Το 2024, σχεδόν όλα τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα συνέχισαν εντατικά προγράμματα εκσυγχρονισμού.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ αναβάθμισαν ή προσέθεσαν νέες εκδόσεις στα πυρηνικά τους οπλοστάσια.
Σύμφωνα με το SIPRI, τον Ιανουάριο του 2025 υπήρχαν συνολικά 12.241 πυρηνικές κεφαλές παγκοσμίως.
Από αυτές, περίπου 9.614 βρίσκονται σε στρατιωτικά αποθέματα για ενδεχόμενη χρήση, ενώ σχεδόν 3.912 έχουν ήδη αναπτυχθεί μέσω πυραύλων ή αεροσκαφών. Περίπου 2.100 βρίσκονται σε κατάσταση υψηλής επιχειρησιακής ετοιμότητας, κυρίως στις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι και η Κίνα ίσως διατηρεί πυρηνικά έτοιμα για άμεση χρήση, ακόμα και σε περίοδο ειρήνης.
Η εποχή της σταδιακής μείωσης των πυρηνικών όπλων που ακολούθησε τον Ψυχρό Πόλεμο φαίνεται πως φτάνει στο τέλος της.
Ο ρυθμός αποσυναρμολόγησης έχει επιβραδυνθεί, ενώ η ανάπτυξη νέων συστημάτων επιταχύνεται.
Ο Hans M. Kristensen, ανώτερος ερευνητής στο SIPRI και διευθυντής του Nuclear Information Project, προειδοποιεί ότι η τάση είναι πλέον αυξητική.
Σύμφωνα με τον ίδιο, καταγράφεται «έντονη πυρηνική ρητορική» και συστηματική εγκατάλειψη συμφωνιών ελέγχου εξοπλισμών.
ΗΠΑ και Ρωσία: Οι μεγάλοι παίκτες
Οι δύο υπερδυνάμεις, Ηνωμένες Πολιτείες και Ρωσία, κατέχουν το 90% των πυρηνικών όπλων παγκοσμίως. Παρότι τα αποθέματά τους παρέμειναν σταθερά το 2024, συνεχίζουν εντατικά προγράμματα εκσυγχρονισμού.
Το αμερικανικό πρόγραμμα αντιμετώπισε καθυστερήσεις και αυξημένο κόστος. Προβλήματα στον σχεδιασμό, σε συνδυασμό με την πρόθεση προσθήκης νέων τακτικών κεφαλών, δημιουργούν πίεση και ανασφάλεια για το μέλλον.
Το ρωσικό πρόγραμμα είχε επίσης δυσκολίες, με καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του ICBM Sarmat και άλλων συστημάτων.
Παρά ταύτα, και οι δύο χώρες ενδέχεται να αυξήσουν τις αναπτύξεις τους τα επόμενα χρόνια, είτε μέσω τεχνολογικών αναβαθμίσεων είτε με επαναφόρτωση παλαιών πυραυλικών σιλό.
Η Κίνα στο κατώφλι των Υπερδυνάμεων
Η Κίνα έχει αναδειχθεί ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πυρηνική δύναμη.
Από το 2023, αυξάνει το πυρηνικό της οπλοστάσιο κατά περίπου 100 κεφαλές τον χρόνο. Έως τον Ιανουάριο του 2025, είχε κατασκευάσει ή βρισκόταν κοντά στην ολοκλήρωση 350 νέων πυραυλικών σιλό.
Αν συνεχίσει με τον ίδιο ρυθμό, η Κίνα θα μπορούσε να διαθέτει αντίστοιχο αριθμό διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων με ΗΠΑ ή Ρωσία μέχρι το 2030.
Ωστόσο, ακόμα κι αν φτάσει τις 1.500 κεφαλές μέχρι το 2035, θα εξακολουθεί να διαθέτει μόνο το ένα τρίτο των πυρηνικών αποθεμάτων των υπερδυνάμεων.
Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ινδία και Πακιστάν
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν αύξησε το οπλοστάσιό του το 2024, αλλά η κυβέρνηση επιβεβαίωσε την πρόθεσή της να προχωρήσει στην κατασκευή τεσσάρων νέων πυρηνοκίνητων υποβρυχίων και τη διατήρηση της «συνεχούς αποτροπής».
Ωστόσο, αντιμετωπίζει σοβαρές λειτουργικές και οικονομικές δυσκολίες.
Η Γαλλία συνέχισε την ανάπτυξη νέων υποβρυχίων και πυραύλων cruise, ενώ προχώρησε σε αναβάθμιση των υπαρχόντων συστημάτων και κεφαλών.
Η Ινδία ενίσχυσε ελαφρώς το οπλοστάσιό της, δοκιμάζοντας νέους πυραύλους που φαίνεται να μπορούν να φέρουν κεφαλές ακόμη και σε περίοδο ειρήνης. Το Πακιστάν συνέχισε την παραγωγή σχάσιμου υλικού και την ανάπτυξη νέων μέσων μεταφοράς.
Στις αρχές του 2025, οι εντάσεις μεταξύ των δύο οδήγησαν σε ένοπλη σύρραξη.
Σύμφωνα με τον ερευνητή Matt Korda, η παραπληροφόρηση και τα πλήγματα σε υποδομές σχετικές με πυρηνικά πλησίασαν τη γραμμή της κλιμάκωσης σε πυρηνική κρίση.
Η Βόρεια Κορέα και το μυστικό οπλοστάσιο του Ισραήλ
Η Πιονγκγιάνγκ συνέχισε με φρενήρη ρυθμό το πυρηνικό της πρόγραμμα. Υπολογίζεται ότι διαθέτει περίπου 50 συναρμολογημένες κεφαλές και υλικό για άλλες 40. Το 2024 οι ΗΠΑ προειδοποίησαν για την ανάπτυξη «τακτικού πυρηνικού όπλου», ενώ ο Kim Yong Un κάλεσε σε απεριόριστη επέκταση του προγράμματος.
Το Ισραήλ, που επίσημα δεν παραδέχεται ότι διαθέτει πυρηνικά, προχώρησε σε δοκιμές πυραυλικών συστημάτων που πιθανώς σχετίζονται με τους πυραύλους Jericho και αναβάθμισε το πυρηνικό κέντρο της Ντιμόνα.
Κατάρρευση των συμφωνιών ελέγχου εξοπλισμών
Ο διμερής έλεγχος εξοπλισμών μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας έχει καταρρεύσει. Η συνθήκη New START ισχύει έως τον Φεβρουάριο του 2026, αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι θα ανανεωθεί.
Ο Donald Trump ζητά την ένταξη της Κίνας σε κάθε νέα συμφωνία, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο τη διπλωματία.
Ο διευθυντής του SIPRI, Dan Smith, προειδοποιεί για την έναρξη ενός νέου και πιο επικίνδυνου πυρηνικού ανταγωνισμού. Οι αναδυόμενες τεχνολογίες — όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ο κυβερνοπόλεμος και τα διαστημικά μέσα — απειλούν να αποσταθεροποιήσουν τη λογική της αποτροπής και αυξάνουν τον κίνδυνο λανθασμένων αποφάσεων.
Σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Ανατολική Ασία αναζωπυρώνονται οι συζητήσεις για την απόκτηση ή φιλοξενία πυρηνικών όπλων. Η Ρωσία και η Λευκορωσία δήλωσαν ότι ρωσικά όπλα βρίσκονται πλέον σε λευκορωσικό έδαφος. Κράτη του ΝΑΤΟ εξέφρασαν πρόθεση φιλοξενίας αμερικανικών όπλων, ενώ ο Μακρόν πρότεινε κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική πυρηνικής αποτροπής.
Ο Matt Korda υπενθυμίζει: «Τα πυρηνικά δεν εγγυώνται την ασφάλεια. Όπως είδαμε στη σύγκρουση Ινδίας–Πακιστάν, δεν αποτρέπουν τον πόλεμο — αυξάνουν τον κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής».
Ο κόσμος σε νέα πυρηνική καμπή
ΣοκΗ 56η ετήσια έκθεση του SIPRI περιγράφει ένα ζοφερό τοπίο παγκόσμιας ασφάλειας. Οι γεωπολιτικές ρήξεις εντείνονται με τους πολέμους σε Ουκρανία, Γάζα και αλλού.
Η επιστροφή Trump στην εξουσία φέρνει νέα αβεβαιότητα για τον ρόλο των ΗΠΑ ως συμμάχου ή στρατηγικού εταίρου.
Η έκθεση καταγράφει παράλληλα στρατιωτικές δαπάνες, εξοπλιστικές μεταφορές, παραγωγή όπλων, ειρηνευτικές αποστολές και απειλές στο κυβερνοδιάστημα και το εξώτερο διάστημα — σε έναν πλανήτη που, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, φλερτάρει ξανά σοβαρά με τον πυρηνικό εφιάλτη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών