Η Ασία παίρνει τα ηνία του κόσμου… Τέλος της δυτικής μονοκρατορίας
Η σύνοδος του Tianjin αποκάλυψε την άνοδο ενός πολυπολικού κόσμου όπου η Δύση δεν είναι πλέον ο μοναδικός καθοριστής των παγκόσμιων κανόνων, του εμπορίου και της ασφάλειας.
Κράτη όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και οι πρωτεύουσες της Κεντρικής Ασίας προωθούν νέες οικονομικές, ενεργειακές και τεχνολογικές υποδομές, δημιουργώντας παράλληλα θεσμούς που μειώνουν την εξάρτηση από τις δυτικές δομές.
Ο SCO (σύνοδος της Σαγκάης) εμφανίζεται όχι απλώς ως φόρουμ διαλόγου, αλλά ως θεσμικό εργαλείο που οικοδομεί την πολυπολική τάξη του 21ου αιώνα.
Η Ινδία, με την παρουσία του πρωθυπουργού Narendra Modi, υιοθετεί μια στρατηγική ισορροπίας, συνεργαζόμενη ταυτόχρονα με τον SCO και τον Quad.
Μέσω αυτής της προσέγγισης, εξασφαλίζει πρόσβαση στις ευρασιατικές αγορές και ενεργειακούς διαδρόμους, ενώ διατηρεί τη στρατηγική ευελιξία απέναντι σε ΗΠΑ και Δύση.
Η συμμετοχή της στην πολυπολική τάξη δεν σημαίνει σύγκρουση με τη Δύση, αλλά πρακτική και υπολογισμένη εμπλοκή που εξασφαλίζει πολιτική και οικονομική ανθεκτικότητα.
Στρατηγικά, η Δύση βρίσκεται πλέον στο περιθώριο. Τα παραδοσιακά κέντρα δύναμης, όπως η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες, χάνουν τη μονοκρατορία τους, καθώς η αναδυόμενη πολυπολικότητα μετατοπίζει την επιρροή σε νέα κέντρα, δημιουργώντας παράλληλα χρηματοπιστωτικά και εμπορικά δίκτυα ανεξάρτητα από το δολάριο.
Το μήνυμα της Tianjin είναι σαφές: ή η Δύση προσαρμόζεται σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται πλέον από πολλούς πόλους εξουσίας ή θα παραμείνει θεατής στον μετασχηματισμό της παγκόσμιας τάξης.
Η Τianjin έστειλε μήνυμα στη Δύση
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του Shanghai Cooperation Organization (SCO) στο Tianjin, ηγεσίες που εκπροσωπούν πάνω από το μισό της ανθρωπότητας έστειλαν ένα σαφές μήνυμα: η παγκόσμια τάξη μετατοπίζεται προς την πολυπολικότητα.
Με την Κίνα, τη Ρωσία, την Ινδία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας να προωθούν νέα χρηματοοικονομικά και εμπορικά συστήματα, η Δύση κινδυνεύει να βρεθεί στο περιθώριο.
Μια συνάντηση με βάρος
Οι ηγέτες της Κίνα, της Ρωσία, της Ινδία και αρκετών κρατών της Κεντρικής Ασίας συγκεντρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο Tianjin.
Μαζί αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, διαθέτουν τεράστια αποθέματα φυσικών πόρων και συνεισφέρουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στο παγκόσμιο ΑΕΠ.
Δεν πρόκειται για μια περιφερειακή λέσχη, αλλά για έναν πυρήνα που διαμορφώνει τη νέα διεθνή αρχιτεκτονική.
Ωστόσο, μεγάλο μέρος του δυτικού Τύπου αντιμετώπισε τη συνάντηση ως διπλωματικό «υποσημείωμα», επισκιασμένο από τις συζητήσεις του NATO ή τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις.
Αυτό αποδείχθηκε λάθος: όσα διαδραματίστηκαν στο Tianjin σηματοδότησαν το πιο ξεκάθαρο δείγμα μέχρι σήμερα ότι η μονοπολική εποχή της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο υποχωρεί, δίνοντας τη θέση της σε μια αμφισβητούμενη πολυπολική τάξη.
Το ισχυρό μήνυμα συμβολισμού
Το Πεκίνο παρουσίασε το SCO ως πλατφόρμα «ισότιμης συνεργασίας», σε αντιδιαστολή με τις δυτικές συμμαχίες που βασίζονται σε ιεραρχία και αμερικανική ηγεσία.
Η Μόσχα τόνισε τον στρατηγικό συντονισμό απέναντι σε κυρώσεις και στρατιωτικές πιέσεις.
Η Ινδία, ισορροπώντας προσεκτικά τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον, πρόβαλε τον ρόλο της ως πολιτισμική δύναμη που χαράσσει ανεξάρτητη πορεία.
Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας, παραδοσιακά πεδίο ανταγωνισμού ξένων δυνάμεων, ανέδειξαν τη σημασία τους ως κόμβοι εμπορίου, ενέργειας και ασφάλειας σε ολόκληρη την Ευρασία.
Από τον συμβολισμό στην ουσία
Η σύνοδος δεν περιορίστηκε σε μηνύματα. Υπογράφηκαν συμφωνίες σε τομείς όπως η ενέργεια, οι διασυνοριακές υποδομές, η ψηφιακή τεχνολογία και ο συντονισμός ασφαλείας.
Μαζί συνθέτουν την εικόνα ενός ολοένα πιο θεσμοθετημένου μπλοκ, που κινείται από χαλαρό φόρουμ προς ένα σχήμα ικανό να επηρεάσει τους κανόνες του 21ου αιώνα.
Προειδοποίηση για τη Δύση
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε Ουάσιγκτον και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η υποτίμηση του SCO μπορεί να οδηγήσει σε στρατηγικό αιφνιδιασμό.
Ένας εναλλακτικός πόλος ισχύος εδραιώνεται σταδιακά, αποκτώντας νομιμοποίηση πέρα από τα δυτικά θεσμικά πλαίσια.
Για τον υπόλοιπο κόσμο, ιδίως τον Παγκόσμιος Νότος, το Tianjin υπενθύμισε ότι η ισχύς δεν είναι πλέον συγκεντρωμένη σε μία μόνο πρωτεύουσα, αλλά κατανέμεται σε πολλαπλά κέντρα με διαφορετικά οράματα για τη διεθνή τάξη.
Η Σύνοδος του SCO στο Tianjin δεν ήταν λοιπόν απλώς μια ακόμα καταχώριση στο διπλωματικό ημερολόγιο.
Ήταν ορόσημο στη σταδιακή αλλά αναμφισβήτητη αναδιανομή της παγκόσμιας ισχύος – μια διαδικασία που θα καθορίσει τη διεθνή πολιτική για τις επόμενες δεκαετίες.
Στη σύνοδο συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Ρώσος President Vladimir Putin, ο Ινδός Narendra Modi και ο Κινέζος Xi Jinping.
Μια νέα αρχιτεκτονική αναδύεται
Ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping αξιοποίησε τη σύνοδο για να προωθήσει το όραμά του για έναν κόσμο που αφήνει πίσω του τις νοοτροπίες του Ψυχρού Πολέμου.
Οι δηλώσεις του δεν ήταν διπλωματικές φιλοφρονήσεις, αλλά άμεση κριτική στο σύστημα συμμαχιών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, το οποίο βασίζεται στην αποτροπή, τις κυρώσεις και την πολιτική των μπλοκ.
Με τη ηχηρή στήριξη του Vladimir Putin, ο Xi δεσμεύτηκε να επιταχύνει τη δημιουργία μιας πολυπολικής τάξης, όπου η δυτική κυριαρχία θα περιορίζεται από νέα κέντρα ισχύος σε όλη την Ευρασία και πέρα από αυτήν.
Από τα λόγια στις πράξεις
Αυτό που διέκρινε το Tianjin από προηγούμενες συνόδους ήταν η σύνδεση των δηλώσεων με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.
Το Πεκίνο παρουσίασε μια 10ετή στρατηγική ανάπτυξης για τον SCO, υποστηριζόμενη από δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και επιχορηγήσεις για έργα υποδομών, ενεργειακών διαδρόμων και ψηφιακής συνδεσιμότητας.
Δεν επρόκειτο για ευχολόγια αλλά για μια ξεκάθαρη προσπάθεια θεσμοθέτησης του SCO ως οικονομικής και γεωπολιτικής δύναμης.
Μία από τις πιο φιλόδοξες προτάσεις ήταν η δημιουργία μιας ειδικής SCO Development Bank, που αποτελεί ευθεία πρόκληση προς τους θεσμούς του Bretton Woods, κυρίως το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.
Ένα τέτοιο όργανο, εφόσον υλοποιηθεί, θα δώσει τη δυνατότητα στα μέλη του SCO να χρηματοδοτούν έργα χωρίς τους όρους που συχνά επιβάλλουν οι δυτικοί δανειστές.
Θα συμπλήρωνε επίσης άλλες κινεζικές πρωτοβουλίες, όπως η Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) και η Belt and Road Initiative, συνδέοντάς τες σε ένα ευρύτερο ευρασιατικό χρηματοοικονομικό οικοσύστημα.
Το τέλος του μονοπωλίου
Οι επιπτώσεις είναι μακροπρόθεσμες.
Για δεκαετίες, η παγκόσμια χρηματοοικονομική τάξη περιστρεφόταν γύρω από θεσμούς με έδρα την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, καθορίζοντας την πορεία ανάπτυξης στον Παγκόσμιος Νότος.
Με την παροχή εναλλακτικών πηγών κεφαλαίου, το Πεκίνο και οι εταίροι του δείχνουν ότι το μονοπώλιο της δυτικής οικονομικής διακυβέρνησης φτάνει στο τέλος του.
Η προτεινόμενη τράπεζα του SCO δεν θα χρηματοδοτεί μόνο σιδηροδρόμους, αγωγούς και δίκτυα οπτικών ινών στην Ευρασία, αλλά θα αποτελεί και συμβολική δήλωση οικονομικής κυριαρχίας.
Ένα σαφές μήνυμα
Το μήνυμα από το Tianjin ήταν ξεκάθαρο: οι δυτικοί θεσμοί δεν θα μένουν πια αμφισβήτητοι.
Μια παράλληλη αρχιτεκτονική αναδύεται, αντικατοπτρίζοντας τις προτεραιότητες του Πεκίνο, της Μόσχα, του Νέο Δελχί και των πρωτευουσών της Κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι ακόμα βέβαιο πόσο συνεκτική ή ανθεκτική θα αποδειχθεί, όμως η ίδια της η ύπαρξη δείχνει ότι ο κόσμος έχει περάσει στην εποχή της πολυπολικότητας.
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η Δύση θα αμφισβητηθεί, αλλά με πόση ταχύτητα θα εδραιωθούν οι εναλλακτικοί θεσμοί και πόσο αποτελεσματικά θα αποδώσουν.
Κεντρική Ασία: Στην καρδιά της νέας πολυπολικής τάξης
Ο Shanghai Cooperation Organization (SCO) τοποθετεί ολοένα και περισσότερο την Κεντρική Ασία στον πυρήνα της αναδυόμενης πολυπολικής παγκόσμιας τάξης.
Μακριά από τον ρόλο μιας περιφερειακής ζώνης, οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας αναδεικνύονται σε σταυροδρόμι συνδεσιμότητας και επιρροής στην Ευρασία.
Εμπορικοί διάδρομοι που ενώνουν τη Shanghai με την St. Petersburg διευκολύνουν τη μετακίνηση αγαθών, κεφαλαίων και ανθρώπων σε χιλιάδες χιλιόμετρα.
Ενεργειακοί αγωγοί διατρέχουν το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και πέραν αυτών, εξασφαλίζοντας ότι οι τεράστιοι φυσικοί πόροι της περιοχής κατευθύνονται τόσο προς την κινεζική όσο και προς τη ρωσική αγορά, ενώ ενσωματώνουν την περιοχή σε ένα ευρύτερο στρατηγικό δίκτυο.
Παράλληλα, οι ψηφιακοί «Δρόμοι του Μεταξιού» εισάγουν κινεζικά πρότυπα για το 5G, την τεχνητή νοημοσύνη και τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές, εδραιώνοντας το τεχνολογικό αποτύπωμα του Πεκίνο στην ήπειρο.
Από την περιφέρεια στο κέντρο
Για δεκαετίες, η Κεντρική Ασία αντιμετωπιζόταν κυρίως ως γεωπολιτική περιφέρεια, μια ζώνη-ανάχωμα ανάμεσα στη διαρκή επιρροή της Ρωσία και τις αναδυόμενες φιλοδοξίες της Κίνα.
Η Μόσχα διατηρούσε παραδοσιακούς δεσμούς ασφαλείας και οικονομική επιρροή, ενώ το Πεκίνο καλλιεργούσε σχέσεις εμπορίου και επενδύσεων κυρίως μέσα από έργα υποδομών.
Οι δυτικές δυνάμεις, αντίθετα, είχαν σποραδική παρουσία, περιοριζόμενες κυρίως σε προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας ή σε πρωτοβουλίες κατά της τρομοκρατίας.
Παρά την αναγνώριση της στρατηγικής σημασίας της περιοχής, το δυναμικό της ως ανεξάρτητου κόμβου πολυπολικής επιρροής έμενε ανεκμετάλλευτο.
Αυτή η εποχή πλέον φτάνει στο τέλος της.
Με τον SCO να προσφέρει θεσμικά πλαίσια και συγκεκριμένα έργα, η Κεντρική Ασία μεταβαίνει από παθητική περιφέρεια σε ενεργό στρατηγική καρδιά της νέας τάξης.
Οι πόλεις της, τα σιδηροδρομικά της δίκτυα, οι αγωγοί και οι ψηφιακές της υποδομές δεν αποτελούν απλώς τοπικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά τον συνδετικό ιστό ενός ευρασιατικού συστήματος που σχεδιάζεται να λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από δυτικοκρατούμενους θεσμούς.
Ο κόμβος της πολυπολικότητας
Οι συνέπειες είναι βαθιές. Η Κεντρική Ασία δεν είναι πλέον το «πίσω αυλή» ξένων δυνάμεων· είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της γεωπολιτικής στρατηγικής, της οικονομικής ολοκλήρωσης και της θέσπισης τεχνολογικών προτύπων.
Καθώς ο SCO συνεχίζει να εδραιώνει την επιρροή του, η αυξανόμενη σημασία της περιοχής επιβεβαιώνει ότι η πολυπολικότητα δεν αποτελεί πλέον μια μακρινή φιλοδοξία· οικοδομείται θεσμικά και υλικά, γραμμή σιδηροδρόμου με γραμμή, αγωγός με αγωγό, gigabyte με gigabyte.
Το στοίχημα του γουάν
Ίσως η πιο τολμηρή και καθοριστική εξέλιξη στο Tianjin ήταν η πρόταση του Xi Jinping για την επέκταση της χρήσης του γουάν στις ενεργειακές συναλλαγές.
Αναλυτές έσπευσαν να αποκαλέσουν το σχέδιο «e-γουάν», ένα σύστημα που συνδέει το κινεζικό ψηφιακό νόμισμα με το διασυνοριακό εμπόριο σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια.
Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές συναλλαγές, που βασίζονται σε τραπεζική διαμεσολάβηση μέσω του δολαρίου, το e-γουάν θα επιτρέπει σε πραγματικό χρόνο συναλλαγές με τεχνολογία blockchain απευθείας μεταξύ των κρατών-μελών του SCO, παρακάμπτοντας τους καθιερωμένους χρηματοπιστωτικούς μεσάζοντες.
Απειλή για το πετροδολάριο
Το εγχείρημα ξεπερνά κατά πολύ την ευκολία ή τον εκσυγχρονισμό. Αν υιοθετηθεί ευρέως, το e-γουάν θα μπορούσε να αποδυναμώσει το σύστημα του πετροδολαρίου, το οποίο στηρίζει την αμερικανική χρηματοοικονομική κυριαρχία από τη δεκαετία του 1970.
Η κεντρική θέση του δολαρίου στις διεθνείς ενεργειακές αγορές έχει επιτρέψει στην Ουάσιγκτον να ασκεί δυσανάλογη επιρροή στη διεθνή οικονομία και εξωτερική πολιτική.
Με την οικοδόμηση ενός εναλλακτικού μηχανισμού, το Πεκίνο και οι εταίροι του στον SCO θα περιορίσουν αυτό το πλεονέκτημα, αποδυναμώνοντας την ισχύ των κυρώσεων σε δολάρια και μειώνοντας την ικανότητα των ΗΠΑ να επιβάλλουν γεωπολιτικούς στόχους μέσω οικονομικής πίεσης.
Από το νόμισμα στην παγκόσμια αρχιτεκτονική
Οι συνέπειες εκτείνονται πέρα από την ενέργεια.
Ένα ισχυρό δίκτυο e-γουάν θα μπορούσε να επιταχύνει τη διεθνοποίηση του κινεζικού ψηφιακού νομίσματος e-CNY και να αποτελέσει πρότυπο για χώρες που επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο.
Σε συνδυασμό με τα έργα ανάπτυξης του SCO και τα διασυνοριακά εμπορικά δίκτυα, το σχέδιο στοχεύει στη δημιουργία της «υποδομής» ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος, προσαρμοσμένου στα συμφέροντα των ευρασιατικών εταίρων αντί για τις δυτικές δομές.
Η επίδραση στις διεθνείς αγορές μπορεί να είναι βαθιά.
Αν τα κράτη του SCO αρχίσουν να τιμολογούν ενέργεια, πρώτες ύλες και έργα υποδομής σε γουάν αντί για δολάρια, η ζήτηση για αποθέματα αμερικανικού νομίσματος θα μειωθεί, επηρεάζοντας συναλλαγματικές ισοτιμίες και ανακατανέμοντας τις παγκόσμιες ροές κεφαλαίων.
Οι αγορές εμπορευμάτων, ειδικά πετρελαίου και φυσικού αερίου, θα μπορούσαν να δουν αλλαγές στα πρότυπα τιμολόγησης, καθώς το e-γουάν θα λειτουργεί ως βιώσιμη εναλλακτική στα σημερινά δολαριακά συμβόλαια.
Για επενδυτές και πολυεθνικές, η εξασθένιση του δολαρίου ως προεπιλεγμένου νομίσματος θα δημιουργήσει νέους κινδύνους αλλά και ευκαιρίες στη διαχείριση συναλλάγματος, κεφαλαίων και επενδυτικών στρατηγικών.
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι κανόνες της παγκόσμιας οικονομίας μεταβάλλονται.
Ένα σύστημα που αποσυνδέει το εμπόριο και τις επενδύσεις από το δολάριο θα περιορίσει όχι μόνο την αμερικανική οικονομική επιρροή, αλλά θα επαναχαράξει και τις διεθνείς συμμαχίες, καθιστώντας την οικονομική κυριαρχία χειροπιαστό εργαλείο για χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και οι εταίροι τους στον SCO.
Συνοπτικά, το e-γουάν δεν είναι ένα απλό χρηματοοικονομικό πείραμα, αλλά ένα στρατηγικό στοίχημα.
Σηματοδοτεί ότι ο SCO δεν αρκείται πλέον να αμφισβητεί τη δυτική ηγεμονία σε επίπεδο ρητορικής· οικοδομεί τις υποδομές που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν – και ίσως να παρακάμψουν – τα ίδια τα θεμέλια της αμερικανικής κυριαρχίας στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, με συνέπειες που θα φτάσουν σε κάθε γωνιά των αγορών.
Η ρεαλιστική ισορροπία της Ινδίας
Η παρουσία του Narendra Modi στη σύνοδο του Tianjin έδωσε στο γεγονός ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα και διεθνή σημασία.
Παραδοσιακά επιφυλακτική απέναντι σε κινεζο-κεντρικές πρωτοβουλίες, η Ινδία συχνά αντιμετώπιζε τα περιφερειακά πολυμερή σχήματα με σκεπτικισμό, φοβούμενη μήπως επισκιαστεί από το Πεκίνο ή τη Μόσχα.
Η συμμετοχή του Modi σηματοδότησε μια λεπτή αλλά ουσιαστική μετατόπιση στη στρατηγική σκέψη της Ινδίας: αναγνώριση ότι η εμπλοκή – και όχι η απομόνωση – είναι απαραίτητη σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο πολυπολικό κόσμο.
Η στρατηγική ισορροπίας της Ινδίας στο Tianjin
Στο Tianjin, το Νέο Δελχί συμφώνησε σε συγκεκριμένα μέτρα που στοχεύουν στην αναπροσαρμογή του εμπορίου με την Κίνα, στη χαλάρωση των περιορισμών για τις βίζες και στην ενίσχυση των πρωτοβουλιών συνδεσιμότητας εντός του πλαισίου του SCO.
Αυτά τα βήματα δείχνουν την πρόθεση της Ινδίας να διαχωρίσει τον οικονομικό ρεαλισμό από τις συνεχιζόμενες εδαφικές και συνοριακές διαμάχες, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως το Ladakh και το Arunachal Pradesh.
Με αυτόν τον διαχωρισμό, η Ινδία στέλνει μήνυμα ότι μπορεί να συνεργαστεί στην οικονομική και περιφερειακή ολοκλήρωση, διατηρώντας παράλληλα τις ανησυχίες για την ασφάλειά της.
Στρατηγικό «hedging» και πολυμέτωπη διπλωματία
Για την Ινδία, η συμμετοχή στον SCO δεν σημαίνει επιλογή πλευράς υπέρ του Πεκίνο ή της Μόσχα.
Αντιθέτως, αποτελεί στρατηγικό «hedging»: μετριάζει τους κινδύνους από τις απειλές δασμών των ΗΠΑ, ενισχύει την ανθεκτικότητα στις διαταραχές των εφοδιαστικών αλυσίδων και εξασφαλίζει ότι δεν θα μείνει στο περιθώριο των αναδυόμενων ευρασιατικών δικτύων εμπορίου και υποδομών.
Η ενεργή συμμετοχή επιτρέπει στην Ινδία να έχει λόγο στον καθορισμό των περιφερειακών κανόνων και προτύπων αντί να παραμένει παθητικός παρατηρητής μιας διαδικασίας που θα διαμορφώσει το γεωπολιτικό τοπίο για δεκαετίες.
Αυτή η προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τη γενικότερη εξωτερική πολιτική της Ινδίας περί «strategic autonomy», διατηρώντας ευελιξία ώστε να πλοηγηθεί ανάμεσα σε ανταγωνιστικά κέντρα ισχύος προωθώντας τα εθνικά συμφέροντα.
Παράλληλα, η Ινδία συνεχίζει να ενισχύει ισχυρές συνεργασίες μέσω του Quad (με τις ΗΠΑ, Ιαπωνία και Αυστραλία) και των διμερών δεσμών της με την Ουάσιγκτον.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η Ινδία εμπλέκεται ταυτόχρονα με θεσμούς υπό την ηγεσία της Κίνας, όπως ο SCO, ενώ ενισχύει τη συνεργασία σε θέματα ασφάλειας και τεχνολογίας με το μπλοκ των ΗΠΑ.
Ένας διπλός δρόμος για την Ινδία
Η διπλή στρατηγική επιτρέπει στο Νέο Δελχί να αντισταθμίζει την αβεβαιότητα σε πολλούς τομείς: εξασφαλίζει πρόσβαση στις ευρασιατικές αγορές και στους ενεργειακούς διαδρόμους χωρίς να θυσιάζει τη στρατηγική συμμαχία με τους δυτικούς εταίρους.
Η σύνοδος του Tianjin αντικατοπτρίζει έτσι μια μοναδικά πολύπλοκη ινδική στρατηγική: όχι σύγκρουση, ούτε αδιαμφισβήτητη ευθυγράμμιση, αλλά υπολογισμένη εμπλοκή, διασφαλίζοντας ότι η Ινδία παραμένει ταυτόχρονα σημαντική και ανθεκτική καθώς οι παγκόσμιες ισορροπίες ισχύος μεταβάλλονται.
Με το να ισορροπεί τη συμμετοχή της στον SCO με τις δεσμεύσεις της στο Quad, η Ινδία τοποθετείται ως κρίσιμος παράγοντας ικανός να γεφυρώσει ανταγωνιστικές σφαίρες επιρροής, μεγιστοποιώντας τη στρατηγική της ευελιξία σε μια εποχή καθοριζόμενη από πολυπολική ανταγωνιστικότητα.
Η Δύση στο περιθώριο
Η σύνοδος του Tianjin αποτέλεσε ένα σαφές προειδοποιητικό μήνυμα: ο κόσμος προχωρά, είτε με τη Δύση είτε χωρίς αυτήν.
Παρά το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες συνεχίζουν να ασκούν σημαντική οικονομική, στρατιωτική και διπλωματική ισχύ, η ικανότητά τους να επιβάλλουν μονομερώς τους παγκόσμιους όρους φθίνει σταθερά.
Εδώ και δεκαετίες, οι δυτικοί θεσμοί όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το NATO και τα δολαριακά χρηματοοικονομικά συστήματα υπήρξαν τα κύρια εργαλεία επιρροής, καθορίζοντας το εμπόριο, την ανάπτυξη και τα ζητήματα ασφάλειας παγκοσμίως.
Σήμερα, όμως, εναλλακτικά πλαίσια όπως ο SCO δείχνουν ότι άλλες χώρες μπορούν να επιδιώκουν την ευημερία και την ασφάλεια χωρίς να εξαρτώνται αποκλειστικά από τη δυτική καθοδήγηση.
Η άνοδος της στρατηγικής αυτονομίας
Σε όλη την Ευρασία, τα κράτη προτεραιοποιούν ολοένα και περισσότερο τη στρατηγική αυτονομία έναντι της αυστηρής ευθυγράμμισης.
Αναζητούν επιλογές που προσφέρουν οικονομική ανθεκτικότητα, ανάπτυξη υποδομών και ενεργειακή ασφάλεια χωρίς τους πολιτικούς όρους που συχνά συνοδεύουν τα δυτικά δάνεια ή τις συμμαχίες.
Από τους αγωγούς στην Κεντρική Ασία έως τα ψηφιακά έργα συνδεσιμότητας που επεκτείνουν τα πρότυπα 5G της Κίνα, ο SCO προσφέρει πρακτικές εναλλακτικές που προωθούν ταυτόχρονα την περιφερειακή ολοκλήρωση και τη διακυβέρνηση σε πολυπολική βάση.
Το μήνυμα είναι σαφές: οι κανόνες και οι θεσμοί της Δύσης δεν είναι πλέον οι μόνοι που καθορίζουν το παιχνίδι.
Οι χώρες που δεν αναγνωρίζουν αυτή την αναδιάταξη κινδυνεύουν να μείνουν πίσω, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά και στρατηγικά.
Η συμμετοχή σε αναδυόμενους εμπορικούς διαδρόμους, ψηφιακά δίκτυα και χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς θα καθορίζει όλο και περισσότερο την επιρροή στην Ευρασία και πέραν αυτής.
Εκείνοι που αγνοούν αυτές τις αλλαγές μπορεί να δουν τη φωνή τους να μειώνεται στις παγκόσμιες αποφάσεις και την πρόσβασή τους σε κρίσιμες αγορές και πόρους να περιορίζεται.
Μια ψυχολογική αλλαγή
Η άνοδος του SCO σηματοδοτεί και μια ευρύτερη ψυχολογική μετατόπιση.
Εδώ και δεκαετίες, η δυτική πρωτοκαθεδρία καθόριζε τις παγκόσμιες συζητήσεις και τις προσδοκίες προβολής ισχύος.
Το Tianjin αποκάλυψε την αυξανόμενη διάθεση των ευρασιατικών κρατών να θέτουν τους δικούς τους όρους, να αμφισβητούν τα δυτικά πρότυπα και να επιδιώκουν συνεργασίες που ευθυγραμμίζονται με τα στρατηγικά τους συμφέροντα αντί να βασίζονται στην έγκριση των ΗΠΑ ή της Ευρώπης.
Η Δύση δεν μπορεί πλέον να θεωρεί δεδομένο ότι οι προτιμήσεις της θα καθορίζουν αυτόματα τα αποτελέσματα· η επιρροή πλέον κερδίζεται, διαπραγματεύεται και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανταγωνίζεται.
Το μήνυμα της εποχής
Με λίγα λόγια, η σύνοδος του Tianjin υπογραμμίζει μια βασική αλήθεια της αναδυόμενης εποχής: η πολυπολικότητα δεν είναι μια μακρινή πιθανότητα· σχηματίζεται εδώ και τώρα.
Για να παραμείνουν σημαντικοί, οι δυτικοί πολιτικοί πρέπει να υπερβούν την εφησυχασμό και να αναγνωρίσουν ότι ένας κόσμος με τον SCO στο κέντρο του απαιτεί εμπλοκή υπό όρους που γίνονται όλο και πιο πλουραλιστικοί, ευέλικτοι και αμφισβητούμενοι.
Η αγνόηση αυτής της πραγματικότητας δεν είναι απλώς βραχυπρόθεσμη, αλλά αποτελεί στρατηγική ευπάθεια.
Ένα πολυπολικό μέλλον
Αυτό που εκτυλίχθηκε στο Tianjin δεν ήταν η γέννηση ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, αλλά η εμφάνιση κάτι πολύ πιο σύνθετου και καθοριστικού: ενός πολυπολικού μέλλοντος, στο οποίο η Δύση δεν είναι πλέον ο μοναδικός ρυθμιστής των παγκόσμιων κανόνων, του εμπορίου και της ασφάλειας.
Πρόκειται όχι απλώς για μια μετατόπιση ισχύος, αλλά για μια μεταμόρφωση της αρχιτεκτονικής των διεθνών σχέσεων.
Πολλαπλά κέντρα επιρροής, όπως το Πεκίνο, η Μόσχα, το Νέο Δελχί και οι πρωτεύουσες της Κεντρικής Ασίας, διαμορφώνουν ενεργά τους κανόνες, τους θεσμούς και τις οικονομικές ροές που θα καθορίσουν τον 21ο αιώνα.
Η Δύση, όσο ισχυρή κι αν παραμένει, είναι πλέον ένας συμμετέχων μεταξύ πολλών και όχι η προεπιλεγμένη δύναμη που καθορίζει τις αποφάσεις.
Η μονοπολική εποχή της αμερικανικής κυριαρχίας, που ακολούθησε τον Ψυχρό Πόλεμο, είχε τη δική της διάρκεια, επιβάλλοντας για δεκαετίες τους όρους της χρηματοδότησης, του εμπορίου και της ασφάλειας.
Η σύνοδος του Tianjin, ωστόσο, υπογράμμισε ότι το επόμενο κεφάλαιο θα γραφτεί διαφορετικά.
Ο SCO δεν είναι απλώς ένα φόρουμ διαλόγου· είναι μια συνειδητή προσπάθεια θεσμοθέτησης ενός εναλλακτικού πλαισίου για την περιφερειακή και παγκόσμια διακυβέρνηση, που καλύπτει το εμπόριο, την ενέργεια, την τεχνολογία και τα χρηματοοικονομικά.
Από την επέκταση του γουάν στις ενεργειακές συναλλαγές μέχρι τους διαδρόμους υποδομών στην Κεντρική Ασία, ο SCO χτίζει τα υλικά και θεσμικά θεμέλια μιας πολυπολικής τάξης που μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από τις δυτικοκρατούμενες δομές.
Η στρατηγική δοκιμασία της Δύσης
Αυτή η νέα πραγματικότητα αποτελεί στρατηγική πρόκληση για τη Δύση.
Μπορούν η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες να προσαρμοστούν σε έναν κόσμο όπου η πρωτοκαθεδρία τους δεν θεωρείται πλέον δεδομένη και η επιρροή πρέπει να διαπραγματεύεται αντί να επιβάλλεται;
Ή θα διακινδυνεύσουν να μείνουν στο περιθώριο, παρατηρώντας νέα κέντρα ισχύος να καθορίζουν τους οικονομικούς κανόνες, τις γεωπολιτικές συμμαχίες και τα τεχνολογικά πρότυπα που θα διαμορφώσουν τις παγκόσμιες εξελίξεις για δεκαετίες;
Πολυπολικότητα και ευκαιρίες
Σημαντικό είναι ότι η πολυπολικότητα δεν είναι μηδενικού αθροίσματος· δεν σημαίνει απαραίτητα σύγκρουση, αλλά απαιτεί αναγνώριση ότι η επιρροή, η δύναμη και η νομιμοποίηση πλέον διαχέονται.
Κράτη και θεσμοί που προσκολλώνται σε μονοπολικό τρόπο σκέψης μπορεί να περιθωριοποιηθούν, ενώ εκείνοι που μπορούν να συνεργαστούν με πολλαπλά κέντρα ισχύος, να διαχειριστούν κινδύνους και να συμμετάσχουν σε εναλλακτικά πλαίσια θα ευημερήσουν.
Η σύνοδος του Tianjin δεν ήταν απλώς μια σύνοδος· ήταν μια ματιά στην αναδυόμενη παγκόσμια τάξη εν δράσει. Ο SCO, με τον συνδυασμό οικονομικών πρωτοβουλιών, συντονισμού ασφάλειας και χρηματοοικονομικής καινοτομίας, δείχνει ότι ο 21ος αιώνας θα καθοριστεί από σύνθετες σχέσεις, αλληλεξάρτηση και ανταγωνισμό ανάμεσα σε πολλούς πόλους ισχύος.
Το κεντρικό ερώτημα πλέον είναι εάν η Δύση θα αναγνωρίσει και θα προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα ή θα αφήσει άλλους να διαμορφώσουν το μέλλον στους δικούς τους όρους.
www.bankingnews.gr
Κράτη όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και οι πρωτεύουσες της Κεντρικής Ασίας προωθούν νέες οικονομικές, ενεργειακές και τεχνολογικές υποδομές, δημιουργώντας παράλληλα θεσμούς που μειώνουν την εξάρτηση από τις δυτικές δομές.
Ο SCO (σύνοδος της Σαγκάης) εμφανίζεται όχι απλώς ως φόρουμ διαλόγου, αλλά ως θεσμικό εργαλείο που οικοδομεί την πολυπολική τάξη του 21ου αιώνα.
Η Ινδία, με την παρουσία του πρωθυπουργού Narendra Modi, υιοθετεί μια στρατηγική ισορροπίας, συνεργαζόμενη ταυτόχρονα με τον SCO και τον Quad.
Μέσω αυτής της προσέγγισης, εξασφαλίζει πρόσβαση στις ευρασιατικές αγορές και ενεργειακούς διαδρόμους, ενώ διατηρεί τη στρατηγική ευελιξία απέναντι σε ΗΠΑ και Δύση.
Η συμμετοχή της στην πολυπολική τάξη δεν σημαίνει σύγκρουση με τη Δύση, αλλά πρακτική και υπολογισμένη εμπλοκή που εξασφαλίζει πολιτική και οικονομική ανθεκτικότητα.
Στρατηγικά, η Δύση βρίσκεται πλέον στο περιθώριο. Τα παραδοσιακά κέντρα δύναμης, όπως η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες, χάνουν τη μονοκρατορία τους, καθώς η αναδυόμενη πολυπολικότητα μετατοπίζει την επιρροή σε νέα κέντρα, δημιουργώντας παράλληλα χρηματοπιστωτικά και εμπορικά δίκτυα ανεξάρτητα από το δολάριο.
Το μήνυμα της Tianjin είναι σαφές: ή η Δύση προσαρμόζεται σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται πλέον από πολλούς πόλους εξουσίας ή θα παραμείνει θεατής στον μετασχηματισμό της παγκόσμιας τάξης.
Η Τianjin έστειλε μήνυμα στη Δύση
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του Shanghai Cooperation Organization (SCO) στο Tianjin, ηγεσίες που εκπροσωπούν πάνω από το μισό της ανθρωπότητας έστειλαν ένα σαφές μήνυμα: η παγκόσμια τάξη μετατοπίζεται προς την πολυπολικότητα.
Με την Κίνα, τη Ρωσία, την Ινδία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας να προωθούν νέα χρηματοοικονομικά και εμπορικά συστήματα, η Δύση κινδυνεύει να βρεθεί στο περιθώριο.
Μια συνάντηση με βάρος
Οι ηγέτες της Κίνα, της Ρωσία, της Ινδία και αρκετών κρατών της Κεντρικής Ασίας συγκεντρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο Tianjin.
Μαζί αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, διαθέτουν τεράστια αποθέματα φυσικών πόρων και συνεισφέρουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στο παγκόσμιο ΑΕΠ.
Δεν πρόκειται για μια περιφερειακή λέσχη, αλλά για έναν πυρήνα που διαμορφώνει τη νέα διεθνή αρχιτεκτονική.
Ωστόσο, μεγάλο μέρος του δυτικού Τύπου αντιμετώπισε τη συνάντηση ως διπλωματικό «υποσημείωμα», επισκιασμένο από τις συζητήσεις του NATO ή τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις.
Αυτό αποδείχθηκε λάθος: όσα διαδραματίστηκαν στο Tianjin σηματοδότησαν το πιο ξεκάθαρο δείγμα μέχρι σήμερα ότι η μονοπολική εποχή της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο υποχωρεί, δίνοντας τη θέση της σε μια αμφισβητούμενη πολυπολική τάξη.
Το ισχυρό μήνυμα συμβολισμού
Το Πεκίνο παρουσίασε το SCO ως πλατφόρμα «ισότιμης συνεργασίας», σε αντιδιαστολή με τις δυτικές συμμαχίες που βασίζονται σε ιεραρχία και αμερικανική ηγεσία.
Η Μόσχα τόνισε τον στρατηγικό συντονισμό απέναντι σε κυρώσεις και στρατιωτικές πιέσεις.
Η Ινδία, ισορροπώντας προσεκτικά τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον, πρόβαλε τον ρόλο της ως πολιτισμική δύναμη που χαράσσει ανεξάρτητη πορεία.
Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας, παραδοσιακά πεδίο ανταγωνισμού ξένων δυνάμεων, ανέδειξαν τη σημασία τους ως κόμβοι εμπορίου, ενέργειας και ασφάλειας σε ολόκληρη την Ευρασία.
Από τον συμβολισμό στην ουσία
Η σύνοδος δεν περιορίστηκε σε μηνύματα. Υπογράφηκαν συμφωνίες σε τομείς όπως η ενέργεια, οι διασυνοριακές υποδομές, η ψηφιακή τεχνολογία και ο συντονισμός ασφαλείας.
Μαζί συνθέτουν την εικόνα ενός ολοένα πιο θεσμοθετημένου μπλοκ, που κινείται από χαλαρό φόρουμ προς ένα σχήμα ικανό να επηρεάσει τους κανόνες του 21ου αιώνα.
Προειδοποίηση για τη Δύση
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε Ουάσιγκτον και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η υποτίμηση του SCO μπορεί να οδηγήσει σε στρατηγικό αιφνιδιασμό.
Ένας εναλλακτικός πόλος ισχύος εδραιώνεται σταδιακά, αποκτώντας νομιμοποίηση πέρα από τα δυτικά θεσμικά πλαίσια.
Για τον υπόλοιπο κόσμο, ιδίως τον Παγκόσμιος Νότος, το Tianjin υπενθύμισε ότι η ισχύς δεν είναι πλέον συγκεντρωμένη σε μία μόνο πρωτεύουσα, αλλά κατανέμεται σε πολλαπλά κέντρα με διαφορετικά οράματα για τη διεθνή τάξη.
Η Σύνοδος του SCO στο Tianjin δεν ήταν λοιπόν απλώς μια ακόμα καταχώριση στο διπλωματικό ημερολόγιο.
Ήταν ορόσημο στη σταδιακή αλλά αναμφισβήτητη αναδιανομή της παγκόσμιας ισχύος – μια διαδικασία που θα καθορίσει τη διεθνή πολιτική για τις επόμενες δεκαετίες.
Στη σύνοδο συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Ρώσος President Vladimir Putin, ο Ινδός Narendra Modi και ο Κινέζος Xi Jinping.
Μια νέα αρχιτεκτονική αναδύεται
Ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping αξιοποίησε τη σύνοδο για να προωθήσει το όραμά του για έναν κόσμο που αφήνει πίσω του τις νοοτροπίες του Ψυχρού Πολέμου.
Οι δηλώσεις του δεν ήταν διπλωματικές φιλοφρονήσεις, αλλά άμεση κριτική στο σύστημα συμμαχιών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, το οποίο βασίζεται στην αποτροπή, τις κυρώσεις και την πολιτική των μπλοκ.
Με τη ηχηρή στήριξη του Vladimir Putin, ο Xi δεσμεύτηκε να επιταχύνει τη δημιουργία μιας πολυπολικής τάξης, όπου η δυτική κυριαρχία θα περιορίζεται από νέα κέντρα ισχύος σε όλη την Ευρασία και πέρα από αυτήν.
Από τα λόγια στις πράξεις
Αυτό που διέκρινε το Tianjin από προηγούμενες συνόδους ήταν η σύνδεση των δηλώσεων με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.
Το Πεκίνο παρουσίασε μια 10ετή στρατηγική ανάπτυξης για τον SCO, υποστηριζόμενη από δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και επιχορηγήσεις για έργα υποδομών, ενεργειακών διαδρόμων και ψηφιακής συνδεσιμότητας.
Δεν επρόκειτο για ευχολόγια αλλά για μια ξεκάθαρη προσπάθεια θεσμοθέτησης του SCO ως οικονομικής και γεωπολιτικής δύναμης.
Μία από τις πιο φιλόδοξες προτάσεις ήταν η δημιουργία μιας ειδικής SCO Development Bank, που αποτελεί ευθεία πρόκληση προς τους θεσμούς του Bretton Woods, κυρίως το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.
Ένα τέτοιο όργανο, εφόσον υλοποιηθεί, θα δώσει τη δυνατότητα στα μέλη του SCO να χρηματοδοτούν έργα χωρίς τους όρους που συχνά επιβάλλουν οι δυτικοί δανειστές.
Θα συμπλήρωνε επίσης άλλες κινεζικές πρωτοβουλίες, όπως η Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) και η Belt and Road Initiative, συνδέοντάς τες σε ένα ευρύτερο ευρασιατικό χρηματοοικονομικό οικοσύστημα.
Το τέλος του μονοπωλίου
Οι επιπτώσεις είναι μακροπρόθεσμες.
Για δεκαετίες, η παγκόσμια χρηματοοικονομική τάξη περιστρεφόταν γύρω από θεσμούς με έδρα την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, καθορίζοντας την πορεία ανάπτυξης στον Παγκόσμιος Νότος.
Με την παροχή εναλλακτικών πηγών κεφαλαίου, το Πεκίνο και οι εταίροι του δείχνουν ότι το μονοπώλιο της δυτικής οικονομικής διακυβέρνησης φτάνει στο τέλος του.
Η προτεινόμενη τράπεζα του SCO δεν θα χρηματοδοτεί μόνο σιδηροδρόμους, αγωγούς και δίκτυα οπτικών ινών στην Ευρασία, αλλά θα αποτελεί και συμβολική δήλωση οικονομικής κυριαρχίας.
Ένα σαφές μήνυμα
Το μήνυμα από το Tianjin ήταν ξεκάθαρο: οι δυτικοί θεσμοί δεν θα μένουν πια αμφισβήτητοι.
Μια παράλληλη αρχιτεκτονική αναδύεται, αντικατοπτρίζοντας τις προτεραιότητες του Πεκίνο, της Μόσχα, του Νέο Δελχί και των πρωτευουσών της Κεντρικής Ασίας.
Δεν είναι ακόμα βέβαιο πόσο συνεκτική ή ανθεκτική θα αποδειχθεί, όμως η ίδια της η ύπαρξη δείχνει ότι ο κόσμος έχει περάσει στην εποχή της πολυπολικότητας.
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η Δύση θα αμφισβητηθεί, αλλά με πόση ταχύτητα θα εδραιωθούν οι εναλλακτικοί θεσμοί και πόσο αποτελεσματικά θα αποδώσουν.
Κεντρική Ασία: Στην καρδιά της νέας πολυπολικής τάξης
Ο Shanghai Cooperation Organization (SCO) τοποθετεί ολοένα και περισσότερο την Κεντρική Ασία στον πυρήνα της αναδυόμενης πολυπολικής παγκόσμιας τάξης.
Μακριά από τον ρόλο μιας περιφερειακής ζώνης, οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας αναδεικνύονται σε σταυροδρόμι συνδεσιμότητας και επιρροής στην Ευρασία.
Εμπορικοί διάδρομοι που ενώνουν τη Shanghai με την St. Petersburg διευκολύνουν τη μετακίνηση αγαθών, κεφαλαίων και ανθρώπων σε χιλιάδες χιλιόμετρα.
Ενεργειακοί αγωγοί διατρέχουν το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και πέραν αυτών, εξασφαλίζοντας ότι οι τεράστιοι φυσικοί πόροι της περιοχής κατευθύνονται τόσο προς την κινεζική όσο και προς τη ρωσική αγορά, ενώ ενσωματώνουν την περιοχή σε ένα ευρύτερο στρατηγικό δίκτυο.
Παράλληλα, οι ψηφιακοί «Δρόμοι του Μεταξιού» εισάγουν κινεζικά πρότυπα για το 5G, την τεχνητή νοημοσύνη και τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές, εδραιώνοντας το τεχνολογικό αποτύπωμα του Πεκίνο στην ήπειρο.
Από την περιφέρεια στο κέντρο
Για δεκαετίες, η Κεντρική Ασία αντιμετωπιζόταν κυρίως ως γεωπολιτική περιφέρεια, μια ζώνη-ανάχωμα ανάμεσα στη διαρκή επιρροή της Ρωσία και τις αναδυόμενες φιλοδοξίες της Κίνα.
Η Μόσχα διατηρούσε παραδοσιακούς δεσμούς ασφαλείας και οικονομική επιρροή, ενώ το Πεκίνο καλλιεργούσε σχέσεις εμπορίου και επενδύσεων κυρίως μέσα από έργα υποδομών.
Οι δυτικές δυνάμεις, αντίθετα, είχαν σποραδική παρουσία, περιοριζόμενες κυρίως σε προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας ή σε πρωτοβουλίες κατά της τρομοκρατίας.
Παρά την αναγνώριση της στρατηγικής σημασίας της περιοχής, το δυναμικό της ως ανεξάρτητου κόμβου πολυπολικής επιρροής έμενε ανεκμετάλλευτο.
Αυτή η εποχή πλέον φτάνει στο τέλος της.
Με τον SCO να προσφέρει θεσμικά πλαίσια και συγκεκριμένα έργα, η Κεντρική Ασία μεταβαίνει από παθητική περιφέρεια σε ενεργό στρατηγική καρδιά της νέας τάξης.
Οι πόλεις της, τα σιδηροδρομικά της δίκτυα, οι αγωγοί και οι ψηφιακές της υποδομές δεν αποτελούν απλώς τοπικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά τον συνδετικό ιστό ενός ευρασιατικού συστήματος που σχεδιάζεται να λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από δυτικοκρατούμενους θεσμούς.
Ο κόμβος της πολυπολικότητας
Οι συνέπειες είναι βαθιές. Η Κεντρική Ασία δεν είναι πλέον το «πίσω αυλή» ξένων δυνάμεων· είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της γεωπολιτικής στρατηγικής, της οικονομικής ολοκλήρωσης και της θέσπισης τεχνολογικών προτύπων.
Καθώς ο SCO συνεχίζει να εδραιώνει την επιρροή του, η αυξανόμενη σημασία της περιοχής επιβεβαιώνει ότι η πολυπολικότητα δεν αποτελεί πλέον μια μακρινή φιλοδοξία· οικοδομείται θεσμικά και υλικά, γραμμή σιδηροδρόμου με γραμμή, αγωγός με αγωγό, gigabyte με gigabyte.
Το στοίχημα του γουάν
Ίσως η πιο τολμηρή και καθοριστική εξέλιξη στο Tianjin ήταν η πρόταση του Xi Jinping για την επέκταση της χρήσης του γουάν στις ενεργειακές συναλλαγές.
Αναλυτές έσπευσαν να αποκαλέσουν το σχέδιο «e-γουάν», ένα σύστημα που συνδέει το κινεζικό ψηφιακό νόμισμα με το διασυνοριακό εμπόριο σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια.
Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές συναλλαγές, που βασίζονται σε τραπεζική διαμεσολάβηση μέσω του δολαρίου, το e-γουάν θα επιτρέπει σε πραγματικό χρόνο συναλλαγές με τεχνολογία blockchain απευθείας μεταξύ των κρατών-μελών του SCO, παρακάμπτοντας τους καθιερωμένους χρηματοπιστωτικούς μεσάζοντες.
Απειλή για το πετροδολάριο
Το εγχείρημα ξεπερνά κατά πολύ την ευκολία ή τον εκσυγχρονισμό. Αν υιοθετηθεί ευρέως, το e-γουάν θα μπορούσε να αποδυναμώσει το σύστημα του πετροδολαρίου, το οποίο στηρίζει την αμερικανική χρηματοοικονομική κυριαρχία από τη δεκαετία του 1970.
Η κεντρική θέση του δολαρίου στις διεθνείς ενεργειακές αγορές έχει επιτρέψει στην Ουάσιγκτον να ασκεί δυσανάλογη επιρροή στη διεθνή οικονομία και εξωτερική πολιτική.
Με την οικοδόμηση ενός εναλλακτικού μηχανισμού, το Πεκίνο και οι εταίροι του στον SCO θα περιορίσουν αυτό το πλεονέκτημα, αποδυναμώνοντας την ισχύ των κυρώσεων σε δολάρια και μειώνοντας την ικανότητα των ΗΠΑ να επιβάλλουν γεωπολιτικούς στόχους μέσω οικονομικής πίεσης.
Από το νόμισμα στην παγκόσμια αρχιτεκτονική
Οι συνέπειες εκτείνονται πέρα από την ενέργεια.
Ένα ισχυρό δίκτυο e-γουάν θα μπορούσε να επιταχύνει τη διεθνοποίηση του κινεζικού ψηφιακού νομίσματος e-CNY και να αποτελέσει πρότυπο για χώρες που επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο.
Σε συνδυασμό με τα έργα ανάπτυξης του SCO και τα διασυνοριακά εμπορικά δίκτυα, το σχέδιο στοχεύει στη δημιουργία της «υποδομής» ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος, προσαρμοσμένου στα συμφέροντα των ευρασιατικών εταίρων αντί για τις δυτικές δομές.
Η επίδραση στις διεθνείς αγορές μπορεί να είναι βαθιά.
Αν τα κράτη του SCO αρχίσουν να τιμολογούν ενέργεια, πρώτες ύλες και έργα υποδομής σε γουάν αντί για δολάρια, η ζήτηση για αποθέματα αμερικανικού νομίσματος θα μειωθεί, επηρεάζοντας συναλλαγματικές ισοτιμίες και ανακατανέμοντας τις παγκόσμιες ροές κεφαλαίων.
Οι αγορές εμπορευμάτων, ειδικά πετρελαίου και φυσικού αερίου, θα μπορούσαν να δουν αλλαγές στα πρότυπα τιμολόγησης, καθώς το e-γουάν θα λειτουργεί ως βιώσιμη εναλλακτική στα σημερινά δολαριακά συμβόλαια.
Για επενδυτές και πολυεθνικές, η εξασθένιση του δολαρίου ως προεπιλεγμένου νομίσματος θα δημιουργήσει νέους κινδύνους αλλά και ευκαιρίες στη διαχείριση συναλλάγματος, κεφαλαίων και επενδυτικών στρατηγικών.
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι κανόνες της παγκόσμιας οικονομίας μεταβάλλονται.
Ένα σύστημα που αποσυνδέει το εμπόριο και τις επενδύσεις από το δολάριο θα περιορίσει όχι μόνο την αμερικανική οικονομική επιρροή, αλλά θα επαναχαράξει και τις διεθνείς συμμαχίες, καθιστώντας την οικονομική κυριαρχία χειροπιαστό εργαλείο για χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και οι εταίροι τους στον SCO.
Συνοπτικά, το e-γουάν δεν είναι ένα απλό χρηματοοικονομικό πείραμα, αλλά ένα στρατηγικό στοίχημα.
Σηματοδοτεί ότι ο SCO δεν αρκείται πλέον να αμφισβητεί τη δυτική ηγεμονία σε επίπεδο ρητορικής· οικοδομεί τις υποδομές που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν – και ίσως να παρακάμψουν – τα ίδια τα θεμέλια της αμερικανικής κυριαρχίας στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, με συνέπειες που θα φτάσουν σε κάθε γωνιά των αγορών.
Η ρεαλιστική ισορροπία της Ινδίας
Η παρουσία του Narendra Modi στη σύνοδο του Tianjin έδωσε στο γεγονός ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα και διεθνή σημασία.
Παραδοσιακά επιφυλακτική απέναντι σε κινεζο-κεντρικές πρωτοβουλίες, η Ινδία συχνά αντιμετώπιζε τα περιφερειακά πολυμερή σχήματα με σκεπτικισμό, φοβούμενη μήπως επισκιαστεί από το Πεκίνο ή τη Μόσχα.
Η συμμετοχή του Modi σηματοδότησε μια λεπτή αλλά ουσιαστική μετατόπιση στη στρατηγική σκέψη της Ινδίας: αναγνώριση ότι η εμπλοκή – και όχι η απομόνωση – είναι απαραίτητη σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο πολυπολικό κόσμο.
Η στρατηγική ισορροπίας της Ινδίας στο Tianjin
Στο Tianjin, το Νέο Δελχί συμφώνησε σε συγκεκριμένα μέτρα που στοχεύουν στην αναπροσαρμογή του εμπορίου με την Κίνα, στη χαλάρωση των περιορισμών για τις βίζες και στην ενίσχυση των πρωτοβουλιών συνδεσιμότητας εντός του πλαισίου του SCO.
Αυτά τα βήματα δείχνουν την πρόθεση της Ινδίας να διαχωρίσει τον οικονομικό ρεαλισμό από τις συνεχιζόμενες εδαφικές και συνοριακές διαμάχες, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως το Ladakh και το Arunachal Pradesh.
Με αυτόν τον διαχωρισμό, η Ινδία στέλνει μήνυμα ότι μπορεί να συνεργαστεί στην οικονομική και περιφερειακή ολοκλήρωση, διατηρώντας παράλληλα τις ανησυχίες για την ασφάλειά της.
Στρατηγικό «hedging» και πολυμέτωπη διπλωματία
Για την Ινδία, η συμμετοχή στον SCO δεν σημαίνει επιλογή πλευράς υπέρ του Πεκίνο ή της Μόσχα.
Αντιθέτως, αποτελεί στρατηγικό «hedging»: μετριάζει τους κινδύνους από τις απειλές δασμών των ΗΠΑ, ενισχύει την ανθεκτικότητα στις διαταραχές των εφοδιαστικών αλυσίδων και εξασφαλίζει ότι δεν θα μείνει στο περιθώριο των αναδυόμενων ευρασιατικών δικτύων εμπορίου και υποδομών.
Η ενεργή συμμετοχή επιτρέπει στην Ινδία να έχει λόγο στον καθορισμό των περιφερειακών κανόνων και προτύπων αντί να παραμένει παθητικός παρατηρητής μιας διαδικασίας που θα διαμορφώσει το γεωπολιτικό τοπίο για δεκαετίες.
Αυτή η προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τη γενικότερη εξωτερική πολιτική της Ινδίας περί «strategic autonomy», διατηρώντας ευελιξία ώστε να πλοηγηθεί ανάμεσα σε ανταγωνιστικά κέντρα ισχύος προωθώντας τα εθνικά συμφέροντα.
Παράλληλα, η Ινδία συνεχίζει να ενισχύει ισχυρές συνεργασίες μέσω του Quad (με τις ΗΠΑ, Ιαπωνία και Αυστραλία) και των διμερών δεσμών της με την Ουάσιγκτον.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η Ινδία εμπλέκεται ταυτόχρονα με θεσμούς υπό την ηγεσία της Κίνας, όπως ο SCO, ενώ ενισχύει τη συνεργασία σε θέματα ασφάλειας και τεχνολογίας με το μπλοκ των ΗΠΑ.
Ένας διπλός δρόμος για την Ινδία
Η διπλή στρατηγική επιτρέπει στο Νέο Δελχί να αντισταθμίζει την αβεβαιότητα σε πολλούς τομείς: εξασφαλίζει πρόσβαση στις ευρασιατικές αγορές και στους ενεργειακούς διαδρόμους χωρίς να θυσιάζει τη στρατηγική συμμαχία με τους δυτικούς εταίρους.
Η σύνοδος του Tianjin αντικατοπτρίζει έτσι μια μοναδικά πολύπλοκη ινδική στρατηγική: όχι σύγκρουση, ούτε αδιαμφισβήτητη ευθυγράμμιση, αλλά υπολογισμένη εμπλοκή, διασφαλίζοντας ότι η Ινδία παραμένει ταυτόχρονα σημαντική και ανθεκτική καθώς οι παγκόσμιες ισορροπίες ισχύος μεταβάλλονται.
Με το να ισορροπεί τη συμμετοχή της στον SCO με τις δεσμεύσεις της στο Quad, η Ινδία τοποθετείται ως κρίσιμος παράγοντας ικανός να γεφυρώσει ανταγωνιστικές σφαίρες επιρροής, μεγιστοποιώντας τη στρατηγική της ευελιξία σε μια εποχή καθοριζόμενη από πολυπολική ανταγωνιστικότητα.
Η Δύση στο περιθώριο
Η σύνοδος του Tianjin αποτέλεσε ένα σαφές προειδοποιητικό μήνυμα: ο κόσμος προχωρά, είτε με τη Δύση είτε χωρίς αυτήν.
Παρά το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες συνεχίζουν να ασκούν σημαντική οικονομική, στρατιωτική και διπλωματική ισχύ, η ικανότητά τους να επιβάλλουν μονομερώς τους παγκόσμιους όρους φθίνει σταθερά.
Εδώ και δεκαετίες, οι δυτικοί θεσμοί όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το NATO και τα δολαριακά χρηματοοικονομικά συστήματα υπήρξαν τα κύρια εργαλεία επιρροής, καθορίζοντας το εμπόριο, την ανάπτυξη και τα ζητήματα ασφάλειας παγκοσμίως.
Σήμερα, όμως, εναλλακτικά πλαίσια όπως ο SCO δείχνουν ότι άλλες χώρες μπορούν να επιδιώκουν την ευημερία και την ασφάλεια χωρίς να εξαρτώνται αποκλειστικά από τη δυτική καθοδήγηση.
Η άνοδος της στρατηγικής αυτονομίας
Σε όλη την Ευρασία, τα κράτη προτεραιοποιούν ολοένα και περισσότερο τη στρατηγική αυτονομία έναντι της αυστηρής ευθυγράμμισης.
Αναζητούν επιλογές που προσφέρουν οικονομική ανθεκτικότητα, ανάπτυξη υποδομών και ενεργειακή ασφάλεια χωρίς τους πολιτικούς όρους που συχνά συνοδεύουν τα δυτικά δάνεια ή τις συμμαχίες.
Από τους αγωγούς στην Κεντρική Ασία έως τα ψηφιακά έργα συνδεσιμότητας που επεκτείνουν τα πρότυπα 5G της Κίνα, ο SCO προσφέρει πρακτικές εναλλακτικές που προωθούν ταυτόχρονα την περιφερειακή ολοκλήρωση και τη διακυβέρνηση σε πολυπολική βάση.
Το μήνυμα είναι σαφές: οι κανόνες και οι θεσμοί της Δύσης δεν είναι πλέον οι μόνοι που καθορίζουν το παιχνίδι.
Οι χώρες που δεν αναγνωρίζουν αυτή την αναδιάταξη κινδυνεύουν να μείνουν πίσω, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά και στρατηγικά.
Η συμμετοχή σε αναδυόμενους εμπορικούς διαδρόμους, ψηφιακά δίκτυα και χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς θα καθορίζει όλο και περισσότερο την επιρροή στην Ευρασία και πέραν αυτής.
Εκείνοι που αγνοούν αυτές τις αλλαγές μπορεί να δουν τη φωνή τους να μειώνεται στις παγκόσμιες αποφάσεις και την πρόσβασή τους σε κρίσιμες αγορές και πόρους να περιορίζεται.
Μια ψυχολογική αλλαγή
Η άνοδος του SCO σηματοδοτεί και μια ευρύτερη ψυχολογική μετατόπιση.
Εδώ και δεκαετίες, η δυτική πρωτοκαθεδρία καθόριζε τις παγκόσμιες συζητήσεις και τις προσδοκίες προβολής ισχύος.
Το Tianjin αποκάλυψε την αυξανόμενη διάθεση των ευρασιατικών κρατών να θέτουν τους δικούς τους όρους, να αμφισβητούν τα δυτικά πρότυπα και να επιδιώκουν συνεργασίες που ευθυγραμμίζονται με τα στρατηγικά τους συμφέροντα αντί να βασίζονται στην έγκριση των ΗΠΑ ή της Ευρώπης.
Η Δύση δεν μπορεί πλέον να θεωρεί δεδομένο ότι οι προτιμήσεις της θα καθορίζουν αυτόματα τα αποτελέσματα· η επιρροή πλέον κερδίζεται, διαπραγματεύεται και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανταγωνίζεται.
Το μήνυμα της εποχής
Με λίγα λόγια, η σύνοδος του Tianjin υπογραμμίζει μια βασική αλήθεια της αναδυόμενης εποχής: η πολυπολικότητα δεν είναι μια μακρινή πιθανότητα· σχηματίζεται εδώ και τώρα.
Για να παραμείνουν σημαντικοί, οι δυτικοί πολιτικοί πρέπει να υπερβούν την εφησυχασμό και να αναγνωρίσουν ότι ένας κόσμος με τον SCO στο κέντρο του απαιτεί εμπλοκή υπό όρους που γίνονται όλο και πιο πλουραλιστικοί, ευέλικτοι και αμφισβητούμενοι.
Η αγνόηση αυτής της πραγματικότητας δεν είναι απλώς βραχυπρόθεσμη, αλλά αποτελεί στρατηγική ευπάθεια.
Ένα πολυπολικό μέλλον
Αυτό που εκτυλίχθηκε στο Tianjin δεν ήταν η γέννηση ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, αλλά η εμφάνιση κάτι πολύ πιο σύνθετου και καθοριστικού: ενός πολυπολικού μέλλοντος, στο οποίο η Δύση δεν είναι πλέον ο μοναδικός ρυθμιστής των παγκόσμιων κανόνων, του εμπορίου και της ασφάλειας.
Πρόκειται όχι απλώς για μια μετατόπιση ισχύος, αλλά για μια μεταμόρφωση της αρχιτεκτονικής των διεθνών σχέσεων.
Πολλαπλά κέντρα επιρροής, όπως το Πεκίνο, η Μόσχα, το Νέο Δελχί και οι πρωτεύουσες της Κεντρικής Ασίας, διαμορφώνουν ενεργά τους κανόνες, τους θεσμούς και τις οικονομικές ροές που θα καθορίσουν τον 21ο αιώνα.
Η Δύση, όσο ισχυρή κι αν παραμένει, είναι πλέον ένας συμμετέχων μεταξύ πολλών και όχι η προεπιλεγμένη δύναμη που καθορίζει τις αποφάσεις.
Η μονοπολική εποχή της αμερικανικής κυριαρχίας, που ακολούθησε τον Ψυχρό Πόλεμο, είχε τη δική της διάρκεια, επιβάλλοντας για δεκαετίες τους όρους της χρηματοδότησης, του εμπορίου και της ασφάλειας.
Η σύνοδος του Tianjin, ωστόσο, υπογράμμισε ότι το επόμενο κεφάλαιο θα γραφτεί διαφορετικά.
Ο SCO δεν είναι απλώς ένα φόρουμ διαλόγου· είναι μια συνειδητή προσπάθεια θεσμοθέτησης ενός εναλλακτικού πλαισίου για την περιφερειακή και παγκόσμια διακυβέρνηση, που καλύπτει το εμπόριο, την ενέργεια, την τεχνολογία και τα χρηματοοικονομικά.
Από την επέκταση του γουάν στις ενεργειακές συναλλαγές μέχρι τους διαδρόμους υποδομών στην Κεντρική Ασία, ο SCO χτίζει τα υλικά και θεσμικά θεμέλια μιας πολυπολικής τάξης που μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από τις δυτικοκρατούμενες δομές.
Η στρατηγική δοκιμασία της Δύσης
Αυτή η νέα πραγματικότητα αποτελεί στρατηγική πρόκληση για τη Δύση.
Μπορούν η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες να προσαρμοστούν σε έναν κόσμο όπου η πρωτοκαθεδρία τους δεν θεωρείται πλέον δεδομένη και η επιρροή πρέπει να διαπραγματεύεται αντί να επιβάλλεται;
Ή θα διακινδυνεύσουν να μείνουν στο περιθώριο, παρατηρώντας νέα κέντρα ισχύος να καθορίζουν τους οικονομικούς κανόνες, τις γεωπολιτικές συμμαχίες και τα τεχνολογικά πρότυπα που θα διαμορφώσουν τις παγκόσμιες εξελίξεις για δεκαετίες;
Πολυπολικότητα και ευκαιρίες
Σημαντικό είναι ότι η πολυπολικότητα δεν είναι μηδενικού αθροίσματος· δεν σημαίνει απαραίτητα σύγκρουση, αλλά απαιτεί αναγνώριση ότι η επιρροή, η δύναμη και η νομιμοποίηση πλέον διαχέονται.
Κράτη και θεσμοί που προσκολλώνται σε μονοπολικό τρόπο σκέψης μπορεί να περιθωριοποιηθούν, ενώ εκείνοι που μπορούν να συνεργαστούν με πολλαπλά κέντρα ισχύος, να διαχειριστούν κινδύνους και να συμμετάσχουν σε εναλλακτικά πλαίσια θα ευημερήσουν.
Η σύνοδος του Tianjin δεν ήταν απλώς μια σύνοδος· ήταν μια ματιά στην αναδυόμενη παγκόσμια τάξη εν δράσει. Ο SCO, με τον συνδυασμό οικονομικών πρωτοβουλιών, συντονισμού ασφάλειας και χρηματοοικονομικής καινοτομίας, δείχνει ότι ο 21ος αιώνας θα καθοριστεί από σύνθετες σχέσεις, αλληλεξάρτηση και ανταγωνισμό ανάμεσα σε πολλούς πόλους ισχύος.
Το κεντρικό ερώτημα πλέον είναι εάν η Δύση θα αναγνωρίσει και θα προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα ή θα αφήσει άλλους να διαμορφώσουν το μέλλον στους δικούς τους όρους.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών