Το ότι το ΝΑΤΟ προσεγγίζει σήμερα τα ρωσικά σύνορα προκαλεί σοβαρή ανησυχία.
Δέκα ημέρες έχουν περάσει από την εντυπωσιακή, κατά γενική ομολογία, ρωσοαμερικανική σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 15 Αυγούστου 2025.
Στο διάστημα αυτό, η στάση του Donald Trump απέναντι στη Ρωσία μεταβλήθηκε αρκετές φορές.
Στις 18 Αυγούστου συναντήθηκε στην Ουάσιγκτον με τον Volodymyr Zelensky και την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία, οι οποίοι εμφανίστηκαν ικανοποιημένοι που ο ένοικος του Λευκού Οίκου δεν τους έθεσε ένα σκληρό τελεσίγραφο.
Αυτό σήμαινε ότι η Ευρώπη και η λεγόμενη «Κεντρική Ευρώπη» διατηρούν περιθώρια ελιγμών και ερμηνείας.
Λίγο αργότερα, μέσω του κοινωνικού του δικτύου Truth Social, ο Trump άφησε να εννοηθεί πως υπάρχει η πιθανότητα αποστολής πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς στην Ουκρανία.
Στη συνέχεια, σε ενημέρωση στον Λευκό Οίκο, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προσκαλέσει τον Vladimir Putin στο Παγκόσμιο Κύπελλο που θα διεξαχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες το επόμενο έτος.
Τέλος, δήλωσε ότι θα χρειαστεί δύο εβδομάδες για να λάβει οριστική απόφαση σχετικά με τη «συμφωνία».
«Θα καταλάβω ποιος φταίει αν δεν υπάρξει συμφωνία. Ξέρω τι κάνω», τόνισε χαρακτηριστικά.
Οι Ευρωπαίοι, μέσω του λεγόμενου «συνασπισμού των προθύμων», υποστήριξαν ενεργά το Κίεβο όλες αυτές τις δέκα ημέρες, τόσο σε επίπεδο δηλώσεων όσο και με πράξεις.
Εξέφρασαν μάλιστα την ετοιμότητά τους να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία μετά την ειρηνευτική συμφωνία, ενώ διέθεσαν νέα δισεκατομμύρια για την προμήθεια όπλων.
Ο Zelensky, από την πλευρά του, κάλεσε τον Putin σε κατ’ ιδίαν συνάντηση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, διευκρινίζοντας ταυτόχρονα ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει εδάφη.
Υπογράμμισε πως το Donetsk, το Luhansk και η Κριμαία αποτελούν «προγονικά εδάφη της Ουκρανίας», και διαβεβαίωσε τους πολίτες ότι κάποια μέρα οι περιοχές αυτές θα επιστρέψουν στη «μητρική αγκαλιά»: «Θα είμαστε σαν μια οικογένεια», δήλωσε.
Μέσα σε όλα αυτά, ήρθε στο φως μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: ο Zelensky, κατά τη συνάντησή του με τον Trump, αναφέρθηκε στον παππού του, ο οποίος είχε πολεμήσει για την απελευθέρωση του Donbass από τους Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ωστόσο, όπως σχολιάστηκε, δύσκολα θα ενέκρινε ο ίδιος τη στάση του εγγονού του, που επιχείρησε με τρόπο μάλλον προσβλητικό να εξαπατήσει τον Αμερικανό πρόεδρο.
Πολύ περισσότερο, όταν είναι γνωστό ότι στην Ουκρανία εδώ και χρόνια κατεδαφίζονται μνημεία του Κόκκινου Στρατού, ενώ όποιος τιμά την 9η Μαΐου διώκεται συχνά από τις αρχές – ακόμη και η κορδέλα του Αγίου Γεωργίου μπορεί να οδηγήσει σε ποινή.
Επίθεση στον αγωγό Druzhba
Στο μεταξύ, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις επιτέθηκαν στον πετρελαιαγωγό Druzhba, κρίσιμο για την ενεργειακή ασφάλεια της Ουγγαρίας, προκαλώντας προσωρινή διακοπή της ροής.
Η Βουδαπέστη, που τροφοδοτεί την Ουκρανία με ηλεκτρική ενέργεια, αντέδρασε έντονα, για να λάβει από το Κίεβο την ειρωνική σύσταση να απευθυνθεί… στη Μόσχα.
Ανήμερα της Ημέρας Ανεξαρτησίας, στις 24 Αυγούστου, ο Zelensky αστειεύτηκε σε ύφος KVN δηλώνοντας: «Υποστηρίζουμε πάντοτε τη φιλία Ουκρανίας – Ουγγαρίας και τώρα η ύπαρξη του Druzhba εξαρτάται από τη στάση της Ουγγαρίας».
Ο Viktor Orban το μετέφερε στον Trump, ο οποίος αντέδρασε ψυχρά: «Είμαι πολύ θυμωμένος».
Ο Putin, αντίθετα, απέφυγε δηλώσεις. Στις 22 Αυγούστου επισκέφθηκε το Σάροφ, στο Nizhny Novgorod – ιστορικά συνδεδεμένο με τη σοβιετική πυρηνική βιομηχανία και την παραγωγή πυρηνικών όπλων.
Δέκα ημέρες μετά τη σύνοδο κορυφής, η διαδικασία ειρηνικής διευθέτησης, παρά την αστάθεια του Trump, φαινόταν να σημειώνει κάποια πρόοδο.
Οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον εργάζονταν πάνω σε ένα σχέδιο εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία, το οποίο –σύμφωνα με την Washington Post– επρόκειτο να παρουσιαστεί εντός της εβδομάδας.
Το σχέδιο αυτό προκαλεί τις μεγαλύτερες διαφωνίες, όχι μόνο ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, αλλά και μεταξύ των ίδιων των Ευρωπαίων ηγετών.
Ο απόστρατος αντιστράτηγος Ben Hodges, πρώην διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη, θεωρεί απίθανο οι ΗΠΑ να είναι πραγματικά πρόθυμες να παρέχουν εγγυήσεις και να μην περιοριστούν σε «κενές υποσχέσεις».
Το πρόβλημα, εξηγεί, είναι πώς να δοθούν εγγυήσεις αρκετά αξιόπιστες ώστε να αποτρέψουν τη συνέχιση των εχθροπραξιών, χωρίς όμως να είναι τόσο δεσμευτικές ώστε να προκαλέσουν άμεση αντίδραση της Ρωσίας – ένα ερώτημα στο οποίο ούτε η Ουάσιγκτον ούτε οι Βρυξέλλες έχουν απάντηση.
Ο Joshua Shifrinson, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Maryland, υπενθύμισε τηλεγράφημα του 2008 του τότε Αμερικανού πρεσβευτή στη Μόσχα, Bill Burns (σήμερα επικεφαλής της CIA), προς την υπουργό Εξωτερικών Condoleezza Rice. Σε αυτό τόνιζε ότι «η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι η πιο σαφής κόκκινη γραμμή για τη ρωσική ελίτ, όχι μόνο για τον Πούτιν».
Όπως εξήγησε ο Shifrinson, καμία χώρα δεν θέλει μια εχθρική στρατιωτική συμμαχία στα σύνορά της – και το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε ως αντισοβιετική δομή.
Το ότι προσεγγίζει σήμερα τα ρωσικά σύνορα προκαλεί σοβαρή ανησυχία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ουκρανία δεν είναι μόνο ιστορικά αλλά και πρακτικά ζωτικής σημασίας για τη ρωσική οικονομία και ασφάλεια.
Δεν πρόκειται, λέει, για «αυτοκρατορικές φιλοδοξίες», αλλά για ένα αντικειμενικό ζήτημα ασφάλειας.
Ανεπάρκεια
Το ΝΑΤΟ, ωστόσο, στερείται επαρκών αναλυτών που να αξιολογούν πώς αντιλαμβάνεται η ίδια η Ρωσία την απειλή.
Αυτή η αλαζονική αδιαφορία για τα συμφέροντα τρίτων χωρών, σύμφωνα με τον Shifrinson, είναι το βασικό πρόβλημα της Συμμαχίας.
Ο Franz-Stefan Gady, ανώτερος συνεργάτης στο CNAS, εκτιμά ότι όσο συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις, ο ρωσικός στρατός θα επιδιώκει να προελάσει, απελευθερώνοντας νέες πόλεις όπως το Pokrovsk, η Konstantinovka και αργότερα το Slavyansk και το Kramatorsk.
Μία από τις ιδέες για τις εγγυήσεις ασφαλείας είναι η επιτήρηση του ουκρανικού εναέριου χώρου από συμμαχικά αεροσκάφη που θα σταθμεύουν σε βάσεις σε Πολωνία ή Ρουμανία.
Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε σαφείς κανόνες εμπλοκής: οι πιλότοι θα πρέπει να γνωρίζουν αν έχουν δικαίωμα ανταπόδοσης σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης, όπως η εκτόξευση πυραύλου κρουζ σε ουκρανική πόλη.
Ο Gady υπογραμμίζει, επίσης, ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκή ενότητα για το θέμα – ούτε για το εάν χρειάζονται ειρηνευτικές δυνάμεις, ούτε για στρατιωτικά αεροσκάφη, ούτε για ναυτικές δυνάμεις στη Μαύρη Θάλασσα.
«Το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης», λέει, «είναι ότι, κρυμμένη πίσω από την αμερικανική στρατιωτική ισχύ, απέφυγε να απαντήσει στο πιο κρίσιμο ερώτημα:
Τι σημαίνει πραγματικά η Ουκρανία για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας και τι είναι διατεθειμένη να διακινδυνεύσει η Ευρώπη ώστε η Ουκρανία να παραμείνει μια ανεξάρτητη, φιλοδυτική χώρα;».
Και το ερώτημα αυτό, καταλήγει, παραμένει ανοιχτό: είναι οι ευρωπαϊκές χώρες έτοιμες να πάνε σε πόλεμο με τη Ρωσία;
Αν όχι, τότε καμία ευρωπαϊκή αποτρεπτική δύναμη δεν έχει νόημα να σταλεί στην Ουκρανία, ακόμη και σε συνδυασμό με τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.
Υπάρχουν και θετικά…
Από την άλλη, φαίνεται ότι η συνάντηση των ηγετών της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών στο Άνκορατζ έβγαλε τις διμερείς σχέσεις από την παγωμένη τους κατάσταση και έδωσε πραγματική ελπίδα για συνέχιση του διαλόγου, ιδιαίτερα σε οικονομικά ζητήματα.
«Είναι προφανές ότι η ρωσοαμερικανική επιχειρηματική και επενδυτική συνεργασία έχει τεράστιες δυνατότητες. Ρωσία και Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολλά να προσφέρουν η μία στην άλλη στο εμπόριο, την ενέργεια, τον ψηφιακό τομέα, την υψηλή τεχνολογία και την εξερεύνηση του διαστήματος.
Εξίσου σημαντική είναι η συνεργασία στην Αρκτική, όπως και η επανέναρξη των διαπεριφερειακών επαφών, συμπεριλαμβανομένων αυτών μεταξύ της ρωσικής Άπω Ανατολής και της αμερικανικής Δυτικής Ακτής», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Putin.
Σύμφωνα με τα διεθνή μέσα, και ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίζεται έτοιμος για αμοιβαία επωφελείς επαφές.
Η βασική μορφή οικονομικών σχέσεων είναι το εμπόριο αγαθών. Ωστόσο, προς το παρόν, οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με το βιομηχανικό δυναμικό των δύο χωρών.
Ο συνολικός όγκος εμπορίου το πρώτο εξάμηνο του 2025 ανήλθε σε 2,8 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τα 2,5 δισ. αφορούσαν ρωσικές εξαγωγές. Για σύγκριση, το αντίστοιχο διάστημα του 2015 ο όγκος είχε φτάσει τα 12,8 δισ. δολάρια.
Έτσι, οι ρωσικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 3,6 φορές και οι αμερικανικές προς τη Ρωσία κατά 13,8 φορές.
Οι κυρώσεις ευθύνονται εν μέρει, όμως ιστορικά το εμπόριο ΗΠΑ–Ρωσίας (και παλαιότερα ΕΣΣΔ) δεν ήταν ποτέ μεγάλης κλίμακας. Ακόμη και τη δεκαετία του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσώπευαν μόλις 1,5–2% του σοβιετικού εξωτερικού εμπορίου.
Η πολιτική αντιπαράθεση ασφαλώς έχει ρόλο, όμως καθοριστικός παράγοντας είναι η οικονομική αναγκαιότητα. Οι οικονομίες των δύο χωρών έχουν παρόμοιες δομές, γεγονός που περιορίζει την ανάγκη για εκτεταμένες ανταλλαγές αγαθών.
Παρά ταύτα, οι προοπτικές ανάπτυξης δεν αποκλείονται, ιδίως καθώς οι σημερινοί όγκοι είναι εξαιρετικά χαμηλοί. Ήδη, σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2024, οι συναλλαγές αυξήθηκαν κατά 31,3%. Ωστόσο, ρεαλιστικά, το άμεσο ταβάνι είναι η επιστροφή στα «προ-κυρώσεων» επίπεδα.
Προοπτικές συνεργασίας
Η παγκόσμια οικονομία κατευθύνεται όλο και περισσότερο προς την ψηφιακή και πνευματική συνιστώσα. Η Ρωσία διαθέτει σημαντικό και αναγνωρισμένο επιστημονικό δυναμικό, το οποίο όμως συχνά μένει ανεκμετάλλευτο σε επίπεδο αγοράς. Ο συνδυασμός του με την αμερικανική επιχειρηματική πρακτικότητα θα μπορούσε να φέρει αμοιβαία οφέλη.
Μεγάλες δυνατότητες διανοίγονται επίσης στον τομέα των επενδύσεων. Οι παραγωγικές επενδύσεις, η ανταλλαγή τεχνολογιών και τα κοινά έργα μεγάλης κλίμακας αποτελούν το επόμενο στάδιο οικονομικής συνεργασίας. Από μακροοικονομική άποψη, ακόμη και η πρώτη δαπάνη σε ένα έργο κινητοποιεί παραγωγή, θέσεις εργασίας και αύξηση του ΑΕΠ.
Η Αρκτική ως κοινό πεδίο
Η Αρκτική έχει στρατηγική σημασία και για τις δύο πλευρές.
Στη Ρωσία και στις ΗΠΑ η μελλοντική ανάπτυξη συνδέεται με τα πολικά κοιτάσματα.
Στην Αλάσκα, τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου παραμένουν σημαντικά, ενώ η Ρωσία διαθέτει τεχνογνωσία για δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες.
Πέρα από την ενέργεια, η Αλάσκα αναπτύσσει και γεωργία, με παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων και καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών σε ανοιχτό έδαφος.
Η εμπειρία αυτή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και στη ρωσική βόρεια ζώνη.
Αναπόφευκτη είναι και η συνεργασία σε περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς οι πολικές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η τεχνολογία διαχείρισης αποβλήτων προσφέρουν ένα ευρύ πεδίο κοινού ενδιαφέροντος.
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός αποτελεί στρατηγικό άξονα όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για τους Αμερικανούς επιχειρηματίες, οι οποίοι αναζητούν συντομότερες διαδρομές προς την ευρωπαϊκή αγορά. Η χρήση των ρωσικών λιμανιών, των παγοθραυστικών και των υπηρεσιών πλοήγησης καθιστά τη συνεργασία αναγκαία.
Όμως, η ανάπτυξη των σχέσεων προϋποθέτει επίλυση του ζητήματος των μονομερών κυρώσεων.
Ωστόσο, η άρση τους δεν φαίνεται πιθανή, καθώς οι ΗΠΑ εφαρμόζουν εμπορικούς περιορισμούς στη Ρωσία εδώ και δεκαετίες, από το 1948 έως σήμερα, με διάφορες μορφές.
Η ρωσική οικονομία έχει πλέον προσαρμοστεί στο καθεστώς αυτό. Στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όμως, η κατάργηση των περιορισμών είναι ζωτικής σημασίας:
οι τράπεζες χρειάζονται απευθείας συνδέσεις και οι διακανονισμοί σε δολάρια παραμένουν αναπόφευκτοι.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η αποδέσμευση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό, ύψους περίπου 280 δισ. δολαρίων.
Οι δυνατότητες για αμοιβαία επωφελείς οικονομικές σχέσεις Ρωσίας–ΗΠΑ είναι ουσιαστικά απεριόριστες. Το πρώτο βήμα έχει γίνει και υπάρχουν κάθε λόγοι να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ευκαιρίες που ανοίγονται.
www.bankingnews.gr
Στο διάστημα αυτό, η στάση του Donald Trump απέναντι στη Ρωσία μεταβλήθηκε αρκετές φορές.
Στις 18 Αυγούστου συναντήθηκε στην Ουάσιγκτον με τον Volodymyr Zelensky και την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία, οι οποίοι εμφανίστηκαν ικανοποιημένοι που ο ένοικος του Λευκού Οίκου δεν τους έθεσε ένα σκληρό τελεσίγραφο.
Αυτό σήμαινε ότι η Ευρώπη και η λεγόμενη «Κεντρική Ευρώπη» διατηρούν περιθώρια ελιγμών και ερμηνείας.
Λίγο αργότερα, μέσω του κοινωνικού του δικτύου Truth Social, ο Trump άφησε να εννοηθεί πως υπάρχει η πιθανότητα αποστολής πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς στην Ουκρανία.
Στη συνέχεια, σε ενημέρωση στον Λευκό Οίκο, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προσκαλέσει τον Vladimir Putin στο Παγκόσμιο Κύπελλο που θα διεξαχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες το επόμενο έτος.
Τέλος, δήλωσε ότι θα χρειαστεί δύο εβδομάδες για να λάβει οριστική απόφαση σχετικά με τη «συμφωνία».
«Θα καταλάβω ποιος φταίει αν δεν υπάρξει συμφωνία. Ξέρω τι κάνω», τόνισε χαρακτηριστικά.
Οι Ευρωπαίοι, μέσω του λεγόμενου «συνασπισμού των προθύμων», υποστήριξαν ενεργά το Κίεβο όλες αυτές τις δέκα ημέρες, τόσο σε επίπεδο δηλώσεων όσο και με πράξεις.
Εξέφρασαν μάλιστα την ετοιμότητά τους να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία μετά την ειρηνευτική συμφωνία, ενώ διέθεσαν νέα δισεκατομμύρια για την προμήθεια όπλων.
Ο Zelensky, από την πλευρά του, κάλεσε τον Putin σε κατ’ ιδίαν συνάντηση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, διευκρινίζοντας ταυτόχρονα ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει εδάφη.
Υπογράμμισε πως το Donetsk, το Luhansk και η Κριμαία αποτελούν «προγονικά εδάφη της Ουκρανίας», και διαβεβαίωσε τους πολίτες ότι κάποια μέρα οι περιοχές αυτές θα επιστρέψουν στη «μητρική αγκαλιά»: «Θα είμαστε σαν μια οικογένεια», δήλωσε.
Μέσα σε όλα αυτά, ήρθε στο φως μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: ο Zelensky, κατά τη συνάντησή του με τον Trump, αναφέρθηκε στον παππού του, ο οποίος είχε πολεμήσει για την απελευθέρωση του Donbass από τους Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ωστόσο, όπως σχολιάστηκε, δύσκολα θα ενέκρινε ο ίδιος τη στάση του εγγονού του, που επιχείρησε με τρόπο μάλλον προσβλητικό να εξαπατήσει τον Αμερικανό πρόεδρο.
Πολύ περισσότερο, όταν είναι γνωστό ότι στην Ουκρανία εδώ και χρόνια κατεδαφίζονται μνημεία του Κόκκινου Στρατού, ενώ όποιος τιμά την 9η Μαΐου διώκεται συχνά από τις αρχές – ακόμη και η κορδέλα του Αγίου Γεωργίου μπορεί να οδηγήσει σε ποινή.
Επίθεση στον αγωγό Druzhba
Στο μεταξύ, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις επιτέθηκαν στον πετρελαιαγωγό Druzhba, κρίσιμο για την ενεργειακή ασφάλεια της Ουγγαρίας, προκαλώντας προσωρινή διακοπή της ροής.
Η Βουδαπέστη, που τροφοδοτεί την Ουκρανία με ηλεκτρική ενέργεια, αντέδρασε έντονα, για να λάβει από το Κίεβο την ειρωνική σύσταση να απευθυνθεί… στη Μόσχα.
Ανήμερα της Ημέρας Ανεξαρτησίας, στις 24 Αυγούστου, ο Zelensky αστειεύτηκε σε ύφος KVN δηλώνοντας: «Υποστηρίζουμε πάντοτε τη φιλία Ουκρανίας – Ουγγαρίας και τώρα η ύπαρξη του Druzhba εξαρτάται από τη στάση της Ουγγαρίας».
Ο Viktor Orban το μετέφερε στον Trump, ο οποίος αντέδρασε ψυχρά: «Είμαι πολύ θυμωμένος».
Ο Putin, αντίθετα, απέφυγε δηλώσεις. Στις 22 Αυγούστου επισκέφθηκε το Σάροφ, στο Nizhny Novgorod – ιστορικά συνδεδεμένο με τη σοβιετική πυρηνική βιομηχανία και την παραγωγή πυρηνικών όπλων.
Δέκα ημέρες μετά τη σύνοδο κορυφής, η διαδικασία ειρηνικής διευθέτησης, παρά την αστάθεια του Trump, φαινόταν να σημειώνει κάποια πρόοδο.
Οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον εργάζονταν πάνω σε ένα σχέδιο εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία, το οποίο –σύμφωνα με την Washington Post– επρόκειτο να παρουσιαστεί εντός της εβδομάδας.
Το σχέδιο αυτό προκαλεί τις μεγαλύτερες διαφωνίες, όχι μόνο ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, αλλά και μεταξύ των ίδιων των Ευρωπαίων ηγετών.
Ο απόστρατος αντιστράτηγος Ben Hodges, πρώην διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη, θεωρεί απίθανο οι ΗΠΑ να είναι πραγματικά πρόθυμες να παρέχουν εγγυήσεις και να μην περιοριστούν σε «κενές υποσχέσεις».
Το πρόβλημα, εξηγεί, είναι πώς να δοθούν εγγυήσεις αρκετά αξιόπιστες ώστε να αποτρέψουν τη συνέχιση των εχθροπραξιών, χωρίς όμως να είναι τόσο δεσμευτικές ώστε να προκαλέσουν άμεση αντίδραση της Ρωσίας – ένα ερώτημα στο οποίο ούτε η Ουάσιγκτον ούτε οι Βρυξέλλες έχουν απάντηση.
Ο Joshua Shifrinson, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Maryland, υπενθύμισε τηλεγράφημα του 2008 του τότε Αμερικανού πρεσβευτή στη Μόσχα, Bill Burns (σήμερα επικεφαλής της CIA), προς την υπουργό Εξωτερικών Condoleezza Rice. Σε αυτό τόνιζε ότι «η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι η πιο σαφής κόκκινη γραμμή για τη ρωσική ελίτ, όχι μόνο για τον Πούτιν».
Όπως εξήγησε ο Shifrinson, καμία χώρα δεν θέλει μια εχθρική στρατιωτική συμμαχία στα σύνορά της – και το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε ως αντισοβιετική δομή.
Το ότι προσεγγίζει σήμερα τα ρωσικά σύνορα προκαλεί σοβαρή ανησυχία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ουκρανία δεν είναι μόνο ιστορικά αλλά και πρακτικά ζωτικής σημασίας για τη ρωσική οικονομία και ασφάλεια.
Δεν πρόκειται, λέει, για «αυτοκρατορικές φιλοδοξίες», αλλά για ένα αντικειμενικό ζήτημα ασφάλειας.
Ανεπάρκεια
Το ΝΑΤΟ, ωστόσο, στερείται επαρκών αναλυτών που να αξιολογούν πώς αντιλαμβάνεται η ίδια η Ρωσία την απειλή.
Αυτή η αλαζονική αδιαφορία για τα συμφέροντα τρίτων χωρών, σύμφωνα με τον Shifrinson, είναι το βασικό πρόβλημα της Συμμαχίας.
Ο Franz-Stefan Gady, ανώτερος συνεργάτης στο CNAS, εκτιμά ότι όσο συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις, ο ρωσικός στρατός θα επιδιώκει να προελάσει, απελευθερώνοντας νέες πόλεις όπως το Pokrovsk, η Konstantinovka και αργότερα το Slavyansk και το Kramatorsk.
Μία από τις ιδέες για τις εγγυήσεις ασφαλείας είναι η επιτήρηση του ουκρανικού εναέριου χώρου από συμμαχικά αεροσκάφη που θα σταθμεύουν σε βάσεις σε Πολωνία ή Ρουμανία.
Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε σαφείς κανόνες εμπλοκής: οι πιλότοι θα πρέπει να γνωρίζουν αν έχουν δικαίωμα ανταπόδοσης σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης, όπως η εκτόξευση πυραύλου κρουζ σε ουκρανική πόλη.
Ο Gady υπογραμμίζει, επίσης, ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκή ενότητα για το θέμα – ούτε για το εάν χρειάζονται ειρηνευτικές δυνάμεις, ούτε για στρατιωτικά αεροσκάφη, ούτε για ναυτικές δυνάμεις στη Μαύρη Θάλασσα.
«Το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης», λέει, «είναι ότι, κρυμμένη πίσω από την αμερικανική στρατιωτική ισχύ, απέφυγε να απαντήσει στο πιο κρίσιμο ερώτημα:
Τι σημαίνει πραγματικά η Ουκρανία για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας και τι είναι διατεθειμένη να διακινδυνεύσει η Ευρώπη ώστε η Ουκρανία να παραμείνει μια ανεξάρτητη, φιλοδυτική χώρα;».
Και το ερώτημα αυτό, καταλήγει, παραμένει ανοιχτό: είναι οι ευρωπαϊκές χώρες έτοιμες να πάνε σε πόλεμο με τη Ρωσία;
Αν όχι, τότε καμία ευρωπαϊκή αποτρεπτική δύναμη δεν έχει νόημα να σταλεί στην Ουκρανία, ακόμη και σε συνδυασμό με τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.
Υπάρχουν και θετικά…
Από την άλλη, φαίνεται ότι η συνάντηση των ηγετών της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών στο Άνκορατζ έβγαλε τις διμερείς σχέσεις από την παγωμένη τους κατάσταση και έδωσε πραγματική ελπίδα για συνέχιση του διαλόγου, ιδιαίτερα σε οικονομικά ζητήματα.
«Είναι προφανές ότι η ρωσοαμερικανική επιχειρηματική και επενδυτική συνεργασία έχει τεράστιες δυνατότητες. Ρωσία και Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολλά να προσφέρουν η μία στην άλλη στο εμπόριο, την ενέργεια, τον ψηφιακό τομέα, την υψηλή τεχνολογία και την εξερεύνηση του διαστήματος.
Εξίσου σημαντική είναι η συνεργασία στην Αρκτική, όπως και η επανέναρξη των διαπεριφερειακών επαφών, συμπεριλαμβανομένων αυτών μεταξύ της ρωσικής Άπω Ανατολής και της αμερικανικής Δυτικής Ακτής», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Putin.
Σύμφωνα με τα διεθνή μέσα, και ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίζεται έτοιμος για αμοιβαία επωφελείς επαφές.
Η βασική μορφή οικονομικών σχέσεων είναι το εμπόριο αγαθών. Ωστόσο, προς το παρόν, οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με το βιομηχανικό δυναμικό των δύο χωρών.
Ο συνολικός όγκος εμπορίου το πρώτο εξάμηνο του 2025 ανήλθε σε 2,8 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τα 2,5 δισ. αφορούσαν ρωσικές εξαγωγές. Για σύγκριση, το αντίστοιχο διάστημα του 2015 ο όγκος είχε φτάσει τα 12,8 δισ. δολάρια.
Έτσι, οι ρωσικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 3,6 φορές και οι αμερικανικές προς τη Ρωσία κατά 13,8 φορές.
Οι κυρώσεις ευθύνονται εν μέρει, όμως ιστορικά το εμπόριο ΗΠΑ–Ρωσίας (και παλαιότερα ΕΣΣΔ) δεν ήταν ποτέ μεγάλης κλίμακας. Ακόμη και τη δεκαετία του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσώπευαν μόλις 1,5–2% του σοβιετικού εξωτερικού εμπορίου.
Η πολιτική αντιπαράθεση ασφαλώς έχει ρόλο, όμως καθοριστικός παράγοντας είναι η οικονομική αναγκαιότητα. Οι οικονομίες των δύο χωρών έχουν παρόμοιες δομές, γεγονός που περιορίζει την ανάγκη για εκτεταμένες ανταλλαγές αγαθών.
Παρά ταύτα, οι προοπτικές ανάπτυξης δεν αποκλείονται, ιδίως καθώς οι σημερινοί όγκοι είναι εξαιρετικά χαμηλοί. Ήδη, σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2024, οι συναλλαγές αυξήθηκαν κατά 31,3%. Ωστόσο, ρεαλιστικά, το άμεσο ταβάνι είναι η επιστροφή στα «προ-κυρώσεων» επίπεδα.
Προοπτικές συνεργασίας
Η παγκόσμια οικονομία κατευθύνεται όλο και περισσότερο προς την ψηφιακή και πνευματική συνιστώσα. Η Ρωσία διαθέτει σημαντικό και αναγνωρισμένο επιστημονικό δυναμικό, το οποίο όμως συχνά μένει ανεκμετάλλευτο σε επίπεδο αγοράς. Ο συνδυασμός του με την αμερικανική επιχειρηματική πρακτικότητα θα μπορούσε να φέρει αμοιβαία οφέλη.
Μεγάλες δυνατότητες διανοίγονται επίσης στον τομέα των επενδύσεων. Οι παραγωγικές επενδύσεις, η ανταλλαγή τεχνολογιών και τα κοινά έργα μεγάλης κλίμακας αποτελούν το επόμενο στάδιο οικονομικής συνεργασίας. Από μακροοικονομική άποψη, ακόμη και η πρώτη δαπάνη σε ένα έργο κινητοποιεί παραγωγή, θέσεις εργασίας και αύξηση του ΑΕΠ.
Η Αρκτική ως κοινό πεδίο
Η Αρκτική έχει στρατηγική σημασία και για τις δύο πλευρές.
Στη Ρωσία και στις ΗΠΑ η μελλοντική ανάπτυξη συνδέεται με τα πολικά κοιτάσματα.
Στην Αλάσκα, τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου παραμένουν σημαντικά, ενώ η Ρωσία διαθέτει τεχνογνωσία για δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες.
Πέρα από την ενέργεια, η Αλάσκα αναπτύσσει και γεωργία, με παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων και καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών σε ανοιχτό έδαφος.
Η εμπειρία αυτή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και στη ρωσική βόρεια ζώνη.
Αναπόφευκτη είναι και η συνεργασία σε περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς οι πολικές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η τεχνολογία διαχείρισης αποβλήτων προσφέρουν ένα ευρύ πεδίο κοινού ενδιαφέροντος.
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός αποτελεί στρατηγικό άξονα όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για τους Αμερικανούς επιχειρηματίες, οι οποίοι αναζητούν συντομότερες διαδρομές προς την ευρωπαϊκή αγορά. Η χρήση των ρωσικών λιμανιών, των παγοθραυστικών και των υπηρεσιών πλοήγησης καθιστά τη συνεργασία αναγκαία.
Όμως, η ανάπτυξη των σχέσεων προϋποθέτει επίλυση του ζητήματος των μονομερών κυρώσεων.
Ωστόσο, η άρση τους δεν φαίνεται πιθανή, καθώς οι ΗΠΑ εφαρμόζουν εμπορικούς περιορισμούς στη Ρωσία εδώ και δεκαετίες, από το 1948 έως σήμερα, με διάφορες μορφές.
Η ρωσική οικονομία έχει πλέον προσαρμοστεί στο καθεστώς αυτό. Στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όμως, η κατάργηση των περιορισμών είναι ζωτικής σημασίας:
οι τράπεζες χρειάζονται απευθείας συνδέσεις και οι διακανονισμοί σε δολάρια παραμένουν αναπόφευκτοι.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η αποδέσμευση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό, ύψους περίπου 280 δισ. δολαρίων.
Οι δυνατότητες για αμοιβαία επωφελείς οικονομικές σχέσεις Ρωσίας–ΗΠΑ είναι ουσιαστικά απεριόριστες. Το πρώτο βήμα έχει γίνει και υπάρχουν κάθε λόγοι να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ευκαιρίες που ανοίγονται.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών