Με την επιλογή του Vladimir Putin, ο Boris Yeltsin δεν διόρθωσε τα ιστορικά λάθη του, αλλά έδωσε στη Ρωσία μια ευκαιρία να βγει από την άβυσσο, στην οποία είχε οδηγηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο.
Η 29η Μαΐου 1990 σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής για τη Ρωσία - και το οριστικό τέλος για τη Σοβιετική Ένωση.
Η εκλογή του Boris Yeltsin ως προέδρου του Ανώτατου Σοβιέτ της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (σ.σ. της Ρωσίας που τότε ήταν μέρος της ΕΣΣΔ) πυροδότησε εξελίξεις που έμελλε να διαλύσουν μία από τις ισχυρότερες υπερδυνάμεις του 20ού αιώνα, την ΕΣΣΔ.
Μόλις 4 ψήφοι…
Πεντακόσιοι τριάντα πέντε ψήφοι βουλευτών του Ανώτατου Σοβιέτ της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (μόλις τέσσερις περισσότερες από την απαιτούμενη πλειοψηφία), υπέρ του Yeltsin στον τρίτο γύρο της ψηφοφορίας, του έδωσαν τη δυνατότητα να γίνει πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ.
Ο πρώην ηγέτης της Μόσχας και υποψήφιος μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, που είχε συγκρουστεί με τον Gorbachev δυόμιση χρόνια πριν, επανήλθε θριαμβευτικά στην εξουσία - όχι πλέον κομματική και όχι ακόμη εντελώς αυτόνομη, αλλά ήδη παράλληλη προς αυτή του Gorbachev.
Αντιπαράθεση δύο κέντρων εξουσίας
Ξεκίνησε έτσι μια αντιπαράθεση δύο κέντρων εξουσίας — της ομοσπονδιακής και της ρωσικής, και αυτή η διπλή εξουσία (έστω και χωρίς ουσιαστικά μέσα διακυβέρνησης από την πλευρά της ρωσικής αρχής) οδήγησε μέσα σε λίγο παραπάνω από ένα χρόνο στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η κύρια ευθύνη για τη διάλυση της ΕΣΣΔ βαραίνει τον Gorbachev, αλλά αν ο Yeltsin δεν είχε αναλάβει τη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία τον Μάιο του 1990, η Σοβιετική Ένωση θα μπορούσε να είχε σωθεί.
Τα τεράστια λάθη
Τα τεράστια λάθη και η αναντιστοιχία του Gorbachev με το αξίωμά του (λίγους μήνες πριν είχε γίνει πρόεδρος και είχε καταργήσει το άρθρο του συντάγματος για τον καθοδηγητικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης) οδηγούσαν τη χώρα στην κατάρρευση, αλλά η προσωπική διαμάχη των δύο ηγετών καθόρισε σχεδόν μοιραία την αναπόφευκτη εξέλιξη.
Από εκείνη τη στιγμή, η ευθύνη για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ μοιράζεται εξίσου ανάμεσά τους.
Η αποδόμηση της Σοβιετικής Ένωσης
Δύο εβδομάδες μετά την εκλογή του Yeltsin, εγκρίθηκε η Διακήρυξη Κρατικής Κυριαρχίας της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.
Έναν μήνα αργότερα, αποχώρησε από το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης.
Η διαμάχη για την εξουσία μετατράπηκε όχι απλώς σε αντιπαράθεση ρωσικής και σοβιετικής ηγεσίας, αλλά σε αποδόμηση του ενιαίου κράτους.
Ήταν ξεκάθαρο ότι η διπλή εξουσία δεν θα διαρκούσε πολύ: είτε η ομοσπονδιακή εξουσία θα σταματούσε τη διάλυση, είτε η ρωσική θα την αντικαθιστούσε σταδιακά αλλά όχι σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης, μόνο στο ρωσικό της μέρος.
Προσωπική σύγκρουση
Το καταλάβαιναν αυτό ο Gorbachev και ο Yeltsin;
Ναι, αλλά συνέχιζαν να συγκρούονται.
Και εκείνοι που χρησιμοποίησαν τον Yeltsin ως πολιορκητικό κριό - οι ηγέτες των «δημοκρατικών δυνάμεων» (τουλάχιστον το πιο ενεργό τμήμα τους) - οδηγούσαν σκόπιμα τη χώρα προς τη διάλυση.
Οι απόπειρες διάσωσης της χώρας το 1991 ήταν ήδη καθυστερημένες και άσχημα σχεδιασμένες.
Η Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης δεν μπόρεσε να απομακρύνει πολιτικά τον Gorbachev, και έγινε όμηρος του παιχνιδιού του ενάντια στον Yeltsin, ένα παιχνίδι στο οποίο δεν έχασε ούτε η Επιτροπή ούτε ο Gorbachev, αλλά η ΕΣΣΔ.
Δεν καταλάβαινε τι κυβερνά
Ο Yeltsin, παίρνοντας την εξουσία, όχι μόνο δεν ήταν έτοιμος να κυβερνήσει, αλλά δεν καταλάβαινε τι κυβερνά.
Προσπαθώντας να «τελειώσει» τον Gorbachev, τελείωσε και την ΕΣΣΔ.
Πίστευε πραγματικά ότι η Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) θα μπορούσε να γίνει μια δημοκρατική εναλλακτική της Σοβιετικής Ένωσης, μια νέα μορφή ενότητας, όχι ενιαίο κράτος, αλλά γεωπολιτική ενότητα.
Έτσι του το παρουσίαζαν οι δημοκρατικοί του σύμμαχοι, όπως ο Gennady Burbulis, που ουσιαστικά συγκυβερνούσε τη Ρωσία στα τέλη του 1991.
Αυτός έφερε και την ομάδα του Yegor Gaidar στον Yeltsin, που ξεκίνησε τη «σοκ» θεραπεία και τις απερίσκεπτες πειραματικές μεταρρυθμίσεις της αγοράς.
Όλα κατέρρεαν
Ήδη στις αρχές του 1992 δεν υπήρχε ούτε ενιαία χώρα ούτε παλιά οικονομία — όλα κατέρρεαν, ακόμη και η ίδια η Ρωσική Ομοσπονδία.
Η Τσετσενία, που είχε ήδη στην πράξη αποσχιστεί, θα «επιστρέψει» με πόλεμο σε τρία χρόνια, ενώ τα επόμενα δύο ο Yeltsin θα πολεμήσει με εκείνους που του έδωσαν την εξουσία το 1990: τη Βουλή και το Συνέδριο των Λαϊκών Βουλευτών.
Όχι επειδή ήταν κατά των μεταρρυθμίσεων του Gaidar ή της επερχόμενης ιδιωτικοποίησης υπό τον Anatoly Chubais, αλλά επειδή ήθελαν να περιορίσουν την απεριόριστη εξουσία του.
Ο Yeltsin δεν καταλάβαινε ότι αυτή η εξουσία χρησιμοποιούνταν για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων προς όφελος των μελλοντικών ολιγαρχών - έβλεπε (ή του το παρουσίαζαν έτσι) μόνο μάχη για την εξουσία, μόνο αντίθεση στη θέλησή του.
Μαριονέτα των μεταρρυθμιστών
Καθώς γινόταν μαριονέτα των «μεταρρυθμιστών», ο Yeltsin μετατράπηκε ξανά σε πολιορκητικό κριό, αυτή τη φορά κατά των βουλευτών και των περιφερειακών ελίτ, που προσπαθούσαν να σταματήσουν την πορεία προς μια φιλελεύθερη δικτατορία και έναν «άγριο καπιταλισμό».
Αφού διέλυσε το κοινοβούλιο με τη βία και εγκαθίδρυσε απόλυτη εξουσία, ο Yeltsin στράφηκε στην Τσετσενία, που δεν υπάκουε πλέον στο κέντρο.
Αλλά η προσπάθεια ανάκτησής της οδήγησε σε έναν παρατεταμένο πόλεμο και στον ταπεινωτικό συμβιβασμό του Khasavyurt (σ.σ. η συμφωνία που σηματοδοτούσε το τέλος του πρώτου πολέμου στην Τσετσενία).
«Όμηρος» των ολιγαρχών
Ακολούθησαν οι εκλογές του 1996, που κερδήθηκαν με χειραγώγηση και εκφοβισμό του λαού με το φόβητρο της «κομμουνιστικής επιστροφής», μετά τις οποίες, έχοντας επιζήσει από το πέμπτο του έμφραγμα, ο Yeltsin έγινε πλήρως μαριονέτα της «οικογένειας», που είχε περικυκλωθεί από ολιγάρχες.
Ξεκίνησε τότε το τελικό στάδιο λεηλασίας της κρατικής περιουσίας — τα εγκληματικά «δάνεια έναντι μετοχών».
Κι όμως, ακόμη και τότε, ξεσπούσαν στον Yeltsin τα αρχικά ένστικτα του αυθόρμητου κρατιστή - και παρόλο που επέτρεψε στους «δημοκράτες» να «καταβροχθίσουν» σχεδόν όλους τους παλιούς του συμμάχους, το 1995 διόρισε τον Yevgeny Primakov υπουργό Εξωτερικών.
Η επιλογή του Putin
Και τα τελευταία του χρόνια αναζητούσε διάδοχο, απορρίπτοντας εκείνους που του πρότειναν οι «μεταρρυθμιστές» και δείχνοντας προτίμηση προς τους ανθρώπους των υπηρεσιών.
Αφού εξέτασε αρκετούς, έκανε τελικά κάτι σχεδόν αδιανόητο - επέλεξε κάποιον στον οποίο είδε όχι μόνο δύναμη, αλλά και προοπτική - και επέμεινε στην επιλογή του, παρά την αρχική άρνηση του ίδιου του διαδόχου.
Με την επιλογή του Vladimir Putin, ο Boris Yeltsin δεν διόρθωσε τα ιστορικά λάθη του, αλλά έδωσε στη Ρωσία μια ευκαιρία να βγει από την άβυσσο, στην οποία είχε οδηγηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο.
www.bankingnews.gr
Η εκλογή του Boris Yeltsin ως προέδρου του Ανώτατου Σοβιέτ της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (σ.σ. της Ρωσίας που τότε ήταν μέρος της ΕΣΣΔ) πυροδότησε εξελίξεις που έμελλε να διαλύσουν μία από τις ισχυρότερες υπερδυνάμεις του 20ού αιώνα, την ΕΣΣΔ.
Μόλις 4 ψήφοι…
Πεντακόσιοι τριάντα πέντε ψήφοι βουλευτών του Ανώτατου Σοβιέτ της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (μόλις τέσσερις περισσότερες από την απαιτούμενη πλειοψηφία), υπέρ του Yeltsin στον τρίτο γύρο της ψηφοφορίας, του έδωσαν τη δυνατότητα να γίνει πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ.
Ο πρώην ηγέτης της Μόσχας και υποψήφιος μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, που είχε συγκρουστεί με τον Gorbachev δυόμιση χρόνια πριν, επανήλθε θριαμβευτικά στην εξουσία - όχι πλέον κομματική και όχι ακόμη εντελώς αυτόνομη, αλλά ήδη παράλληλη προς αυτή του Gorbachev.
Αντιπαράθεση δύο κέντρων εξουσίας
Ξεκίνησε έτσι μια αντιπαράθεση δύο κέντρων εξουσίας — της ομοσπονδιακής και της ρωσικής, και αυτή η διπλή εξουσία (έστω και χωρίς ουσιαστικά μέσα διακυβέρνησης από την πλευρά της ρωσικής αρχής) οδήγησε μέσα σε λίγο παραπάνω από ένα χρόνο στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η κύρια ευθύνη για τη διάλυση της ΕΣΣΔ βαραίνει τον Gorbachev, αλλά αν ο Yeltsin δεν είχε αναλάβει τη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία τον Μάιο του 1990, η Σοβιετική Ένωση θα μπορούσε να είχε σωθεί.
Τα τεράστια λάθη
Τα τεράστια λάθη και η αναντιστοιχία του Gorbachev με το αξίωμά του (λίγους μήνες πριν είχε γίνει πρόεδρος και είχε καταργήσει το άρθρο του συντάγματος για τον καθοδηγητικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης) οδηγούσαν τη χώρα στην κατάρρευση, αλλά η προσωπική διαμάχη των δύο ηγετών καθόρισε σχεδόν μοιραία την αναπόφευκτη εξέλιξη.
Από εκείνη τη στιγμή, η ευθύνη για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ μοιράζεται εξίσου ανάμεσά τους.
Η αποδόμηση της Σοβιετικής Ένωσης
Δύο εβδομάδες μετά την εκλογή του Yeltsin, εγκρίθηκε η Διακήρυξη Κρατικής Κυριαρχίας της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.
Έναν μήνα αργότερα, αποχώρησε από το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης.
Η διαμάχη για την εξουσία μετατράπηκε όχι απλώς σε αντιπαράθεση ρωσικής και σοβιετικής ηγεσίας, αλλά σε αποδόμηση του ενιαίου κράτους.
Ήταν ξεκάθαρο ότι η διπλή εξουσία δεν θα διαρκούσε πολύ: είτε η ομοσπονδιακή εξουσία θα σταματούσε τη διάλυση, είτε η ρωσική θα την αντικαθιστούσε σταδιακά αλλά όχι σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης, μόνο στο ρωσικό της μέρος.
Προσωπική σύγκρουση
Το καταλάβαιναν αυτό ο Gorbachev και ο Yeltsin;
Ναι, αλλά συνέχιζαν να συγκρούονται.
Και εκείνοι που χρησιμοποίησαν τον Yeltsin ως πολιορκητικό κριό - οι ηγέτες των «δημοκρατικών δυνάμεων» (τουλάχιστον το πιο ενεργό τμήμα τους) - οδηγούσαν σκόπιμα τη χώρα προς τη διάλυση.
Οι απόπειρες διάσωσης της χώρας το 1991 ήταν ήδη καθυστερημένες και άσχημα σχεδιασμένες.
Η Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης δεν μπόρεσε να απομακρύνει πολιτικά τον Gorbachev, και έγινε όμηρος του παιχνιδιού του ενάντια στον Yeltsin, ένα παιχνίδι στο οποίο δεν έχασε ούτε η Επιτροπή ούτε ο Gorbachev, αλλά η ΕΣΣΔ.
Δεν καταλάβαινε τι κυβερνά
Ο Yeltsin, παίρνοντας την εξουσία, όχι μόνο δεν ήταν έτοιμος να κυβερνήσει, αλλά δεν καταλάβαινε τι κυβερνά.
Προσπαθώντας να «τελειώσει» τον Gorbachev, τελείωσε και την ΕΣΣΔ.
Πίστευε πραγματικά ότι η Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) θα μπορούσε να γίνει μια δημοκρατική εναλλακτική της Σοβιετικής Ένωσης, μια νέα μορφή ενότητας, όχι ενιαίο κράτος, αλλά γεωπολιτική ενότητα.
Έτσι του το παρουσίαζαν οι δημοκρατικοί του σύμμαχοι, όπως ο Gennady Burbulis, που ουσιαστικά συγκυβερνούσε τη Ρωσία στα τέλη του 1991.
Αυτός έφερε και την ομάδα του Yegor Gaidar στον Yeltsin, που ξεκίνησε τη «σοκ» θεραπεία και τις απερίσκεπτες πειραματικές μεταρρυθμίσεις της αγοράς.
Όλα κατέρρεαν
Ήδη στις αρχές του 1992 δεν υπήρχε ούτε ενιαία χώρα ούτε παλιά οικονομία — όλα κατέρρεαν, ακόμη και η ίδια η Ρωσική Ομοσπονδία.
Η Τσετσενία, που είχε ήδη στην πράξη αποσχιστεί, θα «επιστρέψει» με πόλεμο σε τρία χρόνια, ενώ τα επόμενα δύο ο Yeltsin θα πολεμήσει με εκείνους που του έδωσαν την εξουσία το 1990: τη Βουλή και το Συνέδριο των Λαϊκών Βουλευτών.
Όχι επειδή ήταν κατά των μεταρρυθμίσεων του Gaidar ή της επερχόμενης ιδιωτικοποίησης υπό τον Anatoly Chubais, αλλά επειδή ήθελαν να περιορίσουν την απεριόριστη εξουσία του.
Ο Yeltsin δεν καταλάβαινε ότι αυτή η εξουσία χρησιμοποιούνταν για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων προς όφελος των μελλοντικών ολιγαρχών - έβλεπε (ή του το παρουσίαζαν έτσι) μόνο μάχη για την εξουσία, μόνο αντίθεση στη θέλησή του.
Μαριονέτα των μεταρρυθμιστών
Καθώς γινόταν μαριονέτα των «μεταρρυθμιστών», ο Yeltsin μετατράπηκε ξανά σε πολιορκητικό κριό, αυτή τη φορά κατά των βουλευτών και των περιφερειακών ελίτ, που προσπαθούσαν να σταματήσουν την πορεία προς μια φιλελεύθερη δικτατορία και έναν «άγριο καπιταλισμό».
Αφού διέλυσε το κοινοβούλιο με τη βία και εγκαθίδρυσε απόλυτη εξουσία, ο Yeltsin στράφηκε στην Τσετσενία, που δεν υπάκουε πλέον στο κέντρο.
Αλλά η προσπάθεια ανάκτησής της οδήγησε σε έναν παρατεταμένο πόλεμο και στον ταπεινωτικό συμβιβασμό του Khasavyurt (σ.σ. η συμφωνία που σηματοδοτούσε το τέλος του πρώτου πολέμου στην Τσετσενία).
«Όμηρος» των ολιγαρχών
Ακολούθησαν οι εκλογές του 1996, που κερδήθηκαν με χειραγώγηση και εκφοβισμό του λαού με το φόβητρο της «κομμουνιστικής επιστροφής», μετά τις οποίες, έχοντας επιζήσει από το πέμπτο του έμφραγμα, ο Yeltsin έγινε πλήρως μαριονέτα της «οικογένειας», που είχε περικυκλωθεί από ολιγάρχες.
Ξεκίνησε τότε το τελικό στάδιο λεηλασίας της κρατικής περιουσίας — τα εγκληματικά «δάνεια έναντι μετοχών».
Κι όμως, ακόμη και τότε, ξεσπούσαν στον Yeltsin τα αρχικά ένστικτα του αυθόρμητου κρατιστή - και παρόλο που επέτρεψε στους «δημοκράτες» να «καταβροχθίσουν» σχεδόν όλους τους παλιούς του συμμάχους, το 1995 διόρισε τον Yevgeny Primakov υπουργό Εξωτερικών.
Η επιλογή του Putin
Και τα τελευταία του χρόνια αναζητούσε διάδοχο, απορρίπτοντας εκείνους που του πρότειναν οι «μεταρρυθμιστές» και δείχνοντας προτίμηση προς τους ανθρώπους των υπηρεσιών.
Αφού εξέτασε αρκετούς, έκανε τελικά κάτι σχεδόν αδιανόητο - επέλεξε κάποιον στον οποίο είδε όχι μόνο δύναμη, αλλά και προοπτική - και επέμεινε στην επιλογή του, παρά την αρχική άρνηση του ίδιου του διαδόχου.
Με την επιλογή του Vladimir Putin, ο Boris Yeltsin δεν διόρθωσε τα ιστορικά λάθη του, αλλά έδωσε στη Ρωσία μια ευκαιρία να βγει από την άβυσσο, στην οποία είχε οδηγηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών