Γιατί οι νέοι χάνουν την πίστη τους στη δημοκρατία;
Μια πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα αποκάλυψε μια ανησυχητική εικόνα: λιγότεροι από έξι στους δέκα νέους Ευρωπαίους πιστεύουν ότι η δημοκρατία είναι η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης.
Ένας στους πέντε λέει ότι θα υποστήριζε την αυταρχική διακυβέρνηση υπό ορισμένες συνθήκες. Και μόνο το 6% πιστεύει ότι το πολιτικό τους σύστημα λειτουργεί καλά. Αυτό υποδηλώνει κάτι περισσότερο από απογοήτευση:
η θεμελιώδης εμπιστοσύνη στην οποία βασίζεται η δημοκρατία διαβρώνεται.
Γιατί οι νέοι χάνουν την πίστη τους στη δημοκρατία;
Και τι θα χρειαστεί για να την αποκαταστήσουν;
Η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία ξεκινά με την εμπιστοσύνη στους θεσμούς της: κυβερνήσεις, δικαστήρια και δημόσιες υπηρεσίες. Όταν αυτοί οι θεσμοί θεωρούνται αδιάφοροι, ασύμφοροι ή άδικοι, η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία κλονίζεται.
Δυναμική τάση στην Ευρώπη
Η Παγκόσμια Κοινωνική Έκθεση του ΟΗΕ για το 2025, την οποία συνυπέγραψα, δείχνει ότι η θεσμική εμπιστοσύνη μειώνεται παγκοσμίως.
Αυτή η μετατόπιση είναι πιο έντονη μεταξύ των νέων: σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα του βαρόμετρου, πάνω από το ένα τέταρτο όσων γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1990 αναφέρουν ότι δεν έχουν καθόλου εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις τους.
Αυτό το ποσοστό είναι περίπου 17% για όσους είναι άνω των 65 ετών.
Δεν πρόκειται για μια προσωρινή πτώση.
Αυτή είναι μια γενεαλογική μετατόπιση στον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες σχετίζονται με την εξουσία.
Για πολλά χρόνια, η Ευρώπη φαινόταν να αψηφά αυτή την τάση σε σύγκριση με άλλες περιοχές.
Οι νεότερες γενιές εμπιστεύονταν περισσότερο τους θεσμούς από τους μεγαλύτερους. Αλλά αυτό το μοτίβο έχει αντιστραφεί.
Σήμερα, είναι πιο σκεπτικιστές, πιο απογοητευμένοι – και πιο ανοιχτοί σε εναλλακτικές λύσεις
Καταρχήν, η επίμονη ανισότητα διευρύνει τις κοινωνικές αποστάσεις μεταξύ των κοινωνικών ομάδων, τροφοδοτώντας τη δυσαρέσκεια και την πεποίθηση ότι το σύστημα είναι στημένο.
Ενώ η ανισότητα εισοδήματος στην Ευρώπη δεν έχει αυξηθεί τόσο απότομα όσο αλλού, αυτό καλύπτει τα αυξανόμενα γενεακά χάσματα.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, τα εισοδήματα των Ευρωπαίων σε ηλικία εργασίας έχουν παραμείνει στάσιμα από την οικονομική κρίση του 2007-08.
Οι νέοι έχουν πλέον τα χαμηλότερα μέσα εισοδήματα από οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα, ακόμη και όταν τα εισοδήματα των συνταξιούχων έχουν αυξηθεί.
Η οικονομική ανασφάλεια επιδεινώνει την αίσθηση ότι ο πλούτος και οι ευκαιρίες κατανέμονται άνισα. Πολλοί νέοι Ευρωπαίοι αισθάνονται εγκλωβισμένοι, ανίκανοι να αντέξουν οικονομικά τη στέγαση, να χτίσουν σταθερές καριέρες ή να σχεδιάσουν το μέλλον τους.
Η έρευνα στους νέους
Στην έρευνα Young Europe 2025, περισσότερο από το ένα τρίτο λέει ότι η διασφάλιση προσιτού κόστους διαβίωσης θα πρέπει να αποτελεί κορυφαία πολιτική προτεραιότητα. Ωστόσο, οι θεσμοί που αποσκοπούν στην παροχή ασφάλειας και ευκαιριών συχνά θεωρούνται αναποτελεσματικοί και εκτός σύνδεσης.
Η έρευνά μου επιβεβαιώνει ότι η αντιληπτή ανισότητα και ανασφάλεια είναι από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες δυσπιστίας.
Όταν οι θεσμοί αποτυγχάνουν να προστατεύσουν τους ανθρώπους από τον κίνδυνο ή να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, το κοινωνικό συμβόλαιο που στηρίζει τη δημοκρατία διαλύεται.
Το συμβόλαιο της προόδου μεταξύ των γενεών καταρρέει.
Πολλοί νέοι Ευρωπαίοι δεν πιστεύουν πλέον ότι η δημοκρατία εγγυάται την ανοδική κινητικότητα ή προστατεύει την αξιοπρέπειά τους.
Αυτή η απογοήτευση έχει επιδεινωθεί από τις κρίσεις που έχουν καθορίσει την ενηλικίωσή τους:
από την μεταναστευτική κρίση, την πανδημία και το άγχος για το κλίμα μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτά τα σοκ έχουν κλονίσει την πίστη στην ικανότητα των θεσμών να ανταποκρίνονται στην αβεβαιότητα.
www.bankingnews.gr
Ένας στους πέντε λέει ότι θα υποστήριζε την αυταρχική διακυβέρνηση υπό ορισμένες συνθήκες. Και μόνο το 6% πιστεύει ότι το πολιτικό τους σύστημα λειτουργεί καλά. Αυτό υποδηλώνει κάτι περισσότερο από απογοήτευση:
η θεμελιώδης εμπιστοσύνη στην οποία βασίζεται η δημοκρατία διαβρώνεται.
Γιατί οι νέοι χάνουν την πίστη τους στη δημοκρατία;
Και τι θα χρειαστεί για να την αποκαταστήσουν;
Η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία ξεκινά με την εμπιστοσύνη στους θεσμούς της: κυβερνήσεις, δικαστήρια και δημόσιες υπηρεσίες. Όταν αυτοί οι θεσμοί θεωρούνται αδιάφοροι, ασύμφοροι ή άδικοι, η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία κλονίζεται.
Δυναμική τάση στην Ευρώπη
Η Παγκόσμια Κοινωνική Έκθεση του ΟΗΕ για το 2025, την οποία συνυπέγραψα, δείχνει ότι η θεσμική εμπιστοσύνη μειώνεται παγκοσμίως.
Αυτή η μετατόπιση είναι πιο έντονη μεταξύ των νέων: σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα του βαρόμετρου, πάνω από το ένα τέταρτο όσων γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1990 αναφέρουν ότι δεν έχουν καθόλου εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις τους.
Αυτό το ποσοστό είναι περίπου 17% για όσους είναι άνω των 65 ετών.
Δεν πρόκειται για μια προσωρινή πτώση.
Αυτή είναι μια γενεαλογική μετατόπιση στον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες σχετίζονται με την εξουσία.
Για πολλά χρόνια, η Ευρώπη φαινόταν να αψηφά αυτή την τάση σε σύγκριση με άλλες περιοχές.
Οι νεότερες γενιές εμπιστεύονταν περισσότερο τους θεσμούς από τους μεγαλύτερους. Αλλά αυτό το μοτίβο έχει αντιστραφεί.
Σήμερα, είναι πιο σκεπτικιστές, πιο απογοητευμένοι – και πιο ανοιχτοί σε εναλλακτικές λύσεις
Καταρχήν, η επίμονη ανισότητα διευρύνει τις κοινωνικές αποστάσεις μεταξύ των κοινωνικών ομάδων, τροφοδοτώντας τη δυσαρέσκεια και την πεποίθηση ότι το σύστημα είναι στημένο.
Ενώ η ανισότητα εισοδήματος στην Ευρώπη δεν έχει αυξηθεί τόσο απότομα όσο αλλού, αυτό καλύπτει τα αυξανόμενα γενεακά χάσματα.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, τα εισοδήματα των Ευρωπαίων σε ηλικία εργασίας έχουν παραμείνει στάσιμα από την οικονομική κρίση του 2007-08.
Οι νέοι έχουν πλέον τα χαμηλότερα μέσα εισοδήματα από οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα, ακόμη και όταν τα εισοδήματα των συνταξιούχων έχουν αυξηθεί.
Η οικονομική ανασφάλεια επιδεινώνει την αίσθηση ότι ο πλούτος και οι ευκαιρίες κατανέμονται άνισα. Πολλοί νέοι Ευρωπαίοι αισθάνονται εγκλωβισμένοι, ανίκανοι να αντέξουν οικονομικά τη στέγαση, να χτίσουν σταθερές καριέρες ή να σχεδιάσουν το μέλλον τους.
Η έρευνα στους νέους
Στην έρευνα Young Europe 2025, περισσότερο από το ένα τρίτο λέει ότι η διασφάλιση προσιτού κόστους διαβίωσης θα πρέπει να αποτελεί κορυφαία πολιτική προτεραιότητα. Ωστόσο, οι θεσμοί που αποσκοπούν στην παροχή ασφάλειας και ευκαιριών συχνά θεωρούνται αναποτελεσματικοί και εκτός σύνδεσης.
Η έρευνά μου επιβεβαιώνει ότι η αντιληπτή ανισότητα και ανασφάλεια είναι από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες δυσπιστίας.
Όταν οι θεσμοί αποτυγχάνουν να προστατεύσουν τους ανθρώπους από τον κίνδυνο ή να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, το κοινωνικό συμβόλαιο που στηρίζει τη δημοκρατία διαλύεται.
Το συμβόλαιο της προόδου μεταξύ των γενεών καταρρέει.
Πολλοί νέοι Ευρωπαίοι δεν πιστεύουν πλέον ότι η δημοκρατία εγγυάται την ανοδική κινητικότητα ή προστατεύει την αξιοπρέπειά τους.
Αυτή η απογοήτευση έχει επιδεινωθεί από τις κρίσεις που έχουν καθορίσει την ενηλικίωσή τους:
από την μεταναστευτική κρίση, την πανδημία και το άγχος για το κλίμα μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτά τα σοκ έχουν κλονίσει την πίστη στην ικανότητα των θεσμών να ανταποκρίνονται στην αβεβαιότητα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών