Σύμφωνα με τον Dent, το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα είναι η τεράστια δημοσιονομική ανισορροπία.
Ο Harry Dent, ο οικονομολόγος που έγινε διάσημος για τις ρηξικέλευθες προβλέψεις του, επανέρχεται δυναμικά με ένα καμπανάκι κινδύνου: μετά από δεκαετίες τεχνητής τόνωσης, η αμερικανική –και κατ’ επέκταση η παγκόσμια– οικονομία οδεύει προς τη χειρότερη κρίση από τη Μεγάλη Ύφεση.
Στην πρόσφατη συνέντευξή του στο Wealthion, ο Dent εξηγεί γιατί πιστεύει πως το φαινόμενο της παρατεταμένης ευημερίας βασίστηκε σε «οικονομικά ναρκωτικά» και γιατί η κατάρρευση δεν μπορεί πια να αποφευχθεί.
Ο Dent υπενθυμίζει ότι υπήρξε ένας από τους πιο αισιόδοξους αναλυτές στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όταν όλοι ανησυχούσαν για την άνοδο της Ιαπωνίας και της Ανατολικής Ασίας.
Είδε εγκαίρως τη δύναμη της αμερικανικής καινοτομίας και, κυρίως, το δημογραφικό κύμα των baby boomers, το οποίο –όπως υποστηρίζει– τροφοδότησε την ισχυρότερη οικονομική άνθηση στην ιστορία μέχρι το 2007.
Βασισμένος σε ένα απλό αλλά εύστοχο εργαλείο –τη μετατόπιση του δείκτη γεννήσεων κατά 46 χρόνια, δηλαδή την ηλικία κατά την οποία κορυφώνεται η καταναλωτική δαπάνη– προέβλεψε σωστά ότι το μεγάλο «μπουμ» θα κρατήσει μέχρι το 2007.
Από το 2008 και έπειτα, όμως, ξεκίνησε η παρακμή λόγω της «γενιάς της ύφεσης» (baby bust), που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, παρά την άνοδο των millennials.
Και αυτό γιατί, όπως τονίζει, οι millennials, παρά τον αριθμό τους, δεν διαθέτουν την ίδια οικονομική ισχύ με τους boomers.
Το λάθος της Φούσκας
Ο Dent θεωρεί πως το σοκ του 2008 δεν ήταν ένα απλό χρηματοοικονομικό επεισόδιο, αλλά η αρχή μιας μακράς απομόχλευσης τύπου 1930.
Ο Ben Bernanke, έχοντας μελετήσει εις βάθος τη Μεγάλη Ύφεση, φοβήθηκε την επανάληψή της και προχώρησε σε άνευ προηγουμένου νομισματική και δημοσιονομική στήριξη.
Αυτό, κατά τον Dent, ήταν κολοσσιαίο λάθος. «Το πρώτο τρισεκατομμύριο δολάρια σε πακέτα στήριξης μετατράπηκε σε 27 τρισεκατομμύρια δολάρια», λέει.
Από αυτά, τα 19 τρις προήλθαν από κυβερνητικά ελλείμματα και τα υπόλοιπα 8-9 τρις από νομισματική χαλάρωση, δηλαδή τύπωμα χρήματος.
Το αποτέλεσμα ήταν να σωθούν προσωρινά η οικονομία και οι χρηματαγορές, με αποτέλεσμα η Wall Street να φτάσει σε ιστορικά υψηλά. Αλλά ο λογαριασμός έρχεται τώρα.
Ο Dent κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για ένα οικονομικό οικοσύστημα που έχει γεμίσει με «ζόμπι» επιχειρήσεις – εταιρείες που δεν μπορούν καν να πληρώνουν τους τόκους των χρεών τους, και ζουν μόνο χάρη στη χρηματοδότηση.
Τεχνικά είναι χρεοκοπημένες, αλλά παραμένουν ενεργές λόγω φθηνών δανείων και κρατικών πακέτων.
Αυτός ο τεχνητός τρόπος λειτουργίας, εξηγεί, εμποδίζει τον «καθαρισμό» που επιτελείται συνήθως μέσω των υφέσεων.
«Οι υφέσεις είναι υγιείς, είναι ο φυσικός τρόπος της οικονομίας να ξεκαθαρίζει το τοπίο και να αφαιρεί το σάπιο κομμάτι», επισημαίνει.
Ο Dent θυμίζει ότι ως turnaround manager στη δεκαετία του ’80 είχε αναλάβει την αναδιάρθρωση χρεοκοπημένων επιχειρήσεων – και ήξερε από πρώτο χέρι ότι χωρίς καταστροφή δεν έρχεται αναγέννηση.
Ο ρόλος της Fed
Επιτίθεται με σφοδρότητα στη Fed και τους δημόσιους αξιωματούχους, τους οποίους κατηγορεί ότι «δεν έχουν κάνει ποτέ σεξ ούτε έχουν διοικήσει μια επιχείρηση». Υπερβολικός ίσως, αλλά σαφής: θεωρεί ότι η σημερινή οικονομική ελίτ δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί ο καπιταλισμός.
Ο ρόλος της Fed, λέει, θα έπρεπε να είναι η τήρηση των κανόνων του παιχνιδιού, όχι η διεύθυνση της οικονομίας.
Η συνεχής στήριξη και η αποφυγή των υφέσεων καταστρέφουν την καινοτομία και την προσαρμοστικότητα.
«Χρειαζόμαστε το αόρατο χέρι του Adam Smith – και το μόνο που έχουμε είναι το ορατό χέρι μιας αποτυχημένης παρέμβασης.»
Ο Dent επιρρίπτει την ευθύνη για τον πληθωρισμό 9,3% στις πολιτικές μετά τον COVID. Από τα 27 τρισεκατομμύρια στήριξης, τα 11 τρισ. (40%) δόθηκαν μέσα σε μόλις δύο χρόνια, μετά την πανδημία.
Αυτό το μέγεθος στήριξης, σχεδόν 80% του ΑΕΠ, έβαλε φωτιά στην ήδη υπερθερμασμένη οικονομία.
«Ήταν η μεγαλύτερη υπερβολή που έχω δει. Ήταν η τέλεια ευκαιρία για μια υγιή ύφεση, αλλά αντί για αυτό, διπλασίασαν το ποντάρισμα και τώρα πληρώνουμε το τίμημα», υπογραμμίζει. Αυτό οδήγησε και στη σκληρότερη νομισματική σύσφιξη από το 1980-81, που τότε είχε προκαλέσει βαθιά ύφεση.
Αν και η Fed έχει σταματήσει το τύπωμα χρήματος και μειώνει τον ισολογισμό της κατά 2,2 τρις, το ετήσιο έλλειμμα των ΗΠΑ παραμένει στα 2,2 τρις δολάρια.
Σύμφωνα με τον Dent, ακόμη και η «ουδετερότητα» στην πολιτική δεν είναι αρκετή για να συντηρήσει μια οικονομία τόσο «φουσκωμένη».
Το μόνο που μπορεί να κρατήσει ένα τέτοιο σύστημα σε λειτουργία είναι η συνεχιζόμενη τροφοδότηση.
Και όταν αυτό σταματήσει –όπως τώρα– η κατάρρευση είναι αναπόφευκτη.
Ο Dent συγκρίνει την τρέχουσα κατάσταση με εθισμό στα ναρκωτικά: «Όσο περισσότερο παίρνεις, τόσο πιο πολύ χρειάζεσαι μέχρι που καταρρέεις.» Και προσθέτει πως το 2024 είναι το σημείο μηδέν: ξεκινά η εποχή των millennials, αλλά η οικονομία δεν έχει καθαρίσει ακόμα. Η φούσκα πρέπει να σκάσει.
Όπως λέει: «Ή θα αφήσουμε την οικονομία να ανασάνει μέσα από μια ισχυρή ύφεση, ή θα βιώσουμε την πιο χαοτική κατάρρευση στη σύγχρονη ιστορία.»
Η επόμενη Μεγάλη Κρίση
Σύμφωνα με τον Dent, το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα είναι η τεράστια δημοσιονομική ανισορροπία.
Αναφέρει χαρακτηριστικά πως το έλλειμμα του αμερικανικού προϋπολογισμού ανέρχεται στα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε μια φάση οικονομικής άνθησης, που σημαίνει ότι σε περίπτωση ύφεσης το έλλειμμα αυτό θα διπλασιαστεί μέσα στον πρώτο χρόνο της κρίσης, φτάνοντας τα 4 τρισεκατομμύρια.
Αυτό θα οδηγήσει σε ένα επικίνδυνο σπιράλ αύξησης του δημοσίου χρέους, με τις προβλέψεις να μιλούν για εκτόξευση στα 50 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων θα αυξηθούν σημαντικά (π.χ. 5-6% αντί για 4%), αυξάνοντας δραματικά το κόστος δανεισμού.
Ο Dent επισημαίνει ότι οι κυβερνήσεις και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) παρερμηνεύουν τον ρόλο τους, πιστεύοντας λανθασμένα πως μπορούν να διαχειριστούν την οικονομία ως μια μηχανή που αναπτύσσεται σταθερά με 3-4% ετησίως χωρίς πληθωρισμό ή ύφεση.
Αυτό όμως αντιβαίνει στη φύση της ελεύθερης αγοράς, η οποία περιλαμβάνει φυσικούς κύκλους ανάπτυξης και ύφεσης.
Εξηγεί ότι οι υφέσεις δεν είναι κακές, αλλά αναγκαίες για την αναδιάρθρωση και τη διόρθωση της οικονομίας, ώστε να ξεφορτωθεί το «λίπος» των μη βιώσιμων χρεών και επιχειρήσεων.
Από το 2001, η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να παρουσιάσει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, ενώ από το 2008 το έλλειμμα συσσωρεύτηκε στα 19 τρισεκατομμύρια δολάρια, με τη Fed να προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση εκτυπώνοντας συνεχώς χρήμα και διογκώνοντας τεχνητά την οικονομία.
Σε αντίθεση με την «Κατάρρευση του 1929» που σχετίζονταν κυρίως με υπερβολικό δανεισμό και φούσκες στις μετοχές και τις επιχειρήσεις, σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η φούσκα των ακινήτων, η οποία είναι και παγκόσμια.
Ο Dent υπογραμμίζει πως σήμερα οι άνθρωποι μπορούν να αγοράσουν ακίνητα με σχεδόν μηδενική προκαταβολή και πολύ χαμηλά επιτόκια, γεγονός που οδήγησε σε υπερβολικό δανεισμό και διόγκωση των τιμών στα ακίνητα κατά 4 φορές σε σχέση με πριν 20 χρόνια.
Αυτό είναι απλώς αδύνατον να στηριχθεί, ειδικά καθώς ο ρυθμός κυκλοφορίας χρήματος (money velocity) μειώνεται, δείχνοντας ότι τα χρήματα δεν επενδύονται παραγωγικά σε επιχειρήσεις ή καταναλωτική δραστηριότητα.
Προβλέψεις για κατάρρευση τιμών: 60-70% πτώση στα ακίνητα και χρηματιστήρια
Βασιζόμενος στην τεχνική ανάλυση και τα μακροχρόνια κύματα της οικονομίας, ο Dent προβλέπει μια «πέμπτη φάση» που θα σημάνει μεγάλη κατάρρευση στις τιμές των ακινήτων και των μετοχών, επιστρέφοντας στα επίπεδα του 2009.
Συγκεκριμένα, προβλέπει πτώση στις μετοχές της τάξεως του 86%-94% και στα ακίνητα από 60-70%, πολύ χειρότερη από το 2008-2009.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το σημερινό «φούσκα» είναι μεγαλύτερη και έχει διαρκέσει περισσότερο, σε συνδυασμό με τη δημογραφική μετάβαση όπου οι baby boomers σταματούν να δαπανούν και οι νεότερες γενιές δεν μπορούν να ακολουθήσουν.
Η συμβουλή του Dent προς το κοινό είναι να πωλήσει ακίνητα, ειδικά αυτά με τη μεγαλύτερη αξία και λιγότερο χρέος, ώστε να προλάβει την επερχόμενη πτώση και να μειώσει το βάρος του χρέους.
Σημειώνει ότι οι τράπεζες θα αναγκαστούν να διαγράψουν μεγάλο μέρος των κακών δανείων, και οι ιδιώτες δανειολήπτες δεν πρέπει να κατηγορούνται, καθώς οι τράπεζες είναι αυτές που προώθησαν υπερβολικά τον δανεισμό με την προσδοκία συνεχούς ανόδου των τιμών.
Επιπλέον, ο Dent προτείνει την σταδιακή πώληση μετοχών, αρχίζοντας από τα πιο «φουσκωμένα» και ριψοκίνδυνα assets.
Τεχνολογία
Ο Dent μιλάει και για τις αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως το Bitcoin και η τεχνητή νοημοσύνη (AI), ιδιαίτερα τις εταιρείες όπως η Nvidia που σχετίζονται με αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση.
Περιγράφει το Bitcoin ως την ψηφιοποίηση όλων των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και τονίζει ότι το κρυπτονόμισμα θα είναι η βάση μιας νέας εποχής, καθώς οι άνθρωποι γίνονται ολοένα και περισσότερο εκατομμυριούχοι και θα χρειάζονται πιο αποδοτικούς και ευέλικτους τρόπους διαχείρισης της περιουσίας τους.
Παρά το γεγονός ότι αυτές οι τεχνολογίες είναι «φουσκωμένες» στην παρούσα φάση, θεωρεί ότι θα είναι οι ηγέτες της μελλοντικής οικονομίας μετά τον αναπόφευκτο καθαρισμό της αγοράς.
Ο Dent καταλήγει πως δεν υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί μια βαθιά ύφεση, δεδομένου του υπερβολικού χρέους και των υπερχρεωμένων εταιρειών («ζόμπι»).
Η μόνη λύση που θα μπορούσε να μετριάσει τις συνέπειες θα ήταν η κυβέρνηση να συνεργαστεί με τις τράπεζες, αναλαμβάνοντας ένα μέρος των απωλειών από διαγραφές κακών δανείων, για να ελαφρύνει το σύστημα και να επιτρέψει έναν πιο ομαλό «καθαρισμό» της οικονομίας.
Τέλος, ο Dent αναφέρει ότι οι ανεπτυγμένες χώρες βρίσκονται σε φάση ωρίμανσης και δημογραφικής στασιμότητας ή κάμψης, εκτός εξαιρέσεων όπως η Αυστραλία που συνεχίζει να δέχεται υψηλή εκπαίδευση και μετανάστευση.
Παρά την επιβράδυνση αυτή, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα παραμείνουν οικονομικά ισχυρές, αν και με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σύγκριση με το παρελθόν.
Η οικονομική ανάπτυξη δεν θα επανέλθει σε επίπεδα 3-4% όπως πριν, αλλά πιο κοντά στο 2%.
www.bankingnews.gr
Στην πρόσφατη συνέντευξή του στο Wealthion, ο Dent εξηγεί γιατί πιστεύει πως το φαινόμενο της παρατεταμένης ευημερίας βασίστηκε σε «οικονομικά ναρκωτικά» και γιατί η κατάρρευση δεν μπορεί πια να αποφευχθεί.
Ο Dent υπενθυμίζει ότι υπήρξε ένας από τους πιο αισιόδοξους αναλυτές στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όταν όλοι ανησυχούσαν για την άνοδο της Ιαπωνίας και της Ανατολικής Ασίας.
Είδε εγκαίρως τη δύναμη της αμερικανικής καινοτομίας και, κυρίως, το δημογραφικό κύμα των baby boomers, το οποίο –όπως υποστηρίζει– τροφοδότησε την ισχυρότερη οικονομική άνθηση στην ιστορία μέχρι το 2007.
Βασισμένος σε ένα απλό αλλά εύστοχο εργαλείο –τη μετατόπιση του δείκτη γεννήσεων κατά 46 χρόνια, δηλαδή την ηλικία κατά την οποία κορυφώνεται η καταναλωτική δαπάνη– προέβλεψε σωστά ότι το μεγάλο «μπουμ» θα κρατήσει μέχρι το 2007.
Από το 2008 και έπειτα, όμως, ξεκίνησε η παρακμή λόγω της «γενιάς της ύφεσης» (baby bust), που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, παρά την άνοδο των millennials.
Και αυτό γιατί, όπως τονίζει, οι millennials, παρά τον αριθμό τους, δεν διαθέτουν την ίδια οικονομική ισχύ με τους boomers.
Το λάθος της Φούσκας
Ο Dent θεωρεί πως το σοκ του 2008 δεν ήταν ένα απλό χρηματοοικονομικό επεισόδιο, αλλά η αρχή μιας μακράς απομόχλευσης τύπου 1930.
Ο Ben Bernanke, έχοντας μελετήσει εις βάθος τη Μεγάλη Ύφεση, φοβήθηκε την επανάληψή της και προχώρησε σε άνευ προηγουμένου νομισματική και δημοσιονομική στήριξη.
Αυτό, κατά τον Dent, ήταν κολοσσιαίο λάθος. «Το πρώτο τρισεκατομμύριο δολάρια σε πακέτα στήριξης μετατράπηκε σε 27 τρισεκατομμύρια δολάρια», λέει.
Από αυτά, τα 19 τρις προήλθαν από κυβερνητικά ελλείμματα και τα υπόλοιπα 8-9 τρις από νομισματική χαλάρωση, δηλαδή τύπωμα χρήματος.
Το αποτέλεσμα ήταν να σωθούν προσωρινά η οικονομία και οι χρηματαγορές, με αποτέλεσμα η Wall Street να φτάσει σε ιστορικά υψηλά. Αλλά ο λογαριασμός έρχεται τώρα.
Ο Dent κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για ένα οικονομικό οικοσύστημα που έχει γεμίσει με «ζόμπι» επιχειρήσεις – εταιρείες που δεν μπορούν καν να πληρώνουν τους τόκους των χρεών τους, και ζουν μόνο χάρη στη χρηματοδότηση.
Τεχνικά είναι χρεοκοπημένες, αλλά παραμένουν ενεργές λόγω φθηνών δανείων και κρατικών πακέτων.
Αυτός ο τεχνητός τρόπος λειτουργίας, εξηγεί, εμποδίζει τον «καθαρισμό» που επιτελείται συνήθως μέσω των υφέσεων.
«Οι υφέσεις είναι υγιείς, είναι ο φυσικός τρόπος της οικονομίας να ξεκαθαρίζει το τοπίο και να αφαιρεί το σάπιο κομμάτι», επισημαίνει.
Ο Dent θυμίζει ότι ως turnaround manager στη δεκαετία του ’80 είχε αναλάβει την αναδιάρθρωση χρεοκοπημένων επιχειρήσεων – και ήξερε από πρώτο χέρι ότι χωρίς καταστροφή δεν έρχεται αναγέννηση.
Ο ρόλος της Fed
Επιτίθεται με σφοδρότητα στη Fed και τους δημόσιους αξιωματούχους, τους οποίους κατηγορεί ότι «δεν έχουν κάνει ποτέ σεξ ούτε έχουν διοικήσει μια επιχείρηση». Υπερβολικός ίσως, αλλά σαφής: θεωρεί ότι η σημερινή οικονομική ελίτ δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί ο καπιταλισμός.
Ο ρόλος της Fed, λέει, θα έπρεπε να είναι η τήρηση των κανόνων του παιχνιδιού, όχι η διεύθυνση της οικονομίας.
Η συνεχής στήριξη και η αποφυγή των υφέσεων καταστρέφουν την καινοτομία και την προσαρμοστικότητα.
«Χρειαζόμαστε το αόρατο χέρι του Adam Smith – και το μόνο που έχουμε είναι το ορατό χέρι μιας αποτυχημένης παρέμβασης.»
Ο Dent επιρρίπτει την ευθύνη για τον πληθωρισμό 9,3% στις πολιτικές μετά τον COVID. Από τα 27 τρισεκατομμύρια στήριξης, τα 11 τρισ. (40%) δόθηκαν μέσα σε μόλις δύο χρόνια, μετά την πανδημία.
Αυτό το μέγεθος στήριξης, σχεδόν 80% του ΑΕΠ, έβαλε φωτιά στην ήδη υπερθερμασμένη οικονομία.
«Ήταν η μεγαλύτερη υπερβολή που έχω δει. Ήταν η τέλεια ευκαιρία για μια υγιή ύφεση, αλλά αντί για αυτό, διπλασίασαν το ποντάρισμα και τώρα πληρώνουμε το τίμημα», υπογραμμίζει. Αυτό οδήγησε και στη σκληρότερη νομισματική σύσφιξη από το 1980-81, που τότε είχε προκαλέσει βαθιά ύφεση.
Αν και η Fed έχει σταματήσει το τύπωμα χρήματος και μειώνει τον ισολογισμό της κατά 2,2 τρις, το ετήσιο έλλειμμα των ΗΠΑ παραμένει στα 2,2 τρις δολάρια.
Σύμφωνα με τον Dent, ακόμη και η «ουδετερότητα» στην πολιτική δεν είναι αρκετή για να συντηρήσει μια οικονομία τόσο «φουσκωμένη».
Το μόνο που μπορεί να κρατήσει ένα τέτοιο σύστημα σε λειτουργία είναι η συνεχιζόμενη τροφοδότηση.
Και όταν αυτό σταματήσει –όπως τώρα– η κατάρρευση είναι αναπόφευκτη.
Ο Dent συγκρίνει την τρέχουσα κατάσταση με εθισμό στα ναρκωτικά: «Όσο περισσότερο παίρνεις, τόσο πιο πολύ χρειάζεσαι μέχρι που καταρρέεις.» Και προσθέτει πως το 2024 είναι το σημείο μηδέν: ξεκινά η εποχή των millennials, αλλά η οικονομία δεν έχει καθαρίσει ακόμα. Η φούσκα πρέπει να σκάσει.
Όπως λέει: «Ή θα αφήσουμε την οικονομία να ανασάνει μέσα από μια ισχυρή ύφεση, ή θα βιώσουμε την πιο χαοτική κατάρρευση στη σύγχρονη ιστορία.»
Η επόμενη Μεγάλη Κρίση
Σύμφωνα με τον Dent, το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα είναι η τεράστια δημοσιονομική ανισορροπία.
Αναφέρει χαρακτηριστικά πως το έλλειμμα του αμερικανικού προϋπολογισμού ανέρχεται στα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε μια φάση οικονομικής άνθησης, που σημαίνει ότι σε περίπτωση ύφεσης το έλλειμμα αυτό θα διπλασιαστεί μέσα στον πρώτο χρόνο της κρίσης, φτάνοντας τα 4 τρισεκατομμύρια.
Αυτό θα οδηγήσει σε ένα επικίνδυνο σπιράλ αύξησης του δημοσίου χρέους, με τις προβλέψεις να μιλούν για εκτόξευση στα 50 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων θα αυξηθούν σημαντικά (π.χ. 5-6% αντί για 4%), αυξάνοντας δραματικά το κόστος δανεισμού.
Ο Dent επισημαίνει ότι οι κυβερνήσεις και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) παρερμηνεύουν τον ρόλο τους, πιστεύοντας λανθασμένα πως μπορούν να διαχειριστούν την οικονομία ως μια μηχανή που αναπτύσσεται σταθερά με 3-4% ετησίως χωρίς πληθωρισμό ή ύφεση.
Αυτό όμως αντιβαίνει στη φύση της ελεύθερης αγοράς, η οποία περιλαμβάνει φυσικούς κύκλους ανάπτυξης και ύφεσης.
Εξηγεί ότι οι υφέσεις δεν είναι κακές, αλλά αναγκαίες για την αναδιάρθρωση και τη διόρθωση της οικονομίας, ώστε να ξεφορτωθεί το «λίπος» των μη βιώσιμων χρεών και επιχειρήσεων.
Από το 2001, η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να παρουσιάσει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, ενώ από το 2008 το έλλειμμα συσσωρεύτηκε στα 19 τρισεκατομμύρια δολάρια, με τη Fed να προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση εκτυπώνοντας συνεχώς χρήμα και διογκώνοντας τεχνητά την οικονομία.
Σε αντίθεση με την «Κατάρρευση του 1929» που σχετίζονταν κυρίως με υπερβολικό δανεισμό και φούσκες στις μετοχές και τις επιχειρήσεις, σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η φούσκα των ακινήτων, η οποία είναι και παγκόσμια.
Ο Dent υπογραμμίζει πως σήμερα οι άνθρωποι μπορούν να αγοράσουν ακίνητα με σχεδόν μηδενική προκαταβολή και πολύ χαμηλά επιτόκια, γεγονός που οδήγησε σε υπερβολικό δανεισμό και διόγκωση των τιμών στα ακίνητα κατά 4 φορές σε σχέση με πριν 20 χρόνια.
Αυτό είναι απλώς αδύνατον να στηριχθεί, ειδικά καθώς ο ρυθμός κυκλοφορίας χρήματος (money velocity) μειώνεται, δείχνοντας ότι τα χρήματα δεν επενδύονται παραγωγικά σε επιχειρήσεις ή καταναλωτική δραστηριότητα.
Προβλέψεις για κατάρρευση τιμών: 60-70% πτώση στα ακίνητα και χρηματιστήρια
Βασιζόμενος στην τεχνική ανάλυση και τα μακροχρόνια κύματα της οικονομίας, ο Dent προβλέπει μια «πέμπτη φάση» που θα σημάνει μεγάλη κατάρρευση στις τιμές των ακινήτων και των μετοχών, επιστρέφοντας στα επίπεδα του 2009.
Συγκεκριμένα, προβλέπει πτώση στις μετοχές της τάξεως του 86%-94% και στα ακίνητα από 60-70%, πολύ χειρότερη από το 2008-2009.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το σημερινό «φούσκα» είναι μεγαλύτερη και έχει διαρκέσει περισσότερο, σε συνδυασμό με τη δημογραφική μετάβαση όπου οι baby boomers σταματούν να δαπανούν και οι νεότερες γενιές δεν μπορούν να ακολουθήσουν.
Η συμβουλή του Dent προς το κοινό είναι να πωλήσει ακίνητα, ειδικά αυτά με τη μεγαλύτερη αξία και λιγότερο χρέος, ώστε να προλάβει την επερχόμενη πτώση και να μειώσει το βάρος του χρέους.
Σημειώνει ότι οι τράπεζες θα αναγκαστούν να διαγράψουν μεγάλο μέρος των κακών δανείων, και οι ιδιώτες δανειολήπτες δεν πρέπει να κατηγορούνται, καθώς οι τράπεζες είναι αυτές που προώθησαν υπερβολικά τον δανεισμό με την προσδοκία συνεχούς ανόδου των τιμών.
Επιπλέον, ο Dent προτείνει την σταδιακή πώληση μετοχών, αρχίζοντας από τα πιο «φουσκωμένα» και ριψοκίνδυνα assets.
Τεχνολογία
Ο Dent μιλάει και για τις αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως το Bitcoin και η τεχνητή νοημοσύνη (AI), ιδιαίτερα τις εταιρείες όπως η Nvidia που σχετίζονται με αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση.
Περιγράφει το Bitcoin ως την ψηφιοποίηση όλων των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και τονίζει ότι το κρυπτονόμισμα θα είναι η βάση μιας νέας εποχής, καθώς οι άνθρωποι γίνονται ολοένα και περισσότερο εκατομμυριούχοι και θα χρειάζονται πιο αποδοτικούς και ευέλικτους τρόπους διαχείρισης της περιουσίας τους.
Παρά το γεγονός ότι αυτές οι τεχνολογίες είναι «φουσκωμένες» στην παρούσα φάση, θεωρεί ότι θα είναι οι ηγέτες της μελλοντικής οικονομίας μετά τον αναπόφευκτο καθαρισμό της αγοράς.
Ο Dent καταλήγει πως δεν υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί μια βαθιά ύφεση, δεδομένου του υπερβολικού χρέους και των υπερχρεωμένων εταιρειών («ζόμπι»).
Η μόνη λύση που θα μπορούσε να μετριάσει τις συνέπειες θα ήταν η κυβέρνηση να συνεργαστεί με τις τράπεζες, αναλαμβάνοντας ένα μέρος των απωλειών από διαγραφές κακών δανείων, για να ελαφρύνει το σύστημα και να επιτρέψει έναν πιο ομαλό «καθαρισμό» της οικονομίας.
Τέλος, ο Dent αναφέρει ότι οι ανεπτυγμένες χώρες βρίσκονται σε φάση ωρίμανσης και δημογραφικής στασιμότητας ή κάμψης, εκτός εξαιρέσεων όπως η Αυστραλία που συνεχίζει να δέχεται υψηλή εκπαίδευση και μετανάστευση.
Παρά την επιβράδυνση αυτή, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα παραμείνουν οικονομικά ισχυρές, αν και με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σύγκριση με το παρελθόν.
Η οικονομική ανάπτυξη δεν θα επανέλθει σε επίπεδα 3-4% όπως πριν, αλλά πιο κοντά στο 2%.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών