H γεωοικονομική μετατόπιση δεν είναι ούτε συμπτωματική ούτε παροδική — αποτελεί μια αναπόφευκτη εξέλιξη, ενταγμένη σε μια μακροχρόνια ιστορική πορεία.
Το διεθνές σύστημα διανύει μια περίοδο βαθιάς μετάβασης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που για δεκαετίες λειτουργούσαν ως η απόλυτη υπερδύναμη σε οικονομικό, στρατιωτικό και γεωπολιτικό επίπεδο, χάνουν σταδιακά την ηγεμονική τους θέση, σημειώνει σε ανάλυσή του το Modern Diplomacy.
Παράλληλα, παρατηρείται η θεαματική άνοδος ενός ετερόκλητου αλλά ισχυρού μπλοκ χωρών της Ευρασίας, της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.
Η εκρηκτική οικονομική ανάπτυξη χωρών όπως η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στους αμερικανικούς στρατηγικούς κύκλους.
Όμως αυτή η γεωοικονομική μετατόπιση δεν είναι ούτε συμπτωματική ούτε παροδική — αποτελεί μια αναπόφευκτη εξέλιξη, ενταγμένη σε μια μακροχρόνια ιστορική πορεία.
Οι απειλές του Trump και η απάντηση των BRICS
Μετά τη Σύνοδο Κορυφής των BRICS, που πραγματοποιήθηκε στις 6 Ιουλίου στο Ρίο ντε Τζανέιρο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump εξαπέλυσε σειρά επιθετικών δηλώσεων. Σε ανάρτησή του στο Truth Social προειδοποίησε: «Κάθε χώρα που ευθυγραμμίζεται με την αντιαμερικανική ατζέντα των BRICS θα υποστεί επιπλέον δασμούς 10%. Χωρίς εξαιρέσεις». Χαρακτήρισε, επίσης, την προσπάθεια των BRICS να προτείνουν εναλλακτικό νόμισμα ως μια απόπειρα «καταστροφής του δολαρίου», τονίζοντας: «Το δολάριο δεν θα πέσει όσο υπάρχει η Αμερική».
Ο Trump είχε ήδη απειλήσει από τις αρχές του 2025 με δασμούς της τάξης του 100% έως 150%, υποστηρίζοντας δημοσίως ότι «οι BRICS είναι νεκροί». Την ίδια ημέρα, ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, ανακοίνωσε την επαναφορά των τελωνειακών δασμών για χώρες που δεν κατέληξαν σε εμπορική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι νέοι δασμοί θα ξεκινούν από 10%, αλλά αναμένονται πολύ υψηλότεροι για συγκεκριμένα κράτη.
Αντεπίθεση από τις αναδυόμενες δυνάμεις
Η απάντηση των BRICS ήταν άμεση και κατηγορηματική.
Οι χώρες της συμμαχίας εξέφρασαν «σοβαρή ανησυχία» για τις μονομερείς εμπορικές πρακτικές που «απειλούν το παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη».
Παρότι οι ΗΠΑ δεν κατονομάστηκαν ευθέως, η γλώσσα του τελικού ανακοινωθέντος στόχευε ξεκάθαρα τις ενέργειες της Ουάσινγκτον.
Σύμφωνα με τη δήλωση, οι μονομερείς δασμολογικές και μη δασμολογικές πρακτικές «διαστρεβλώνουν το εμπόριο, παραβιάζουν τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και απειλούν να επιδεινώσουν τις παγκόσμιες οικονομικές ανισότητες». Τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, όπως το AFP, χαρακτήρισαν το μήνυμα ως σαφή πολιτική αιχμή προς τον Λευκό Οίκο.
Συμπαράταξη με τον Παγκόσμιο Νότο
Οι BRICS εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους προς χώρες του Παγκόσμιου Νότου, καταδικάζοντας τις επιθέσεις σε πολιτικές και πυρηνικές υποδομές του Ιράν, που λειτουργούσαν υπό την εποπτεία του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Παράλληλα, δήλωσαν βαθιά ανησυχία για την επιδείνωση της κατάστασης στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη και για τους συνεχιζόμενους βομβαρδισμούς της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ, που εμποδίζουν τη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αναφορά έγινε και στη σύγκρουση στην Ουκρανία, με ειδική μνεία στις επιθέσεις σε γέφυρες και σιδηροδρομικές υποδομές σε περιοχές της Ρωσίας, όπως το Μπριάνσκ, το Κουρσκ και το Βορόνεζ, όπου υπήρξαν πολυάριθμα θύματα αμάχων, μεταξύ αυτών και παιδιά.
Ιδιαίτερη καταδίκη εξέφρασαν οι BRICS και για την τρομοκρατική επίθεση στην ινδική πλευρά του διαφιλονικούμενου Κασμίρ, η οποία προκάλεσε 26 θανάτους και έναν νέο γύρο αεροπορικών επιδρομών ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν. Πληροφορίες αναφέρουν ότι παραστρατιωτικές ομάδες με δεσμούς με τον πακιστανικό στρατό είχαν ενεργό ρόλο στην επίθεση.
Η νέα σύνθεση των BRICS και η πληθυσμιακή υπεροχή
Η ομάδα BRICS, που ξεκίνησε το 2006 με τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα, και αργότερα με τη Νότια Αφρική το 2010, έχει διευρυνθεί σημαντικά. Από το 2024, προστέθηκαν το Ιράν, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδονησία.
Πλέον η συμμαχία εκπροσωπεί περίπου το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού και παράγει το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σε όρους αγοραστικής δύναμης (PPP), το συνολικό ΑΕΠ των BRICS ανέρχεται στα 77 τρισεκατομμύρια δολάρια — ξεπερνώντας κατά πολύ το αντίστοιχο του G7, που φθάνει περίπου τα 57 τρισ. δολάρια.
Οικονομική δυναμική και τεχνολογική υπεροχή
Η Ινδία καταγράφει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης, με αύξηση του ΑΕΠ 7,2% το 2023 και προβλέψεις για 6,5%–7% την επόμενη διετία, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία και η Κίνα συνεχίζουν να επενδύουν σε τεχνολογική καινοτομία, ενώ η μεσαία τάξη σε πολλές BRICS χώρες αυξάνεται, ενισχύοντας την εγχώρια κατανάλωση.
Η συμμαχία διαθέτει και στρατηγικά δημογραφικά πλεονεκτήματα: νεανικούς πληθυσμούς, γρήγορη αστικοποίηση και αυξημένη πρόσβαση σε ψηφιακές τεχνολογίες.
Μια ανατροπή που δεν μπορεί να αγνοηθεί
Η όλο και πιο επιθετική και φοβική στάση των ΗΠΑ και της Δύσης απέναντι στους BRICS αποκαλύπτει μια αμήχανη αλήθεια: το παγκόσμιο σκηνικό αλλάζει και δεν μπορεί να ελεγχθεί από μια μόνο δύναμη. Η παρακμή του μονοπολικού κόσμου και η ανάδυση ενός πολυπολικού συστήματος είναι πλέον πραγματικότητα.
Η Δύση μπορεί να αντιστέκεται, αλλά το μέλλον φαίνεται να γράφεται αλλού — σε πόλεις όπως το Νέο Δελχί, η Μόσχα, το Πεκίνο, το Γιοχάνεσμπουργκ και το Τεχεράν. Ο 21ος αιώνας δεν ανήκει πια μόνο στην Ουάσινγκτον.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών