Σχετικά Άρθρα
Άρχισε (;) το κραχ στην Αμερική... πρώτο θύμα η UnitedHealth - Έφτασε το FBI στην πόρτα της, οσμή σκανδάλου δεκαετίας!
Κόλαφος το Ευρωδικαστήριο για Pfizergate - Άκυρη η απόφαση της Κομισιόν να αποκρύψει τα μηνύματα της von der Leyen στον Burla
Πίσω από τις πολυτελείς αίθουσες συνεδριάσεων και cafés στις Βρυξέλλες, χτίζεται εδώ και χρόνια μια πολιτική κουλτούρα όπου η αδιαφάνεια, η ατιμωρησία και η συνενοχή αποτελούν καθημερινότητα… και όχι εξαίρεση. Από τα SMS της Ursula von der Leyen με τον CEO της Pfizer, σε μια συμφωνία δισεκατομμυρίων εν μέσω πανδημίας, μέχρι τα δωρεάν ταξίδια και τις πεντάστερες απολαύσεις του Henrik Hololei ενώ διαπραγματευόταν με το Κατάρ, τα σκάνδαλα διαδέχονται το ένα το άλλο, χωρίς ουσιαστικές συνέπειες για κανέναν.
Το πρόβλημα δεν είναι πια μεμονωμένα πρόσωπα. Είναι ένα σύστημα που παράγει ευθύνες χωρίς υπευθύνους, θεσμούς χωρίς λογοδοσία και ένα παρασκήνιο τόσο βαθιά ριζωμένο στην ατιμωρησία, που κάθε νέο σκάνδαλο μοιάζει απλώς με το επόμενο επεισόδιο σε ένα σίριαλ. Κι όσο το Ευρωκοινοβούλιο μαστίζεται από υποθέσεις όπως το Qatargate, το Huaweigate ή ακόμα και επιλογές «φίλων» σε υψηλόβαθμες θέσεις, τόσο περισσότερο ενισχύεται η εικόνα μιας ΕΕ που λειτουργεί χωρίς φρένα.
Το ερώτημα πια δεν είναι αν υπάρχει πρόβλημα. Είναι ποιος τολμά να το αντιμετωπίσει.
Υπόθεση Henrik Hololei
Σύμφωνα με τον Politico, ο Henrik Hololei, ένας Εσθονός που είχε φτάσει στη θέση του γενικού διευθυντή στη δημόσια διοίκηση της ΕΕ, πιάστηκε να δέχεται δώρα από την κυβέρνηση του Κατάρ, την ώρα που η διεύθυνσή του διαπραγματευόταν μια προσοδοφόρα αεροπορική συμφωνία — και, όλως τυχαίως, με το ίδιο το Κατάρ.
Όταν αποκαλύφθηκε η υπόθεση το 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε πως όλα ήταν εντάξει: όλες οι δωρεάν πτήσεις του είχαν εγκριθεί από ανώτερο στέλεχος της υπηρεσίας. Το πρόβλημα ήταν ότι το ανώτερο στέλεχος ήταν... ο ίδιος ο Hololei. Προκάλεσε κάποια αναστάτωση τότε στις Βρυξέλλες, αλλά το πιθανότερο είναι πως ελάχιστοι Ευρωπαίοι το έμαθαν. Και αυτό -μαζί με την υποτονική αντίδραση της Επιτροπής, το αξιοσημείωτο συμπέρασμα ότι δεν παραβιάστηκαν οι κανόνες της ΕΕ, το γεγονός ότι ο Hololei μετακινήθηκε απλώς σε θέση ανώτερου συμβούλου, καθώς και τη διάχυτη στάση «δεν υπάρχει τίποτα να δούμε εδώ» από τους μυημένους των Βρυξελλών- αποτελεί την τέλεια απεικόνιση της αίσθησης ατιμωρησίας που διαβρώνει το σύστημα.
Οι «βετεράνοι» των Βρυξελλών είναι συνηθισμένοι σε περιοδικά σκάνδαλα και «gate», όπως η πρόσφατη απόφαση για το αν τα μηνύματα κειμένου πρέπει να λογίζονται ως επίσημα έγγραφα, και οι αναφορές για χαριστικές προαγωγές «φιλικών κύκλων» σε ευρωπαϊκή υπηρεσία.
«Η ΕΕ έχει πρόβλημα ― και δεν φαίνεται πως κάποιος θέλει να το λύσει» επισημαίνεται στο ίδιο δημοσίευμα.
Πολιτικά, λειτουργεί «πιο κοντά στο Βατικανό και τον ΟΗΕ», λέει ο πρώην Βρετανός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Denis MacShane, που γνώρισε από κοντά τη λειτουργία του μπλοκ. Και οι δύο αυτοί θεσμοί «έχουν ταλανιστεί από κατηγορίες για ατιμωρησία και διαφθορά τα τελευταία χρόνια».
Αλλά ακόμη και ο λευκός καπνός του Βατικανού θεωρείται διαφανής επικοινωνία, σε σχέση με την ομίχλη και τις ψευδαισθήσεις που συχνά κρύβουν την πραγματικότητα στις Βρυξέλλες.
Καθαρή απάτη
Το να καταρτίσει κάποιος έναν κατάλογο με τα προβλήματα διαφθοράς της ΕΕ (μεγάλα και μικρά, υπό την ευρύτερη έννοια) μοιάζει με παράθεση φρικτών πρακτικών: εναλλαγή στελεχών μεταξύ βιομηχανίας και ΕΕ, νεποτισμός στους ισχυρότερους θεσμούς, παρενόχληση στην εργασία, ωμή απάτη.
Κι όμως, η ΕΕ διαθέτει πληθώρα εποπτικών οργάνων… Συνήγορο του Πολίτη, Ευρωπαίο Εισαγγελέα, επιτροπές του Κοινοβουλίου, ακόμη και ολόκληρο δικαστικό σύστημα. Όταν καταγγέλλουν παραβατικές ή και παράνομες συμπεριφορές (όπως κάνουν), φαίνεται συχνά πως δεν αλλάζει απολύτως τίποτα.
Κι αυτό είναι ήδη αρκετά κακό αλλά ενισχύει και το αίσθημα παρακμής που τροφοδοτεί τους εθνικιστές πολιτικούς: από τη Βουδαπέστη μέχρι το Παρίσι, τα λάθη των Βρυξελλών και η ατιμωρησία ενισχύουν την αντιευρωπαϊκή ρητορική.
«Η ηθική αδιαφορία και η πολιτική ατιμωρησία των θεσμών της ΕΕ έχει δημιουργήσει μια κουλτούρα ατιμωρησίας που βλάπτει την εμπιστοσύνη των πολιτών και γίνεται όπλο στα χέρια αντι-ΕΕ πολιτικών», λέει ο καθηγητής ευρωπαϊκού δικαίου στο HEC Paris, Alberto Alemanno.
Ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις κρίνονται από τις κάλπες -δηλαδή η διαφθορά και η αδιαφάνεια έχουν συνέπειες- ο κόσμος της ΕΕ είναι πιο σκοτεινός και αδιαφανής. Μόνο την τελευταία εβδομάδα, η Ένωση αντιμετώπισε δύο σκάνδαλα που, αν είχαν συμβεί σε εθνικό επίπεδο, πιθανότατα θα είχαν ρίξει κυβερνήσεις.
Το πρώτο αφορά την ίδια την πρόεδρο της Κομισιόν, Ursula von der Leyen. Το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ έκρινε ότι η Επιτροπή είχε άδικο να αποκρύψει τα μηνύματα της με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Albert Bourla, κατά την κορύφωση της πανδημίας Covid-19 ― και λίγο πριν η εταιρεία εξασφαλίσει το μεγαλύτερο συμβόλαιο προμηθειών στην ιστορία της ΕΕ.
Οι λεπτομέρειες της συμφωνίας για τα εμβόλια παραμένουν απόρρητες, παρά τις αντιδράσεις των ευρωβουλευτών -που δικαιώθηκαν από το δικαστήριο-αλλά η Επιτροπή εφεσιβάλει.
Θα δούμε ποτέ τα μηνύματα; Σχεδόν σίγουρα όχι.
«Δεν λέω ότι "το ψάρι βρομάει απ’ το κεφάλι", αλλά υπάρχει μια διάχυτη κουλτούρα αποφυγής της διαφάνειας», δηλώνει ο Herwig Hofmann, καθηγητής ευρωπαϊκού δημοσίου δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Λουξεμβούργου.
Το σκάνδαλο με τα μηνύματα -γνωστό στις Βρυξέλλες ως «Pfizergate»- συνέπεσε με το πόρισμα της OLAF ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου αναδιάρθρωσε ολόκληρα τμήματα για να προωθήσει φίλους στελεχών σε θέσεις ευθύνης. Συνέπειες; Καμία. Ο φάκελος έκλεισε χωρίς πειθαρχικά μέτρα.
Ο Hofmann σημειώνει ότι η ΕΕ λειτουργεί εντός «ορίων» διοικητικής, πολιτικής και δικαστικής λογοδοσίας. «Υπάρχουν δυσκολίες λόγω της πολυπλοκότητας και του πλήθους φορέων».
«Πραξικόπημα» στην Κομισιόν
Ίσως η κουλτούρα αυτή δεν ξεκινά από την κορυφή, αλλά εύκολα μπορεί να φτάσει κανείς σε αυτό το συμπέρασμα.
Ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που αντιμετώπισε η Επιτροπή τον τελευταίο καιρό αφορούσε τον ταχεία διορισμό, το 2018, στη θέση του γενικού γραμματέα του Martin Selmayr, προσωπάρχη του τότε προέδρου της Επιτροπής Jean-Claude Juncker - ενός ανθρώπου που είναι γνωστός ως το «τέρας του Berlaymont» για την εκφοβιστική, ιεραρχική προσέγγισή του.
Ο Selmayr ήταν στενός συνεργάτης του Juncker και αρχιτέκτονας της εκστρατείας του. Η τοποθέτησή του προστέθηκε στην ημερήσια διάταξη την τελευταία στιγμή, ώστε να αποτραπεί πιθανή εξέγερση των επιτρόπων.
Η τότε Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Emily O’Reilly διαπίστωσε τέσσερα περιστατικά κακοδιοίκησης, μεταξύ των οποίων ένα τέχνασμα κατάχρησης διαδικασίας ώστε να καταστεί επιλέξιμος ο Selmayr.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η πρόεδρος Roberta Metsola καυχιέται πως είναι μόλις η τρίτη γυναίκα που κατέχει τη θέση. Υποσχέθηκε ότι θα διευκολύνει τις γυναίκες που θα ακολουθήσουν.
Μέχρι στιγμής, όμως, έχει διευκολύνει τον... κουνιάδο της, τον οποίο διόρισε διευθυντή του πολιτικού της γραφείου πέρυσι. (Η ανακοίνωση καθυστέρησε λόγω του σκανδάλου Qatargate, το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται με το Huaweigate ή το Pfizergate.)
Ομολογουμένως, η Metsola έχει λάβει επαίνους για την προσπάθεια αντιμετώπισης της παρενόχλησης, αλλά οι κυρώσεις που επιβάλλονται σε ευρωβουλευτές -κυρίως περικοπές ημερήσιας αποζημίωσης- θεωρούνται «χαλαρές».
«Αυτό δεν λειτουργεί αποτρεπτικά, γιατί όπως φάνηκε, η ίδια ευρωβουλευτής επανέλαβε την παρενόχληση λίγα χρόνια μετά την πρώτη κύρωση», λέει ο Nick Aiossa της Transparency International. Κι όμως, ακόμη και σε αυτή τη σπάνια περίπτωση, το δικαστήριο ανέτρεψε την απόφαση λόγω ελαττωματικής διαδικασίας. Η ευρωβουλευτής Monica Semedo αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε ενοχή.
Αποδιοπομπαίοι τράγοι
Αν όλα αυτά φαίνεται να δείχνουν ότι πολλοί τη «γλιτώνουν», ίσως να ισχύει όντως.
Ίσως είναι και θέμα δομής. Η πολυπλοκότητα της ΕΕ την καθιστά «αδιαφανή», όπως λέει ένας αξιωματούχος του Κοινοβουλίου.
Επιπλέον, η εξουσία παραμένει στα κράτη μέλη. Γι' αυτά, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι στις Βρυξέλλες είναι βολικοί. Η παρέμβαση απαιτεί κόπο, άρα συντηρείται το status quo.
«Οι εθνικοί -όχι ευρωπαϊκοί- εκπρόσωποι είναι εκείνοι που καθορίζουν πότε και αν θα τεθεί ένα θέμα της ΕΕ στην εθνική ατζέντα», λέει ο Alemanno. Αλλά αυτό έχει «κόστος», γιατί καθιστά την ΕΕ πιο ευάλωτη. Και υπάρχει ένα επιπλέον εμπόδιο: κάθε κριτική στους θεσμούς, ή σε πρόσωπα, εκλαμβάνεται συχνά ως επίθεση στην ίδια την ΕΕ.
Η πρώην διαμεσολαβήτρια O’Reilly -που μίλησε για «ισχυρούς consigliere» στην Επιτροπή- ξεκαθάρισε πως δεν επιτίθεται στο όραμα της ΕΕ.
«Μπορεί να φαίνομαι επικριτική, αλλά το κάνω με ευγνωμοσύνη για την ΕΕ», δήλωσε.
«Για τα μάτια του κόσμου»
Η Επιτροπή πιέζεται να τηρήσει τη διαφάνεια που υποσχέθηκε η von der Leyen το 2019. Αλλά έχει δεχτεί σφοδρή κριτική για υπαναχωρήσεις, όπως η αποτυχία να δημιουργήσει ένα ισχυρό ηθικό όργανο.
Η O’Reilly προέβλεψε πως θα είναι «κάτι για τα μάτια του κόσμου». Πράγματι, στην πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής της νέας θητείας της (1η Δεκεμβρίου), η von der Leyen ενέκρινε κανόνα που καθιστά ευκολότερο τον αποκλεισμό πρόσβασης σε έγγραφα ― απόφαση που επίσης αμφισβητείται στο δικαστήριο.
Οι Ευρωπαίοι δικαστές είναι πιο αυστηροί με εταιρείες και κράτη ― όχι με πρόσωπα.
Όσο για το Pfizergate; Παρά την καταδικαστική απόφαση, «δεν αναμένω καμία επίπτωση για την ίδια ή τη στάση της», είπε Ευρωπαίος διπλωμάτης.
«Πετάξτε έξω τους απατεώνες»
Η έλλειψη δημοκρατικής λογοδοσίας στην ΕΕ τροφοδοτεί το πρόβλημα.
«Ακόμα και η βασική αρχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας -να διώξουν οι πολίτες τους ανίκανους- δεν ισχύει στην ΕΕ», λέει ο Alemanno.
Οι πολίτες στερούνται επιρροής και γνώσης για την ΕΕ που θα τους επέτρεπε ουσιαστικό έλεγχο.
Η ανεπαρκής κάλυψη από τα ΜΜΕ φταίει επίσης, λέει ο MacShane. «Αυτό επιτρέπει στην κουλτούρα ατιμωρησίας να συνεχίζεται».
Στο μεταξύ, τι απέγινε ο Εσθονός αξιωματούχος Hololei;
Η γαλλική Libération ανέφερε ότι η OLAF διαπίστωσε πως αντάλλασσε εμπιστευτικές πληροφορίες για τη συμφωνία με το Κατάρ με αντάλλαγμα δώρα για τον ίδιο και τον κύκλο του ― μεταξύ άλλων, διαμονές σε πεντάστερο ξενοδοχείο στην Ντόχα.
Τον περασμένο μήνα, η Επιτροπή ξεκίνησε έρευνα για τη συμπεριφορά του, αφότου η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε ήδη κινήσει ποινική διαδικασία.
Επηρέασε αυτό τη συμφωνία; Φυσικά και όχι.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών