορές ομολόγων το αντιλαμβάνονται ήδη. Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων χρεών εκτοξεύονται, ένδειξη ότι η υπομονή των επενδυτών δοκιμάζεται.
Αλλά πέρα από τα οικονομικά ρίσκα, η πολιτική αστάθεια και η αδράνεια στέλνουν προς τους ψηφοφόρους ένα καθαρό μήνυμα: τα υφιστάμενα πολιτικά συστήματα δεν μπορούν να παραδώσουν.
Κατ’ επέκταση, ανοίγουν ακόμα περισσότερο το δρόμο στα άκρα.
Σε εσωτερικό επίπεδο, ο παράδοξος συνδυασμός αναταραχής από τα άκρα της αριστεράς και της δεξιάς επιτρέπει σε αυτές τις πολιτικές δυνάμεις να διεκδικούν πιο σταθερά την εξουσία.
Ταυτόχρονα, μια Ευρώπη αποδυναμωμένη γίνεται πιο ευάλωτη σε εξωτερικές παρεμβάσεις – είτε από τον Vladimir Putin, είτε από τον Donald Trump, είτε από την Κίνα υπό τον Xi Jinping.
Οι επικίνδυνες περιπτώσεις
Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις του κέντρου, που επί δεκαετίες διαμόρφωναν τον πυρήνα της ευρωπαϊκής σταθερότητας, χάνουν συνεχώς έδαφος.
Στη θέση τους, αναδύονται ριζοσπαστικά σχήματα της άκρας δεξιάς και αριστεράς που υπόσχονται «ρήξη» με το σύστημα – και συχνά την εννοούν.
Η ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση (Rassemblement National) του Marine Le Pen μοιάζει έτοιμη να διεκδικήσει την εξουσία στη Γαλλία, με τον Sebastien Lecornu, πέμπτο πρωθυπουργό επί Macron, να παλεύει να περάσει έναν προϋπολογισμό μέσω παραχωρήσεων προς την αριστερά.
Η Γαλλία δείχνει παγιδευμένη σε έναν φαύλο κύκλο διαδηλώσεων, μπλοκαρισμένων μεταρρυθμίσεων και θεσμικής φθοράς.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η πολιτική ηγεσία του Keir Starmer αποδυναμώνεται ραγδαία.
Παρά τη μεγάλη νίκη των Εργατικών στις εκλογές του 2024, ο Starmer βρίσκεται αντιμέτωπος με εσωκομματική αμφισβήτηση, αστοχίες στον προϋπολογισμό και την αναζωπύρωση του πληθωρισμού.
Το εθνικιστικό Reform UK του Nigel Farage προηγείται πλέον στις δημοσκοπήσεις – μια εξέλιξη αδιανόητη μέχρι πρόσφατα.
Η Γερμανία, αν και με χαμηλότερο χρέος, βιώνει τη δική της φθορά.
Ο Friedrich Merz, επικεφαλής ενός εύθραυστου κυβερνητικού σχήματος με τους Σοσιαλδημοκράτες, βλέπει την AfD να ανεβαίνει και να διεκδικεί ρόλο κεντρικού παίκτη στις επόμενες εκλογές.
Στην Ισπανία, ο Pedro Sanchez διατηρεί την εξουσία μόνο χάρη σε συμμαχία με τους Καταλανούς αυτονομιστές – μια επιλογή που έχει διχάσει τη χώρα.
Η Πορτογαλία έχει οδηγηθεί σε τρεις εκλογές σε ισάριθμα χρόνια.
Στο Βέλγιο, χρειάστηκαν έξι μήνες για σχηματισμό κυβέρνησης.
Στην Ολλανδία, η Βουλή έχει κατακερματιστεί σε 15 κόμματα.
Αποσταθεροποίηση και εξωτερικοί κίνδυνοι
Η θεσμική ανεπάρκεια εντός των ευρωπαϊκών κρατών έχει και διεθνείς συνέπειες.
Μια ήπειρος σε στασιμότητα είναι ευάλωτη απέναντι σε εξωτερικούς παίκτες που επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την αδυναμία.
Ο Vladimir Putin δοκιμάζει τις αντοχές των ανατολικών κρατών της ΕΕ, ενώ η Κίνα του Xi Jinping επιδιώκει διπλωματικές ρωγμές προσεγγίζοντας χώρες όπως η Ισπανία.
Ο Donald Trump, από την άλλη, αντιμετωπίζει την Ευρώπη ως εμπορικό αντίπαλο – και όχι ως σύμμαχο – επιδιώκοντας διμερή deals με όρους καθαρά συμφεροντολογικούς.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB) ίσως αποτελεί τη μοναδική δύναμη που ακόμα λειτουργεί με σχετική αποτελεσματικότητα, καταφέρνοντας να ελέγξει – έστω προσωρινά – τον πληθωρισμό.
Όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της αντιμετωπίζει δικές της παθογένειες: βραδύτητα, γραφειοκρατία, εξάρτηση από την ομοφωνία. Η ίδια η δομή της, άλλοτε πλεονέκτημα, πλέον μοιάζει τροχοπέδη.
Η κρίση δημοκρατικής νομιμοποίησης
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, δεν είναι η οικονομία ή η εξωτερική πολιτική.
Είναι η διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς και στη δημοκρατία.
Όταν οι κυβερνήσεις εμφανίζονται μόνιμα ανίκανες να διαχειριστούν κρίσεις, να λάβουν δύσκολες αποφάσεις ή να προστατεύσουν τις κοινωνίες από τους κινδύνους – τότε ανοίγει ο δρόμος για τον αυταρχισμό.
Όπως παρατηρεί ο καθηγητής Giovanni Orsina από το πανεπιστήμιο LUISS της Ρώμης:
«Ο κόσμος έχει αλλάξει. Και η Ευρώπη μοιάζει πια με τετράγωνο παλούκι που προσπαθεί να χωρέσει σε στρογγυλή τρύπα.»
Κοινοβούλια που δε νομοθετούν…
Καθώς πλησιάζει η ευρωπαϊκή σύνοδος κορυφής του Οκτωβρίου, η ήπειρος δίνει την εικόνα ενός "πολιτικού θεάτρου" χωρίς ουσία: ηγέτες που τελούν καθήκοντα βασιλέων – τιμής ένεκεν – χωρίς όμως καμία ουσιαστική εξουσία.
Μπορεί ακόμα να απομένει χρόνος έως τις επόμενες γενικές εκλογές σε πολλές χώρες – ίσως ως το 2029 σε Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία.
Αλλά ο χρόνος αυτός θα είναι χαμένος, αν συνεχίσει να κυριαρχεί η αδράνεια, η δειλία και ο φόβος του πολιτικού κόστους.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι: είτε θα καταφέρει να επανεύρει πολιτική συνοχή και διοικητική ικανότητα, είτε θα υποκύψει στην πόλωση και το χάος.
Οι επόμενες εκλογές, τα μεγάλα δημοσιονομικά αδιέξοδα και οι εξω-πολιτικές πιέσεις θα δείξουν ποιο μονοπάτι θα ακολουθήσει.
Αν οι ηγέτες δεν ανακτήσουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να τις εφαρμόζουν, ο κίνδυνος δεν είναι μόνο πολιτικός — είναι υπαρξιακός για το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
www.bankingnews.gr
Ο Keir Starmer στο Ηνωμένο Βασίλειο και ο Emmanuel Macron στη Γαλλία είναι ίσως οι πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις, αλλά από τη Χάγη ως τη Βαρσοβία και από το Βερολίνο ως τη Μαδρίτη όλες οι κυβερνήσεις φαίνονται να συμβιώνουν με όλο και αυξανόμενη αδυναμία.
Το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου αντιμετωπίζει ένα τοξικό μείγμα: επιβαρυμένους προϋπολογισμούς, γραφειοκρατία που κινείται με ρυθμού… χελώνας, κοινοβούλια διχασμένα σε δεκάδες ομάδες, ενεργητική και πολωτική αντιπολίτευση από τα άκρα, και διαφωνίες που πολλές φορές μεταφέρονται στους δρόμους.
Στη Γαλλία, τα συνδικάτα ετοιμάζονται να παραλύσουν τη χώρα σε διαδηλώσεις, διαμαρτυρόμενα για τα μέτρα περικοπής των δημόσιων δαπανών.
Κανόνας η ακυβερνησία
Η αίσθηση της αδυναμίας στην εξουσία γίνεται ο κανόνας.
Παράλληλα, η εικόνα του Donald Trump στις ΗΠΑ – με την κατάχρηση διαταγμάτων που δοκιμάζουν τα συνταγματικά όρια – μοιάζει πανηγυρικό παράδειγμα για το πώς πιθανόν πολλοί ηγέτες στο Ευρωπαϊκό σκηνικό να αισθάνονται.
Για τις κυβερνήσεις που προσπαθούν να διατηρήσουν ένα κέντρο πολιτικό που συρρικνώνεται, η πρόφαση του «καθημερινού κυβερνά» εκτοπίζεται σταδιακά από μια σιωπηρή παραδοχή: ότι κάποια στάση αδράνειας και πολιτικής αναποφασιστικότητας πιθανόν να ήρθε για να μείνει.
Αυτό το πολιτικό τέλμα ίσως οδηγήσει σε πανικό, με την ακροδεξιά να παρουσιάζει ισχυρές δημοσκοπικές επιδόσεις στις επικείμενες εκλογές σε Γερμανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Τι αποτυπώνεται στα ομόλογα
Οι αγορές ομολόγων το αντιλαμβάνονται ήδη. Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων χρεών εκτοξεύονται, ένδειξη ότι η υπομονή των επενδυτών δοκιμάζεται.
Αλλά πέρα από τα οικονομικά ρίσκα, η πολιτική αστάθεια και η αδράνεια στέλνουν προς τους ψηφοφόρους ένα καθαρό μήνυμα: τα υφιστάμενα πολιτικά συστήματα δεν μπορούν να παραδώσουν.
Κατ’ επέκταση, ανοίγουν ακόμα περισσότερο το δρόμο στα άκρα.
Σε εσωτερικό επίπεδο, ο παράδοξος συνδυασμός αναταραχής από τα άκρα της αριστεράς και της δεξιάς επιτρέπει σε αυτές τις πολιτικές δυνάμεις να διεκδικούν πιο σταθερά την εξουσία.
Ταυτόχρονα, μια Ευρώπη αποδυναμωμένη γίνεται πιο ευάλωτη σε εξωτερικές παρεμβάσεις – είτε από τον Vladimir Putin, είτε από τον Donald Trump, είτε από την Κίνα υπό τον Xi Jinping.
Οι επικίνδυνες περιπτώσεις
Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις του κέντρου, που επί δεκαετίες διαμόρφωναν τον πυρήνα της ευρωπαϊκής σταθερότητας, χάνουν συνεχώς έδαφος.
Στη θέση τους, αναδύονται ριζοσπαστικά σχήματα της άκρας δεξιάς και αριστεράς που υπόσχονται «ρήξη» με το σύστημα – και συχνά την εννοούν.
Η ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση (Rassemblement National) του Marine Le Pen μοιάζει έτοιμη να διεκδικήσει την εξουσία στη Γαλλία, με τον Sebastien Lecornu, πέμπτο πρωθυπουργό επί Macron, να παλεύει να περάσει έναν προϋπολογισμό μέσω παραχωρήσεων προς την αριστερά.
Η Γαλλία δείχνει παγιδευμένη σε έναν φαύλο κύκλο διαδηλώσεων, μπλοκαρισμένων μεταρρυθμίσεων και θεσμικής φθοράς.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η πολιτική ηγεσία του Keir Starmer αποδυναμώνεται ραγδαία.
Παρά τη μεγάλη νίκη των Εργατικών στις εκλογές του 2024, ο Starmer βρίσκεται αντιμέτωπος με εσωκομματική αμφισβήτηση, αστοχίες στον προϋπολογισμό και την αναζωπύρωση του πληθωρισμού.
Το εθνικιστικό Reform UK του Nigel Farage προηγείται πλέον στις δημοσκοπήσεις – μια εξέλιξη αδιανόητη μέχρι πρόσφατα.
Η Γερμανία, αν και με χαμηλότερο χρέος, βιώνει τη δική της φθορά.
Ο Friedrich Merz, επικεφαλής ενός εύθραυστου κυβερνητικού σχήματος με τους Σοσιαλδημοκράτες, βλέπει την AfD να ανεβαίνει και να διεκδικεί ρόλο κεντρικού παίκτη στις επόμενες εκλογές.
Στην Ισπανία, ο Pedro Sanchez διατηρεί την εξουσία μόνο χάρη σε συμμαχία με τους Καταλανούς αυτονομιστές – μια επιλογή που έχει διχάσει τη χώρα.
Η Πορτογαλία έχει οδηγηθεί σε τρεις εκλογές σε ισάριθμα χρόνια.
Στο Βέλγιο, χρειάστηκαν έξι μήνες για σχηματισμό κυβέρνησης.
Στην Ολλανδία, η Βουλή έχει κατακερματιστεί σε 15 κόμματα.
Αποσταθεροποίηση και εξωτερικοί κίνδυνοι
Η θεσμική ανεπάρκεια εντός των ευρωπαϊκών κρατών έχει και διεθνείς συνέπειες.
Μια ήπειρος σε στασιμότητα είναι ευάλωτη απέναντι σε εξωτερικούς παίκτες που επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την αδυναμία.
Ο Vladimir Putin δοκιμάζει τις αντοχές των ανατολικών κρατών της ΕΕ, ενώ η Κίνα του Xi Jinping επιδιώκει διπλωματικές ρωγμές προσεγγίζοντας χώρες όπως η Ισπανία.
Ο Donald Trump, από την άλλη, αντιμετωπίζει την Ευρώπη ως εμπορικό αντίπαλο – και όχι ως σύμμαχο – επιδιώκοντας διμερή deals με όρους καθαρά συμφεροντολογικούς.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB) ίσως αποτελεί τη μοναδική δύναμη που ακόμα λειτουργεί με σχετική αποτελεσματικότητα, καταφέρνοντας να ελέγξει – έστω προσωρινά – τον πληθωρισμό.
Όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της αντιμετωπίζει δικές της παθογένειες: βραδύτητα, γραφειοκρατία, εξάρτηση από την ομοφωνία. Η ίδια η δομή της, άλλοτε πλεονέκτημα, πλέον μοιάζει τροχοπέδη.
Η κρίση δημοκρατικής νομιμοποίησης
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, δεν είναι η οικονομία ή η εξωτερική πολιτική.
Είναι η διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς και στη δημοκρατία.
Όταν οι κυβερνήσεις εμφανίζονται μόνιμα ανίκανες να διαχειριστούν κρίσεις, να λάβουν δύσκολες αποφάσεις ή να προστατεύσουν τις κοινωνίες από τους κινδύνους – τότε ανοίγει ο δρόμος για τον αυταρχισμό.
Όπως παρατηρεί ο καθηγητής Giovanni Orsina από το πανεπιστήμιο LUISS της Ρώμης:
«Ο κόσμος έχει αλλάξει. Και η Ευρώπη μοιάζει πια με τετράγωνο παλούκι που προσπαθεί να χωρέσει σε στρογγυλή τρύπα.»
Κοινοβούλια που δε νομοθετούν…
Καθώς πλησιάζει η ευρωπαϊκή σύνοδος κορυφής του Οκτωβρίου, η ήπειρος δίνει την εικόνα ενός "πολιτικού θεάτρου" χωρίς ουσία: ηγέτες που τελούν καθήκοντα βασιλέων – τιμής ένεκεν – χωρίς όμως καμία ουσιαστική εξουσία.
Μπορεί ακόμα να απομένει χρόνος έως τις επόμενες γενικές εκλογές σε πολλές χώρες – ίσως ως το 2029 σε Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία.
Αλλά ο χρόνος αυτός θα είναι χαμένος, αν συνεχίσει να κυριαρχεί η αδράνεια, η δειλία και ο φόβος του πολιτικού κόστους.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι: είτε θα καταφέρει να επανεύρει πολιτική συνοχή και διοικητική ικανότητα, είτε θα υποκύψει στην πόλωση και το χάος.
Οι επόμενες εκλογές, τα μεγάλα δημοσιονομικά αδιέξοδα και οι εξω-πολιτικές πιέσεις θα δείξουν ποιο μονοπάτι θα ακολουθήσει.
Αν οι ηγέτες δεν ανακτήσουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να τις εφαρμόζουν, ο κίνδυνος δεν είναι μόνο πολιτικός — είναι υπαρξιακός για το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών